Kuenda na kisika mambu kele

Kuenda na bunkufi ya masolo

1923—Yameluta bamvula 100

1923—Yameluta bamvula 100

YINZO’A zulu ya Nkengi ya 1 janvier 1923 tubaka “Beto kena kuvingila ti mvula 1923 vuanda mvula mosi ya kukindisa.” “Yakele diluaku mosi ya nene kutubila bantu nionso yina kena kuniokuama ti bantangu mosi ya mbote kena kuiza.” Na mvula 1923 Banlonguki ya Biblia salaka bansobolo mosi ya kukamua na yina metadila balukutakanu na bau, balukutakanu ya nene, mpe kisalu ya kusamuna, yau salaka ti bakuma na bumosi ya ngolo.

BALUKUTAKANU KUMISAKA BUMOSI YA BAMPANGI NGOLO

Kalandriye yina kele na masonukua mpe banimero ya miyimbu

Na mvula yango, nkubukulu salaka mua bansobolo yina sadisaka samu na kukudisa bumosi ya nsambudulu na kati ya Banlonguki ya Biblia. Yinzo’a zulu ya Nkengi bandaka kubimisa makanisi yina vuandaka sasila masonukua yina bavuandaka tadila na balukutakanu yina bavuandaka sala konso sabala samu na kusambila mpe kukumisa Yehova. Katula yau, Banlonguki ya Biblia vuandaka bimisa diaka kalandriye mosi yina vuandaka na liste ya masonukua samu na konso sabala mpe miyimbu yina balenda yimbila samu na konso kilumbu na ndongokolo na bau mosi to na ndongokolo na kati ya dibuta.

Na balukutakanu na bau, Banlonguki ya Biblia vuandaka pesa “kimbangi” ya mambu yina bavuandaka kutana na yau na kisalu ya kusamuna, bavuandaka tubila mfunu yina bavuandaka monisa butondi samu na Yehova, kuyimbila, to kusala kisambu. Eva Barney, yina bakaka mbotama na 1923 ntangu yandi vuandaka na bamvula 15, kena kubambuka diaka na kutubaka ti: “Kana nge zola pesa kimbangi, nge fueti telema mpe kubanda kutuba bampova lokola, ‘Munu kele na nsatu ya kutonda Mfumu samu na mambu nionso ya mbote yandi mesala samu na munu.’” Bampangi yankaka ya babakala vuandaka zola kupesa kimbangi. Mpangi ya nketo Barney metatamana na kutuba: “Mpangi mosi ya bakala na nkumbu ya Godwin yina pusanaka na bamvula, vuandaka na mambu mingi ya kupesila Mfumu matondo. Kasi kana nketo na yandi memona ti mpangi yina kena kutuadisa mebanda kukitungisa, yandi vuandaka benda bakala na yandi na nsongi ya kinkuti, mpe bakala na yandi vuandaka lemba kutuba, mpe yandi vuandaka vuanda.”

Mbala mosi na ngonda, konso kimvuka vuandaka sala Lukutakanu mosi ya spesiale samu na kusambila, kupesa Yehova lokumu, mpe kupesa kimbangi. Samu na lukutakanu yango, Yinzo’a zulu ya Nkengi ya 1 avril 1923 tubaka: “Yalombaka katikati ya lukutakanu yango tubila kimbangi ya mambu yina bakutanaka na yau na kisalu ya kusamuna mpe kukindisa bampangi yankaka. . . . Beto kele na kivuvu ti balukutanu yango ya kukindisa kesadisa bankundi bapusana diaka penepene.”

