Skip to content

Muye pa utantiko wa vilimo

1923​—Ipapita Imyaka 100

1923​—Ipapita Imyaka 100

LUPUNGU Lwa Mulinzi lwakwe Januwale 1, 1923 lwalanzile ukuti “Umwaka wa 1923 umazipa sana. Isyuko sana ukunenako antu aakasakamikwa ukuti ivintu vyasya vizipe.” Umu mwaka wa 1923 Asambi Yakwe Baibo yasenwikeko panono muli vino yacitanga lino yali pa kulongana kwa pa cilongano, pa maukongano, alino nu mu mulimo wakusimikila, na cii calenzile yaye sana alemane.

KULONGANA KWALENGANGA AINA UKUYA SANA ALEMANE

Kalenda apali amalembo na manambala ya nyimbo

Umu mwaka kwene uwa, iuvi lyasenwileko vimwi ivyalenzile ukuti Asambi Yakwe Baibo yaye alemane lino ya kupepa. Iuvi lyatandike ukulondolola malembo yano yaomvyanga pa kulongana kwa Kupepa nu Kulumbanya Yeova. Nupya Asambi Yakwe Baibo yatandike ukupulinta kalenda apayanga ilembo lino yalasambilila pa kulongana alino nu lwimbo ulwa kwiimba lino umwi akuisambilizya alino na pa kupepa kwa lupwa.

Pa kulongana, Asambi Yakwe Baibo yalandanga pali vino vyayacitikilanga lino yali umu mulimo, mulandu uno yakataizizya Yeova, ukwiimba ulwimbo, nanti sile ukupepa. Nkazi Eva Barney, uwabatiziwe umu 1923 ala ali ni myaka 15, wiusyanga ivyacitikanga, watiile: “Ndi cakuti ukulonda ukulanda pali vino vyakucitikiile, kwayanga ukukatuka alino utandikilapo na amazwi aakuti, ‘Nkutaizya Umwene pa visuma vyonsi vino wancitila.’” Aina yamwi yatemilwe sana ukulanda pali vino vyayacitikilanga. Nkazi Barney walanzile nu kuti: “Umwina Godwin umukote wakweti ivintu ivingi ivya kutaizizyapo Umwene. Nomba ndi cakuti umuci walola ukuti umwina uwatungululanga ukulongana wasoka, wayatintanga muli jaketi nupya yatanga ukulanda nu kwikala.”

Umuku onga umu mwezi, cila cilongano cakwatanga ukulongana kwa Kupepa nu Kulumbanya Yeova kuiyele. Lupungu Lwa Mulinzi lwakwe Epuleo 1, 1923, lwalondolwile vino ukulongana kuu kwayanga, lwatiile: “Tumaomvyanga iciputulwa cimwi ica kulongana kuu ku kulondolola ivyacitiike mu mulimo wa kusimikila alino nu ku kukomelezya ya kasimikila . . . . Itutaila ukuti ukucita vii kumalenga amu cilongano ukulemana sana.”

Charles Martin, kasimikila uwali ni myaka 19 uwikalanga uku Vancouver mu Canada, waipakizyanga sana ukulongana kuu. Walanzile ukuti: “Pa kulongana kuu ali pano nasambilile ivya kusimikila uku ng’anda ni ng’anda. Ilingi yamwi yalandanga ivyayacitikilanga lino ya kusimikila uku ng’anda ni ng’anda. Cii calenganga namanya vino ningalanda alino na vino ningacita ndi cakuti yamwi yakana ukuvwa.”

MULIMO WA KUSIMIKILA WALENGANGA AINA UKUYA SANA ALEMANE

Akabuku kakuomvya apa kulongana aka mu Mei 1, 1923

“Manda ya kusimikila” yalenganga aina na ya nkazi ukuya alemane sana. Lupungu Lwa Mulinzi lwakwe Epuleo 1, 1923 lwalanzile ukuti: “Pakuti paye ukulemana lino tukuombela pamwi umulimo uu . . . , pali Ciili, Mei 1, 1923, u wanda wa kuomba umulimo wa kusimikila. Vikwene ali vino cimayanga lyonsi pali Ciili wa kutandikilapo umu mwezi . . . Kasimikila wensi uwa mu cilongano alinzile ukulaombako umulimo.”

