Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

1923​—⁠Hama ya Mivu Kudima

1923​—⁠Hama ya Mivu Kudima

O MULANGIDI wa 1 wa Katatu wa 1923 wambe: “Twamukingila o muvu wa 1923 ni hanji yoso. Ujitu wadikota kubokela o athu amutala hadi yavulu, ni kwatangela kwila kwakambe ngo bhofele o ima mu ngongo yanda wabha.” Mu muvu wa 1923 o Adilongi a Bibidya alungulula ima yavulu ku ukexilu wa wakubhanga o yonge mu ilunga, yonge ya makota, ni sidivisu ya kuboka. Kiki kya akwatekesa kukala ni muxima umoxi, kala kyene mubhita ni mundu wa Nzambi lelu.

O YONGE YAKOLESA O UKAMBA WA JIPHANGE

Calendario kala ni jivelusu ja Bibidya ni mwimbu

Mu muvu wenyu, o kilunga kyalungulula ima yakwatekesa o Adilongi a Bibidya kukala ni muxima umoxi mu ubhezelu wa. O Mulangidi wamateka kwiza ni milongi yexile mujimbulula jivelusu ja Bibidya, ene ya exile mudilonga naju semana joso mu yonge exile mu ixana Yonge ya Musambu, Kuximana ni Kubhana Umbangi. Ene exile we mubhanga calendário kexile mulondekesa o jivelusu ja Bibidya jejidilonga kala semana mu kyonge, ni mwimbu ejitena kuwimba mu kudilonga ubheka mba ni mwiji.

Mu yonge ya, o Adilongi a Bibidya ejitena kutanga musoso wabhiti mu ukunji, kuzwela o ima ya abhangesa kusakidila Jihova, kwimba mwimbu, mba kubhanga musambu. Phange Eva Barney, amubatizala mu muvu wa 1923 mu kitala kya 15, walembalala yexile mubhanga. Mwene wambe: “Se wamesenene kuhana umbangi, eye wejikwimana ni kuzwela kima kala kiki: ‘Ngisakidila kyavulu Ngana mukonda dya ima yoso yambote yene mubhanga phala eme.’” Sayi jiphange ja mala awabhelele kyavulu kubhana umbangi. Phange Barney wambe dingi: “Kwexile phange ya diyala mwadyakime kya, amwixanene Godwin, wexile ni ima yavulu phala kusakidila Ngana. Maji kyoso o muhatu we kyexile mumona kwila o phange wexile mu kwendesa o kyonge wamufutuluka bhofele mukonda dya mwadi we kuzwela kyavulu, mwene wexile mumusunga ku kazaku phala ka zwele dingi, n’aye muxikama.”

Lumoxi ku mbeji kala kilunga kyexile mubhanga kyonge kya katunda kya Musambu, Kuximana ni Kubhana Umbangi. Mu kuzwela yalungu ni kyonge kiki, O Mulangidi wa 1, wa Kasamanu wa 1923, wambe: “Mbandu imoxi ya kyonge yatokala kukala phala kutanga misoso yalungu ni ukunji, ni kuswinisa o aboki. . . . Tuxikina kwila o kiswinisu kya yonge yiyi, kyanda tuzakamesa dingi ku jiphange jetu.”

Phange Charles Martin, muboki mu kilunga, wexile ni 19 a mivu watungile mu mbanza ya Vancouver, ku Canadá, wakatula mbote yavulu mu yonge yiyi. Kupholo dya kwenda mwene wambe: “Mu yonge yiyi, mwene mu ngadilongo mu veji yadyanga kubhana umbangi inzo ni inzo. Mu ithangana yavulu, o jiphange exile mutanga misoso yabhitile ni ene mu kuboka inzo ni inzo. Kiki kyexile mungikwatekesa kwijiya se ihi ingatokala kuzwela ni kyebhi kingitena kutambwijila o athu mu unkuji.”

O KIKALAKALU KYA KUBOKA KYEXILE MU KWATEKESA O JIPHANGE KUDIZUKAMA DINGI

Boletim ya 1 ya Kasambwadi ya 1923

“O kukala ni izuwa ya kuboka” kwexile we mukwatekesa o jiphange kukala kumoxi. O Mulangidi wa 1 wa Kasamanu wa 1923, wabhana o ngolokela yiyi: “Phala etwenyoso tukale ni muxima umoxi mu kikalakalu . . . , o kya Telesa, kizuwa kya 1 kya mbeji ya Kasambwadi ka 1923, akisolo kala kizuwa kya kuboka. Kupholo dya kwenda, mu ji Telesa joso jadyanga ja mbeji . . . Mu ilunga yoso twandakala mudibhakula mu sidivisu ya kuboka.”