Charles Martin, nsamuni mosi na kimvuka yina vuandaka na bamvula 19 yina vuandaka zinga na Vancouver, na Canada, bakaka mambote mingi na balukutakanu yango. Yandi bambukaka na manima ti: “Yavuandaka kisika yina munu longukaka samu na mbala ya ntete mambu ya kutuba na kisalu ya kusamuna yinzo na yinzo. Mbala mingi, yalombaka muntu mosi tubila mambu yina yandi kutanaka na yau na kisalu ya kusamuna yinzo na yinzo. Yau pesaka munu makanisi ya mambu yina munu ketuba, mpe mutindu ya kupesa mvutu na bantembe mutindu na mutindu.”

KISALU YA KUSAMUNA KUMISAKA BUMOSI YA BAMPANGI NGOLO

Bulletin ya 1 mai 1923

Bampangi kumaka diaka na bumosi samu konso muntu vuandaka na kilumbu na yandi ya kubima na kisalu ya kusamuna. Yinzo’a zulu ya Nkengi ya 1 avril 1923 tubaka ti: “Na yau beto nionso beto kele na bumosi na kisalu kaka mosi . . . , kilumbu ya mardi 1 mai 1923 ponamaka lokola kilumbu samu na kisalu ya kusamuna. Na manima na yau, konso kilumbu ya mardi ya ntete ya ngonda kevuanda kilumbu ya kisalu ya kusamuna . . . Yau pesaka diluaku na konso mpangi ya konso kimvuka yandi pesa maboko na kisalu ya kusamuna.”

Ata bantuenia yina vuandaka longuka Biblia vuandaka pesa maboko na kisalu yango. Hazel Burford, yina vuandaka na bamvula 16 na ntangu yango kena kubambuka diaka ti: “Bulletin vuandaka na mutindu ya kubanda masolo ya pete samu na kukanga na yintu. a Munu vuandaka pesa maboko na ngolo nionso na bisalu yango nionso kintuadi na nkaka na munu ya bakala.” Kasi mpangi ya nketo Burford kamuaka mutindu mpangi mosi ya bakala kukimonaka samu na kisalu na yandi ya kusamuna. Yandi metuba: “Mpangi mosi ya bakala yina pusanaka na bamvula vuandaka mona ti munu lenda solola ve na bantu. Na ntangu yango, bantu yankaka vuandaka bakusa ve ti yavuandaka lomba na Banlonguki nionso ya Biblia, yavuanda bantuenia ya babakala mpe ya banketo na kupesa maboko samu na kukumisa Mvangi na beto ya Nene.” (Nk. 148:12, 13, King James Version) Kasi mpangi ya nketo Burford tatamanaka kusamuna. Na manima, yandi kotaka na kalasi ya zole ya Galaad mpe yandi salaka lokola misionere na Panama. Nsukansuka, bampangi yango sobaka makanisi na bau samu na bantuenia na diambu metadila kisalu ya kusamuna.

BALUKUTAKANU YA NENE KUMISAKA BUMOSI YA BAMPANGI NGOLO

Balukutakanu ya nene sadisaka bampangi samu bakuma mpenza na bumosi. Mingi ya balukutakanu yango vuandaka na kilumbu samu na kisalu ya kusamuna, lokola yina salamaka na Winnipeg, na Canada. Balombaka bantu nionso yina kutakanaka na lukutakanu ya nene yango na kusamuna na mbanza yango na kilumbu ya 31 mars. Bantu mingi kuwaka nsangu na bilumbu yango ya mfunu na kisalu ya kusamuna mpe yabimisaka mambote. Na kilumbu ya 5 août, ntalu ya bantu kana 7 000 sanganaka na lukutakanu ya nene yankaka na Winnipeg. Na ntangu yango, yavuandaka lukutakanu ya nene yina lutaka na bantu mingi kuluta balukutanu ya nene nionso yina mesalamaka na Canada.

Lukutakanu ya nene ya mfunu mingi ya Bambangi ya Yehova na 1923 salamaka na kilumbu ya 18 tii 26 août na Los Angeles na Californie. Mua basabala tekila lukutakanu yango salama, bajurnale tubilaka nkinzi yango mpe Banlonguki ya Biblia kabulaka batrakte kuluta 500 000. Batulaka ba banderole na bakamion na bau mosi mpe na bakamion ya bantu mingi.

