Hunza uya ka timhaka ta kona

Tlhela ka xaxameto wa tihloko ta mhaka

1923 — Ku hundza 100 wa malembe

1923 — Ku hundza 100 wa malembe

“HI rindzela ku a lembe ga 1923 giva go tsakisa nguvhu,” a magezu lawa ma tsalilwe ka Murindzeli wa 1 ka Janeiro wa 1923. “I thomo ga hombe a ku byela vanhu lava va xanisiwako lezvaku kata zvikhati zva zvinene.” Ndzeni ka lembe ga 1923, a zvigondzani zva Bhibhiliya zvi mahile kucica ka hombe ka mitlhangano ya zvona ya yitsongwani ni ya hombe ni ntirweni wa kuchumayela, kota wuyelo ga kona, vava vanhu va ku zwanana nguvhu.

A MITLHANGANO YI VHUNILE A VAMAKABYE A KU VA ZWANANA NGUVHU

Kalendariyo yi nga ni mitsalo ni tinumero ta tisimu

Cikari ka lembe ga 1923, a hlengeletano yi cicile zvokari kasi zvi vhuna ku a zvigondzani zva Bhibhiliya zvi zwanana nguvhu wukhozelini. A Murindzeli i no sangula ku humesa a mahungu, ma nga tlhamusela a mutsalo lowu wu nga wa ta kambisisiwa ka mutlhangano wa mukhongelo, ni wa wudzundzo ni wukustumunyu. A Zvigondzani zva Bhibhiliya zvi no humesa kalendariyo leyi yi nga komba a mutsalo lowu wu nga wa ta gondziwa ka mutlhangano wa cikari ka vhiki a ku patsa ni lisimu kasi li yimbelelwa ka cigondzo ca munhu wutsumbu ni ka cigondzo ca ngango.

Ka mitlhangano yabye, a Zvigondzani zva Bhibhiliya zvi wa hlawutela a “matshango” lawa zvi ma kumileko ntirweni wa kuchumayela, zvi wula nchumu wokari lowu zvi nga wa ta tsakela ku bonga Jehovha, zvi yimbelela lisimu niku ka zvikhati zvin’wani zvi wa maha mukhongelo. Eva Barney, loyi a nga bhabhatisiwa na a hi ni 15 wa malembe, hi 1923, i wula lezvi: “Loku u lava ku wula zvokari, u wa fanele ku suka u nyima u wula zvo fana ni ku, ‘ndzi wa tsakela ku bonga Hosi hi zvilo zvontlhe zva zvinene lezvi yi ndzi mahelako.’” A vamakabye vo kari va wa zvi randza ku maha lezvo. Makabye Barney i simama aku: “Ndzi alakanya khati go kari a makabye wo kari wo randzeka waku hi Godwin a nga hi lomu ko bonga zvilo zvo tala. Ka cikhati caleco a sati wakwe i no pola lezvaku a makabye loyi a nga hi le ciluvelweni i wa sangulile ku khunguvanyekanyana, ka cikhati caleco a sati wakwe i no kokanyana tinguwo takwe, a se nyima ku wulawula a tshama.

Khati gin’we hi hweti, a mutlhangano wa Mukhongelo ni Wudzundzo ni Wukustumunyu, wu wa hi ni cipandze co hlawuleka. Hi ku wulawula hi mutlhangano lowo wu nga mahiwa ka mavhiki wontlhe, A Murindzeli wa 1 ka Abril wa 1923, wute: “A khihlanya ga mitlhangano gi fanele kuva ga mabhulo ni matshango ma kumilweko ntirweni wa kuchumayela, ni ku tiyisa vamakabye. . . . Ha tiyiseka lezvaku a mutlhangano lowo wo tiyisa wu ta engetela kuzwanana ka hina hi tshinelelana mun’we ni mun’wani.”

