Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

1923—Vyaka 100 Ivyo Vyajumpha

1923—Vyaka 100 Ivyo Vyajumpha

GONGWE la Mulinda la Janyuwale 1, 1923 likati: “Tikukhazga kuti chaka cha 1923 chiŵenge chakukondweska chomene. Tili na mwaŵi wapadera chomene wakuphalira ŵanthu awo ŵakukandilizgika mu charu ichi kuti sonosono apa vinthu viŵenge makora.” Chaka ichi chikaŵa chakukondweska nadi ku Ŵasambiri ŵa Baibolo chifukwa ŵakasintha vinthu vinandi pa umo ŵakachitiranga maungano gha mpingo, maungano ghakurughakuru kweniso mulimo wakupharazga. Kusintha uku kukapangiska kuti ŵambe kuŵa ŵakukolerana chomene.

MAUNGANO GHAKAŴAWOVWIRA KUTI ŴAKOLERANENGE CHOMENE

Kalendara iyo yili na vithuzi na nambara za sumu

Mu chaka ichi, gulu likasintha vinthu vinyake ivyo vikawovwira kuti Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakoleranenge chomene pa nkhani ya kusopa. Mu Gongwe la Mulinda mukamba kuŵa nkhani zakulongosora lemba ilo ŵakadumbiskananga pa maungano agho ŵakaghachemanga kuti Maungano gha Malurombo na Ghakulumba Yehova agho ghakachitikanga sabata na sabata. Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakapangaso kalendara iyo pakaŵanga lemba lakudumbiskana pa maungano sabata yiliyose kweniso pakaŵanga sumu yakuti munthu wimbenge para wakusambira payekha panji para ŵakuchita sambiro la mbumba.

Pa maungano ghawo, Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakayowoyanga ivyo vikaŵachitikiranga mu upharazgi, kulumba Yehova pa ivyo waŵachitira, kwimba sumu, kweniso kulomba. Eva Barney, uyo wakabatizika mu 1923 apo wakaŵa na vyaka 15, wakukumbuka kuti: “Para ukukhumba kuyowoya ivyo vyakuchitikira mu uteŵeti, ukimiliranga na kwamba na mazgu ghakuti, ‘Nkhuyiwonga chomene Fumu pa viwemi vyose ivyo yikunichitira.’” Ŵabali ŵanyake ŵakatemwanga chomene kuyowoya ivyo vikaŵachitikira pakupharazga. Mudumbu Barney wakayowoyaso kuti: “Mubali withu wakutemweka Godwin uyo wakaŵa muchekuru, wakaŵanga na vinandi vyakuwongera Fumu. Kweni para muwoli wake wawona kuti mubali uyo wakuchitiska ungano uwu wamba kuboweka na ivyo mfumu wake wakuyowoya, mbwenu wakamuguzanga bachi ilo wavwara ndipo mfumu wake wakalekanga kuyowoya na kukhala pasi.”

Kamoza pamwezi, kilasi lililose likaŵanga na ungano wapadera wa kulomba na kulumba Yehova. Pakuyowoya vya ungano uwu, Gongwe la mulinda la Epulero 1, 1923, likati: “Hafu ya ungano uwu yikwenera kuŵa yakuyowoyera ivyo vikuchitika mu uteŵeti kweniso kukhozga ŵantchito. . . . Tikugomezga kuti maungano ghakukhozga agha ghawovwirenge kuti ŵanthu ŵaŵe ŵakukolerana chomene.”

Charles Martin, wantchito wa makani ghawemi wa vyaka 19 (panji kuti mupharazgi mu mpingo) wa ku Vancouver, Canada, wakapindura chomene na maungano agha. Pamanyuma wakayowoya kuti: “Pa maungano agha ndipo nkhasambilira umo ningayowoyera pakupharazga nyumba na nyumba. Kanandi munyake wakayowoyanga ivyo vikachitika pa upharazgi wa nyumba na nyumba. Ivi vikanipa chithuzi cha ivyo ningayowoya kweniso umo ningazgolera pa nkhani zakupambanapambana.”

