Yeni ku mithzimbu

Yeni ku mitwe ya viñanda

1923​—Myaka 100 Kunima

1923​—Myaka 100 Kunima

KAPOSHI ka Kukengela ka January 1, 1923 kendekele ngwako: “Mwaka wa 1923 upwa mwaka wa kulitila manene.” Katwaleleleleho ngwako: “Kunapu kubezika kwakama kwambulwila banu baje bali na kuyanda na kubaleka ngwetu ololo kuyanda kwoshe kuhwa.” Mu mwaka wa 1923, Baka-kulilongesa Mbimbiliya batengulwile mubakele na kulingila biwano byabo na cipangi ca kwambulula. Ngeci, balikwatasanene manene. Co eli likwatasano mulili mu bulombelo bwa busunga ano matangwa.

KUKUNGULUKA KWALINGISILE BANDOLOME BALIKWATASANE

Kalenda ije ili na bisoneka na binambala bya myaso

Mu mwaka wa 1923, munga yatengulwileko muyakele na kulingila byuma bimo. Oku kwakwasele Baka-kulilongesa Mbimbiliya balikwatasane. Mu Kaposhi ka Kukengela bashangumukile kusonekamo cisoneka cibakele na kulilongesa calumingo na calumingo ku ciwano cibakele na kutumbula ngwabo, “Ciwano ca Kulombela, Kushangazala Njambi na Byakuliwana Nabyo.” Kutundaho, Baka-kulilongesa Mbimbiliya batuhwile kalenda ije yamwesele cisoneka cibalilongesa calumingo na calumingo na mwaso ubapandele kwimba ha cilongesa ca munu endilika nambe ha simbu ya kulemesa kwa naanga.

Ku biwano byabo, Baka-kulilongesa Mbimbiliya bakele na kwendeka ha byuma bibaliwanene nabyo mu cipangi ca kwambulula, kwendeka byuma byabalingisile bakandelele kuli Yehova, kwimba mwaso nambe kulombela. Eva Barney ibambwitikile mu 1923 te ali na myaka 15 wendekele ngwendi: “Nga munu washakele kwendeka byuma byaliwanene nabyo, wapandele kwimana na kwendeka byuma bya kufwa ngwe, ‘Njishaka kukandelela kuli Njambi ha byuma byoshe byabibwa byananjilingila.’” Bandolome bamo bazemene manene kwendeka bibaliwanene nabyo. Ndokazi Barney wendekele lalo ngwendi: “Ndolome Godwin uje wapwile kakulukazi wakele na byuma byabingi byashakele kukandelela kuli Njambi. Oloni muka-limbo lyendi mwanangukile ngwendi ndolome uje wakele na kutwamenena biwano nalishoshomwena, wakokele ndolome Godwin ku cikobelo cendi ca helu, co watumamene.”

Cikungulukilo na cikungulukilo cakele na kulinga ciwano ca kulitila ca Kulombela, Kushangazala Njambi na Byakuliwana Nabyo cije cakele na kukalako lumo mu ngonde. Kaposhi ka Kukengela ka April 1, 1923 kendekele ha ciwano eci ngwako: “Mutamba umo wa ciwano banapande kuupangesa mu kusimutwiya ha byuma bibanaliwana nabyo baka-kwambulula na kubatakamesa. . . . Twakulahela ngwetu ebi biwano bitushongangeya na kutulingisa tulikwatasane.”

Charles Martin, wa ku Vancouver, Canada, uje wakele na myaka 19 (uje wapwile muka-kwambulula) wawanene manene bukwasi ku biwano ebi. Ou ndolome ngwendi: “Oku ku biwano kukekwo kunjalilongeselele byuma bya kwendeka nga njambulwila ha njibo na njibo. Simbu na simbu, ndolome nambe ndokazi wendekele byaliwanene nabyo mu kwambulwila ha njibo na njibo. Oku kwanjikwasele kuzibuka byakwendeka na mwakukumbulwila bihula bya kuliseza-seza.”

KWAMBULULA KWALINGISILE BANDOLOME NA BANDOKAZI BALIKWATASANE

Libulu lya Bulletin lya May 1, 1923

“Matangwa a kwambulula” nao akwasele bandolome na bandokazi balikwatasane. Ñanda ya mu Kaposhi ka Kukengela ka April 1, 1923 yendekele ngwayo: “Twalikwatasana mu cipangi ca kwambulula . . . , Banabwahesa ngwabo Lyamucibali May 1, 1923 lipwa litangwa lya kwambulula. Ngeci, lyamucibali mu calumingo cakulibanga ngonde na ngonde tulinga-linga cipangi ca kwambulula . . . Mu cikungulukilo na cikungulukilo, muka-kwambulula napande kwambulula.”

Baka-kulilongesa Mbimbiliya ba banike nabo balingile eci cipangi. Hazel Burford, uje wakele lika na myaka 16 ngwendi: “Mu libuli lya Bulletin a mwakele na kukala byanukiso bitwakele na kutambula bije byakele na kumwesa bingila bya kwendekelamo bitwapandele kukwata mu mutwe (bije binalifu na bingila bya kwendekelamo biliko ano matangwa.) Yange na bakuku ba banalume twapangele na nzili mu cipangi ca kwambulula.” Nameme ngoco, ndokazi Burford walikomokelele omwo umo wa bandolome wamulwisile mwafwa ya ngila yakele na kwambulwilamo. Ou ndokazi ngwendi: “Ndolome umo wa kakulukazi walizibile ngwendi kunjapandele kwambulwila banu. Ha simbu ije, banu bamo kubazibisisile ngwabo Baka-kulilongesa Mbimbiliya boshe kwambateselela na ‘bakwenje na bambanda’ bapandele kulemesa Ishamatanga yetu.” (Myaso 148:12, 13) Oloni ndokazi Burford watwaleleleleho kwambulula. Waile ku sikola ya Ngilyande mu kilasi yamucibali, co wakapwile kamishinali mu Panama. Mu kwita kwa simbu, baje bandolome batengulwile biyongola byabo hali bakwenje na bambanda mu cipangi ca kwambulula.

BIWANO BYAKAMA BYAKANYAMESELE BANDOLOME

Biwano bya mutambela nabyo byalingisile bandolome na bandokazi balikwatasane. Bwingi bwebi biwano byakele na matangwa a kuya mu lihya, ngwe mwa ciwano cije cakele mu Winnipeg, mu Canada. Cakumwenako, lya 31 March, bandolome na bandokazi baje bakele oku ku ciwano cakama babalanyele kwambulwila mu nganda ya Winnipeg. Ha matangwa a kulitila a cifweci, bambulwile muzimbu waubwa ku banu babangi, co kuli bubwa bwatundilemo. Lya 5 August, kwakele ciwano cakama lalo mu Winnipeg, co kwakele banu ba kweta ku 7,000. Ha simbu ije, ei ikeyo yapwile totala yakama manene ya banu baje bakele ku ciwano cakama mu Canada.

Ciwano cakama manene ca banu ba Yehova cakeleko mu 1923 lya August 18-26, mu Los Angeles, California. Mu byalumingo bya kukokela ku ciwano eci cakama, Baka-kulilongesa Mbimbiliya balanyele banu kupangesa mapapelo a mizimbu na kwana banu tumapapelo twa kutubakana 500,000. Co lalo balamekele mapapelo a kulanyesa banu ku ciwano ha bimota bya mbunga na ha bimota byabo.

Ciwano cakama ca Baka-kulilongesa Mbimbiliya mu Los Angeles mu 1923

Lyasapalalo, August 25, ndolome Rutherford wanene ñanda ya mutwe wa “Bimanga na Bimembe.” Omu mu ñanda wendekele ngwendi bimanga banapu banu ba bimbunge byabibwa baje bakayoya mu paradaisi ha lifuti-libu. Wendekele lalo ñanda ikwabo na kwana mutambi wa “Kunangula.” Omu mu ñanda wapayele Bulombelo bwa makuli na kushongangeya banu ba bimbunge byabibwa batunde kuli “Babiloni Wakama.” (Kujo 18:2, 4) Mu kwita kwa simbu, Baka-kulilongesa Mbimbiliya mu kaye koshe bapangele na nzili na kwana matrakiti aje akele nou muzimbu.

“Twakulahela ngwetu ebi biwano bitushongangeya na kutulingisa tulikwatasane”

Ha litangwa lyamamaneselelo lyeci ciwano, banu ba kutubakana 30,000 batolililile ku ñanda yendekele ndolome Rutherford ya mutwe wa “Mafuti Oshe Anatala ku Amagidoni, Oloni Banu Babangi Baje Bali na Kuyoya Kubakatsi Lalo.” Baka-kulilongesa Mbimbiliya bafwetelele mutungo wauha wa Los Angeles Coliseum mwafwa bazibukile ngwabo oku ku ciwano kukala banu babangi. Co lalo bandolome bapangesele masipika akama a mu stediyamu aje akele na cilumo cakama ha simbu ije mangana banu batolilile mwamubwa. Banu babangi lalo batolililile ku ñanda ei ha cisanzi.

CIPANGI CA KWAMBULULA CILIBWEZELELA MU KAYE KOSHE

Mu mwaka wa 1923, cipangi ca kwambulula calibwezelelele mu Africa, Europe, India, na South America. Ndolome J Joseph wa ku India uje wakele na munakazi na bana 6 wakele na kukwasa mu cipangi ca kutuhula mabulu mu ndaka ya Cihindi, Citamil, Citelugu na Ciurdu.

