Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

1923​—⁠Pano Ke Myaka Katwa

1923​—⁠Pano Ke Myaka Katwa

Kiteba kya Mulami kya difuku 1 Kweji 1, 1923 mu Angele kyanenene amba: “Tutengele amba mwaka wa 1923 usa kwikala wa nsangaji mikatampe. I dyese dikatampe kusapwila bantu . . . basusuka amba panopano ponka bintu bisa kulumbuluka.” Na bubine uno mwaka wadi wa kukankamika Befundi ba Bible, kitatyi kyashilwile butōtyi bwabo ne mwingilo wabo wa busapudi kumwekeja bumo bwine buyukanya butōtyi bwa bine dyalelo.

BUMO BWA BUTŌTYI

Kalandadiye ka bisonekwa ne manimelo a ñimbo

Mu mwine mwaka’wa, bulongolodi bwalongele’ko kushinta kampanda kwine kwakankamikile bumo bwa butōtyi mu bukata bwa Befundi ba Bible. Kiteba kya Mulami kyashilwile kulupula myanda yadi ishintulula kisonekwa kyobadi babandaula yenga ne yenga ku Kupwila kwa Milombelo, Mitendelo, ne Kuleta Bukamoni. Kadi Befundi ba Bible balupwile kalandadiye kalombola kisonekwa kya yenga ne yenga, ne lwimbo lwa kwimba mu kifundwa kya pa kasuku ne mu butōtyi bwa kisaka.

Ku kupwila kwabo, Befundi ba Bible badi “baleta’ko bukamoni” bwa byobemwenine mu mwingilo wa busapudi, bwa kufwija’ko Yehova, kwimba lwimbo, nansha kulombela. Eva Barney, wabatyijibwe mu 1923 na myaka 15, uvuluka’mba: “Shi muntu ukimba kuleta bukamoni, wadi wimana ne kushilula kunena kimfwa amba, ‘Nkimba kufwija’ko Mfumwetu pa bintu byonso biyampe byanongēle.’” Batutu bamo badi basenswe kuleta bukamoni. Kaka Barney wendeleja amba: “Tutu umo mununu wadi na bintu bivule bya kufwijija’ko Mfumwetu. Inoko shi wandi mukaji wamona’mba tutu wimanine kupwila wakōka, wadi ukoka bityetye wandi mulume ku kotyi, nandi waleka’byo kunena washikata.”

Musunsa umo ku kweji, kalasa ne kalasa kadi na Kupwila kwa pa bula kwa Milombelo, Mitendelo, ne Kuleta Bukamoni. Kiteba kya Mulami kya difuku 1 Kweji 4, 1923 kya Angele kyanenene amba: “Kipindi kya kupwila kifwaninwe kwimanina pa kuleta bukamoni butala mwingilo wa busapudi ne kukankamika bengidi. . . . Tukulupile amba buno bumo bwa mu bilongwa bukalungila banabetu mu bumo.”

Charles Martin, mwingidi wa kalasa (musapudi pa kipwilo) wa myaka 19 wa mu Vancouver, mu Kanada, wamwenine bininge mu kuno kupwila. Wavulukile mwenda mafuku amba: “Ku kuno kupwila ye konefundīle dibajinji bya kunena mu busapudi bwa ku njibo ne njibo. Kitatyi kyonso, kwadi muntu wadi usekununa byaemwenine mu busapudi bwa ku njibo ne njibo. Kino kyankweshe ndyuke bya kunena ne mwa kulondolwela ku bijika palapala.”

BELUNGILE MU BUMO MU BUTŌTYI

Bulletin ya difuku 1 Kweji 5, 1923

“Mafuku a busapudi” nao alungīle bulongolodi mu bumo. Kiteba kya Mulami kya difuku 1 Kweji 4, 1923 kyanenene amba: “Pa kusaka’mba batwe bonso twikale na bumo bwa mu bilongwa . . . , Dya Bubidi difuku 1 Kweji 5, 1923 dibatongwe bu difuku dya busapudi. Kadi kushilwila papo ye mobikekadila mu Dya Bubidi dyonso dibajinji dya kweji ne kweji . . . Kadi muntu yese mu kalasa ufwaninwe kusapula mu dino difuku.”

