Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

ICIPANDE CA KUSAMBILILAMO 42

‘Muleba Abacumfwila’

‘Muleba Abacumfwila’

“Amano ayafuma ku muulu . . . yalenga umuntu ukuba . . . uwa cumfwila.”—YAKO. 3:17.

ULWIMBO 101 Ukubombela Pamo mu Kwikatana

IFYO TWALASAMBILILA a

1. Mulandu nshi cingafisha ukumfwila?

 BUSHE limo mumona kwati calikosa ukumfwila? Ifi fine e fyo imfumu Davidi yalemona. Yapepele kuli Lesa aiti: “Muntungilile ku mutima wa kuitemenwa.” (Amalu. 51:12) Davidi alitemenwe Yehova. Na lyo line, inshita shimo calemukosela ukulaumfwila. Ifi fine e fyo caba na kuli ifwe. Mulandu nshi? Ica kubalilapo ca kuti tuli babembu. Icalenga bubili ca kuti Satana alafwaisha twapondokela Yehova nge fyo acitile. (2 Kor. 11:3) Icalenga butatu ca kuti, twikala mu calo umwaba abantu abapondoka ababa no “mupashi uyo nomba ubomba mu bana bacintomfwa.” (Efes. 2:2) Kanshi tufwile ukubombesha pa kuti tatulekele ulubembu, Satana, no mupashi wa ici calo ukulatutungulula. Nga twacita ifi ninshi tukalaumfwila Yehova na bo asonta ukutungulula.

2. Calola mwi ‘ukuba ne cumfwila?’ (Yakobo 3:17)

2 Belengeni Yakobo 3:17. Yakobo alembele ukuti aba mano ‘bali ne cumfwila.’ Tontonkanyeni pa fyo aya mashiwi alandile yapilibula. Tufwile ukuitemenwa ukumfwila abo Yehova asala ukulatungulula. Kwena Yehova tatweba ukulaumfwila umuntu uutweba ukukanaumfwila amafunde yakwe.—Imil. 4:​18-20.

3. Mulandu nshi Yehova afwaila tuleumfwila abaletutungulula?

3 Kuti twalamona kwati calyanguka ukumfwila Yehova ukucila ukumfwila abantu banensu. Na kuba lyonse Yehova atupeela amafunde ayapwililika. (Amalu. 19:7) Nomba abantu abatungulula, amafunde batupeela tayapwililika. Nangu ca kuti amafunde batupeela tayapwililika, Yehova alipeela abafyashi, abalashi babuteko, e lyo na baeluda amaka ya kutungulula. (Amapi. 6:20; 1 Tes. 5:12; 1 Pet. 2:​13, 14) Nga tulebomfwila ninshi tuleumfwila Yehova. Natusambilile pa fyo twingomfwila abantu banensu abo Yehova asonta ukulatungulula, nangu ca kuti inshita shimo ifyo batweba ukucita nafyafya nelyo kuti twafilwa fye ukubomfwila.

MULEUMFWILA ABAFYASHI BENU

4. Mulandu nshi abana abengi bafililwa ukumfwila abafyashi babo?

4 Abana ilingi baba pamo na bana banabo “abashumfwila abafyashi babo.” (2 Tim. 3:​1, 2) Mulandu nshi abana basalilapo ukukanaumfwila abafyashi babo? Bamo bamona kwati abafyashi babo babumbimunda. Pantu ifyo beba abana ukucita te fyo bena bacita. Bamo bamona kwati ifyo abafyashi babeba fya kale, te kuti fibombe, nelyo abafyashi bashupa fye. Nga ca kuti uli mwana bushe na iwe e fyo umona? Abana abengi cilabakosela ukukonka ifunde lya kwa Yehova ilitila: “Muleumfwila abafyashi benu ukulingana ne fyo Shikulu afwaya, pantu ici e calungama.” (Efes. 6:1) Cinshi cingalenga mwaumfwila ili funde?