Kate mwene ni Adilongi a Bibidya minzangala, exile we mubhanga o kikalakalu kya kuboka. Phange ya muhatu Hazel Burford, wexile ngo ni 16 a mivu mu kithangana kyenyokyo, wadilembalala, wixi: “O kamukanda Boletim kexile ni jindunge phala kuboka ki jabhonzele kujibhaka mu mutwe. a Kumoxi ni kuk’wetu, ngexile mukalakala ni kuswina kwoso.” Maji, o phange Hazel Burford, wadiwana ni ima yazwela phange imoxi mu kilunga, mukonda dya mwene kuboka. Mwene wambe: “Sayi phange yadiyala mwadyakime kya, wexile mudivwa kwila eme ki ngatokalele kubokela o athu. Mu kithangana kyenyokyo, amoxi kexile mutendela kwila o Adilongi a Bibidya oso kate mwene o ‘minzangala ya mala ni an’a ilumba,’ atokalele kubhanga mbandu mu kikalakalu kya kuximana o Mubhangi Wetu.” (Jisá. 148:​12, 13) Maji phange Burford wasuluka mu kuboka. Mwene wadilongo mu turma ya kayadi ya xikola ya Ngiliyade, yu wasidivila kala mukunji wa jixi jengi mu ixi ya Panamá. Kupholo dya Kwenda, o jiphange jojo alungulula o ibanzelu ya yalungu ni minzangala kuboka.

O YONGE YAMAKOTA YAKOLESA O UKAMBA WA JIPHANGE

O yonge ya makota yakwatekesa we kukolesa dingi o ukamba wa jiphange. Mu yonge yavulu yamakota yenyoyo, mwexile kizuwa phala kuboka. Mu kifika, mu kyonge kya dikota kyabhiti mu mbanza ya Winnipeg, ku Canadá, oso exile mu kyonge a exanene phala kuboka mu mbanza yenyoyo mu kizuwa kya 31 kya mbeji ya Katanu. O izuwa yiyi ya kuboka yexile mu kwatekesa kusanzumuna o ukunji, mukonda athu avulu exile mwatudila o njimbu. Mu kizuwa kya 5 kya mbeji ya Kakwinyi, nange 7.000 a athu ayile mu kyonge kyamukwa kyabhangele mu mbanza ya Winnipeg. Kate mu kithangana kyenyokyo, kyokyo kyexile o kyonge kya dikota mwabetele kuya athu avulu, ku Canadá.

O kyonge kya katunda dingi kya mundu wa Jihova ku muvu wa 1923, kyabhiti mu kizuwa kya 18-26, ya mbeji ya Kakwinyi, mu mbanza Los Angeles, ku California. Mu semana ande dya kyonge kya dikota, o ji jornale ja bhana jingolokela jalungu ni kyonge, o Adilongi a Bibidya we abhana 500.000 a tumikanda ndenge. O tumikanda tutu twa kyonge exile mututa ku makalu.

Kyonge kya dikota kya Adilongi a Bibidya ku Los Angeles ku muvu wa 1923

Kya Sabhalu, kizuwa kya 25 kya mbeji ya Kakwinyi, Phange Rutherford wabhange diskulusu ni dyambu, “jimbudi ni jihombo.” Mu diskulusu didi mwene wajimbulula kwila o “jimbudi” o athu awabha o mixima anda tambula o mwenyu mu palayizu mu ixi. Mwene watange mukanda ni dyambu: “Kidimwinu.” O mukanda yu wexile mutungula o makutu a jingeleja ja Kidistandade, ni kuswinisa o athu ala ni mixima yambote phala kutunda mu “Babilonya ya Dikota.” (Dij. 18:​2, 4) Ithangana kupholo, o Adilongi a Bibidya ku mundu woso, abhana mazunda atumikanda mwexile o njimbu yenyoyo.

“O kiswinisu kya yonge yiyi, kyanda tuzakamesa dingi ku jiphange jetu.”

Mu kizuwa kya sukina kya kyonge kyadikota, 30.000 a athu ndenge, evu o diskulusu dyabhange Phange Rutherford, ni dyambu “Ifuxi Yoso Yamuya ku Alumajedone, maji Mazunda a athu Ala Kumwenyu Kindala Nuka Andafwa.” Mu kuxinganeka mu athu avulu ejikwiza mu kyonge, o Adilongi a Bibidya alukala o kididi kya kujokala malunda a fiti a kixana Los Angeles Coliseum. Phala kukwatekesa o athu oso kwivwa kyambote o milongi, o jiphange akalakala ni iselekete ya ubhe ya jimbimbi, yexile mu kididi kyenyokyo. O athu evwile o milongi bhukaxi ka radyu ene avudile dingi.

KIKALAKALU KYADISANZUMUNA MU JIXI JAVULU

Mu muvu wa 1923, o kikalakalu kya kuboka kyadisanzumuna kyavulu mu ixi ya África, Europa, India, América do Sul. Mu ixi ya India, phange A. J. Joseph, sumbala wexile ni kikalakalu kya kulanga muhatu we ni samanu dya twana, mwene watena kukwatekesa kubhanga madivulu mu dimi dya Hindi, Tamil, Telugu, ni Urdu.