Enka ne Befundi ba Bible bankasampe badi bengila mu uno mwingilo. Hazel Burford, mwine wadi’tu na myaka 16 mu kine kitatyi’kya, uvuluka amba: “Bulletin yetulombwele miswelo ya kusapula (mine ikwatañene na misapwilo ya kulondela’po) ya kukwatyila ku mutwe. a Naingile na bupyasakane mu ino mingilo yonso pamo na nkambo.” Inoko, Kaka Burford watenwe na makambakano akadipo ulangila. Unena’mba: “Tutu umo mununu wankakeje na bulobo amba kimfwaninwepo kusapwila bantu. Mu kine kitatyi’kya, bamo kebaivwanijepo amba Befundi ba Bible bonso, kubadila’mo ne ‘bansongwalume ne bansongwakaji,’ bafwaninwe kutendela Umpangi wetu Mukatampe.” (Ñim. 148:​12, 13) Inoko Kaka Burford waendelele kusapula. Wakafundile mu kalasa ka bubidi ka Masomo a Ngileade ne kwingila bu mishonele mu Panama. Mwenda mafuku, bano batutu bajadikile mumweno wabo pa bankasampe basapula.

BITANGO BYANINGIJE BUMO BWABO

Kadi bitango byalungīle banabetu mu bumo. Bitango bivule byadi na mafuku a kusapula, pamo bwa kino kyalongelwe mu Winnipeg, mu Kanada. Mu mafuku 31 Kweji 3, mwaikele “Busapudi bwa pa Bula mu Winnipeg,” mwine mwaityilwe bonso batenwe ku kitango kusapula. Mafuku a busapudi pamo bwa dino alengeje kwikale kutandabuka kwa mwingilo mu mafuku a kumeso. Mu mafuku 5 Kweji 8, kintu kya bantu 7000 batenwe ku kitango kikwabo kyalongelwe mu Winnipeg. Mu kine kitatyi’kya, kino kyadi kibalwa kikatampe kya bantu kyadi kekyatenwe kashā ku kitango mu Kanada.

Kitango kikatampe kya bantu ba Yehova mu 1923 kyalongelwe mu mafuku 18-26 Kweji 8, mu Los Angeles, mu Kaliforni. Mu mayenga abadikila kitango, majulunale asapwile kino kinkumenkume, kadi Befundi ba Bible baabenye tukanda twa lwito 500000 ne kupita. Mitwe ya myanda isapula kitango yalamikilwe mu bipito ne ku myotoka.

Kitango kya Befundi ba Bible kya mu 1923 mu Los Angeles

Mu Dya Mposo, Mafuku 25 Kweji 8, Tutu Rutherford wanenene mwisambo unena’mba, “Mikōko ne Bambuji,” mwine mwaalombwele patōka amba “mikōko” i bantu boloke bakekala mu paladisa pano pa ntanda. Kadi watangile’mo lukwembo lwitwa bu “Kidyumu.” Luno lukwembo lwalupwidile patōka bubela bwa kine Kidishitu ne kukankamika bantu ba mityima miyampe besansanye na “Babiloni Mukatampe.” (Kus. 18:​2, 4) Befundi ba Bible bapyasakane badi ba kwilungila mu bumo mwenda mafuku mu kwabanya makopi midiyo ne midiyo a luno lukwembo.

“Buno bumo bwa mu bilongwa bukalungila banabetu mu bumo”

Mu difuku dya mfulo dya kitango, bantu 30000 batejeje Tutu Rutherford paadi unena mwisambo wa bantu bonso unena’mba, “Mizo Yonso Yendanga ku Amakedona, Inoko Bantu Midiyo ne Midiyo Badi’ko Pano Kebakafupo.” Befundi ba Bible byobayukile amba ku kitango kukekala bantu bavule, baluwile njibo mipya ya Coliseum mu Los Angeles. Mwanda wa kukwasha muntu yense ateje senene, batutu baingidije binanda bya ku kiwanza kya futu, bine byadi bu busendwe bupya mu mene mafuku’a. Bantu bavule balondele ino mpangiko ku ladiyo.

KUTANDABUKA KWA NTANDA YONSO

Mu mwaka wa 1923, mwaikele kutandabuka kukatampe kwa mwingilo wa busapudi mu Afrika, mu Bulaya, mu India, ne mu Amerika wa Kunshi. Mu India, tutu Adavimannathu Joseph wadi ulelele wandi mukaji ne bandi bana basamba wadi ukwasha’ko ku kulupula mabuku mu ludimi lwa Hindi, Tamil, Telugu, ne Urdu.

