Amuye ku shebo

Amuye pa mitwi iliimo

Peenda Myaaka 100 Kuswa Mu—1923

Peenda Myaaka 100 Kuswa Mu—1923

NJASHI YAMULINDILISHI ya January 1, 1923 yakaamba ayi, “Tutolangila ayi mwaaka wa 1923 ulaakuba mwaaka usangalasha abuumbi. Ncoolwe cinene kulwiitako bantu batopenga ayi shintu shilaakubota conoono.” Mu mwaaka wa 1923, Bashikwiiya Baibo bakaalulako mbobakalinga kucita mabungano ansondo ansondo, kubungana kunene ambobakalinga kushimikila. Kucita boobo kwakabacafwa kuba bacatene abuumbi.

MABUNGANO AKACAFWA BAMAKWESU KUBA BACATENE ABUUMBI

Kalenda itotondesha malembo alimwi amanamba anyimbo

Mu mwaaka uyu, libunga lyakaalulako mbobakalinga kucita mabungano kwaamba ayi Bashikwiiya Baibo babe bacatene. Mu Njashi Yamulindilishi mwakatalika kulembwa makani akalinga kusansulula lilembo ndyobakalinga kubandikaawo pa Kubungana kwa Kupaila Akulumbaisha Yehova, uko nkobakalinga kubaako nsondo ansondo. Kwiilikaawo, Bashikwiiya Baibo bakapulinta kalenda yakalinga kutondesha lilembo ndyeshi bakabandikeewo kumabungano ansondo ansondo, alimwi alwiimbo ndobakalinga kweelete kwiimba ndyebatoocita ciiyo capalwaabo na kulambila kwamukwashi, bushiku abushiku.

Bashikwiiya Baibo ndyebakalinga kubungana, bakalinga kwaamba shakacitika ndyebakalinga kushimikila, kulumba Yehova pashintu nshaabacitila, kwiimba lwiimbo nabi kupaila. Nankashi Eva Barney uyo wakabombekwa mu 1923 kaacite myaaka 15, wakaamba ayi: “Na kuli nshoosuni kwaambaawo, twakalinga kwiimikana akwaamba maswi mbuli, ‘Ndisuni kulumba Mwaami pashintu shoonse shibotu nshaancitila.’” Bamakwesu bamwi bakalinga kunyumfwa kabotu kucita boobo. Nankashi Barney wakatolelela akwaamba ayi: “Mukwesu wacinene waliina lya Godwin wakalinga kucite shiinji shakulumba Mwaami. Sombi na bakaakwe babona ayi mukwesu utotanjilila mabungano walisukama, bakalinga kukwela beebaabo kucakufwala, lyalo bakalinga kucileka kwaamba akukala.”

Linkanda lyomwi pamweenshi, libungano lyomwi alyomwi lyakalinga kuba a kubungana kulibetele kwa Kupaila Akulumbaisha Yehova. Njashi Yamulindilishi ya April 1, 1923 yakaamba pakubungana uku ayi: “Mu lubasu lumwi pakubungana uku, tunanokwaamba shakacitika muncito yakushimikila alimwi akuyuminisha basebenshi. . . . Tulishomete ayi kubungana uku kuyuminisha kulaakucafwa bamakwesu abenankashi kuba bacatene.”

Kubungana uku kwakamucafwa abuumbi shikushimikila wakalinga kucite myaaka 19 waliina lya Charles Martin, uyo wakalinga kukala ku Vancouver, mu Canada. Wakaamba ayi: “Kubungana uku nkokwakancafwa kushiba shakwaamba ndyentoshimikila kuŋanda aŋanda. Liinji bamwi bakalinga kwaamba shakacitika ndyebakalinga kushimikila kuŋanda aŋanda. Ici cakancafwa kushiba shakwaamba abwakukumbula baabo bakaka kubashimikila.”