William R. Brown ni mwiji we

Ku Serra Leoa, o Adilongi a Bibidya Alfred Joseph ni Leonard Blackman, asoneka phala o mbonge yetu ku mbanza ya Brooklyn, Nova York, mu kubhinga kikwatekesu. Mu kizuwa kya 14, kya mbeji ya Kasamanu ka 1923, a atambwijila. Phange Alfred wixi: “Kya Sabhalu tadidi kyá mu usuku, ngatukumuka amungixinda.” Mwene wevu dizwi dya swina dya mwibhula, “Eye wasonekena o Sociedade Torre de Vigia phala kubhinga dingi aboki?” Phange Alfred watambwijila, “Xe eme.” O muthu mu mutelembe wixi: “Kyambote, eme angitumikisaku.” O dizwi dyexile dya phange William R. Brown. Mwene watundile ku ixi ya Caribe kumoxi ni muhatu we, Antonia, ni twana twa, o ilumba Louise ni Lucy. O jiphange ka bhingile kukingila kyavulu phala kwijiya o dikaza ni twana twa.

Phange Alfred wambe dingi: “Mu kizuwa kya kayela mu kamene, Leonard n’eme twexile mudilonga o Bididya kala kitwexile mubhanga semana joso. Bhenyobho twatukumuka ngo bhu mwelu wetu bhwexile diyala dyalebha. Wexile phange William R. Brown. Kuma waswinine kyavulu mu ukunji, mwene wamesenene kubhanga diskulusu mu kizuwa kyakayela.” Ka tenesene luwa mbeji, phange Brown wazubha kubhana o madivulu oso ejile nawu. Mwene watambula dingi 5.000 a madivulu, maji ki kulaleka, wabhidamene dingi madivulu. Phange Brown kexile mumwixana musumbixi a madivulu. Mu mivu yoso yasidivila Jihova ni kuswina kwoso, mwene wexile mutumbula o Bibidya mu madiskulusu me, mukonda dya kiki o athu exile mumwixana ngana Bibidya Brown.

Betele ya Magdeburgo mu muvu wa 1923

Mu kithangana kyenyokyo, o betele ya Barmen, ku Alemanya, yezalele kyavulu. O jiphange evwile we kwila o kifuxi kya França kyexile phala kwiza kutolola o mbanza. Kyenyiki, ene asange kididi kwexile jisabhalalu, ku mbanza ya Magdeburgo. O kididi kiki kyafwamene phala kubhanga o madivulu. Mu mbeji ya Kanake mu kizuwa kya 19, o jiphange azubha kuta o iselekete ya ku imprimila o madivulu, ni imbamba yamukwa, ya azaluka phala kuya ku Betele ya ubhe ku Magdeburgo. Mu kizuwa kyoso o jiphange ku mbonge yetu kyatambula o njimbu ya kwila o jiphange ayi kya ku Betele ya ubhe, o ji jornale jabhana o ngolokela kwila o kifuxi kya França kyatambula o mbanza ya Barmen. O jiphange amono kwila Jihova mwene wa alange yu wa abhangesa kuzaluka mu mbanza yenyoyo.

George Young ni Sarah Ferguson (ku kadilu) ni phang’ye ya muhatu

Ku Brazil, phange George Young, wandele kya kyavulu mu kuboka o njimbu yambote, wabhangesa kwila kwenyoko kukala filiyale, yu wamateka kubhanga o Mulangidi mu dimi dya Phutu. Mu kubhita ngo tumbeji, mwene wabhana 7.000 a madivulu ni tumikanda. Phange Sarah Ferguson wasangulukile kyavulu mukonda dya phange Young kuya mwakunda. Mwene wexile mutanga o Mulangidi tunde ku muvu wa 1899, maji katenene kulondekesa o kudibhakula kwe bhukaxi ka kudibatizala. Tumbeji kupholo, phange Sarah ni twana twe tuwana a abatizala.

KUSIDIVILA NZAMBI NI KUSWINA KI KISANGUSANGU

Ku disukilu dya muvu, o Mulangidi wa 15 wa mbeji ya Kayadi wa 1923 wajimbulula kyebhi o kulungulula o ukexilu wa yonge, kuboka, ni yonge yamakota kyakwatekesa o Adilongi a Bibidya. Wene wambe: “Ki kubhonzo kumona kwila o ilunga yaswina mu kixikanu. Tukalyenu polondo phala kukalakala dingi, ni kusuluka mu kusidivila Nzambi ni kuswina ni kisangusangu mu muvu wa 1924.”

O muvu wa kayela wabhekela we kisangusangu kyadikota ku Adilongi a Bibidya. Kwabhitile kya jimbeji javulu o jiphange ku Betele exile mukalakala mu kibela kyexile ku Ilha de Staten, yazukamene ni mbonge yetu ku Brooklyn. O kikalakalu kya kutunga a kizubha kudimatekenu dya muvu wa 1924. O ikalakalu mu kididi kiki kya ubhe, yakwatekesa o jiphange kudizukama dingi ni kusanzumuna o njimbu yambote mu ukexilu nuka a ubhangele luwa.

Kibuka kya atungi ku Ilha de Staten

a Lelu a ixana Ukexilu wa Ukidistá ni Ukunji Wetu —Milongi Phala o Yônge.