Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

KATSHIA KU 1923—Kukadi bidimu lukama

KATSHIA KU 1923—Kukadi bidimu lukama

Tshibumba tshia Nsentedi tshia 1/1/1923 tshivua tshiambe ne: “Tudi batekemene ne: tshidimu tshia 1923 netshikale tshilenga. Tudi ne diakalenga dia kuambila bantu badi ne ntatu ne: bikondo bia disanka mbituindile.” Mu tshidimu tshia 1923, Balongi ba Bible bakakaja mushindu wabu wa dienza bisangilu, mpungilu, ne mudimu wa buambi. Ke bualu kayi, buobumue budi tshimanyinu tshia batendeledi balelela lelu buakabuela munkatshi muabu.

BISANGILU BIAKAKOLESHA BUOBUMUE BUABU

Kalandriye kikale ne mvese ne nomba ya misambu

Mu tshidimu atshi, bulongolodi buakakaja amue malu akavudija buobumue bua Balongi ba Bible. Buakatuadija kupatula Tshibumba tshia Nsentedi tshikale ne diumvuija dia mvese ya kulonga mu tshisangilu tshia ku lumingu tshivuabu babikila ne: Tshisangilu tshia misambu ya kutumbisha nayi Yehowa ne mitendelelu. Kupita apu, Buakapatula kabidi kalandriye kikale ne mvese wa kukonkonona mu bisangilu lumingu luonso ne musambu wa ku dituku ne ku dituku wa kuimba mu ntendelelu wa dîku anyi pavuabu badilongela.

Pavua Balongi ba Bible abu mu bisangilu, bavua balondelangana malu avua mabafikile mu buambi, bela Yehowa tuasakidila bua malu mimpe avuaye mubenzele, bimba musambu, anyi mene basambila. Eva Barney, uvua mubatijibue mu 1923 ne bidimu 15, wakamba ne: “Pavua muntu musue kuamba buende bualu mu bisangilu, uvua wimana kuulu, wamba tshilejilu ne: ‘Ndi ngela Mukalenge tuasakidila bua malu onso mimpe adiye mungenzele.’” Kuvua bana betu bavua basue kuamba malu a nanku. Muanetu Barney udi wamba kabidi ne: “Muanetu Godwin ukavua mununu uvua wenda wamba malu a bungi a kuela nawu mukalenge tuasakidila. Kadi pakamona mukajende ne: bikavua bitonda mulombodi wa tshisangilu, wakamukoka ku tshizaku, yeye kusomba kulekelaye kuakula.”

Tshisumbu tshionso tshivua tshienza Tshisangilu tshia misambu ya kutumbisha nayi Yehowa ne mitendelelu tshia pa buatshi musangu umue ku ngondo. Tshibumba tshia Nsentedi tshia dia 1/4/1923 tshivua tshiambe ne: “Pavuabu bafika munkatshi mua tshisangilu atshi, bavua babanga kulondelangana malu avua mabafikile mu buambi ne bakankamija bamanyishi too ne muvuatshi tshijika. . . . Tudi batekemene ne: bisangilu ebi nebivudije buobumue buetu.”

Bisangilu ebi biakakankamija Charles Martin, mumanyishi wa bidimu 19 bikole. Uvua mu tshimenga tshia Vancouver mu Canada. Wakalua kuamba ne: “Mu bisangilu ebi ke mungakalonga bua musangu wa kumpala tshia kuamba mu buambi bua ku nzubu ne ku nzubu. Pa tshibidilu, muanetu kampanda uvua ulondamu malu avua mamuenzekele mu buambi bua ku nzubu ne ku nzubu. Ngakapetamu kabidi ngenyi ya mua kutantamena bipumbishi.

MUDIMU WA BUAMBI WAKAKOLESHA BUOBUMUE BUABU

Broshire wa Bulletin wa dia 1/5/1923

Matuku avua bana betu badisangisha bua kuyisha avua mavudije kabidi buobumue buabu bikole. Tshibumba tshia Nsentedi tshia 1/4/1923 tshiakaleja ne: “Bua tuetu bonso kuenza mudimu umuepele mu buobumue . . . , Dibidi dia 1/5/1923 ndituku dia bantu bonso kuyisha. Nebishale kabidi nanku bua Dibidi dia kumpala dia ngondo yonso . . . Mbimpe mumanyishi wa mu tshisumbu tshionso adienzeje bua kuyisha dituku adi.”