William R. Brown na naanga yendi

Mu Sierra Leone, Baka-kulilongesa Mbimbiliya ndolome Alfred Joseph na Leonard Blackman basonekelele ku cikota ku Brooklyn, New York, na kulomba bukwasi. Lya 14 April 1923, batambwile bukwasi bubatondele. Ndolome Alfred ngwendi, “Litangwa limo Lyasapalalo butsiki foni yohyele. Kunjabandamenene ngwange banjitumina foni.” Co wazibile lijwi lya kutaluka lyendeka ngwalyo, “Yobe wasonekelele ku Watch Tower Society kulomba baka-kwambulula?” Ndolome Alfred wakumbulwile ngwendi, “Eyo, yange bene.” Co owo ndolome yakele na kwendeka nendi ha foni wendekele ngwendi, “Banatumu yange.” Ou ndolome wapwile William R. Brown. Ikeye na muka-limbo lyendi Antonia na bana babo babambanda, Louise na Lucy betele lije bene litangwa kutunda ku Caribbean. Bandolome na bandokazi babwahelelele manene kutambula ndolome Brown na naanga yendi.

Ndolome Alfred watwaleleleleho kwendeka ngwendi: “Lyamukwabo mutondo, yange na ndolome Leonard twakele na kulilongesa Mbimbiliya ngwe mutwakele na kulingila calumingo na calumingo, co twamwene munalume wamulaha nemana ha cikolo. Ou munalume wapwile ndolome Brown. “Wakele manene na nzanzu, co washakele kwana ñanda litangwa lyateleko.” Ndolome Brown wanene mabulu oshe ezile nawo mu byalumingo byabindondo lika. Mukwetile lika simbu yaindondo, bamutuminine mabulu a kupwa 5,000. Oloni twacitondele mabulu amangi. Nameme ngoco, banu kubamwene ndolome Brown kupwa muka-kulandesa mabulu. Mu simbu yoshe yapangelele Yehova, wakele na kupangesa manene Bisoneka mu biñanda byendi, co oku kwalingisile banu bamusane ngwabo Bible Brown.

Betheu ya mu Magdeburg mu myaka ya ma 1920

Mu Germany, bandolome baje bakele ha munango mu Barmen bayongwele kutundaho mwafwa wapwile waundondo. Co lalo bazibile ngwabo maswalale ba France bashakele kwambata ije nganda. Baka-kulilongesa Mbimbiliya bawanene mutungo waubwa mu Magdeburg ubapangesele mu kuprinta mabulu. Lya 19 June, bandolome bamanesele kulongekeya makina a kuprintisa na bitenga bikwabo, co bajalukilile ha Betheu yaiha mu Magdeburg. Ha litangwa lije bene libalekele bandolome ba ku cikota ngwabo bandolome banajalukila ha Betheu ya mu Magdeburg, mu mapapelo a mizimbu bendekele ngwabo France inambata nganda ya Barmen. Bandolome bakandelelele manene kuli Yehova ha kubanyungilila na kubakwasa.

George Young na Sarah Ferguson (ku cilyo) na ndokazi yendi

Mu Brazil, ndolome George Young wendelele mitambela yaingi mu kwambulula muzimbu waubwa, co washokolwele munango wauha na kushangumuka kutuhula Kaposhi ka Kukengela mu ndaka ya Ciputugizi. Mu bingonde byabindondo lika, wanene banu mabulu a kutubakana 7,000. Sarah Ferguson wabwahelelele manene ndolome Young mwaile ku njibo yabo. Ou ndokazi washangumukile kutanda Kaposhi ka Kukengela kushwa mu 1899, oloni kamwesele kulikundika kwendi kwitila mu kumumbwitika. Mukwetile bingonde byabindondo lika, ndokazi Ferguson na bana bendi bawana babambwitikile.

KUPANGELA NJAMBI MU KUBWAHELELA NA NTWIMA

Kumamaneselelo a mwaka, Kaposhi ka Kukengela ka December 15, 1923 kendekele ngwako kutengulula mubakele na kulingila biwano bya cikungulukilo, biwano byakama na ngila ya kwambulwilamo kwakwasele manene Baka-kulilongesa Mbimbiliya kukanyamesa likulahelo lyabo. Kendekele ngwako: “Bikungulukilo binakanyama . . . Tulibwaheseleni bipangi bikwabo lalo na kutwalelelaho kupangela Njambi mu kubwahelela na ntwima uno mwaka.”

Mwaka wateleko wa 1924 nawo wapwile wa kulitila kuli Baka-kulilongesa Mbimbiliya. Ha bingonde bimo, bandolome ba ha Betheu bakele na kubwahesa mwela umo ha liñanda lya Staten lije lyakele muyehi na cikota cabo mu Brooklyn. Kumashangumukilo a mwaka wa 1924, bandolome bamanesele kutunga mitungo ha mwela ou wauha. Ei mitungo yakwasele bandolome na bandokazi balikwatasane na kwambulula muzimbu waubwa mu bingila bije kubasele kupangesa hakulibanga.

Cibunga ca baka-kutunga ha liñanda lya Staten

a Libatumbula ano matangwa ngwabo Mukanda wa Biwano bya Buyoye Bwetu Baka-Kristu na Cipangi Cetu.