UPHARAZGI UKAWOVWIRA KUTI ŴAŴE ŴAKUKOLERANA CHOMENE

Bulletin ya Meyi 1, 1923

Ŵabali na ŵadumbu ŵakaŵaso ŵakukolerana chomene chifukwa chakuti ŵakaŵa na mazuŵa ghakupharazgira. Mu Gongwe la Mulinda la Epulero 1, 1923, mukaŵa chipharazgo chakuti: “Kuti tose tiŵe ŵakukolerana pa mulimo umoza . . . , Pa Chiŵiri, Meyi 1, 1923, ni zuŵa ilo lapatulika kuti tose tizakanjire mu upharazgi. Para upharazgi uwu wajumpha, Chiŵiri chakwamba cha mwezi uliwose liŵenge zuŵa lakupharazgira . . . Waliyose mu mpingo wakwenera kuzakachitako mulimo uwu.”

Nanga Mbasambiri ŵa Baibolo ŵawukirano nawo ŵakachitako mulimo uwu. Hazel Burford, uyo pa nyengo iyo wakaŵa waka na vyaka 16, wakati: “Mu Bulletin mukaŵa masachizgo gha umo tingapharazgira agho tikeneranga kughasunga pa mtima. a Ine pamoza na asekuru tikalimbikiranga chomene kupharazga pa nyengo za upharazgi wapadera izi.” Ndipouli, Mudumbu Burford wakazizwa kuwona kuti mubali ndiyo wakamususkanga kuti wapharazgenge. Iyo wakati: “Mubali munyake muchekuru wakanisuska mwankhongono kuti ningapharazgiranga ŵanthu yayi. Panyengo iyo, ŵanyake ŵakapulikiskanga yayi kuti Msambiri wa Baibolo waliyose kusazgapo ‘ŵanyamata na ŵamwali’ wakwenera kulumba Yehova.” (Sal. 148:​12, 13) Kweni Mudumbu Burford wakalutilira kupharazga. Pamanyuma wakanjira kilasi lachiŵiri la Sukulu ya Giliyadi na kukateŵetera nga mishonale ku Panama. Nyengo yati yajumphapo, ŵabali aŵa ŵakasintha umo ŵakawoneranga ŵawukirano pa nkhani ya kupharazga.

MAUNGANO GHAKURUGHAKURU GHAKAWOVWIRA KUTI ŴAŴE ŴAKUKOLERANA

Maungano ghakurughakuru ghakawovwiraso chomene ŵabali kuti ŵaŵe ŵakukolerana. Ghanandi mwa maungano agha ghakaŵa na mazuŵa agho ŵakanjiranga mu upharazgi, nga umo vikaŵira na ungano uwo ukachitikira ku Winnipeg, Canada. Pa Malichi 31, wose awo ŵakiza ku ungano uwu ŵakachiskika kuti ŵapharazge mu tawuni iyi. Maupharazgi nga ni agha ghakafikiranga ŵanthu ŵanandi ndipo pakaŵa vyakufumapo viwemi. Pa Ogasiti 5, ŵanthu pafupifupi 7,000 ŵakiza pa ungano unyakeso uwo ukachitikira ku Winnipeg. Ichi chikaŵa chiŵelengero chikuru chomene kuluska maungano ghose agho ghakachitikapo ku Canada.

Ungano wapadera chomene wa ŵanthu ŵa Yehova mu chaka cha 1923, ni uwo ukachitika pa Ogasiti 18-26, uwo ukachitikira ku Los Angeles, California. Kukati kwakhala masabata ghachoko waka kuti ungano uwu uchitike, mu manyuzipepara mukaŵa nkhani yakuchemera ŵanthu ku ungano uwu kweniso Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakagaŵira ŵanthu tumapepara twakuŵachemera ku ungano uwu twakujumpha 500,000. Vikhwangwani vyakuchemera ŵanthu ku ungano uwu ŵakavibatika pa magalimoto gha matora kweniso ghakwendera waka.

Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵali pa ungano wa mu 1923 ku Los Angeles

Pa Chisulo, Ogasiti 25, Mubali Rutherford wakadumba nkhani ya mutu wakuti “Mberere na Mbuzi,” iyo wakalongosora makora kuti “mberere” mbanthu ŵarunji awo ŵazamukhala pa charu chapasi. Wakayowoyaso nkhani ya kuchenjezga na kufumiska thirakiti la mutu wakuti “Chenjezgo,” ndipo wakaŵazga ivyo vikaŵa mu thirakiti ili. Thirakiti ili likasuska visopa vyautesi na kuchiska ŵanthu ŵamitima yiwemi kuti ŵapatukeko ku “Babuloni Mukuru.” (Chivu. 18:​2, 4) Pamanyuma Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵamwamphu pa charu chose chapasi ŵakagaŵira mathirakiti agha mamiliyoni ghanandi.

“Maungano ghakukhozga agha ghawovwirenge kuti ŵanthu ŵaŵe ŵakukolerana chomene”

Pa zuŵa laumaliro la ungano uwu, ŵanthu ŵakujumpha 30,000 ŵakategherezga nkhani ya Mubali Rutherford ya mutu wakuti “Mitundu Yose ya Ŵanthu Yikuluta ku Aramagedoni, kweni Ŵanandi Awo Mbamoyo Sono Ŵafwenge Yayi.” (“All Nations Marching to Armageddon, but Millions Now Living Will Never Die”) Chifukwa chakuti ŵakakhazganga kuti pa ungano uwu pizenge ŵanthu ŵanandi chomene, Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakachita lenti sitediyamu ya Los Angeles Coliseum iyo yikaŵa kuti yazengeka waka. Kuti waliyose wategherezge makora ungano uwu, ŵabali ŵakagwiliskira ntchito vyakukuzgira mazgu ivyo vikaŵa mu sitediyamu iyi ndipo chikaŵa chachilendo chomene panyengo iyo kugwiliskira ntchito vyakukuzgira mazgu vyanthena ivi. Ŵanthu ŵanyake ŵanandi ŵakategherezga ungano uwu pa wayilesi.

UPHARAZGI UKAMBA KUFIKIRA PA CHARU CHOSE

Mu chaka cha 1923, mulimo wa kupharazga ukamba kuthandazgikira ku Africa, Europe, India, na ku South America. Ku India, J. Joseph wakawovwira chomene pa mulimo wakusindikizga mabuku ku Hindi, Tamil, Telugu, na Urdu, nangauli wakapweleleranga muwoli wake na ŵana ŵake 6.

William R. Brown na mbumba yake

Ku Sierra Leone, Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵaŵiri, Alfred Joseph na Leonard Blackman ŵakalembera kalata ku likuru lithu ku Brooklyn, New York, kupempha wovwiri. Pa Epulero 14, 1923, pempho lawo likazgoreka. Alfred wakati: “Pa Chisulo usiku nkhapokera foni.” Wakapulika mazgu ghakuru ghakuti, “Kasi ndimwe mukalemba kalata ku Watch Tower Society ya kupempha ŵapharazgi?” Alfred wakazgora kuti: “Enya,” “Ok, ŵanituma ine.” Mazgu ghara ghakaŵa gha William R. Brown. Wakaŵa kuti wafika waka pa zuŵa ili kufuma ku Caribbean pamoza na muwoli wake Antonia na ŵana ŵawo ŵasungwana, Louise na Lucy. Mwaluŵiro ŵabali ŵakaluta kukakumana nawo.