Too ne bana bavua pabu bayisha. Hazel Burford, uvua anu ne bidimu 16, wakamba ne: “Broshire wa Bulletin uvua ne ngenyi ya kukuata mu mutu ya mua kuyukila ne bantu. a Meme ne kakuanyi wa balume tuvua tuyisha bikole.” Kadi wakakema bua muvua muanetu wa balume mukuabu kayi musue bua ayishe to. Wakamba ne: “Muanetu wa balume mukuabu ukavua mununu kavua musue nansha kakese bua meme kuyisha bantu to. Tshikondo atshi, bamue bana betu kabavua bajingulule ne: Balongi ba Bible bonso too ne ‘bansongalume ne bansongakaji’ bavua ne bua kudifila mu mudimu wa ditumbisha Mufuki wetu munene to.” (Mis. 148:12, 13) Kadi muanetu Burford kakateketa to. Wakalua kubuela mu Kalasa ka Gilada kibidi, kumutumabu misionere mu Panama. Mu kupita kua matuku, bana betu abu bakajingulula ne: bansonga badi pabu mua kuyisha.

MPUNGILU YAKAKOLESHA BUOBUMUE BUABU

Mpungilu payi yakakolesha buobumue bua bana betu abu. Pavuabu benza ya bungi ya kudiyi, kuvua matuku avuabu balongolola bua kuyisha. Ke tshiakenzeka mu mpungilu wa mu Winnipeg mu Canada. Bakalomba bantu bonso bavua babuelamu bua kuyisha mu tshimenga atshi mu dia 31 ngondo 3. Bavua bayisha bantu ba bungi mu matuku a diyisha dia pa buadi au. Bipeta bimpe bia bungi biakamueneka. Badi batshinka ne: bantu 7000 bakabuela mu mpungilu mukuabu wakalua kuenzeka mu Winnipeg amu mu dia 5 ngondo wa 8. Kakuvua bantu banji kubuela bungi abu mu mpungilu mu Canada to.

Mpungilu wa kafuafuayi bua tshidimu tshia 1923 atshi wakenzeka mu dia 18-26/8 mu Los Angeles mu Californie. Mbingu mikese kumpala kua mpungilu au, bakamanyisha bualu buende mu bikandakanda, kufilabu ne mabeji a dibikila mapite pa binunu 500. Bavua bafunde kabidi bualu buende pa bilamba bivuabu balamike ku mashinyi too ne ku atu mu njila ambula bantu.

Mpungilu wa Balongi ba Bible wa mu 1923 mu Los Angeles

Mu Disambombo dia 25/8, muanetu Rutherford wakenza muyuki uvua ne tshiena-bualu ne: “Mikoko ne mbuji.” Wakamba ne: “mikoko” mbantu bonso badi bakaje muoyo wabu bimpe kupeta muoyo wa kashidi mu Mparadizu pa buloba. Uvua kabidi mubale dipangadika difunda divuabu babikila ne: “Didimuija.” Divua diele bitendelelu bia bukua buena Kristo patoke ne dikankamije bantu ba muoyo mulenga bua kupatuka mu “Babilona munene.” (Buak. 18:2, 4) Panyima pa matuku, Balongi ba Bible ba tshisumi pa buloba bujima bakabanya trakte binunu bia bungi ivua ne didimuija adi.

“Bisangilu ebi nebivudije buobumue buetu.”

Mu dituku dia ndekelu dia mpungilu au, bantu bapite pa binunu 30 bakateleja muyuki wa patoke uvua muanetu Rutherford muenze uvua ne tshiena-bualu tshia ne: “Bisamba bionso bidi biya ku mvita ya Armagedone, kadi bantu miliyo ya bungi badi ne muoyo lelu kabakufua nansha.” Bua bungi bua bantu bavua ne bua kubuelamu, Balongi ba Bible bakamuenzela mu tshipalu tshipiatshipia tshivuabu bafutshile makuta. Bu muvuabu basue bua bantu bonso bateleje bimpe mpungilu au, bakenza mudimu ne bikolokolo bia mu tshipalu amu bivua bintu bipiabipia tshikondo atshi. Bantu bakuabu ba bungi bakamulondela ku kadiomba.

MUAKAVULA MUDIMU PA BULOBA BUJIMA

Mu 1923, mudimu wa buambi wakavula bikole mu Afrike, ku Mputu, mu Inde, ne mu Amérique du sud. Nansha muvua muanetu Joseph wa mu Inde utabalela mukajende ne bana bende basambombo, wakambuluisha kabidi mu mudimu wa dipatula mikanda yetu mu muakulu wa Hindi, wa Tamoul, wa Télougou, ne wa Ourdou.