5. Mulandu nshi Yesu abela pa bantu abo twingapashanya abaumfwilile abafyashi babo? (Luka 2:​46-52)

5 Kuti twasambilila ukuba ne cumfwila ku fyo Yesu alecita. (1 Pet. 2:​21-24) Yesu ali uwapwililika, lelo abafyashi bakwe bena bali abashapwililika. Nomba lyonse Yesu alecindika abafyashi bakwe nangu balufyanya nelyo nga tabeshibe ico acitila ifintu fimo. (Ukufu. 20:12) Natulande pa fyacitike ilyo Yesu ali ne myaka 12. (Belengeni Luka 2:​46-52.) Yesu aile na bafyashi bakwe ku Yerusalemu. Nomba ilyo balebwelelamo ku mwabo, tabaishibe ukuti nashala ku Yerusalemu. Wali mulimo wa kwa Yosefe na Maria ukushininkisha ukuti abana bonse abo baile nabo ku Yerusalemu bali pamo nabo. Ilyo Maria na Yosefe basangile Yesu ku Yerusalemu, Maria atendeke ukumupeela imilandu ukuti e walenga ukuti bacule sana pa kumusanga. Yesu alafwaya nga alitendeke ukuipokolola. Lelo alyaswike abafyashi bakwe mu mucinshi. Nomba Yosefe na Maria “tabaishibe umwalolele amashiwi ayo abebele.” Na lyo line, Yesu alitwalilile ‘ukubanakila.’

6-7. Cinshi icingalenga abana ukulaumfwila abafyashi babo?

6 Mwe bana, bushe cilamukosela ukumfwila abafyashi benu nga balufyanya nelyo nga bafilwa ukwishiba umulandu mulecitila fimo? Cinshi cingalenga mwalabomfwila? Ica kubalilapo, muletontonkanya pa fyo Yehova omfwa nga mwaumfwila abafyashi benu. Baibo itila ukumfwila abafyashi benu, “e cawama mu menso ya kwa Shikulu.” (Kol. 3:20) Yehova alishiba ukuti inshita shimo abafyashi benu tabeshiba ico mucitila ifintu fimo, e lyo inshita shimo na sho balamupangila amafunde ayakosa ukukonka. Nomba nga mwaumfwila abafyashi benu te mulandu na mafunde bamupeela, ninshi mwalenga Yehova ukulasekelela.

7 Icalenga bubili, muletontonkanya pa fyo abafyashi benu bomfwa. Nga muleumfwila abafyashi benu, mukalalenga baleba ne nsansa kabili bakamucetekela. (Amapi. 23:​22-25) Na kabili mukaba sana ifibusa. Munyinefwe Alexandre uwikala ku Belgium atile: “Ilyo natendeke ukumfwila ifyo abafyashi balenjeba, ifintu fyalyalwike. Twaishileba sana ifibusa kabili twali ne nsansa.” b Icalenga butatu, muletontonkanya pa fyo ukumfwila abafyashi pali ino nshita, kukalenga ifintu ukumuwamina ku ntanshi. Ba Paulo abekala ku Brazil batile: “Ukumfwila abafyashi kwalilenga ndeumfwila Yehova e lyo na bo asonta ukutungulula.” Baibo ilalanda umulandu cacindamina ukumfwila abafyashi. Itila: “Pa kuti ifintu fikuwamine no kuti wikale nshiku ishingi pano isonde.”—Efes. 6:​2, 3.

8. Mulandu nshi abaice abengi basalilapo ukumfwila abafyashi babo?

8 Abana abengi balimona ifyo ifintu fibawamina nga baumfwila abafyashi babo. Luiza uwikala ku Brazil, taishibe umulandu abafyashi bakwe balemulesesha ukukwata foni. Aletontonkanya ukuti abanankwe abengi abo alingene nabo balikwete amafoni. Nomba pa numa aishileiluka ukuti abafyashi balemucingilila. Pali ino nshita Luiza amona ukuti, “ukumfwila abafyashi tacipilibula ukuti bakupoka ubuntungwa, pantu ifyo abafyashi beba abana ukucita fibelako ku busuma bwabo.” Inshita shimo cilakosela Elizabeth nkashi umwaice uwikala ku United States, ukumfwila abafyashi bakwe. Atile: “Nga nafilwa ukwishiba umulandu abafyashi bapangile ifunde limo, ndatontonkanya pa nshita imo ilyo nacingililwe pa mulandu wa kukonka ifyo banjebele.” Ba Monica abekala ku Armenia batile ifintu filabendela bwino sana nga baumfwila abafyashi babo, ukucila ifyo ciba nga basalapo ukukanabomfwila.

