Тӱҥ материалыш куснаш

Вуйлымашыш куснаш

Шӱдӧ ий ончыч: 1923 ий

Шӱдӧ ий ончыч: 1923 ий

«1923 ИЙЫШТЕ ме шуко куандарыше да оҥай событий-влакым вучена. Мыланна кугу чап пуалтын — сайрак жап шумо нерген шӱлыкаҥше-влаклан ойлаш», — возымо лийын 1923 ийын 1 январь тылзын «Орол башне» выпускышто. Чылажат Библийым Шымлыше-влакын вучымышт семынак лийын. 1923 ийыште Библийым Шымлыше-влак вашлиймаш, конгресс да таныклымаш шотышто вашталтышым пуртеныт. Чыла тиде Юмын калыкыште иктылыкым пеҥгыдемдаш полшен.

ВАШЛИЙМАШ-ВЛАК ИКТЫЛЫКЫМ ПЕҤГЫДЕМДЕНЫТ

Библийысе почеламут-влак дене да моктымаш муро-влакын номерышт дене календарь

Ту ийын икмыняр вашталтыш лийын. Нине вашталтыш-влак Библийым Шымлыше-влакын иктылыкыштым пеҥгыдемденыт. «Орол башньыште» библийысе почеламутлан комментарий-влакым возаш тӱҥалыныт. Нине библийысе почеламут-влакым кажне арнян эртаралтше вашлиймаште лончыленыт (тиде вашлиймаш «Кумалмаш да Иеговам чапландарымаш вашлиймаш» маналтын). Арнялан библийысе почеламутым тыгак календарьыште возеныт, кушто кажне кечылан моктымаш мурын номерже-влакат лийыныт. Нине муро-влакым шкевуя да еш шымлымаш годым мураш лиеш ыле.

Библийым Шымлыше-влак вашлиймашыштышт служымаш гыч кумылаҥдыше случай-влакым каласкаленыт. Нуно каласкаленыт мо верч Иеговалан тауштышо улыт. Иктажшын мурым мураш але кумалаш кумылжо лектын гын, тидым ыштен кертын. Э́ва Ба́рни, кудыжо 15 ияш годым 1923 ийыште тынеш пурен, шарналтен ойла: «Тыйын иктаж-мом каласкалымет шуын гын, тый шогалынат да тыгеракын ойлаш тӱҥалынат: „Мый Господьым тауштынем, вет тудо мыланем шуко порым ыштен“». Южо иза-влаклан выступатлаш чот келшен. Эва ака умбакыже ойла: «Кунам шергакан Го́дуин изана Господьым тауштен, тудым чарашат огеш лий ыле. Но тудын ватыже вашлиймашым эртарыше изан тургыжланаш тӱҥалмыжым ужын гын, тунам марийжым пинчакше гыч шупшылеш ыле да весыже, ойлымыжым чарнен, верышкыже шинчеш ыле».

Тылзылан ик гана кажне погынымаш ойыртемалтше вашлиймашым эртарен. 1923 ийын 1 апрель тылзын «Орол башне» журналыште теве мо возымо лийын: «Вашлиймашын пел жапшым служымаш гыч случай-влакым каласкалымылан да служымаште тыршыше-влакым кумылаҥдымылан ойыраш кӱлын. [...] Ме пеҥгыдын ӱшанена: нине вашлиймаш-влак иза-ака-влак коклаште иктылыкым эше чотрак пеҥгыдемдаш полшат».

Ванкувер гыч (Канада) Чарлз Ма́ртин лӱман 19 ияш уверзылан тыгай вашлиймаш-влак кугу пайдам конденыт. Жап эртымеке, тудо шарналтен каласен: «Лач тыгай вашлиймаште мый пален налынам, пӧрт еда таныклыме годым еҥ-влак дене кузе да мо нерген мутланаш. Чӱчкыдын иктаж-кӧ служымаш гыч случайым каласкален. Тыге мый таныклаш да еҥ-влакын тореш пелештымыштлан мом вашешташ тунемынам».

СЛУЖИТЛЫМАШ ИКТЫЛЫКЫМ ПЕҤГЫДЕМДЕН

1923 ийын 1 май тылзын «Бюллетень»

Тыгак организацийыште иктылыкым аралашлан «служитлымаш кече-влак» полшеныт. 1923 ийысе 1 апрель тылзын «Орол башне» журналыште возымо лийын: «1923 ийын 1 май, кушкыжмо, служитлымаш кече лиеш. Тидын деч вара кажне тылзын икымше кушкыжмо кече служитлымашлан ойырымо лиеш. Тидлан кӧра ме эше чотрак иктылыкнам шижына... Тиде кечын погынымашын чыла уверзе-влак служитлымашлан мыняр-гынат жапым пуышаш улыт».

Библийым самырык Шымлыше-влакат таныклымаш пашаште тыршеныт. Хе́йзел Бе́рфорд тугодым 16 ияш веле лийын. Тудо шарналтен ойла: «„Бюллетеньыште“ a преподнесений-влак возымо лийыныт, кудыштым ме наизусть тунемынна [кызыт ме нуным мутланымаш план семын палена]. Ме кочам дене тыршен служитленна». Но вара тыгай лийын, мо́лан Хейзел ака изишак ӧрын. Тудо ойла: «Ик илалше иза таныклен коштмемлан да еҥ-влак дене мутланымемлан тореш лийын». Тунам южышт теве мом умылен огытыл: чылажымат Ыштышынам Библийым Шымлыше-влак чыланат, самырык-влакат, чапландарышаш улыт (Пс. 148:12, 13). Но Хейзел ака таныклымым чарнен огыл. Варажым тудо Галаад школын кокымшо классым тунем лектын да Панама элыште миссионер семын служитлен. Жап эртымеке, самырык-влакын служитлымаш шотышто ончалтыш вашталтын.

КОНГРЕСС-ВЛАК ИКТЫЛЫКЫМ ПЕҤГЫДЕМДЕНЫТ

Конгресс-влакат иза-влаклан иктылыкым аралаш полшеныт. Нине конгресс-влак гыч шукышкыжо служитлымаш кече-влак пуртымо лийыныт. Ик тыгай конгресс Канадын Ви́ннипег олаштыже лийын. Тиде конгрессыште кӧ лийын, чыланат программе почеш 31 мартыште таныклаш каеныт. Тыгай кече-влаклан кӧра поро уверым моткоч шуко еҥ колын. 5 августышто Виннипег олаште эртаралтше конгрессыш 7 000 еҥ наре толын. Тидын деч ончыч Канадыште конгрессыш тынар шуко еҥ эше нигунамат погынен огыл.

Иегован калыкшын эн ойыртемалтше конгресс 1923 ийыште 18 гыч 26 август марте Лос-Анджелес олаште эртаралтын (США, Калифорний штат). Икмыняр арня мучко лийшаш событий нерген газетлаште увертарымашым возеныт. Библийым Шымлыше-влак 500 000 утла ӱжмашым шаркаленыт. Конгресс нерген увертарыше плакат-влак трамвай ден частный машина-влакыш пижыктыме лийыныт.

1923 ий. Лос-Анджелесыште Библийым Шымлыше-влакын конгрессышт

Шуматкечын, 25 августышто, Джозеф Рутерфорд иза «Шорык ден каза-влак» манме ойлымаш дене лектын. Тиде ойлымаште тудо раш умылтарен: «шорык-влак» — тиде чын ыштыше еҥ-влак, кудышт библийысе чын шинчымаш почеш илынешт; нуно рай мландыште илаш тӱҥалыт. Вара Рутерфорд «Шекландарымаш» манме резолюцийым лудын пуэн. Тиде резолюций христиан черке-влакым титаклен да уло кумылын Юмым йӧратыше еҥ-влакым «Кугу Вавилон» гыч лекташ ӱжын (Почм. 18:2, 4). Варажым Библийым Шымлыше-влак уло тӱня мучко тиде резолюцийын миллион дене экземплярым шаркаленыт.

«Нине вашлиймаш-влак иза-ака-влак коклаште иктылыкым эше чотрак пеҥгыдемдаш полшат»

Конгрессын пытартыш кечын Джозеф Рутерфорд иза ойлымаш дене лектын, кудыжо маналтын: «Чыла калык Армагеддон деке лишемеш, но кызыт илыше миллионло еҥ нигунамат огеш коло». Тиде ойлымашым 30000 утла еҥ колыштын. Библийым Шымлыше-влак шуко еҥын толмыжым вученыт. Сандене «Лос-Анджелесын колизей» манме у стадионым арендоватленыт. Чылаштлан сайын шоктыжо манын, иза-влак стадионын йӱкым кугемдыше аппаратурым кучылтыныт. Ту жапыште тиде эн современный технике лийын. Тыгак шукышт тиде программым радио дене колыштыныт.

ТАНЫКЛЫМАШ ПАША ВЕС ЭЛЛАШТАТ ШАРЛА

1923 ийыште Африкыште, Европышто, Индийыште да Кечывалвел Америкыште поро увер эше чотрак шаркалалташ тӱҥалын. Мутлан, Индийыште Адавиманна́тху Джозеф тыгай йылме дене литературым савыктымаш пашаште полшен: малая́лам, тами́ль, те́лугу, урду́ да хи́нди. Тугодым ватыж дене коктын нуно куд йочам ончен куштеныт.