KUSHIMIKILA KWAKACAFWA BAMAKWESU KUBA BACATENE ABUUMBI

Kapepa ka Bulletin ka May 1, 1923

Cimwi cakacafwa bamakwesu kuba bacatene, nkuba abushiku bwakuya muncito yakushimikila. Njashi Yamulindilishi ya April 1, 1923 yakaamba ayi: “Kwaamba ayi soonse tube bacatene muncito iyi . . . , Pacibili pa 1 May, 1923, mbushiku bwasalwa kwaamba ayi tukaye muncito yakushimikila. Kuswawaawo, lyoonse Pacibili nsondo yakutaanguna mumweenshi, tunanooya muncito yakushimikila . . . Shikushimikila uli woonse alyeelete kweelesha kwaabanamo lubasu muncito yakushimikila pabushiku ubu.”

Bashikwiiya Baibo bacanike abalo bakalinga kwaabanamo lubasu muncito iyi. Hazel Burford uyo wakalinga kucitebo myaaka 16 paciindi ici, wakaamba ayi: “Kapepa ka Bulletin kakalinga kucite lubasu lwa nsheenga twaamba muncito yakushimikila. a Nebo abakaapa basankwa twakalinga kusebensa cankusu kwaabanamo lubasu mumbasu shipusenepusene sha ncito yakushimikila.” Nacibi boobo, Nankashi Burford wakakankamana kubona mukwesu umwi mbwaakalinyumfwa ceebo cakwaabanamo lubasu muncito yakushimikila. Wakaamba ayi: “Mukwesu umwi wacinene taakalinga kusuniiwo ayi noshimikilako bamwi. Paciindi ici bamwi tabakalinga kunyumfwishishaawo ayi Bashikwiiya Baibo boonse kwiilikaawo a ‘bacikula bwangu basankwa abamyooye,’ balyeelete kwaabanamo lubasu mukulumbaisha Mulengi wesu Wiinditeewo.” (Kulu. 148:​12, 13) Sombi Nankashi Burford wakatolelela kushimikila. Mukuya kwaciindi, wakaba acoolwe cakucanika ku Cikolo ca Gilyadi ca namba 2 alimwi bakamutuma kuya mukusebensela ku Panama mbuli mishonali. Lyalo ndyepakeenda ciindi, bamakwesu bakaalula mbobakalinga kubona bacanike abo bakalinga kwaabanamo lubasu muncito yakushimikila.

KUBUNGANA KUNENE KWAKACAFWA BAMAKWESU KUBA BACATENE ABUUMBI

Kubungana kunene akwalo kwakacafwa bamakwesu kuba bacatene. Liinji pakubungana kunene bakalinga kuba anshiiku shakuya muncito yakushimikila. Kucakubonenaako, pakubungana kunene kwakalinga mu tauni ya Winnipeg ku Canada, boonse bakacanikaako bakalwiitikwa kwaabanamo lubasu muncito yakushimikila pa 31 March. Bantu baanji bakanyumfwa makani abotu pakushimikila kulibetele uku alimwi bamwi bakalinga kusuni kwiiya. Pa 5 August, bantu mpashi bashika 7,000 bakacanikaako kukubungana kunene akumwi kwakabeta mu tauni ya Winnipeg. Ici ncocakalinga ciindi cakutaanguna bantu baanji ndyebakacanikaawo kukubungana kunene mu Canada.

Kubungana kunene kuyandika abuumbi Bakamboni Bakwe Yehova nkobakabaako mu 1923, kwakalingaako pa 18-26 August, mu Los Angeles ku California. Ndyekwakacaala nsondo shiniini kwaamba ayi kube kubungana uku, mu manyusipepa mwakalinga lubasu lwakwiita bantu kukubungana uku alimwi Bashikwiiya Baibo bakaabila tupepa twakwiita bantu twiindilila 500,000. Alimwi bakamatika shipampuleki ku myotoka inyamuna bantu akumyotoka yabo beene, shakwiita bantu kusa mukucanika kukubungana uku.

Kubungana kunene kwa Bashikwiiya Baibo kwamu 1923 ku Los Angeles

Pacibelu pa 25 August, Mukwesu Rutherford wakaamba likani lyakalinga kwaamba ayi “Mbelele Ampongo.” Mulikani ili wakasansulula kabotu ayi “mbelele” shileemikaninaako bantu balibambite kutambula buumi butamaani mu paladaiso pacishi capanshi. Wakaamba alikani limwi akubelenga maswi akalinga mu katilakiti kakalinga kwaamba ayi “Kucenjesha.” Ka tilakiti aka kakalinga kwaamba makani akubeca beshibupailishi ngobaiisha alimwi akuyuminisha bantu basuni kwiiya kuswa mu “Babiloni Munene.” (Ciyu. 18:​2, 4) Mukuya kwaciindi, Bashikwiiya Baibo nsengwe yoonse bakasebensa cankusu kwaabila bantu ka tilakiti aka.

“Kubungana uku kuyuminisha kulaakucafwa bamakwesu abenankashi kuba bacatene”

Pabushiku bwakweelaako bwakubungana kunene uku, bantu beendilila 30,000 bakakutika kulikani lya bantu boonse Mukwesu Rutherford ndyaakaamba lyakalinga kwaamba ayi “All Nations Marching to Armageddon, but Millions Now Living Will Never Die,” (Bantu Boonse Balaakoomboloshekwa pa Amagedoni, Sombi Bantu Baanji Bacite Buumi Pacecino Ciindi Teshi Bakafweewo.) Mukwiinga Bashikwiiya Baibo bakalinga kulangila ayi kulaakuba bantu baanji kukubungana uku, bakacita lenti sitedyamu yakalinga mu Los Angeles. Bamakwesu bakasebensesha ma spika akalinga mu sitedyamu iyi kwaamba ayi bantu boonse banoonyumfwa. Paciindi ici bantu ndyebakatalikabo kunoosebensesha ma spika. Sombi bamwi baanji bakakutika kukubungana uku pa cilimba.

KUYA PANEMBO KWANCITO YAKUSHIMIKILA NSENGWE YOONSE

Mu 1923, incito yakushimikila yakaya panembo mu Africa, ku Europe, ku India, aku South America. Mukwesu A. J. Joseph uyo wakalinga kukala ku India alimwi wakalinga kweebete kaacite abaana 6, wakalinga kucafwilisha kupulinta mabuku esu mumushobo wa ciHindi, ciTamil, ciTelugu, aciUrdu.

Ba William R. Brown amukwashi wabo

Ba Alfred Joseph aba Leonard Blackman Bashikwiiya Baibo abo bakalinga kukala ku Sierra Leone, bakalembela ku maofesi anene ku Brooklyn mu New York, kusenga lucafwo lwa beshikushimikila. Lyalo pa 14 April 1923, nkalata yabo yakakumbulwa. Ba Alfred bakaamba ayi, “Bushiku bumwi Pacibelu mashiku, ndakatambula fooni kuswa kumuntu ngondatakalinga kushiiwo.” Bakanyumfwa liswi linene lyakabeepusha ayi, “Sa ndimwe mwakalembela ku Watch Tower Society kusenga beshikushimikila?” Ba Alfred bakakumbula ayi, “Ee.” Lyalo muntu uyo wakaamba ayi, “Bantuma kusa mukusebensela kokuno.” Muntu uyo wakalinga ngu Mukwesu William R. Brown. Ubu mbobushiku ndyebakashikabo kuswa ku Caribbean pomwi aba Antonia bakaakwe, abana babo banakashi bobilo, Louise a Lucy. Bamakwesu bakalinga kusunishishi kubonana a Mukwesu Brown amukwashi wakwe.