Alfred wakayowoyaso kuti: “Mulenji wake, apo ine na Leonard tikadumbiskananga fundo za mu Baibolo nga umo tikachitiranga sabata yiliyose, tikawona munthu mutali wimilira pa mulyango. Wakaŵa Mubali Brown. Iyo wakaŵa wamwamphu chomene pakupharazga unenesko mwakuti wakakhumbanga kuyowoya nkhani yachisanisani machero ghake.” Pambere mwezi undamare, Mubali Brown wakagaŵira mabuku ghose agho wakiza nagho. Mwaluŵiro wakapokeraso mabuku ghanyake 5,000, kweni nakalinga mabuku ghanyake ghakakhumbikwangaso. Kweni Mubali Brown wakamanyikwanga kuti ngwakuguliska mabuku yayi. Nyengo yose iyo wakachitiranga uteŵeti wake pakuŵa muteŵeti wa Yehova wamwamphu, nyengo zose wakajuranga malemba para wakuyowoya nkhani yake, ndipo ivi vikapangiska kuti wapike zina lakuti Bible Brown.

Beteli ya Magdeburg mu 1920

Ku Germany, ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakawona kuti ŵasamuske ofesi ya munthavi ya ku Barmen pakuti yikaŵa yichoko. Kweniso ŵakapulika kuti charu cha France chiwukirenge msumba uwu. Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakasanga nyumba ku Magdeburg iyo yikaŵa yiwemi chomene kupulintirako mabuku. Pa Juni 19, ŵabali ŵakamalizga kupakira mashini ghakupulintira na katundu munyake na kusamukira ku Beteli yiphya ku Magdeburg. Zuŵa leneliro ilo ofesi yikuru ya pa charu chose yikamanyiskikira kuti ŵabali ŵamalizga kusamuka, mu manyuzipepara mukapharazgika nkhani yakuti charu cha France chapoka msumba wa Barmen. Ŵabali ŵakawona kuti ni Yehova uyo waŵawovwira kuti ŵasame na chilato chakuti ŵavikilirike.

George Young wali na Sarah Ferguson (kumalyero) na mukuru wake

Ku Brazil, Mubali George Young, uyo wakenda mitunda yitaliyitali kupharazga makani ghawemi, wakakhazikiska ofesi ya munthavi yiphya na kwamba kusindikizga magazini gha Gongwe la Mulinda mu Chiphwitikizi. Mu myezi yichoko waka, wakagaŵira magazini na tumabuku tunyake vyakujumpha 7,000. Sarah Ferguson wakakondwa chomene apo Mubali Young wakendera banja lawo. Wakaŵa kuti wakuŵazga magazini gha Gongwe la Mulinda kufuma mu 1899, kweni wakaŵavya mwaŵi wakubatizika kuti walongore kujipeleka. Pati pajumpha myezi yichoko waka, Mudumbu Ferguson pamoza na ŵana ŵake ŵanayi ŵakabatizika.

“KUTEŴETERA YEHOVA MWAMWAMPHU KWENISO MWAKUKONDWA”

Apo chaka chikamalanga, Gongwe la Mulinda la Disembala 15, 1923 likalongosora umo vinthu ivyo Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakasintha pa nkhani ya maungano gha mpingo, upharazgi kweniso maungano ghakurughakuru, vikaŵawovwilira. Likati: “Vikulongolerathu kuti . . . mipingo yili na chipulikano chakukhora . . . Tiyeni tiŵe ŵakunozgeka kusazgirako uteŵeti withu na kulutilira kuteŵetera Chiuta mwamwamphu kweniso mwakukondwa mu chaka cha 1924.”

Chaka cha 1924 chikaŵaso chakukondweska chomene ku Ŵasambiri ŵa Baibolo. Ŵabali pa Beteli ŵakaŵa kuti ŵakugwira ntchito yakuzenga pa malo agho ghakaŵa ku Staten Island, agho ghakaŵa pafupi chomene na ofesi yawo yikuru ku Brooklyn. Nyumba izo zikazengeka pa malo ghaphya agha zikamara kuzengeka kukwambilira kwa chaka cha 1924, ndipo zikawovwira kuti ŵabali ŵaŵe ŵakukolerana na kuthandazga chomene makani ghawemi kuluska kumasinda kose.

Gulu la kuzenga ku Staten Island

a Sono kakuchemeka kuti Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano