Skip to content

Skip to table of contents

1923​—Vyaka Zana Mundduni

1923​—Vyaka Zana Mundduni

“NINOJEDHELA dhilobo dhopangarhaza vaddiddi yaka ya 1923. Gari vina mareliho manddimuwa vaddiddi walaleya attu antabutxiwa . . . mwilaboni, nawaddelaga wi mohigonela anele ofiya masiku apama.” Mazu aba alogiwe mu A Torre de Vigia 1º de Janeiro de 1923. Yaka ya 1923, Anamasunza a Bibilia ahikosa matxinjo ohagalaliha vaddiddi mpaddi wa matugumano a mmulogoni, matugumano a kongresu vina mabasa a olaleya. Yopurelamoya, ahidhowavi akalaga awiwanana.

WEBEDHA MUMODHANI

Kalendariyu ya malebo vina manumero a hinu

Yaka ya 1923, nikuru na Yehova nihikosa matxinjo akamihedhile Anamasunza a Bibilia odhowavi amwebedhaga Yehova mumodhani. A Torre de Vigia wahiroma odhana dhowakula dhanonihedhamo nlebo nigasunziwe sumana yotene va Matugumanoni a Olobela, Omuttittimiha Yehova vina Ovaha Onamoona. Anamasunza a Bibilia vina ahipida kalendario walagiha nlebo nigasunziwe sumana-sumana vina hinu agebiwe siku na matugumano obe vansunzoni nomwinya obe va webedhani wa ntakulu.

Mmatugumanoni abo Anamasunza a Bibilia “anloga dhotagiha” dhipadduwile mmabasani a olaleya, dhilobo dhigaziveliwani omutamalela Yehova, wiba vina olobela. Eva Barney, obatiziwe 1923 bana vyaka 15, onowubuwela: “Weyo kofuna ologa elobo wela ovenya wimela buroma ologa elobo ninga, ‘ddigahiziveliwa omutamalela Nabuya mwa dhilobo dhotene dhapama dhiddikoseliye.’” Abali ena anziveliwa okosa ejuwene. Murogora Barney ohiloga vina dhahi: “Miyo ddinowubuwela labo dhahi navenyile Mbali wa mwanakalaba wakuweliwa Godwin baroma omutamalela Nabuya sabwa ya dhilobo dhinjene. Mwadhiye ozinddiyela wi mbali wali otribuna wahiroma osilidheya, venevo mwadhiye oweta yabalo yaye, iyene omala vina ogunanti.”

Matugumano a Olobela, Omuttittimiha Yehova vina Ovaha Onamoona yahikana epaddi modha yamakamakaya. A Torre de Vigia dede Abril de 1923, ohiloga dhahi sabwa ya matugumano akosiwa mmilogoni dhotene: “Epaddi modha ya matugumano ekalege ya ologa dhipadduwile mmabasani a olaleya vina walibiha abali. . . . Iyo kaninaganyedha wi merelo aba a olibihana anele onikamihedha okala ofiyedheya muttu na mukwaye.”

Charles Martin, wa elabo ya Vancouver, Canadá, wana vyaka 19 wali namalaba wa classe (ovano oziwiwa ninga namalaleya) wa elabo ya Vancouver, Canadá, iyene ohipurelamo vaddiddi matugumano aba. Iyene onowubuwela: “Va matugumanoni abo pasunzilemi dila yoroma ejile yafwanyelimi ologa vatakulu va mwanamurala. Dila dhinjene muttu wanloga empadduweli alaleyaga nyumba na nyumba. Dhotagiha esi dhihiddikamihedha wakulela makani mmabasani a olaleya obe omwakula mwanamurala.”

OKALA OWIWANANA MU WEBEDHANI

Bulletin ya 1º ya Mayu 1923

Elobo yina yakamihedhile abali okala owiwanana ali “masiku a mabasa.” Siku ntto na mabasa otene anlibihiwa wi abudduwe mmabasani a olaleya. A Torre de Vigia dede Abril de 1923 ohivuwiha dhahi: “Ninele okala mumodhani mmabasani akene . . . , Txipiri labo noroma na Mayu yaka ya 1923, nahisakuliwa ninga labo na mabasa. Oromana apalene, matxipiri otene a sumana yoroma ya mweri ninakalege siku na mabasa . . . Labo ntto abali otene a mmulogoni anofwanyela odhowa olaleya.”

