Skip to content

Skip to table of contents

1923​—Myaka Iili 100 Yainda

1923​—Myaka Iili 100 Yainda

NGAZI Yamulindizi ya January 1, 1923 yakaamba kuti: “Tulangila mwaka wa 1923 kuba mwaka uukkomanisya kapati. Ncoolwe cilibedelede kwaambila bantu . . . ibali mumapenzi kuti lino-lino zintu zilaba kabotu.” Mumwaka wa 1923, Basikwiiya Bbaibbele bakacinca mbobakali kucita miswaangano yambungano, yacooko alimwi ambobakali kukambauka. Kucita boobo kwakapa kuti bakamantane kapati.

MISWAANGANO YAKABAKAMANTANYA KAPATI

Kkalenda iijisi magwalo amanamba aanyimbo

Mumwaka uulya, mbunga yakapanga kucinca kwalo kwakapa kuti kube lukamantano lwabukombi akati kabasikwiiya Bbaibbele. Ngazi Yamulindizi yakatalika kubikkilizya zibalo, izyakali kupandulula magwalo ngobakali kulanga-langa lyamuswaangano wabo wansondo ansondo iwakali kwiitwa kuti Prayer, Praise, and Testimony Meeting. Kuyungizya waawo, Basikwiiya Bbaibbele bakatalika kupanga kkalenda iyakajisi mulongo wamagwalo aansondo ansondo alimwi anyimbo izyakali kukonzya kubelesyegwa lyaciiyo cabo beni alimwi akukomba kwamumukwasyi.

Lyamiswaangano yabo, Basikwiiya Bbaibbele bakali kwaamba zyakuluula zyamumulimo wamumuunda, kupandulula kaambo ncobakali kumulumba Jehova, kwiimba lwiimbo naa kupaila buya. Mucizyi Eva Barney, iwakabbapatizyigwa mu 1923 kajisi myaka iili 15 wakaamba kuti: “Ikuti kakuli cakuluula ncoyanda kwaamba lyamuswaangano, twakali kwiimikila akusaanguna kwaamba majwi aakuti, ‘Ndiyanda kumulumba Mwami akaambo kazintu zibotu nzyaandicitila.’” Bakwesu bamwi bakali kukukkomanina kwaamba zyakuluula. Mucizyi Barney wakayungizya kwaamba kuti: “Mukwesu uuyandwa alimwi wakacembeede wazina lya Godwin wakalijisi zintu zinji zyakumulumba Mwami. Pele ciindi mukaintu wakwe naakali kubona kuti mukwesu uusololela watalika kulibilika, wakali kumujata kucisani mulumaakwe, eeci cakali kumupa kuti akkale.”

Mbungano iili yoonse, yakali kuba amuswaangano waalubazu wa Prayer, Praise, and Testimony Meeting ciindi comwe mumwezi. Kujatikizya muswaangano ooyu, Ngazi Yamulindizi ya April 1, 1923 yakaamba kuti: “Cisela camuswaangano ooyu cakali cakwaamba zyakuluula zijatikizya mulimo wamumuunda alimwi akukulwaizya babelesi. . . . Tusyoma kuti miswaangano eeyi iikulwaizya ilabakamantanya kapati bakwesu.”

Simbungano umwi (nkokuti sikumwaya) wazina lya Charles Martin iwakajisi myaka iili 19 uuzwa ku Vancouver, Canada, wakali kugwasyigwa kapati amiswaangano eeyi. Wakaamba kuti: “Kumiswaangano eeyi nkondakayiila mbokwaambaulwa mubukambausi bwakuŋanda aŋanda. Kanji-kanji, basikujanika kumiswaangano eeyi bakali kwaamba zyakuluula zijatikizya mulimo wakuŋanda aŋanda. Zyakuluula eezyi zyakandigwasya kuzyiba mbondikonzya kuzunda zisinkilizyo ziindene-indene.”

MULIMO WAKUKAMBAUKA WAKABAKAMANTANYA KAPATI

Ka Bulletin kamu May 1, 1923

Bakwesu bakakamantana kapati akaambo kakuba amazuba akuunka mumulimo wamumuunda. Ngazi Yamulindizi ya April 1, 1923 yakaambilizya kuti: “Kutegwa toonse tukamantane mumulimo omwe ngotucita . . . , Bwabili, May 1, 1923, bwabikkwa kuti mbuzuba bwakuunka mumuunda. Kuzwa waawo, kumatalikilo aamwezi uuli woonse muli Bwabili bunooli buzuba bwakuunka mumulimo wamumuunda . . . Mumbungano iili yoonse, basimbungano beelede kutola lubazu mumulimo ooyu.”