Charles Martin, wa le Vancouver, Canadá, i wa hi ni 19 wa malembe niku i wa hi (muhuweleli). Ka yena a mitlhangano leyo yi wa hi ya lisima nguvhu. I tlhamusela lezvi: “Gi vile lego khati go sangula legi ndzi nga gondza lezvi ndzi nga fanele ku wula ka n’winyi wa muti kuchumayeleni. Zvi wa tolovelekile ku a wokari a tlhamusela matshango yo kari a ma kumileko laha ka muti wa munhu ntirweni wa kuchumayela. Lezvo zvi wa ndzi vhuna ku hlamula munhu a kanetako kutani a mahako ciwutiso.”

A NTIRO WA KUCHUMAYELA WU TIYISA KUZWANANA KABYE

Bulletin ga 1 ka Maio wa 1923

A nchumu cin’wani ci vhunileko a kuzwanana ka vamakabye “masiku ya ntiro.” Ka siku lego vontlhe va wa kuciwa kuya ntirweni wa kuchumayela. A Murindzeli wa 1 ka Abril wa 1923, i tivisile lezvi: “Hontlheni hi ta bohana ka ntiro walowu wa wun’we . . . , a Wazibili wa 1 ka Maio wa 1923, i hlawulilwe kota siku ga ntiro. Niku a kusukela ka zvezvi, a Wazibili wo sangula wa hweti yin’we ni yin’wani i tava siku ga ntiro . . . Vontlhe lomu bandleni va fanele ku hlengela zvin’we ntirweni wa kuchumayela ka siku lego.”

Hambu vaswa va Zvigondzani zva Bhibhiliya va wa patseka ntirweni wa kuchumayela. Makabye Hazel Burford, a nga hi ni 16 wa malembe ka cikhati leco, i wula lezvi: “A Bulletin gi wata ni mawonela ya ku sangula hi wona bhulo kasi hi ma vekisa hlokweni. a Mina ni kokwani wa mina hi wa patseka nguvhu ntirweni wa kuchumayela.” Hambulezvo, makabye Burford i no sangula ku kanetiwa hi laha ka ku i wa nga zvi rindzelangi. I wula lezvi: “A makabye vo kari a khosaheleko i wa nga ndzi vhumeleli ku bhula ni vanhu. Ka nguva leyo, a vokari va wa nga zvi zwisisi ku a Zvigondzani zva Bhibhiliya, a ku patsa ni ‘vaswa,’ va wa fanele ku patseka ka ku dhumisa Muvangi wa Hina.” (Lis. 148:12, 13) Kanilezvi makabye Burford a nga mbhelangi ntamu. Hi kugumesa i no gondza ka turma ya wumbiri ya Cikola ca Gileyadhe a tlhela a tira kota murumiwa le Panamá. Hi ku famba ka cikhati, a vamakabye lavo va no cica mawonela yabye xungetano hi ku a vaswa va tira ntirweni wa kuchumayela.

KUZWANANA MIGOTSOVANYANWENI

A migotsovanyano yi tlhelile yi vhuna ku a vamakabye va zwana nguvhu. A migotsovanyano yo tala yi wa hi ni masiku yo hlawuleka ya ntiro, hi cikombiso, ka gotsovanyano wa Winnipeg, Canadá, vontlhe va nga hi ka wona va no rambiwa kuya va ya kuchumayela dhoropeni lego hi dhiya 31 ka Março, a zvimaho zvo hlawuleka zvo fana ni lezvi zvi vhunile ku a ntiro wu andza. Hi dhiya 5 ka Agosto, kwalomu ka 7000 wa vanhu va no wona a gotsovanyano le Winnipeg. Yi vile hlayo ya hombe nguvhu ka tontlhe yi vileko kona ka gotsovanyano le Canadá ka nguva leyo.

A wun’we wa migotsovanyano ya lisima ya vanhu va Jehovha ya 1923, wu mahekile Los Angeles, California, ka masiku ya 18-26 ka Agosto. Na ku kiyela masiku matsongwani kasi ku mahiwa gotsovanyano, a majornali ma no haxa ni ku tivisa a cimaho leco niku a Zvigondzani zva Bhibhiliya zvi no avela 500 000 wa zvirambo ni ku hundza. A makartaji ma nga tivisa gotsovanyano ma no hayekiwa ka mimovha yoba xapa ni mimovha ya vanhu.