William Brown ne kisaka kyandi

Mu Sierra Leone, Mwifundi wa Bible Alfred Joseph ne Leonard Blackman balembēle kité kya ntanda yonso mu Brooklyn, mu New York, mwanda wa kulomba bukwashi. Mu mafuku 14 Kweji 4, 1923, balondolola kulomba kwabo. Alfred usekununa’mba, “Dya Mposo dimo bufuku, bangita ku telefone.” Waivwana’ko diwi dikatampe dimwipangula amba, “I abe walembēle Sosiete ya Watch Tower mwanda wa kulomba basapudi?” Alfred walondolola amba, “En-en.” Nandi amba, “Biyampe, ami ye obatuma kwiya kukumona.” I William Brown waesambile nandi. Wafikile’ko mu dine difuku’dya kutamba mu Karaibe na wandi mukaji Antonia, pamo ne babo bana bansongwakaji, ba Louise ne Lucy. Kepaijijepo banabetu kwimona na Tutu Brown ne kisaka kyandi.

Alfred wendeleja’mba: “Pobwakile lubanga, ami ne Leonard twadi tulonga kifundwa kya Bible kya yenga, amba tutale twamona muntu umo kampangala wimene pa kibelo. Wadi i Tutu Brown. Wadi upyasakenine bininge bubine, o mwanda wasakile kunena mwisambo wa bantu bonso pobwakile.” Kepapwilepo ne kweji mwine, Tutu Brown wapāna mabuku onso awaile nao. Bukidi bonka watambwila’ko mabuku makwabo 5000, ino kepaijijepo mabuku’a apwa kasakila’ko ne makwabo. Inoko Tutu Brown kayukenepo bu muntu upoteja mabuku. Mu bula bwa mwingilo wandi onso wa bu mwingidi mupyasakane wa Yehova, wadi unyemena kitatyi kyonso ku Bisonekwa mu mīsambo yandi. O mwanda bantu bamwinikile bu Brown Bible.

Betele ya mu Magdeburg mu myaka ya 1920

Mu kine kitatyi’kya, ku bilo ya musambo yadi mu Barmen, mu Alemanye, kwayudile bantu, kadi kino kibundi kyadi kekisa kutambwa bulwi na Franse. Befundi ba Bible basokola njibo mikwabo mu Magdeburg, mine yamwekele bu kifuko kiyampe kya kutampila’ko mabuku. Mu mafuku 19 Kweji 6, banabetu bavuya kuvilula kitampilo ne bintu bikwabo byonso, bavilukila ku Betele mipya mu Magdeburg. Difuku dyalondele’po pobapwile’tu kuyukija kité kya ntanda yonso amba abavuya kuvilula Betele, majulunale alombola’mba ntanda ya Franse ibakwata kibundi kya Barmen. Banabetu bamwene kuviluka’kwa bu i bukamoni bulombola’mba Yehova webesele ne kwibakinga.

George Young ne Sarah Ferguson (ku lundyo) ne mwanabo mwana-mukaji

Mu Brezile, George Young, mwine waendele ñendo mivule mwanda wa kusambakanya myanda miyampe, washimikile musambo mupya ne kushilula kulupula Kiteba kya Mulami mu Kiportigé. Mu myeji’tu mityetye, wapēne mapepala 7000 ne kupita. Kwiya kwandi mu Brezile kwapele Sarah Ferguson mukenga muyampe wa kwendelela. Sarah wadi utanga Kiteba kya Mulami tamba mu 1899, inoko wadi kabwenye kulombola patōkelela kwipāna kwandi na kubatyijibwa mu mema. Myeji mityetye pa kupita’po, Kaka Ferguson pamo ne bandi bana baná batabula dino ditabula dya mvubu mpata.

“KWINGIDILA LEZA NA BUPYASAKANE NE NA NSANGAJI”

Dya ku mfulo kwa mwaka’wa, bintu biyampe byalupukile ku mulangwe wa Befundi ba Bible wa kutōta mu bumo, byalombwelwe mu Kiteba kya Mulami kya mafuku 15 Kweji 12, 1923, amba: “I kimweke patōka’mba tulasa . . . tudi mu ngikadilo miyampe ku mushipiditu . . . Shi ke pano, twiteakanyei ku mwingilo mukatampe ne kwendelela kwingidila Leza na bupyasakane ne na nsangaji mu mwaka wiya’ko.”

Mwaka ulonda’ko wadi wa kwikala wa kasekuseku ku Befundi ba Bible. Batutu ku Betele baingile bininge mu bula bwa myeji pa lubanza lwa mu Staten Island, kubwipi na kité kyabo kya ntanda yonso mu Brooklyn. Mobo obaūbakile pa kino kifuko kipya avuikile ku ngalwilo kwa 1924, kadi akweshe ku kulungila mu bumo kisaka kya banabetu ne ku kusambakanya myanda miyampe mu miswelo yadi keyamwekele kashā.

Kisumpi kya bōbaki pa lubanza lwa mu Staten Island

a Dyalelo i Kabuku ka ku Kupwila—Būmi ne Mwingilo Wetu wa Bwine Kidishitu.