Skip to content

Skip to table of contents

1923—Wan höndö jaa pasa kaa

1923—Wan höndö jaa pasa kaa

DI HEI WAKITIMAWOSU u 1 u jailiba u di jaa 1923, bi taki taa: „U ta si kuma di jaa 1923 o dë wan apaiti jaa”. „Wan gaandi seei u abi, u konda da dee sëmbë dee ta fii taa di libi ta taanga da de, taa soni o go möön bunu a di ten di ta ko.” A di jaa dë a bi dë u si taa dee Bëibel Öndösukuma bi tooka soni a dee komakandi u de, a dee könklësi, ku di peleikiwooko. Dee soni aki bi mbei taa de bi ko ta möön du soni makandi kumafa dee tuutuu dinima u Jehovah musu ta du soni.

DEE KOMAKANDI BI HEEPI DE U DE KO TA MÖÖN DU SONI MAKANDI

Di kalëndë di dë ku dee Bëibel tëkisi, ku dee kanda sikifisikifi

A di jaa dë, di ölganisasi bi tooka so soni di bi heepi dee Bëibel Öndösukuma u de bi ko ta möön du soni u dini Jehovah makandi. Di Hei Wakitimawosu bi bigi tja soni ko a döö di bi ta taki finifini u dee tëkisi dee de bi ta taki soni u de, a dee komakandi di de bi ta hoi hiniwan wiki u Begi Gafa Gadu. Boiti di dë, dee Bëibel Öndösukuma bi mbei wan kalëndë di bi dë ku dee tëkisi di de bi musu ta lesi hiniwan wiki, ku dee kanda di hiniwan Bëibel Öndösukuma bi sa ta kanda te a ta lei soni u Bëibel, nasö te a o hoi di Wosudendu Dini.

A dee komakandi u de, de bi ta taki soni u di fasi fa soni bi waka da de a di peleikiwooko, de bi ta taki soni u da Jehovah tangi, de bi ta kanda wan kanda, nasö de bi ta begi. Wan sisa de kai Eva Barney di bi dopu a di jaa 1923 di a bi abi 15 jaa, bi taki taa: „Ee i bi kë taki wan soni, nöö i bi musu hopo taanpu, nöö i taki wan soni kuma: ’Mi kë da Masa tangi u hii dee bunu dee a du mi.’” So baaa bi lobi di pisi dë seei. Sisa Barney bi taki tu taa: „Baaa Godwin bi ta abi te a hia soni u da Masa tangi. Ma te hën mujëë bi si taa di baaa di bi ta tii di pisi dë bi bigi wei, nöö a bi ta hai hën manu nëën koosu tjatjatja sö, nöö a bi ta saka sindo.”

Wan pasi a wan liba, hiniwan kemeente bi ta hoi wan apaiti komakandi ka de bi ta Begi, söseei ka de bi ta taki soni u Gafa Gadu. Di Hei Wakitimawosu u 1 u piki-deewei-liba u di jaa 1923, bi taki taa: „A gaansë u di komakandi un musu ta taki soni u di fasi fa soni bi waka da unu a di peleikiwooko, söseei un musu ta taki u soni di o da wotowan taanga. . . . U abi di biibi taa dee komakandi aki o mbei un ko möön dë mati ku unuseei.”

Baaa Charles Martin di bi abi 19 jaa a di ten dë, bi dë wan peleikima a di kemeente u Vancouver di dë a Kanada. A bi feni wini u dee komakandi dë seei. A bi taki taa: „A dee komakandi dë mi jei di fosu pasi, unfa mi musu ta fan te mi go peleiki da sëmbë a de pisi. Dee baaa ku dee sisa bi lo’ u taki unfa soni bi waka da de te de bi go peleiki da sëmbë a de pisi. Dee soni aki bi heepi mi u mi ko sabi andi mi sa taki, söseei unfa mi musu piki sëmbë te de bi taki wan soni di ta lei taa de an kë haika mi.”