Gotsovanyano wa Zvigondzani zva Bhibhiliya le Los Angeles

Hi Mulongiso wa 25 ka Agosto, makabye Rutherford i no veka kanelo yi ngaku: “Tiyivhu ni Timbuti,” laha a nga tlhamusela khwatsi lezvaku a “tiyivhu” vanhu vo lulama va nga wa ta hanya paradhiseni laha misaveni. I no veka kanelo a gumesa a lera mahungu ma nga vitaniwa ku “Citiviso”. A mahungu lawo ma wa paluxa a wukhongeli ga mawunwa niku ma wa kuca a vanhu va timbilu ti nene a ku huma ka “Bhabhuloni loyi wa Hombe”. (Kuv. 18:2, 4) Cikhatanyana ndzhako a Zvigondzani zvo hiseka zva Bhibhiliya zvi no avela a mazanazana ya tikopiya ta ciphephana ci nga hi ni citiviso leco misaveni yontlhe.

“A kubohana loku ku kombisiwako hi mitiro ku ta maha ku a vanghana va zwanana nguvhu”

Ka siku go gumesa ga gotsovanyano, a vanhu vo hundza 30 000 wa vona va ingisele a kanelo ya makabye Rutherford yi nga ku: “A tixaka tontlhe tiya ka Armagedhoni, kanilezvi a mazanazana ya vanhu va hanyako zvezvi va nga ta tshuka vafa”. Hi ku tiva lezvaku a tsengo wa vanhu wu wa tava wa hombe, a Zvigondzani zva Bhibhiliya zvi no lugara a estadhiyo ci nga ha hi ku akiwa ca Los Angeles Coliseum. Kasi vontlhe va yizwa khwatsi a kanelo, a vamakabye va no tirisa a tikuluna lomu estadhiyo, zvi nga hi zvilo zviswa ka nguva leyo. A vanhu vo tala va zwile gotsovanyano lowo ni kanelo hi ku tirisa radhiyu.

KU KULA KA MATIKU YO HAMBANAHAMBANA

Hi 1923, a ntiro wa kuchumayela wu no kula le Afrika, Europa, India ni América do Sul. Le India, a makabye wo kari waku hi Joseph i wa hlayisa sati wakwe zvin’we ni vana vabye va 6 niku hi cikhati caleci ca cin’we i wa vhunetela ka ku kumahiwa ka mabhuku hi ciHindi, ciTamil, ciTelugu, ni ciUrdu.

William R. Brown ni ngango wakwe

Le Serra Leoa, a Zvigondzani zva Bhibhiliya, Alfred Joseph na Leonard Blackman, va no tsalela a tsindza ga misava yontlhe ga Brooklyn, Nova York, na va kombela civhuno. Hi 14 ka Abril wa 1923 a cikombelo cabye ci no hlamuliwa. Alfred i wula lezvi: “Ka Mulongiso lowo ni wusiku, ndzi no amukela xamadha ni wusiku nguvhu.” A nozwa gezu go tlakuka na gi wutisa ku: “Hi wena u nga tsalela a Sociedade Torre de Vigia na u kombela civhuno?” Alfred i no hlamula aku: “Ina, hi mina.” A munhu loye aku: “Va ndzi rumele kasi ndzita seyo”. A gezu lego gi wa hi ga William R. Brown. I chikeli ka wusiku lego na ata hi le Caribe ni sati wakwe Antonia, ni vana kakwe va vambiri, Louise na Lucy. A zvi tekangi cikhati co leha kasi a vamakabye va tiva makabye Brown ni ngango wakwe.