MULENAKILA “UBUTEKO”

9. Bushe abantu abengi bamona shani ukumfwila amafunde?

9 Abantu bamo balishiba ukuti tufwile ukulaumfwila ubuteko no kuti tufwile ukulakonka amafunde ayo “ubuteko” bupanga. (Rom. 13:1) Nomba abantu bamo bene tabanakila amafunde ayo bashatemwa, nayo bamona ukuti te ya mulinganya pamo nge funde lya kulipila imisonko. Mu calo cimo ica ku Bulaya abantu abengi basumina ukuti, “caliba fye bwino ukukanalipila umusonko nga ca kuti ulemona kwati uyo musonko tawaba na mulinganya.” E mulandu wine abekashi ba muli cilya calo tabalipila imisonko yonse ukulingana ne fyo ubuteko bufwaya balelipila.

Finshi tusambilila pa kuba ne cumfwila kuli Yosefe na Maria? (Moneni paragrafu 10-12) c

10. Mulandu nshi tufwile ukumfwila amafunde kumo na yo tushitemenwe?

10 Baibo yalilanda ukuti amabuteko ya bantunse yalalenga abantunse ukulacula, ni Satana uuyatungulula, kabili nomba line yali no konaulwa. (Amalu. 110:​5, 6; Luk. Mil. 8:9; Luka 4:​5, 6) Na kabili Baibo itweba no kuti “uulekanya ubuteko ninshi alekanya ukupekanya kwa kwa Lesa.” Pali ino nshita Yehova alileka aya amabuteko ukulateka pa kuti yaletungulula ifintu. E ico enekela ifwe ukulayomfwila, kanshi tufwile ukupeela bonse ifyo balingile ‘ukupeelwa.’ E kutila umusonko, ukubacindika, no kubomfwila. (Rom. 13:​1-7) Nangu ca kutila limo kuti twalamona kwati ifunde nalyafya ukukonka, kabili te lya mulinganya, tulomfwila ubuteko pantu e fyo Yehova atweba ukucita, kano fye nga batweba ukucita ifipusene na mafunde yakwe.—Imil. 5:29.

11-12. Nga fintu tubelenga pali Luka 2:​1-6, finshi ifyo Yosefe na Maria bacitile pa kumfwila ifunde, kabili finshi fyacitike pa numa? (Moneni ne fikope.)

11 Kuti twapashanya ifyo Yosefe na Maria balecita abaleitemenwa ukumfwila ubuteko na lintu cisha-angwike. (Belengeni Luka 2:​1-6.) Ilyo Maria ali ne fumo nalimo ilya myeshi 9, ena no mwina mwakwe Yosefe balibebele ukucita fimo ifya-afishe ukukonka. Augusti uwaleteka ubuteko bwa bena Roma, alifumishe ifunde ukuti abantu balingile ukuya ku mushi ku mwabo no kuyalembesha ku buteko. Yosefe na Maria bali no kwenda amakilomita 150 pa kuti bafike ku Betelehemu. Nomba pa kuti bafike kuli ili tauni bali no kupita na mu mpili. Taca-angwike ukuba pali ubu bulendo maka maka kuli Maria. Yosefe na Maria nalimo balisakamene sana pa fyo bali no kwenda filya Maria ali pa bukulu, elyo na pa mwana uwali mwi fumo. Bafwile balesakamana ukuti nalimo Maria ali no kupapila mu nshila. Nalimo balesakamana na pa fyo bali no kusunga umwana nga afyalilwa mu nshila, pantu ali ni Mesia uo balelolela pa myaka iingi. Bushe ifi fyali no kulenga bafilwa ukumfwila ubuteko?

12 Yosefe na Maria tabalekele ifyo balesakamana fyalenga bafilwa ukumfwila ubuteko. Yehova alitemenwe ukuti balimumfwilile kabili balibasakamene sana. Maria alifikile fye bwino ku Betelehemu, kabili alifyele no mwana umusuma ne ci calengele afikilishe ubusesemo!—Mika 5:2.