Ba Alfred bakeelikaawo akwaamba ayi: “Bushiku bwakakonkelaawo macuunsa, nebo aba Leonard ndyetwakalinga kubandika makani amu Baibo bweenka mbotwakalinga kucita nsondo ansondo, cakuteengashila twakabonabo musankwa mulaamfu kaaimfwi pamulyango. Wakalinga ngu Mukwesu Brown. Wakalinga kusunishishi cancine cakwaamba ayi wakalinga kusuni kwaamba likani lya bantu boonse bushiku bwakakonkelaawo.” Mweenshi womwi kootana kumana, Mukwesu Brown wakaabila bantu mabuku oonse ngaakaletelesha. Kapatana kwiinda aciindi cilaamfu, bakamutumina mabuku aamwi ali 5,000. Alimwi tapana kwiinda aciindi, kwakalinga kuyandika mabuku aamwi. Sombi Mukwesu Brown taakalinga kushibikitwe mbuli muntu uulisha mabuku. Mumyaaka yoonse njaakasebensa cankusu muncito yakwe Yehova, liinji wakalinga kusebensesha Malembo mumibandi cakwaamba ayi bantu bakatalika kumwiita ayi Baibo Brown.

Musampi waku Magdeburg kuma 1923

Paciindi ici, bamakwesu ku Germany bakasalawo kulonga kuswa pa maofesi amusampi akalinga mu tauni ya Barmen ceebo cakwaamba ayi musena wakaceya alimwi bakanyumfwa ayi bamasoja baku France batoosa mukulwana tauni iyi. Bashikwiiya Baibo bakacana ŋanda imwi ku Magdeburg iyo yakalinga ibotu kupulintilamo mabuku esu. Pa 19 June, bamakwesu bakalongela shakupulintisha ashintu shimwi lyalo akulongela ku musampi upya wakalinga ku Magdeburg. Pabushiku bweenka ubu pesule lyakushibishabo baku maofesi anene ayi balonga, mu manyusipepa mwakalinga makani akwaamba ayi cishi ca France calwana tauni ya Barmen akwiibwesa. Bamakwesu bakalumba Yehova pa kubashitilisha akubacafwa.

Ba George Young aba Sarah Ferguson (bali kululyo) anankashi yabo

Mukwesu George Young uyo wakalinga kukala ku Brazil alimwi wakashimikila makani abotu mumisena ipusenepusene, wakacalula musampi upya akutalika kupulinta Njashi Yamulindilishi yamu ciPortuguese. Mumyeenshi iniinibo, wakaabila bantu mabuku eendilila 7,000. Ba Sarah Ferguson bakasangalala abuumbi Mukwesu Young ndyaakafwakashila mukwashi wabo. Bakatalika mu 1899 kubelenga Njashi Yamulindilishi, sombi tabakalinga kuciteewo coolwe cakutondesha kulyaaba kwabo kuli Yehova kwiinda mukubombekwa. Ndyepakeendabo myeenshi iniini, Nankashi Ferguson abana bakwe bali 4 bakabombekwa.

“KUSEBENSELA LESA CANKUSU ALIMWI CALUSANGALALO”

Kumamanino amwaaka, Njashi Yamulindilishi ya December 15, 1923 yakaamba pa kwaaluka kwa bwakucita mabungano ansondo ansondo, incito yakushimikila abwakucita kubungana kunene mbokwakacafwa Bashikwiiya Baibo. Yakaamba ayi: “Cabonekela patuba kwaamba ayi bamakwesu abenankashi mumabungano . . . baba alushomo luyumu . . . Atube balibambite kusebensa ncito ashimwi akutolelela kusebensela Lesa cankusu alimwi calusangalalo mumwaaka wa 1924.”

Mwaaka wa 1924 awalo wakalinga mwaaka usangalasha ku Bashikwiiya Baibo. Kwamyeenshi iinji, bamakwesu baku Bethel bakalinga kuyaka maanda kumusena wiitwa ayi Staten Island, uyo wakalinga kufwiifwi aku maofesi anene mu Brooklyn. Maanda akayakwa kumusena uyu upya akamana kumatalikilo kwa mwaaka wa 1924, alimwi akacafwa bamakwesu kuba bacatene akushimikila makani abotu munshila nshebatana kusebenseshaawo kale.

Bakalinga kuyaka maanda ku Staten Island

a Pacecino ciindi nkabuku ka Buumi bwa Bwineklistu Anciito Yesu—Kabuku Kamabungano.