DI PELEIKIWOOKO BI HEEPI DE U DE KO TA MÖÖN DU SONI MAKANDI

Di komakandi pampia u 1 u sebitaa-liba u di jaa 1923

Di abi di dee baaa ku dee sisa bi abi wan daka ka de bi ta da hii sëmbë taanga u de go a di peleikiwooko, bi heepi de u de ko möön ta du soni makandi a di biibi. Di Hei Wakitimawosu u 1 u piki-deewei-liba u di jaa 1923 bi taki taa: „Sö taa u tuu ta du di seei wooko . . . Feifidaka 1 u sebitaa-liba u di jaa 1923 o dë wan daka ka hii u tuu musu peleiki. Fuu taki ën, nöö a bigi u di liba dë, nöö hii sëmbë musu ta du di peleikiwooko hii dee fosu feifidaka u hiniwan liba . . . Hën da hiniwan sëmbë u hiniwan kemeente musu ta du di peleikiwooko di daka dë.”

Dee njönkuwan seei bi ta da wan maun a di wooko dë tu. A di ten dë, wan njönku sisa de kai Hazel Burford bi abi 16 jaa nöö. A bi taki taa: „Di komakandi pampia fuu bi ta lei u andi u sa taki (a bi dë kuma di pisi de kai fasi fa u sa bigi wan takimakandi), nöö u bi musu hoi dee soni dë a hedi. a Mi ku mi avo bi ta du di peleikiwooko fajafaja seei.” Boiti di dë, a bi toobi Sisa Burford seei di a si taa wan baaa an bi kaba lobi di fasi fa a bi ta du di peleikiwooko. Sisa Burford bi taki taa: „Wan baaa di bi ko gaandi kaa an bi ta feni ën u bunu seei taa mi bi ta du di peleikiwooko. A di ten dë, so u dee Bëibel Öndösukuma an bi fusutan taa ’dee njönku kijoo ku hii dee njönku mujëë’ seei bi musu ta gafa di Gaan Leima fuu.” (Ps. 148:12, 13) Ma tökuseei Sisa Burford bi ta peleiki go dou. Bakaten, hën a go a di u tu kalasi u di Giliati-siköö, hën de mandëën go du di sëndëlengi-wooko a Panama. Te u kaba fëën dee baaa dë bi ko tooka di fasi fa de bi ta si dee njönkuwan dee bi ta du di peleikiwooko.

DEE KÖNKLËSI BI HEEPI DE U DE KO TA MÖÖN DU SONI MAKANDI

Dee könklësi seei bi heepi dee baaa ku dee sisa u de ko ta möön du soni makandi a di biibi. Sömëni u dee könklësi aki bi ta abi daka ka dee baaa ku dee sisa bi sa go peleiki. Wan u de bi hoi a Winnipeg, di dë a Kanada, nöö de bi kai hii dee sëmbë dee bi go a di könklësi dë u de go peleiki a di foto a 31 u gaanliba. De bi ta miti sömëni sëmbë a dee lö apaiti peleikiwooko dë, nöö de bi ta feni wini fëën tu. Söwan 7000 sëmbë bi go a wan woto könklësi di bi hoi a Winnipeg a 5 u tanvuuwata-liba. A di ten dë, nöö di könklësi dë bi dë di könklësi ka sëmbë bi go möön hia a Kanada.

Dee sëmbë u Jehovah bi hoi wan gaan fanöudu könklësi a 18-26 u tanvuuwata-liba u di jaa 1923. De bi hoi ën a Los Angeles, di dë a California. De bi taki soni u di könklësi dë a kolanti wantu wiki a fesi, nöö dee Bëibel Öndösukuma seei bi paati möön leki 500.000 pampia u kai sëmbë. De bi palaki pampia di bi ta taki soni u di könklësi a dee wagi u de, söseei a dee lanti wagi.