13. Bushe ifyo tumfwila ubuteko kuti fyakuma shani aba bwananyina?

13 Nga tuleumfwila ubuteko tulanonkelamo, kabili na bantu bambi nabo balanonkelamo. Tunonkelamo shani? Tatukwata amafya ayo abashumfwila ubuteko bakwata. (Rom. 13:4) Nga tuleumfwila ubuteko, abalashi babuteko balamona ukuti Inte sha kwa Yehova bantu abasuma. Ku ca kumwenako, imyaka imo ku numa mu Nigeria, abashilika balingile mu Ng’anda ya Bufumu ninshi aba bwananyina balelongana, baile mu kufwaya abalekaana ukulipila imisonko. Nomba umukalamba wa bashilika aebele abashilika ukuti baleya, atile: “Inte sha kwa Yehova tabakaana ukulipila imisonko.” Lyonse ilyo twaumfwila ifunde, tulawamishako ishina ilyo twapanga ilya kuti Inte sha kwa Yehova bantu abasuma. Kabili ili ishina ilisuma ilyo twapanga, kasuba kamo kuti lyacingilila aba bwananyina.—Mat. 5:16.

14. Cinshi calengele nkashi umo ‘ukulaumfwila’ ubuteko?

14 Na lyo line, te lyonse canguka ukumfwila ubuteko. Ba Joanna abekala ku United States, batile: “Cilankosela sana ukumfwila ubuteko. Pantu balupwa bandi bamo balibafyenga ku buteko.” E ico ba Joanna baletontonkanya ukuti balekabila ukwaluka mu fyo bamona abalashi babuteko. E ico balicitile ifyakonkapo: Ica kubalilapo balilekele ukubelenga amalyashi yaba pa Intaneti ayalelenga cilebakosela ukumfwila ubuteko. (Amapi. 20:3) Icalenga bubili, balepepa ukuti bacetekele sana Yehova, ukucila ukucetekela amabuteko ya bantunse. (Amalu. 9:​9, 10) Icalenga butatu, balebelenga impapulo ishilanda pa kukanaitumpa mu fikansa fya calo. (Yoh. 17:16) Ba Joanna batile ukucindika no kumfwila ubuteko kwalilenga baba no “mutende uo bashingalondolola.”

MULEUMFWILA IFYO ICILONGANINO CA KWA LESA CITWEBA UKUCITA

15. Mulandu nshi cingafisha ukumfwila ifyo batweba ukucita mu cilonganino ca kwa Lesa?

15 Yehova afwaya ‘tuleumfwila abatutungulula’ mu cilonganino cakwe. (Heb. 13:17) Yesu Intungulushi yesu alipwililika, nomba abo asonta ukulatungulula mu cilonganino cakwe bena tabapwililika. Limo kuti catukosela ukumfwila ifyo batweba ukucita maka maka nga batweba ukucita fimo ifyo tatulefwaya ukucita. Umutumwa Petro nao inshita shimo calimukosele ukumfwila. Ilyo malaika wa kwa Yehova amwebele ukulya inama ishishali ishasanguluka mu Mafunde ya kwa Mose, Petro alikeene. Takeene fye umuku umo lelo akene imiku itatu! (Imil. 10:​9-16) Mulandu nshi akaanine? Alemona kwati ifyo bamwebele ukucita tafyalungeme. Ifyo bamwebele ukucita fyalipusene ne fyo alecita ifintu kale. Nga ca kuti Petro calimukosele ukumfwila malaika uwapwililika, na ifwe inshita shimo kuti ciletukosela ukumfwila ifyo abaume abashapwililika abatungulula batweba ukucita.

16. Nangu ca kuti Paulo alemona ukuti talingile ukukonka ifyo bamwebele ukucita, finshi acitile? (Imilimo 21:​23, 24, 26)

16 Umutumwa Paulo lyonse “aleitemenwa ukumfwila” nangu ca kuti alemona ukuti ifyo limo balemweba te kuti fibombe. AbaYuda balyumfwile ifya bufi pali Paulo. Baumfwile ukuti alesambilisha abaYuda bonse abali mu bena Fyalo, “ukusangukila Mose” no kuti belakonka Amafunde ya kwa Mose. (Imil. 21:21) Abena Kristu abakalamba abali mu Yerusalemu baebele Paulo ukusenda abaume 4, kabili bamwebele ukuti alingile ukuisangulula mwi tempele ukulingana na mafunde ya kwa Mose pa kuti alange ukuti alekonka Amafunde. Nomba Paulo alishibe ukuti Abena Kristu tabaletungululwa na Mafunde ya kwa Mose. Kabili tapali nangu fimo ifyo alufyenye. Na lyo line, Paulo alicitile ifyo bamwebele. “Abuulile balya baume ubushiku bwakonkelepo no kuisangulula pamo na bo ukulingana no lutambi.” (Belengeni Imilimo 21:​23, 24, 26.) Pa mulandu wa kuti Paulo alikonkele ifyo bamwebele ukucita, calilengele mu cilonganino mwaba umutende.—Rom. 14:​19, 21.