Nobaba Basikwiiya Bbaibbele ibakacili bana-bana bakali kutola lubazu mumulimo ooyu. Mucizyi Hazel Burford iwakajisi myaka iili 16 aciindi eciya wakaamba kuti: “Bulletin yakajisi zikozyanyo zyacitondezyo (zikozyenye amibandi yacitondezyo) nzyotwakeelede kuswata kutegwa katubelesya. a Ndakali kubasangana basyaanene alimwi ndakali kubeleka cabusungu ambabo mumulimo ooyu.” Nokuba boobo, Mucizyi Burford wakagambwa kapati akaambo kakuti mukwesu umwi tanaakali kubukkomanina busungu bwakwe mumulimo wakukambauka. Wakaamba kuti: “Mukwesu umwi uucembeede wakali kucimwa akaambo kakuti ndakali kubandika abantu. Kaindi, bamwi tiibakali kumvwisya kuti Basikwiiya Bbaibbele boonse kubikkilizya ‘abalombwana alimwi abasimbi’ bakeelede kutembaula Mulengi wabo Mupati.” (Int. 148:​12, 13) Pele Mucizyi Burford wakazumanana kukambauka. Kumane wakanjila kkilasi yabili ya Cikolo ca Gileadi akutumwa kuyoobelekela ku Panama. Mukuya kwaciindi, bakwesu aabo bakacinca mbobakali kubabona bana ibakali kutola lubazu mumulimo wamumuunda.

MISWAANGANO YACOOKO MBOYAKABAKAMANTANYA

Miswaangano yacooko ayalo yakabakamantanya bakwesu. Miswaangano eeyi yakali kubikkilizya amazuba aakukambauka, mbuli yooyo iwakacitika ku Winnipeg, Canada. Mucikozyanyo, lyamuswaangano wacooko iwakacitika mu Winnipeg ku Canada, boonse ibakajanika kumuswaangano ooyu bakatambwa kukambauka mudolopo eeli mu March 31. Bantu banji bakakambaukilwa alimwi bunji bwabo bakakatambula kasimpe. Mu August 5, bantu babalilwa ku 7,000 bakajanika kumuswaangano wacooko aumbi mu Winnipeg. Aciindi eeco, ooyu ngomweelwe mupati wabantu ibakajanika amuswaangano wacooko mu Canada.

Muswaangano wacooko uuyandika kapati wabantu ba Jehova iwakacitwa mu 1923 wakali mu August 18-26, mu Los Angeles ku California. Kakuceede nsondo zisyoonto kuti muswaangano utalike, makani aajatikizya muswaangano akamwaigwa muma nyuzipepa alimwi Basikwiiya Bbaibbele bakamwaya tupepa twakutamba bantu twiinda ku 500,000. Bakali kulemba zikwankwani izyakali kwaambilizya muswaangano ooyu aamyootokala.

Muswaangano wacooko wa Basikwiiya Bbaibbele mu 1923 ku Los Angeles

Mu Mujibelo, August 25, Mukwesu Rutherford wakapa makani aakajisi mutwe wakuti, “Mbelele a Mpongo,” (Sheep and Goats) mwalo mwaakapandulula kuti “mbelele” mbabombe myoyo ibakali kuyoopona muparadaiso anyika. Kumane wakapa makani aambi alimwi akubala “Kucenjezya (A Warning).” Kucenjezya ooku kwakayubununa Bunakristo Bwanyika alimwi akukulwaizya babombe myoyo kuti bazwe muli “Babuloni Mupati.” (Ciy. 18:​2, 4) Kumbele, Basikwiiya Bbaibbele basungu munyika yoonse bakali kuyootola lubazu mukumwaya katulakiti kakajisi kucenjezya ooku.

“Miswaangano eeyi iikulwaizya ilabakamantanya kapati bakwesu”

Mubuzuba bwamamanino bwamuswaangano, bantu bainda ku 30,000 bakamvwa makani aabuleya ngaakapa Mukwesu Rutherford aakuti: “Masi Oonse Aunka Kubuzuba bwa Amagedoni, Pele Mamiliyoni Aabaabo Bapona Lino Tabakafwi” (All Nations Marching to Armageddon, but Millions Now Living Will Never Die). Akaambo kakuti Basikwiiya Bbaibbele bakalizyi kuti kulangilwa kuba bantu banji, bakabbadelela busena bwakazwa akuyakwa bwa Los Angeles Coliseum. Kumane, bakwesu bakabelesya masipika mapati kutegwa bantu boonse ibakajanika bagwasyigwe. Bantu banji bakauswiilila muswaangano ooyu awailesi.

KUYUNGIZYIKA KWABUKAMBAUSI MUNYIKA YOONSE

Mumwaka wa 1923, kwakali kuyungizyika kupati mumulimo wamumuunda mu Africa, Europe, India alimwi a South America. Ciindi mukwesu A. J. Joseph naakali kulanganya mukaintu wakwe abana bakwe bali cisambomwe ku India, wakali kugwasyilizya alimwi kumwaya mabbuku muci Hindi, Tamil, Telugu, alimwi aci Urdu.