Di könklësi di dee Bëibel Öndösukuma bi hoi a Los Angeles a di jaa 1923

A di Sata 25 u tanvuuwata-liba hën Baaa Rutherford bi hoi wan taki de kai „Dee sikapu ku dee kaabita”. A bi lei gbelingbelin taa dee „sikapu” da dee bunuhati sëmbë dee ta si soni a di soifi fasi u de sa feni di libi u teego a wan paladëisi a goonliba aki. A bi hoi wan woto taki tu, ka a bi lesi wan soni di de bi buta taa de o du. Di soni di a bi lesi a di taki dë bi ta kuutu dee keiki dee ta taki taa de da bakama u Keesitu, söseei a bi da hii dee bunuhati sëmbë degihati u de kumutu a di „Gaan Babilon” (Ako. 18:2, 4). Bakaten, hën dee Bëibel Öndösukuma a hii së u goonliba bi paati milionmilion talakitaati di bi ta taki soni u di bosikopu dë.

„Dee komakandi aki o mbei un ko möön dë mati ku unuseei”

Söwan 30.000 sëmbë bi jei di Baaa Rutherford bi hoi wan taki a di lasiti daka u di könklësi. Di në u di taki dë da: „Hii dee nasiönnasiön tuu dë a pasi nango na Amagedon, ma milionmilion sëmbë di dë a libi nöunöu, an o dëdë möönsö.” U di dee Bëibel öndösukuma bi kai te a hia sëmbë, mbei de bi juu wan gaan kamian ka sëmbë bi ta du sport a Los Angeles. Dee baaa bi wooko ku dee poku lai u di kamian dë sö taa hii sëmbë bi sa ta jei soni bumbuu. Dee poku lai dë bi dë njunjun soni di bi ko a döö a di ten dë. Boiti di dë, sömëni sëmbë bi haika di könklësi a ladio.

DI BUNU BUKA BI TA PAAJA A HII SË U GOONLIBA

A di jaa 1923, a bi dë u si seei taa di bunu buka bi ta paaja na Afiikan, a Europa, a India, ku Zuid-Amerika. Hii fa Baaa Adavimannathu Joseph bi musu sölugu hën mujëë ku dee sikisi mii u de, tökuseei a bi ta heepi mbei buku a Hindi, Tamil, Telugu, ku Urdu töngö.

William Roland Brown ku dee sëmbë fëën wosudendu

Tu Bëibel Öndösukuma u Siela Leonu de kai Alfred Joseph ku Leonard Blackman bi sikifi wan biifi manda go a di Hedikantoo fuu a Brooklyn, New York. De bi sikifi taa de abi heepi fanöudu. A 14 u piki-deewei-liba u di jaa 1923, hën de ko feni di soni di de bi manda hakisi. Baaa Alfred bi taki taa: „A wan sata ndeti latilati, hën wan sëmbë bëli mi.” Baaa Alfred bi jei wan gaan töngö sëmbë hakisi ën taa: „I da di sëmbë di bi sikifi wan biifi manda ko a di Watch Tower Society u de manda peleikima da unu ö?” Hën Baaa Alfred piki ën taa „Aai”. Hën di sëmbë di bi bëli ën piki ën taa: „Wë, mi de manda ko u heepi unu.” Baaa William Roland Brown hën bi ta fan ku ën dë. Di daka dë, hën ku hën mujëë Antonia, ku dee tu mujëë mii u de, Louise ku Lucy, bi kumutu a wan Karibis köndë ko dou a di köndë u de. An bi tei longi seei ufö de miti deseei.

Baaa Alfred bi taki tu taa: „Di debooko fëën di mi ku Baaa Leonard bi dë ta lei soni u Bëibel makandi kumafa u bi guwenti, hën u si wan djamba womi taanputaanpu a di dööbuka. A bi dë Baaa Brown. A bi dë seei fajafaja a di biibi sö tee taa a bi kë hoi wan taki di debooko fëën.” An bi pena dou liba seei, hën Baaa Brown bi paati hii dee buku dee a bi tja. Kölö baka di dë, hën a toona feni 5000 buku. An bi pena tei longi seei hën de kaba. Hii fa dee buku fëën bi ta kaba sö hesi, tökuseei sëmbë an bi sabi ën kuma di womi di bi ta sei buku. A bi dë seei fajafaja a di biibi sömëni jaa longi, nöö a bi lo’ u wooko ku di Bëibel te a bi ta hoi dee taki fëën. Fëën mbei dee sëmbë bi ta kai ën Bëibel Brown.

