Кол материалдарже шилчиир

Допчуже шилчиир

Чүс чыл бурунгаар: 1923 чыл

Чүс чыл бурунгаар: 1923 чыл

«БИСКЕ 1923 чыл өөрүнчүг үени ажыдарын манап турар бис. Чырык келир үениң эргининде келгенивисти шупту... муңгарааннарга медээлээр улуг хүндүткелди алган бис» — деп 1923 чылдың январь 1-ниң «Таңныыл суургазынга» бижээн турган. Библияның Шинчилекчилериниң манаашкыннары долузу-биле күүсеттинген. Ол чылын чыыштар, шуулганнар эрттиреринге болгаш суртаал ажылынга улуг өскерлиишкиннер болган. Ынчалдыр Бурганның чонунуң амгы үеде демниг чоруунуң таваа салдынган.

ЧЫЫШТАР ХА-ДУҢМАНЫ ДЕМНЕШТИРГЕН

Библейжи шүлүктерни, алгаг-мактал ырларының дугаарларын бижээн календарь

Ол чылын Библияның Шинчилекчилерин ёзулуг демнештирген өскерлиишкиннер болган. Ынчан неделяның ужуражылгазынга сайгарар шүлүктерниң тайылбырын «Таңныыл суургазынга» парлап эгелээн (ону мөргүүр, алгаг-мактал болгаш суртаалга өөрүшкүлүг таварылгалар чугаалаар ужуражылга деп адаар турган). Неделяның библейжи шүлүүн, хүннүң алгаг-мактал ырызының дугаарын календарьга айтып каар турган. Ырыларны хууда шинчилел үезинде, өг-бүле мөгейиишкининге ырлаар турган.

Библияның Шинчилекчилери ужуражылгаларынга суртаалга солун таварылгаларны үлежип, Иеговага чүү дээш өөрүп четтирерин чугаалап турганнар. Аңаа бир кижи ырыны күүсеткеш, безин мөргүптер турган. 1923 чылда 15 харлыында сугга суктурган Э́ва Ба́рни сактып чугаалаан: «Чүве чугаалаксаан болзуңза, мындыг хевирлиг эгелээр болган: „Меңээ кылган бүгү буяны дээш, Дээргимге четтиргенимни илередиксээр-дир мен“». Барни угбавыс чамдык акылар сөс алырынга дыка ынак турганын база чугаалаан: «Эргим Го́дуин акывыстың Дээргиге четтиргенин илередири төнмейн баар. Оон чыыш эрттирер акый хөлзеп эгелээнин эскерип кааш, кадайы хевинден аяар тыртыптарга, акывыс олуруп аар болган».

Чыыш бүрүзү ай санында тускай ужуражылга эрттирип турган. 1923 чылдың апрель 1-ниң «Таңныыл суургазында» мынча дээн: «Үениң чартыын суртаалга таварылгалар чугаалаар болгаш ажылчыннарны деткииринче үндүрер болза эки. [...] Ол ужуражылгалар акы-угбаларны оон-даа демнештирер деп чигзинмес бис».

Канаданың Ванкуверден бөлгүмнүң ажылчыны (чыыштың суртаалчызы), 19-харлыг Чарлз Ма́ртинге ол ужуражылгаларның ажыы улуг болган. Ол мынча деп сактып чугаалаан: «Мен бажыңнар кезип суртаалдаарда канчаар база чүнү чугаалаарын аңаа билип алган мен. Суртаалга таварылгаларны бо-ла чугаалаар турган. Ынчалдыр канчаар суртаалдаарынга, удур саналдарга харыылаарынга ажыктыг бодалдарны чыып турган мен».

БАРААЛГАЛ АКЫЛАРНЫ ДЕМНЕШТИРГЕН

1923 чылдың май 1-ниң «Бюллетени»

Оон аңгыда, организацияны «бараалгал хүннери» демнештирген. 1923 чылдың апрель 1-ниң «Таңныыл суургазынга» мындыг чарлал үнген: «Демниивисти оон-даа эки минниринге дузалап, 1923 чылда май 1-ни, вторникти ниити суртаал хүнү кылдыр чарлаан. Оон эгелээш, ай санында бир дугаар вторникте... бөлгүмнүң шупту кежигүннери бичии-даа болза суртаалдаар ужурлуг».