Уильям Браун ешыж дене пырля

Сье́рра-Лео́не гыч Библийым Шымлыше-влак, А́льфред Джо́зеф да Ле́нард Бла́кман, Бруклиныште лийше тӱҥ виктемыш возеныт да нунылан иктаж-кӧм полшашлан колташ йодыныт. 1923 ийын 14 апрельыште нуно шке йодмыштлан вашмутым налыныт. Альфред шарналта: «Икана шуматкечын ятыр кастене мыланем йыҥгыртеныт». Ала-кӧ кугу йӱк дене тудын деч йодын: «Тиде те Орол башньын обществыш возенда да таныклыше-влакым колташ йодында?» — «Мый», — вашештен Альфред. Трубко гыч шоктен кодо: «Нуно мыйым колтеныт». Тиде Уи́льям Браун лийын. Тудо кызыт гына Анто́ния ватыж дене да Луи́з ден Лу́си кок ӱдыржӧ дене Кариб отро-влак гыч толын. Иза-влаклан Браун ешым шуко жап вучаш логалын огыл.

Альфред умбакыже ойла: «Вес кечын эрдене, кунам ме Ленард дене арня еда Библий шымлымашым эртаренна, кугу капан пӧръеҥ толын. Тиде Уильям Браун лийын. Тудо библийысе чыным чот йӧратен, сандене публичный ойлымаш дене вес кечынжак лекташ ямде лийын». Тылзат эртен огыл, а Уильям иза пелен кондымо чыла литературым шаркален пытарен. Вашке тудлан эше 5000 книгам колтеныт. Нунат вашке гына пытеныт. Туге гынат Уильям изам книгам ужалышылан шотлен огытыл. Тудо Иеговалан шуко ий ӱшанлын служитлен да ойлымаш дене лекмыж годым эре Возымашым кучылтын. Сандене тудым Библейский Браун манаш тӱҥалыныт.

Магдебургысо Вефиль 1920-шо ийлаште

Ту жапыште Германийыште иза-влак филиаллан у верым кычалаш тӱҥалыныт. Ба́рменыште лийше зданий-влакыште вер нунылан уже ситен огыл. Тыгак нуно колыныт: пошкудо Франций тиде олаш шке войскажым пурташ шона. Магдебу́ргышто иза-влак тыгай зданий-влакым муыныт, кудышт печатлыме цехлан пеш сайын келшен толыныт. 19 июньышто пытартыш оборудованийым у Вефильыш кусареныт. Ту кечынак, кунам иза-влак тӱҥ виктемлан тидын нерген каласеныт, чыла газет-влак увертареныт: «Франций Барменым оккупироватлен». Иза-влак Иеговам тауштеныт, вет тудо нунылан шке жапыштыже тыныс верыш куснаш полшен.

Джордж Янг иза Сара Фергусон дене (пурлаште) да тудын акаж дене

А теве Бразилийыш Джордж Янг толын. Тудо таныклаш чот йӧратен да поро уверым шаркалашлан шуко элыште лийын. Тудо Бразилийыште у филиалым почаш да португал йылме дене «Орол башньым» савыктымым тӱҥалаш полшен. Икмыняр тылзе коклаште Джордж иза 7 000 утла журнал ден буклетым шаркален. Тудын толмыжлан Сара Фе́ргусон чот куанен. Тудо 1899 ий гыч «Орол башньым» лудын, да тудын тынеш пураш кугу кумылжо лийын. Икмыняр тылзе эртымеке, тудо да ныл йочаже тынеш пуреныт.

«АЙСТА... КУАНЕН, ЮМЫЛАН СЛУЖИТЛЕНА!»

Вашлиймаш, конгресс да служитлымаш шотышто чыла нине вашталтыш-влак Библийым Шымлыше-влаклан могай пайдам конденыт? Теве могай иктешлымаш 1923 ийын 15 декабрь тылзын «Орол башне» журналыште возымо лийын: «Иза-ака-влакын пеҥгыде ӱшанымашышт раш койын... [...] 1924 ийыште мемнам шуко паша вуча. Сандене айста, тиде у пашалан ямдылалтына да умбакыжат, уло вийым пыштен да куанен, Юмылан служитлена!»

Шушаш ий Библийым Шымлыше-влакын историйыштышт кугу кышам коден. Бруклинысе Вефиль деч тораште огыл Ста́тен отрышто иза-влак икмыняр тылзе чоҥымаш проектыште тыршеныт. Тиде проект 1924 ийын тӱҥалтыште кошартыме лийын. Тиде чоҥымо объект иза-ака-влак коклаште иктылыкым эше чотрак пеҥгыдемдаш полшен да поро уверым каласкалашлан ойыртемалтше йӧным пуэн.

Статен отрышто строительный бригаде

a Кызыт «Христиан илыш ден служымашна» паша тетрадь.