Alfred i simama aku: “Ka siku gi nga landzela ni mixo, mina na Leonard hi wa bhula xungetano hi Bhibhiliya kota lezvi hi nga tolovela ku maha vhiki gontlhe, hi citshuketi hi no wona wanuna wo leha na a nyimile laha nyangweni. Ku wa hi makabye Brown. I wa hiseka nguvhu hi lisine, laha ka kuza a lava ku veka kanelo ya laha kubaseni ka siku gi nga landzela.” Makabye Brown i no avela mabhuku wontlhe lawa a nga tile nawo na ku nga se mbhela hweti. Hi kulandzela, i no amukela a mabhuku ya ku ringana 5000 wa wona ni ku hundza, zvi wa lava ku a tlhela a kombela man’wani na ku nga se hundza cikhati co leha. Makabye Brown i wa nga tiveki kota muxavisi wa mabhuku. Ndzeni ka ntiro wakwe wa hombe kota nandza go tsumbeka ga Jehovha, i wa kumbuka Mitsalo ka tikanelo takwe, niku hi kota ya lezvo, va no mu chula ku hi Bhibhiliya Brown.

Bheteli ya Magdeburg hi 1920

Le Alemanya, a vamakabye va no boha ku rurisa Bheteli dhoropeni ga Barmen, hakuva va wa nga ha eneli vontlhe, a ku tsika lezvo, va wa zwile ku a masochwa ya França ma wa ta ta dhumela dhoropa lego. A Zvigondzani zva Bhibhiliya zvi no kuma a predhiyu gi nga woneka kota wutshamu ginene kasi va gandla a mabhuku dhoropeni ga Magdeburg. Hi dhiya 19 ka Junho, a vamakabye va wa mbhetile a ku longisela a michini yo gandla ni zvibya zvin’wani niku va wa rurile kasi vaya Bheteli ya yiswa ya Magdeburg. Ka siku gi nga landzela andzhako ka loku a tsindza ga misava yontlhe gi tivisile lezvaku a vamakabye va wa rurile, a majornali ma no haxa mahungu ya lezvaku a masochwa ya França ma wa dhumelile a dhoropa ga Barmen. A vamakabye va no zvi wona kota citiyisekiso ca lezvaku Jehovha wa va katekisa niku va vhikela.

George Young zvin’we na Sarah Ferguson (cineneni) ni makabye wakwe wa cisati

Le Brasil, George Young, loyi a nga endzile hi matiko yo tala kasi a chumayela mahungu yo saseka, i no yimisa Bheteli yiswa niku yi no sangula a ku humesa a Murindzeli hi ciPutukezi. Hi tihwetanyana titsongwani basi, i no avela a 7000 wa mabhuku ni ku hundza. Kanilezvi a kuchikela kabye ku wu tisele litsako a ngango wa Sarah Ferguson. Yena i wa lera a Murindzeli kusukela hi 1899, kanilezvi i wa nga se kuma a lungelo ga ku ti nyikela ni ku Bhabhatiswa. Na ku hundzile tihwetanyana to kari, makabye Sarah ni vana vakwe va mune va noba zambo lego ga lisima nguvhu hi kugumesa.

“KU TIRELA NUNGUNGULU HI KU HISEKA NI LITSAKO”

Kumbheleni ka lembe lego, a Murindzeli wa 15 ka Dezembro wa 1923, wute: “A kucica ku vileko kona mitlhanganweni, kuchumayeleni ni migotsovanyanweni ku tisile mabhindzu ka zvigondzani zva Bhibhiliya, wu tlhelile wu ku zvi laha kubaseni ku a mabandla ma tiyisilwe nguvhu hi tlhelo ga moya . . . Hi fanele ku ti longisela ka ntiro hi nga nawo mahlweni hi tlhela hi simama ku tirela Nungungulu hi kuhiseka ni litsako ka lembe gi tako ga 1924.”

A lembe ga 1924 gonawu gi vile ga lisima ka Zvigondzani zva Bhibhiliya. A vamakabye le Bheteli va mbhetile tihweti to tala na va tira ka petso le Staten Island, kusuhani ni Bheteli ya Brooklyn. A muako wu mbhelile kusuhani ni 1924, niku wu vhunile nguvhu ku a vamakabye va bohana ni ku hangalasa a mahungu ya ma nene, hi ndlela ya ku a nga kona a nga zvi rindzele.

Ntlawa wa vaaki le Staten Island

a Zvezvi i Ntiro wa hina ni mahanyela ya wuKristuCibhukwana ca mutlhangano.