Суртаалга ол үеде аныяк-өскен безин киржип турган. Хе́йзел Бе́рфорд чаа-ла 16 харлыг үезин сактып чугаалаан: «Шээжилеп аар эгеки сөстерни [амгы чугаа эгелээр аргаларны] „Бюллетеньге“ a парлап турган. Кырган-ачам-биле хөлчок суртаалдап турган бис». Оон Берфорд угбавыс көңгүс бодаваан чүүл болганын чугаалаан: «Бир улгады берген акый мени улус-биле чугаалажып суртаалдаарынга удурланган». Ынчан чамдык улус «аныяк оолдар-кыстар-даа», шупту Шинчилекчилер өндүр бедик Чаяакчывысты алдаржыдар ужурлуун чедир билбейн турган (Ыд. ыр. 148:12, 13). Хе́йзелдиң чүткүлүн чүү-даа өжүрүп шыдаваан. Угбавыс соонда Галаад Школазының ийиги клазынга өөренгеш, Панамага миссионерлеп чораан. Аныяк-өскенниң суртаалга хамаарылгазы чоорту өскерли берген.

ШУУЛГАННАР ДЕМНЕШТИРГЕН

Тус черниң болгаш регион шуулганнары база ха-дуңманы демнештирген. Элээн хөй шуулганнарның программазынга суртаалдаар хүннер турган. Бирээзи Канаданың Ви́ннипегке эрткен. Аңаа барган шупту улуска март 31-де тускай суртаалдаар үе планнаттынган. Ындыг хүннерниң ачызында өөрүшкүлүг медээни хөй-хөй улус дыңнаан. Август 5-те Виннипегке эрткен шуулганга 7 000 хире кижи келген. Канадага ооң мурнунда шуулганга кажан-даа ол хире хөй кижи чыылбаан.

Иегованың чонунуң эң чугула шуулганы 1923 чылда август 18-тен 26-га чедир Лос-Анджелеске эрткен (Калифорния штады, АКШ). Баш удур ону каш неделя дургузунда солуннарга парлап база 500 000 ажыг чалалгаларны тараткан. Шуулганны рекламалаан плакаттар трамвайларга, хууда автомобильдерге көстүп турган.

Лос-Анджелесте Библия Шинчилекчилериниң шуулганы. 1923 чыл

Август 25-те, субботада Рутерфорд акый «Хойлар биле өшкүлер» деп илеткелди чугаалаан. «Хойлар» дээрге алыс шынны хүлээринге белен чөптүг-шынныг кижилер деп ол тода тайылбырлаан. Олар дываажаң черге чурттаар. Оон ол «Сагындырыг» деп резолюцияны номчаан. Ында христиан церковьтарны шииткен, Бурганга сеткилинден ынак улусту «Өндүр улуг Вавилондан» үнеринче кыйгырган (Ажыд. 18:2, 4). Ооң соонда чүткүлдүг Библияның Шинчилекчилери бүгү делегейге миллион-миллион резолюцияны демниг тараткан.

«Ол ужуражылгалар акы-угбаларны оон артык демнештирер»

Шуулганның сөөлгү хүнүнде Рутерфорд акый «Шупту чоннар Армагеддонче бар чыдар, ынчалза-даа миллион-миллион кижилер өлбес» деп илеткел чугаалаан. Ону 30 000 ажыр кижи дыңнаан. Библияның Шинчилекчилери хөй чон кээр дээш, «Лос-Анджелестиң колизейи» деп чаа туткан стадионну хөлезилеп алган. Шупту улуска дыңналгыр болзун дээш акылар стадионнуң үн улгаттырар системазын ажыглаан. Ол дээрге техниканың сөөлгү чедиишкини турган. Элээн хөй улус программаны радиодан база дыңнаан.

ДЕЛЕГЕЙ ДЕҢНЕЛИНЧЕ ҮНГЕН БИС

1923 чылда суртаал ажылы Африкага, Европага, Индияга, Мурнуу Америкага сайзырап эгелээн. Чижээ, Индияга малая́лам, тами́ль, те́лугу, урду́, хи́нди дылдарга ном-дептеривистиң үнерин Адавиманна́тху Джо́зеф харыылап турган. Ооң кадында олар кадайы-биле алды ажы-төлүн кижизидип турганнар.