Di Bëtëli u Magdeburg a di jaa 1920

A di ten dë, dee baaa ku dee sisa u Alumanköndë dee bi dë a di bëikantoo u Barmen bi buta taa de o foloisi kumutu dë, u di di bëikantoo bi ko piki poi. A di ten dë seei, de bi ko jei taa dee sodati u Faansiköndë bi ta seeka u ko feti tei di foto. Dee Bëibel Öndösukuma bi feni wan kamian a Magdeburg di bi bunu da de seei u de ta doloki buku. A 19 u höndima-liba, hën dee baaa bi kaba u seeka dee masini di de bi ta doloki buku, ku wantu woto soni di de bi abi, hën de foloisi de tja go a di njunjun Bëtëli a Magdeburg. Di debooko fëën hën di hedikantoo ko jei taa dee baaa kaba u foloisi, söseei de bi ko si a kolanti taa Faansiköndë feti tei di foto ka de bi dë. Dee baaa bi ko fusutan gbelingbelin taa Jehovah hën tjubi de, söseei taa hën mbei de foloisi kumutu ala.

George Young ku Sarah Ferguson (a letimaun së) ku wan sisa u Sarah

Wan baaa de kai George Young bi go te a Balaziliköndë go paaja di bunu buka. Te u kaba fëën hën a seti wan njunjun bëikantoo ala, nöö hën de bigi paaja di Hei Wakitimawosu a Potogisitöngö. Baka wantu liba nöö, hën a paati möön leki 7000 buku. Di go di Baaa Young bi go a Balaziliköndë dë bi kai seei ku wan mujëë de kai Sarah Ferguson. A bi ta lesi di Hei Wakitimawosu sensi di jaa 1899, nöö a bi buta hën libi a Jehovah maun kaa, ma nöiti a bi feni di okasi faa dopu. Baka wantu liba, hën Sisa Ferguson ku dee fö mii fëën feni di okasi dopu awaa.

„DE BI TA DINI GADU SEEI KU PIIZII”

A kaba u di jaa 1923, hën di Hei Wakitimawosu u 15 u tuwalufumu-liba u di jaa 1923, bi konda unfa di tooka di de bi tooka di fasi fa de bi ta hoi dee komakandi, dee könklësi, ku di pleikiwooko bi heepi dee Bëibel Öndösukuma u de ko ta di Jehovah makandi möön gaanfa. Di Hei Wakitimawosu bi taki taa: „A dë gbelingbelin u si taa dee baaa ku dee sisa u dee kemeente bi abi wan taanga biibi. Fëën mbei, boo dë kabakaba u du möön soni da Jehovah, söseei fuu dini ën go dou ku hii u hati ku piizii a di jaa 1924 di ta ko aki.”

Di jaa 1924 seei bi dë wan apaiti jaa da dee Bëibel Öndösukuma. Dee baaa dee bi ta libi a Bëtëli, bi ta wooko sömëni liba kaa a wan pisi goon di bi dë a Staten Island. Di goon dë bi zuntu ku di hedikantoo u Brooklyn. De bi kaba u mbei dee wosu di de bi ta mbei a di goon dë a bigi u di jaa 1924. Boiti di dë, di mbei di de bi mbei dee wosu dë, bi heepi dee baaa ku dee sisa u de ko ta möön du soni makandi, söseei u de bi sa paaja di bunu buka a sömëni fasi. Nöiti de bi paaja di bunu buka a dee lö fasi dë wan daka.

Dee baaa dee bi ta böu a Staten Island

a Nöunöu u ta kai ën Di libi ku di diniwooko fuu kuma Keesitu sëmbë​—Komakandi-buku.