William Brown ne dîku diende

Mu Sierra Leone, Balongi ba Bible aba: Alfred Joseph ne Leonard Blackman, bakafundila biro bietu binene bidi mu Brooklyn mu New York mukanda balomba diambuluisha dia bamanyishi. Bakabandamuna mu dia 14/4/1923. Alfred wakamba ne: “Bakambikila ku kamua mu dilolo dia Disambombo kampanda.” Wakumvua dîyi dia tshivuma dimuambila ne: “Wewe ke uvua mufundile Watch Tower Society mukanda wa kulomba bamanyishi anyi?” Kuandamunaye ne: “Eyowa.” Uvuaye uyukila nende uvua muanetu William Brown. Wakamuambila ne: “Meme ke udibu batume.” Yeye ne mukajende Antonia ne bana babu batekete ba bakaji Louise ne Lucy bakavua bafike dituku adi mu Sierra Leone bafumina mu bidiila bia Caraïbes. Bana betu bakaya diakamue bua kupetangana nabu.

Alfred wakamba ne: “Pakatshiabu, meme ne Leonard tuvua mu dilonga dia Bible dia ku lumingu. Diakamue tuetu kumona muntu mule ku tshiibi. Uvua muanetu Brown. Bu muvuaye munange bulelela bikole, wakalomba bua kuenza muyuki wa patoke dituku divua dilonda.” Ngondo kanji kujika, ukavua muabanye mikanda yonso ivuaye mulue nayi. Kumutuminabu mikuabu mipite pa binunu 5, yoyi kujika mu matuku makese, tuetu kupeta dijinga dia mikuabu ya bungi. Kadi kabavua bamumanye bu mupanyi wa mikanda to. Tshikondo tshionso tshidiye muenzele Yehowa mudimu ne tshisumi, uvua utamba kutela mvese mu miyuki ivuaye wenza; ke bantu kutuadija kumubikila ne: Brown wa Bible.

Betele wa mu Magdebourg mu bidimu bia 1920

Bana betu bakumbusha Betele wa mu Allemagne mu tshimenga tshia Barmen bualu uvua mukese ne kabidi bua muvuabu bumvue ne: tshiluilu tshia France tshikavua pa kukuata tshimenga atshi. Bakapeta nzubu mu tshimenga tshia Magdebourg uvua umueneka mukumbane bua kupatuilamu mikanda. Mu dia 19/6/1923, bakajikija diumbusha dia biamu bia mikanda ne bintu bikuabu, kuyabu mu Betele mupiamupia mu Magdebourg. Dituku diakalonda, bamane kumanyisha biro bietu binene ne: mudimu wonso wa dimuangala ukavua mujike, bikandakanda biakafila ngumu ne: tshiluilu tshia France tshivua tshikuate tshimenga tshia Barmen. Bana betu kumonabu ne: dimuangala adi divua tshijadiki tshia muvua Yehowa ubakuba ne ubabenesha.

George Young ne Sarah Ferguson (ku dia balume) ne muanabu wa bakaji

Muanetu George Young ukavua muenze ngendu ya bungi ya diyisha lumu luimpe, wakaya mu Brésil. Kutekamu Betele mupiamupia ne kutuadijaye kupatula Tshibumba tshia Nsentedi mu Tshimputulukeshi. Wakabanya mikanda mikese ne bibejibeji bipite pa binunu 7 mu ngondo mikese tshianana. Difika diende mu Brésil divua dikankamije Sarah Ferguson bualu uvua muye kumona dîku diabu. Katshia ku 1899, Sarah uvua wenda ubala Tshibumba tshia Nsentedi. Kadi nansha mukavuaye mudilambule kudi Yehowa, kakuvua muntu uvua mua kumubatiza to. Ngondo mikese pashishe, yeye ne bana bende banayi bakabatijibua.

“KUENZELA YEHOWA MUDIMU NE DISANKA NE TSHISUMI”

Tshibumba tshia Nsentedi tshia 15/12/1923 tshiakaleja muvua malu avuabu bakaje a mushindu wa kuenza bisangilu, buambi, ne mpungilu mambuluishe Balongi ba Bible. Tshiakamba ne: “Mbimueneke patoke mudi bena mu bisumbu . . . ne ditabuja dikole . . . Tuikalayi pabuipi bua kuenza mudimu wa bungi ne kutungunuka ne kuwenzela Yehowa ne tshisumi mu 1924.”

Balongi ba Bible bakenza kabidi malu a bungi mimpe mu 1924. Kukavua ngondo ya bungi ivua bana betu ba ku Betele benda bibaka nzubu mu lupangu lukuabu luvua mu tshidiila tshia Staten tshivua pabuipi ne biro bietu binene bia ku Brooklyn. Dibaka nzubu mipiamipia ayi yonso diakajika ku ntuadijilu kua 1924. Yakenza bua bana betu ba pa buloba bujima bikale mu buobumue ne bua lumu luimpe luambibue mu mishindu ivualu kaluyi mua kuambibua kumpala to.

Kasumbu ka bibaki mu tshidiila tshia Staten

a Utudi tubikila lelu ne: Mabeji a tshisangilu tshia Nsombelu ne mudimu wetu.