Lukutakanu ya nene ya Banlonguki ya Biblia na 1923 na Los Angeles

Kilumbu ya samedi 25 août, mpangi Rutherford salaka diskur yina vuandaka na yintu ya diambu, “Mameme mpe Bankombo,” na diskur yango yandi monisaka puelele ti “mameme” mekokana na bantu yina mebonga samu na kuzinga na ntoto yina kekuma paradiso. Diaka, yandi salaka diskur mpe yandi tangaka letre mosi yina vuandaka na yintu ya diambu, “Nduengoso.” Letre yango bundulaka luvunu ya Baklisto ya nkumbu ya mpamba mpe yakindisaka bantu ya ntima ya mbote na kukabuana na ‘Babiloni ya Nene.’ (Kus. 18:2, 4) Na manima Banlonguki ya Biblia ya vema na ntoto ya mvimba, kabulaka bamilion ya batrakte yina vuandaka na letre yango.

“Bumosi yina kena kumonana na bisalu kesala ti bankundi vuanda kintuadi”

Na kilumbu ya nsuka ya lukutakanu yango ya nene, bantu kuluta 30 000 kuwaka diskur ya bantu nionso ya mpangi Rutherford yina vuandaka na yintu ya diambu, “Makanda nionso kena kukuenda na Armagedoni, kasi bamilion ya bantu yina kele na luzingu bubu yayi kekufua ata fioti ve.” Lokola bazabaka ti bantu kekuiza mingi, Banlonguki ya Biblia futaka mbongo samu na kusala yau na stade ya Los Angeles Coliseum yina bakatukaka kutunga bosi. Samu bakukindimisa ti bantu nionso kekuwa, bampangi sadilaka ba haut-parleur ya stade yango, yina vuandaka na teknoloji ya yimpa na ntangu yina. Bantu mingi yankaka landaka programe yango na nzila ya radio.

KISALU KENA KUENDA NA NTUALA NA YINZA YA MVIMBA

Na mvula 1923 kisalu ya kusamuna kulaka mpenza na Afrique, na Europe, na Inde, mpe na Amérique du Sud. Na Inde, A. J. Joseph yina vuandaka na nketo mpe bana 6, vuandaka pesa maboko samu na kubimisa mikanda na ndinga ya Hindi, Tamil, Telugu, mpe Urdu.

William R. Brown mpe dibuta na yandi

Na Sierra Leone, Banlonguki ya Biblia Alfred Joseph mpe Leonard Blackman sonikinaka Biro ya nene na Brooklyn, na New York, samu na kulomba lusadusu. Na kilumbu ya 14 avril 1923 babakaka mvutu na ndombolo na bau. Alfred metuba, “Samedi mosi na mpipa muyambaka apel mosi yina muvuandaka vingila ve, munu kuwaka ndinga mosi ya nene yina yuvusaka munu, nge nde muntu sonikinaka Watch Tower Society samu na kulomba bansamuni?” Alfred vutulaka “Ee, batindaka munu.” Ndinga yango vuandaka ya William R. Brown. Bakumaka kilumbu yango, bakatukaka na Caraïbes kintuadi na nketo na yandi Antonia, mpe bana na bau ya banketo ya bantuenia, Louise na Lucy. Yalombaka bampangi zingila ve samu na kukuenda yamba mpangi Brown na dibuta na yandi.