Уильям Браун өг-бүлези-биле

Бруклинде кол башкарылга черинче Сье́рра-Лео́неде Библияның Шинчилекчилери А́льфред Джо́зеф биле Ле́нард Бла́кман дуза кылдыр кижи чортурун дилээннер. 1923 чылдың апрель 14-те чагаазының харыызын алганын Альфред сактып чугаалаан: «Бир катап субботада орай кежээ телефон долгай берген». Проводтуң өске ужунда бир кижи ыыткыр айтырган: «Таңныыл суургазының ниитилелинче суртаалчылар чорударын силер бижидиңер бе?» Альфред: «Ийе», — дээн. Трубкадан: «Олар мени чорудупту» — дээни дыңналган. Ол Уи́льям Браун болган. Акывыс Кариб ортулуктарындан өөнүң ишти Анто́ния, ийи кыс уруглары Луи́з, Лу́си-биле чаа келген. Брауннарның өг-бүлези акыларны үр манатпаан.

Альфред уламчылаан: «Даартазында эртенги үеде Ленард-биле чыыштың библейжи кичээлин эрттирип турувуста узун шыырак эр кижи келген. Ол Уильям Браун болган. Ол алыс шынга дыка чүткүлдүг болгаш, даарта-ла хөй-ниитиге илеткел чугаалаарынга белен болган». Ай четпээнде Браун акый эккелген ном-дептерин үлепкен. Удатпаанда немей 5 000 ном кээрге, олары база дүргени аажок төне берген. Ынчалза-даа Браун акывыс ном садар аттыг турбаан. Акывыс Иеговага хөй чылдарда шынчы бараалгавышаан, илеткелдерин черле Бижилгеге үндезилээр болган. Ынчангаш ол Библейжи Браун апарган.

Магдебургта Вефил, 1920 чылдарда.

Ооң кадында акылар Германияда салбырга чаа чер дилеп эгелээн. Ба́рменде бажыңнарга олар сыңышпас апарган. Франция ол хоорайже шериин киирер дээнин акылар дыңнап каан. Магдебу́ргтан парлалга станоктары тургузар дыка тааржыр чер тыпты бээрге, июнь 19-та сөөлгү машиналарны чыггаш, чаа Вефилче көжүрүпкен. Акылар көже бергенин кол удуртулга черинче дыңнадыпкан хүнде, Франция Барменни эжелеп алганын солуннарга бижий берген. Акыларывыс үезинде айыыл чок черже көже бергени дээш, Иеговага өөрүп четтирип турган.

Джордж Янг Фергусон угбашкылар-биле (оң талазында Сара)

А Бразилияга Джордж Янг акывыс чаа салбыр ажыдарынга дузалажып, португал дылга «Таңныыл суургазын» үндүрүп эгелээн. Ол чүткүлдүг суртаалчы өөрүшкүлүг медээни дыңнадып, дыка хөй чурттарны кезээн. Чүгле каш ай дургузунда Янг акый 7 000 ажыр журналдарны, буклеттерни тараткан. Ооң келгенинге Сара Фе́ргусон дыка өөрээн. Ол угбай «Таңныыл суургазын» 1899 чылдан-на номчуп келген болгаш, сугга дыка суктуруксап турган. Каш ай эрткенде, ооң күзели бүткен. Угбавыстың дөрт ажы-төлү база ол чугула базымны кылыр аргалыг болганнар.

«БИСТИ... ХӨЙ ӨӨРҮШКҮ МАНАП ТУРАР»

Чыыштар, шуулганнар эрттирериниң база суртаалдың өскерлиишкиннери Библияның Шинчилекчилеринге кандыг салдар чедирген? 1923 чылдың декабрь 15-тиң «Таңныыл суургазынга» мындыг түңнел кылган: «Акы-угбаларның... Бурган-биле харылзаазы эки деп эскербейн баары болдунмас... [...] Чепсегленип алгаш, чаа күш-биле бурунгаарлаалы! Келир чылын бисти хөй ажыл база хөй өөрүшкү манап турар».

Библияның Шинчилекчилеринге дараазында чыл база чугула болган. Бруклинде Вефилдиң чоогунда Ста́тен ортулукка акылар каш ай уламчылаан тудуун 1924 чылдың эгезинде доозупкан. Ол тудуг ха-дуңманы оон-даа артык демнештирип, өөрүшкүлүг медээни туруп көрбээн хемчээлге нептередиринге дузалаан.

Статен ортулукта тудугжулар бригадазы

a Ам «Христиан чуртталгавыс болгаш бараалгалывыс» деп ажылчын кыдырааш.