Masiki azombwe ali Anamasunza a Bibilia andowa olaleya. Murogora Hazel Burford, wanna vyaka 16 nsaka nttile onowubuwela: “Bulletin nandana dhotagiha (dholaddana na mazu oromana makani) wi niwodhege wubuwela. a Miyo na avo wa mulobwana nandowa olaleya dila dhinjene.” Mbwenyi, Murogora Burford ohitabuwa no widdiwa mburo wahajedheliye. Iyene ohiloga dhahi: “Mbali mmodha wa mwanakalaba kafuna nne vang’ono wi miyo ddilogege na attu. Nsaka nttile, attu ena kanonelamo wi Anamasunza otene a Bibilia, otaganyiha ana alobwana na ana ayana, anfwanyela olaleya wi amuttittimihe Muttanddi wehu Munddimuwa.” (Masal. 148:12, 13) Mbwenyi Murogora Burford keyeleli mundduni. Omamalelowa iyene wahikosa turma ya nawili Eskola ya Gileade vina ohilaba ninga misiyonariya o Panamá. Na mudhidhiya, abali abale ahitxinja mubuwelo wawa sabwa ya aima odhowa mmabasani a olaleya.

OKALA MUMODHANI MMATUGUMANONI A KONGRESU

Mitugumano dha kongresu dhihakamihedha abali okala mumodhani. Mitugumano dhowinjiva dhankana masiku a vawoka a odhowa olaleya. Motagiha, kongresu okosiwe o Winnipeg, Canadá, attu otene ali mutugumano abule ahiwobiwa wi alaleye mu sidadi labo 31 na Marsu. Labo ntto nihidha oziwiwa ninga “Bombardeio Especial de Winnipeg.” Masiku a vawoka ninga aba ahikamihedha wunuwa wa mabasa. Labo 5 na Agosto attu owakwana 7.000 ahikala va mutugumanoni wa kongresu okosiwe o Winnipeg. Nsaka nttile, o Canadá wali ohinatti okalawo mutugumano wa kongresu wa attu owinjiva okwaranya obule.

Mutugumano mmodha wa makamaka wa kongresu a Anamoona a Yehova, opadduwile yaka ya 1923 o Los Angeles, Califórnia, masiku 18-26 a Agosto. Sumana dhina mutugumanoya ohinatti, majornal ahikosa propaganda, ahivuwiha mutugumanoya vina Anamasunza a Bibilia ahipaka makovinti 500.000. Makartaze avuwiha matugumano aba a kongresu ahitomeyiwa mukaroni dhawela apasajero vina karo dhomwinya.

Kongresu wa Anamasunza a Bibilia o Los Angeles 1923

Sabuddu, 25 na Agosto, Mbali Rutherford wahikosa diskursu “Mabila na Mbuzi,” iyene wahitapulela wi “mabila” anaddiwana attu oligana agakalile velaboni ya vati. Vasogorhova wahikosa diskursu yina vina wahengesa resolução edhile okuweliwa “Fugulani mento.” Resolução ejo yahivitula masunziho ottambi a relijiau dhonyengetta vina yanakumbira attu anna mirima dhapama obudduwa mBabilónia Munddimuwa. (Ovuh. 18:2, 4) Mudhidhi mung’onovi vasogorhova Anamasunza a Bibilia ahipaka mwilaboni yotene matxikwi na matxikwi a makoopiya a tratado ya resolução eji.

Labo nomariha na matugumano obule, attu alivo okwaranya 30.000 ahivuruwana diskursu ya Mbali Rutherford “Attu a Malogo Etene Anodhowa o Armagedon, mbwenyi Attu Matxikwi na Matxikwi Aliwovi Kanakwe Vina.” Anamasunza a Bibilia vaziwilani wi attu agonile matugumanoya agahinjiva vaddiddi, ahalugar estádio yasasanyiwe nsaka-nene nttile o Los Angeles Coliseum. Wi otene awodhe wiwa pama diskursu, Abali ahilabihedha sistema ya alto-falante ya estádio ejile, yaligi tecnologia eswa nsaka nttile. Attu enjene ahiwa diskursu vina porogarama yotene mu radioni.

WUNUWA WA MABASA DHILABO DHINA

Yaka ya 1923, ehoneya wunuwa onddimuwa wa mabasa a olaleya o África, Europa, Índia vina o América do Sul. O Índia, mbali mmodha wettaniwa Joseph, ottiya omuzuzumelavi mwadhiye na anaye atanu na mmodha, ohikamihedha opidiwa wa manivuru na elogelo ya Hindi, Tâmil, Télugo vina Urdu.

Mbali William Brown na amudhaye

O Serra Leoa, Anamasunza a Bibilia Alfred Joseph na Leonard Blackman alebela karta o kwatti enddimuwa o Brooklyn, Nova York, akumbiraga nikamihedho. Labo 14 na Abril yaka ya 1923, yokumbirha yawa yahakuliwa. Alfred ohiloga dhahi “Sabuddu dhahi na mattiyu ddahikuweliwa na telefoni.” Na lizu nowiweya muttuya wahiddivuza dhahi: “Ddi weyo olebele karta o Sociedade Torre de Vigia okumbiraga nikamihedho na anamalaleya?” Alfred wahakula “Ndde, ddi miyo.” Muttuya wahimwaddela: “Ekala, awene baddirumile okuno.” Waloga wali William R. Brown. Wafiyile labo-nene nttile abudduwaga o Caribe na mwadhiye, Antonia vina anaye eli anayana, Louise na Lucy. Kuvirele mudhidhi mwinjene abali ahimuziwa mbali Brown na amudhaye.

Alfred ohidhowavi alogaga dhahi: “Mmagwananimwa na membesi, miyo na Leonard nelaga ologa sabwa ya Bibilia, ninga mwalemelihu okosa sumana dhotene. Saddu, iyo omona mulobwana wolapa vaddiddi wemelile vamusuwo. Wali Mbali Brown. Iyene wavingela vaddiddi ebaribari, sabwa ya eji wahigana okosa diskursu ya vattaddo mmagwananimwa.” Mweri ohinatti ogoma, Mbali Brown wahipaka manivuru otene adhiliyena. Mohigonela wahakela manivuru mena 5.000, mbwenyi kagonelile wahikumbira manivuru mena. Mbali Brown kadhile oziwiwa ninga namaguliha manivuru. Mmabasani mwaye otene ninga mulabeli wa Yehova, dila dhotene agakosaga madiskursu wanloga malebo a Bibilia, sabwa ya ejene ohidha oziwiwa ninga Bibilia Brown.

Beteli ya Magdeburg 1920

Mwa mpaddi mwina, o Alemanha, abali ahigana omwaliha Beteli yali o sidadi ya Barmen, sabwa yohikalavo mburo wawakwanela abali otene, ottiya ejo ahiwa wi anyakoddo a elabo ya França mohigonela agahilupela sidadiya. Anamasunza abale a Bibilia ahifwanya maprediyu oneya wi bofwanyelela opidiwamo manivuru o sidadi ya Magdeburg. Labo 19 na Junyu, abali ahimala osasanyedha dhikipamento dhotene dha opida na dhilobo dhina dhafunani omwalihedha Beteli eswa o Magdeburg. Vasogorhova mumalile waddeliwa abali a kwatti enddimuwa wi abali ahimwala, majornali ahivuwiha muselu waloga wi anyakoddo a elabo ya França ahilupela sidadi ya Barmen. Omwala okule abali onile ninga mareliho vina nibarelo na Yehova.

George Young na Sarah Ferguson (omononi woja) vina murogoriye

O Brasil, George Young, wamwalele mimburo dhottiyana-ttiyana aleleyaga miselu dhapama, wahimetxa Betili eswa baroma omuvuwiha A Torre de Vigia (A Sentinela na ezugu). Mwari mwa myeri dhing’onovi wahipaka manivuru na marevista okwaranya 7.000. Ofiya waye vina o Brasil ohadhelana mareliho menjene anamudhi a Sarah Ferguson. Sarah wannengesa revista A Torre de Vigia oromana 1899, mbwenyi ali ahinatti omperekela egumi yaye Yehova vina obatiziwa. Muvirile myeri dhing’onovi, Murogora Ferguson na anaye anayi ahibatiziwa.

“OMULABELA MULUGU NOHAGALALA”

Omagomo ya yaka ejile A Torre de Vigia 15 wa Dezemburu wa 1923 ohiloga dhahi: “Matxinjo oneyile mmatugumanoni mmabasani a olaleya vina mmatugumanoni a kongresu ahadhelana dhopurelomo Anamasunza a Bibilia.” Ohiloga vina: “Enoziweya vina wi . . . milogo dhihiliba venjene mpaddi womuyani . . . Ninofwanyela ovisasanyedhela mabasa a musogorho, omulabela Mulugu na nttokoso vina nowagalala yaka ejo 1924 .”

Yaka ya 1924 vina yali yamakamaka vaddiddi wa Anamasunza Bibilia. Abali o Beteli anlaba myeri dhinjene murudda wa Staten Island vakuvi na Beteli ya o Brooklyn. Mabasa maswa a omaga agomile omaromo wa yaka ya 1924 ahakamihedha abali okalavi owiwanana vina odhowavi alaleyaga miselu dhapama na mukalelo wahajedhelani.

Nikuru na anamamaga o Staten Island

[Nota]

a Ovano, Mabasa na Yeddelo Yehu ya Okristu​—Nivuru na Mabasa a Matugumano.

“Nihikana ebaribari wi merelo aba anonikaliha mumodhani vina okala ofiyedheya muttu na mukwaye”