Alfred tatamanaka na kutubaka: “Na sunkasunka ya kilumbu landaka, Leonard mpe munu beto vuandaka solola masolo ya Biblia mutindu beto vuandaka sala yau konso sabala, na kintulumukina beto monaka muntu mosi ya kuzangama na porte. Yavuandaka Mpangi Brown. Yandi vuandaka mpenza na vema samu na kedika mpe yandi vuandaka na nsatu ya kusaka diskur kaka kilumbu yina landaka.” Tekila ngonda mosi koka, mpangi Brown kabulaka mikanda nionso yina yandi nataka. Yazingilaka ve, batindilaka yandi mikanda kuluta 5 000, mpe ntangu fioti na manima yalombaka babuela diaka. Kasi mpangi Brown zabanaka ve lokola muntu yina vuandaka teka mikanda. Na luzingu na yandi nionso lokola kisadi ya Yehova ya vema, yandi vuandaka sadila ntangu nionso Masonukua na badiskur na yandi, samu na yau bakumaka kubokidila yandi Brown muntu ya Biblia.

Betele ya Magdebourg na bamvula 1920

Na Allemagne bampangi bakaka nzengolo ya kukatuka na Biro ya filiale ya Barmen, samu yavuandaka fioti, katula yau bakuwaka ti basoda ya France vuandaka pene ya kukota na mbanza yango. Banlonguki ya Biblia monaka yinzo mosi ya nene na Magdebourg yina monanaka mbote samu na kusala bisalu na bau ya kubimisa mikanda. Na kilumbu ya 19 juin, bampangi manisaka kukanga bamashine ya kubimisa mikanda na bima yankaka, mpe bakuendaka na Betele ya yimpa na Magdebourg. Kaka kilumbu yango ntangu Biro ya nene kuwaka ti bamekota deja na Betele ya yimpa, bazulunalo tubaka ti France bakaka mbanza ya Barmen. Bampangi pesaka Yehova matondo samu yandi taninaka mpe yandi sadisaka bau.

George Young kintuadi na Sarah Ferguson (na diboko ya kibakala) mpe mpangi na yandi ya nketo

Na Brésil, George Young yina salaka bavuayaje mingi samu na kumuangisa nsangu ya mbote, salaka biro ya filiale ya yimpa mpe yandi bandaka kubimisa Yinzo’a zulu ya Nkengi na ndinga ya Portugais. Mpe kaka na mua bangonda fioti, yandi kabulaka mikanda kuluta 7 000. Kukuiza na yandi na Brésil pesaka diaka Sarah diluaku mosi ya mbote. Yandi vuandaka tanga Yinzo’a zulu ya Nkengi kubanda 1899, kasi yandi vuandaka ve na dikoki ya kukipesa mpe kubaka mbotama na maza. Mua bangonda na manima, mpangi ya nketo Ferguson mpe bana na yandi 4 bakaka mbotama.

“SADILA NZAMBI NA VEMA MPE NA KIESE”

Na nsuka ya mvula, Yinzo’a zulu ya Nkengi ya 15 décembre 1923 tubilaka mutindu bansobolo na balukutakanu, na kisalu ya kusamuna, mpe na balukutakanu ya nene vuandaka na bupusi na zulu ya Banlonguki ya Biblia, yatubaka: “Yakele pete kumona ti bimvuka . . . kele na kimpeve mosi ya mbote . . . beto vuanda ya kubongama samu na bisalu mingi mpe beto tatamana kusadila Nzambi na vema mpe na kiese na mvula yayi ya 1924.”

1924 vuandaka diaka mvula mosi ya mbote samu na Banlonguki ya Biblia. Yalutaka bangonda mingi bampangi ya Betele vuandaka sala na terrain mosi na Staten Island, yina vuandaka na distanse mosi ya nkufi samu na kukuma na biro na bau ya nene na Brooklyn. Bamanisaka kutunga bayinzo ya yimpa na kisika yango na ebandeli ya 1924, yasadisaka samu na kusangisa bampangi mpe kumuangisa nsangu ya mbote na mutindu yina salamaka ntete ve.

Ekipi ya bampangi ya kisalu ya kutunga na Staten Island

a Bubu yayi Mukanda ya lukutakanu​—Luzingu mpe kisalu ya Baklisto.