Na Asambi Yakwe Baibo acance yaombangako umulimo wa kusimikila. Ya Hazel Burford, aali sile ni myaka 16 pa nsita iya, yatile: “Pa kapepala kano yatupeelanga akakuomvya pa kulongana, payanga na mazwi akuomvya pa kusimikila aatwazwanga ukulaiusya ivya kulanda. a Nemo na kuuku twaombesyanga umu milimo yonsi.” Nomba nkazi Burford wazungwike pali vino umwina umwi wayuvwile pali vino waombanga umulimo wa kusimikila. Walanzile ukuti: “Umwina umwi uwa cikalamba wasosile sana pali vino naombanga umulimo wa kusimikila. Insita zimwi yamwi yalolanga ukuti Asambi Yakwe Baibo yonsi ‘alumendo na akazyana’ yatanga yaombeko umulimo wa kulumbanya Kaumba witu uwa papelapela.” (Masa. 148:12, 13) Lelo nkazi Burford watwalilile ukusimikila. Wazanyilweleko ukwi sukulu lya Gilyadi lyakwe ciili nupya waile umukuomba umisyonanli uku Panama. Umu kuya kwa nsita aina na ya nkazi yatile ukulola ukuti aina acance yatange yaombe umulimo uu.

MAUKONGANO YALENGANGA AINA UKUYA SANA ALEMANE

Maukongano nayo kwene yalenganga aina na ya nkazi ukuya sana alemane. Maukongano aingi pali yaa yakwatanga uwanda wakuomba umulimo wa kusimikila, wakwe uno wali mu Winnipeg ku Canada. Pa 31 Maaci, yonsi azanyilweko uku ukongano uu yayanenyile ukuti yaombeko umulimo wa kusimikila umu musumba uwa. Mapekanyo yaa aiyele yalenganga antu aingi ukusimikilwa nupya mwafumanga ivisuma ivingi. Apa Ogasiti 5, antu kucila pali 7,000 yazanwilweko uku ukongano na uze uwali umu Winnipeg. Pa nsita iya, ii yali impendwa ikalamba sana iya antu azanwileko uku ukongano ukucila maukongano yonsi ayanga umu Canada.

Ukongano ucindamisye uwa yantu yakwe Yeova waliko umu 1923 umu Ogasiti ukutandika pa 18 ukufika pa 26, umu Los Angeles, uku California. Lino kwasyazile imilungu inono ukuti kuye ukongano, umu manyuzipepa mwali ilyasi ilyalandanga pa ukongano uwali nu kuyako nupya Asambi Yakwe Baibo yapeezile antu ukucila pali 500,000 utupepala twakuyamilapo uku ukongano. Yakambatike ivipepala ivyalandanga pa ukongano umu ncende izipusanepusane na kuli yamotoka yao.

Asambi Yakwe Baibo umu 1923 apa ukongano umu Los Angeles

Pa Cibelusi, pa 25 Ogasiti, Umwina Rutherford walanzile ilyasi ilyakweti umutwe wakuti “Imfwele ni Mbuzi,” muno walondolwile “imfwele” ukuti aantu alikala umu paladaise pano nsi. Nupya walanzile ni lyasi lyakuti “Kucelula.” Lyasi lii lyalanzile sana pa mipepele ya ufi nu kucelula yayo ali ni myenzo yakuvwa ukufuma muli “Babiloni Mukalamba.” (Kuso. 18:2, 4) Lino papisile insita Asambi Yakwe Baibo yonsi umu nsi yonsi yapeezile antu utupepela utwingi utwalandanga api lyasi kwene lii.

“Ukulemana kuu kulalenga tupalame sana kuli yacuza itu”

Apa wanda uwa kusyalikizya pa ukongano antu ukucila pali 30,000 aauvwile ukwi lyasi lya yantu yonsi lino Umwina Rutherford walanzile ilyakweti umutwe wakuti “Inko Zyonsi Zikuya Uku Amagedoni, lelo Antu Aingi Alipo Ndakai Yatalatala Yafwe.” Pa mulandu wakuti antu aingi yali nu kuzanwako, Asambi Yakwe Baibo yasonkiile icikuulwa icipya ica Los Angeles Coliseum. Pakuti yasininkizye ukuti yonsi yakuvwa, aina yaomvizye amasipika ali umu cikuulwa nupya aapanzilwe ningo apa nsita iiya. Nupya antu aingi nayo yakutikanga kuli puloglamu ya ukongano apa ledyo.

UKULUNDULUKA UMU NSI YONSI

Umu 1923, kwali ukulunduluka sana umu mulimo wa kusimikila umu Africa, uku Europe, uku India, nu ku South America. Umwina, A. J. Joseph uwa ku India wakweti umulimo wa kusakamala umuci wakwe na ana 6, waombangako nu mulimo wa kupanga impapulo umu ndimi izyalondelelapo umu lulimi lwa Cihindi, Citamil, Citelugu, ni Ciurdu.