Mukwesu William R. Brown amukwasyi wakwe

Ku Sierra Leone, Basikwiiya Bbaibbele bobilo, Alfred Joseph alimwi a Leonard Blackman bakalembela kumaofesi eesu mapati ku Brooklyn, New York kulomba lugwasyo. Kulomba kwabo kwakaingulwa mu April 14, 1923. Ba Alfred bakaamba kuti: “Mu Mujibelo masiku, ndakatambula fooni njondatakali kuyeeyela.” Bakamvwa iwakali kubabuzya ajwi lyaatala kuti, “Sena ndinywe mwakalembela ku Watch Tower Society kulomba basikukambauka?” Ba Alfred bakaingula kuti, “Inzya.” Muntu ooyu wakaamba kuti, “Ndime ngobakatuma.” Ijwi eelyo lyakali lyamukwesu William R. Brown. Wakazwide akusika buzuba oobo kuzwa ku Caribbean amukaintu wakwe, Antonia alimwi abana bakwe bobilo, Louise a Lucy. Tiilyakalampa, bakwesu bakamutambula Mukwesu Brown amukwasyi wakwe.

Ba Alfred bakazumanana kwaamba kuti: “Buzuba bwakatobela mafwumofwumo notwakali kubandika Bbaibbele mbuli cilengwa, mebo aba Leonard twakabona mwaalumi mulamfwu amulyango. Wakali Mukwesu Brown. Wakali musungu kapati cakuti wakali kuyanda kupa makani aabuleya buzuba bwakatobela.” Kautanamana mwezi, Mukwesu Brown wakamana kwaabila mabbuku oonse ngaakaboola angawo. Tiilyakalampa, wakatambula mabbuku aambi aali 5,000, pele alimwi wakacili kuyandika aambi. Nokuba boobo, mukwesu ooyu tanaakazyibidwe kuti ngusikusambala mabbuku pe. Myaka yoonse njaakamubelekela Jehova cabusungu, mukwesu Brown wakali kubelesya Magwalo ciindi naakali kupa makani. Akaambo kaceeci, bantu bakatalika kumwiita kuti Bible Brown.

Beteli yaku Magdeburg muma 1920

Ku Germany, bakwesu bakasala kuzwa aofesi yamutabi ku Barmen akaambo kakuti yakali syoonto alimwi bakamvwa kuti basikalumamba bana France bakali kuyanda kwiizinguluka dolopo. Basikwiiya Bbaibbele bakajana mobakali kukonzya kunoosimbila mabbuku ku Magdeburg. Mu June 19, bakwesu bakamanizya kupakiŋa mincini yakusimbila azimwi, mpoonya bakalongela kumutabi mupya ku Magdeburg. Buzuba mbubonya nobakazyibisyigwa bakumaofesi mapati kuti bamanizya kulonga, mbobuzuba manyuzipepa naakaambilizya kuti bana France balibweza dolopo lya Barmen. Kulonga ooku bakwesu bakakubona kuba cilongezyo alimwi alukwabililo lwa Jehova.

Mukwesu George Young aba Sarah Ferguson (kululyo) amucizyi wabo

Ku Brazil, mukwesu George Young iwakeenda kapati kutegwa akambauke makani mabotu, wakatalisya mutabi mupya akutalika kumwaya Ngazi Yamulindizi muci Portuguese. Mumyezi biyo misyoonto, wakamwaya mamagazini alimwi atubbuku ziinda ku 7,000. Ba Sarah Ferguson bakakkomana ciindi Mukwesu Young naakaswaya mukwasyi wabo. Ba Sarah Ferguson bakali kubala Ngazi Yamulindizi kuzwa mu 1899, pele kunyina nobakatondezya kulyaaba kwabo kwiinda mukubbapatizyigwa. Nokwakainda myezi misyoonto, balo abana babo bone bakacikonzya kubweza ntaamu eeyi iiyandika kapati yakubbapatizyigwa.

KUBELEKELA LEZA CABUSUNGU ALUKKOMANO

Kumamanino aamwaka ooyo, Ngazi Yamulindizi ya December 15, 1923 yakapandulula mbokwakabajatikizya Basikwiiya Bbaibbele kucinca kwakacitwa kumiswaangano yambungano, yacooko alimwi abukambausi. Yakaamba kuti: “Cilalibonya kuti mbungano zyayuma kapati kumuuya . . . Atuzumanane kulibambila kucita mulimo mupati alimwi akuzumanana kubelekela Leza cabusungu alukkomano mumwaka wa 1924.”

Mwaka wakatobela awalo wakali kukkomanisya kapati kuli Basikwiiya Bbaibbele. Bakwesu baku Beteli bakali kubeleka kwamyezi minji ansumbu ya Staten, iyakali afwaafwi ankwaakabede maofesi mapati ku Brooklyn. Mayake mapya ansumbu eeyo akamana kumatalikilo aamwaka wa 1924, alimwi akabakamantanya akubagwasyilizya bakwesu kutegwa baubeleke kapati mulimo wakukambauka.

Bayaki ansumbu ya Staten

a Lino kaitwa kuti Buumi Amulimo Wesu wa Bunakristo—Kabbuku Kamuswaangano.