Ya William R. Brown nu lupwa lwao

Asambi Yakwe Baibo uku Sierra Leone, ya Alfred Joseph na ya Leonard Blackman yalemvile kalata ukulenga uwazwilizyo uku Maofesi Yakalamba uku Brooklyn, umu New York. Yayaswike apa 14, Epuleo umu 1923. Ya Alfred yalanzile ukuti: “Wanda umwi pa Cibelusi usiku, napokelile foni iyaula ukwenekela. Uwalandanga pa foni walanzile ni izwi lyapapela nu kunguzya ukuti ‘Uzye wewe walemvile kalata ukuti Watch Tower Society ukulenga yakasimikila?’” Ya Alfred yaswike ukuti: “Emukwai.” Nawe watiile: “Iyantuma.” Izwi lii lyali ilya mwina William R. Brown. Wene nu muci wakwe, Antonia alino na ana yao akazyana Louise na Lucy, ala alino yacifika ukufuma uku Caribbean. Aina yatali nu kulolela sana pa kupokelela Umwina Brown nu lupwa lwakwe.

Ya Alfred yatwalilile ukulanda iyati: “Akatondo akalondeliilepo, ya Leonard nani ala tukuisambilizya Baibo wakwe vino twacitanga cila mulungu twizile tulola umonsi umutali aimi pa mulwango. Wali u Mwina Brown. Yatemilwe sana icumi nupya izile ku kulanda ilyasi uwanda uwalondelelipo.” Umu mwezi sile onga, Umwina Brown wapeezile antu impapulo zyonsi zino wakweti. Nupya patalengiile wizile apokelela mabuku na yauze 5,000, nupya panono sile walondekwanga mabuku na yauze. Lelo nanti icakuti cali vii, Umwina Brown atamanyikilwe ku mabuku yaa. Umu umi wao onsi lino yali aomvi yakwe Yeova, yalandanga pa malembo lyonsi lino yakulanda ilyasi, nupya antu yatandike ukulayama ukuti Baibo Brown.

Betele ya ku Magdeburg muli ya 1920

Aina uku Germany, yasoolwilepo ukufuma pa musambo wa mu Barmen pano wali unono, na pa mulandu wakuti yuvwile ukuti aasilika aa ku France yali nu kwizazanza umusumba uwa. Asambi Yakwe Baibo yazanyile icikuulwa umu Magdeburg muno yaali nu kulapulintila impapulo. Apa 19 Juni, aina yamazile ukulonga ya masyini ya kupulintila nu kukuukila ku Betele ipya umu Magdeburg. Uwanda kwene uwa pa cisila cakumanyisya aa ku maofesi yakalamba ukuti iyamala ukukuuka, kwafumile nyuzipepa imwi iyalanzilemo ukuti aasilika aa ku France iyapoka musumba wa Barmen. Aina yataizye sana Yeova pali vino wayazwile nu kuyacingilila.

YA George Young yali na ya Sarah Ferguson (kuli ndilo) na ya kaci yao

Umwina George Young uwa ku Brazil, uwaombanga umulimo wa kusimikila ilyasi lisuma watandike ukusenula Ulupungu Lwa Mulinzi umu Ciportuguese. Lino papisile sile imyezi inono wapeezile antu impapulo ukucila pali 7,000. Ya Sarah Ferguson yuvwile ningo sana lino umwina George Young watandalile ulupwa lwao. Yatandike ukubelenga Ulupungu Lwa Mulinzi umu 1899, nomba yatalangizye vino yaipeezile ukupitila umu kubatiziwa. Lino papisile imyezi inono ya Ferguson na ana yao 4 yapingwilepo ukubatiziwa.

“KUYA ACINCILE NU LUZANGO LINO TUKUOMBELA LEZA”

Lino umwaka wali umu kusila, Ulupungu Lwa Mulinzi lwakwe Dizemba 15, 1923 lwalondwile vino Asambi Yakwe Baibo yasenwileko, wakwe ukulongana, ukusimikila, alino na maukongano. Lwalondolwile ukuti: “Icanguka sana ukulola vino ivilongano vikulunduluka. . . Lekini tuipekanyizizye limwi uku kuomba imilimo na yuze iingi nu kutwalilila ukuya acincile nu luzango lino tukuombela Leza umu mwaka wakwe 1924.”

Umwaka wakwe 1924 nao kwene wali umwaka usuma sana uku Asambi Yakwe Baibo. Pa myezi imwi aina apa Betele yaombelanga apa cilila ca Staten, icayelile umupipi na maofesi yakalamba uku Brooklyn. Yamazile ukukuula vikuulwa ivyali pa ncende ii umu 1924, nupya vyayazwile ukulenga aina na ya nkazi ukuya alemane alino nu kusimikila ilyasi lisuma umu nzila ino yatatazile yasimikilepo.

Iumba lyakwe yakakuula apa cilila ca Staten

a Swe Ina Klistu nu Mulimo WituKabuku Kakuomvya pa Kulongana aka ndakai.