17. Finshi mwasambilila ku fyacitike kuli ba Stephanie?

17 Bankashi Stephanie calebakosela sana ukumfwila ifyo bamunyinefwe abaletungulula mu calo baleikala balepingulapo ukucita. Bena na bena mwabo bali ne nsansa ilyo balebombela mwi bumba umo balelanda ululimi lumbi. Lyena bamunyinefwe ku Bethel balifumisheko lilya ibumba, kabili baebele aba baupana ukubwelela ku cilonganino cabo umo balelanda ululimi lwabo. Ba Stephanie batile: “Nshatemenwe ifi bacitile. Nalemona kwati mu cilonganino batutwelemo tamwali ukukabila.” Nangu ca kuti ifi e fyo ba Stephanie baleumfwa, balikonkele ifyo babebele ukucita. Batile: “Mu kuya kwa nshita naishilemona ukuti ifyo batwebele ukucita fyali fye bwino. Abengi mu cilonganino twaba bafuma mu ndupwa umo bashipepa Yehova. Kanshi twalisaba ulupwa pa kuti tulebakoselesha. Pali ino nshita ndasambilila Baibo na nkashi uwalekele ukulongana. Kabili ndakwata inshita iikalamba iya kuisambilisha Baibo.” Ba Stephanie balandile no kuti: “Kampingu tainshupa pantu nalishiba ukuti nalyesha apo ningapesha ukumfwila.”

18. Tunonkelamo shani nga tuli ne cumfwila?

18 Kuti twasambilila ukuba ne cumfwila. Yesu “asambilile icumfwila ku fintu aculileko.” (Heb. 5:8) Filya cali kuli Yesu, na ifwe ilingi tusambilila ukuba ne cumfwila ifintu nga fya-afya. Ku ca kumwenako, ilyo kwali icikuko ca COVID-19, batweba no kuti tuleke ukulongana pa Ng’anda ya Bufumu no kubila imbila nsuma ku ng’anda ne ng’anda, bushe calimukosele ukumfwila? Nomba filya mwali ne cumfwila, calilengele mwacingililwa, mu cilonganino mwaba umutende, kabili mwalilengele na Yehova ukulasekelela. Pali ino nshita bonse natuipekanya ukulacita fyonse ifyo bakalatweba mu bucushi bukalamba. Ukumfwila ifyo bakalatweba kukalenga tukapusuke.—Yobo 36:11.

19. Mulandu nshi mulefwaila ukuba ne cumfwila?

19 Natusambilila ukuti icumfwila cilalenga twapaalwa nga nshi. Nomba icilenga tuleumfwila Yehova ni co twalimutemwa, kabili tufwaya ukulacita ifilenga alasekelela. (1 Yoh. 5:3) Tapali ifyo twingapeela Yehova pali fyonse ifyo atucitila. (Amalu. 116:12) Nomba kuti twamumfwila no kumfwila abo apeela amaka ya kutungulula. Nga ca kuti tuleumfwila, tulalanga ukuti tuli ba mano. Kabili aba mano balalenga umutima wa kwa Yehova ukusekelela.—Amapi. 27:11.

ULWIMBO 89 Muleba ne Cumfwila E lyo Mukapaalwa

a Apo tatwapwililika, te lyonse citwangukila ukumfwila ifyo baletweba ukucita. Nangu ca kuti abaletweba nabakwata amaka ya kutweba ifya kucita. Muli cino cipande twalasambilila ififumamo nga ca kuti twaumfwila abafyashi, ubuteko, e lyo na ba bwananyina abatungulula mu cilonganino ca kwa Lesa.

b Nga mulefwaya ukwishibilapo na fimbi pa fyo mwingacita nga mulefwaya ukulanshanya na bafyashi benu pa mafunde bamupeela ayo cimukosela ukukonka, moneni icipande ca pa jw.org icitila Kuti Nalanshanya Shani na Bafyashi Bandi pa Mafunde ayo Bampeela?

c UBULONDOLOSHI BWA CIKOPE: Yosefe na Maria balyumfwilile ifyo ubuteko bwalandile ilyo baile mu kulembesha ku Betelehemu. Abena Kristu muno nshiku balomfwila amafunde ya pa musebo, amafunde ayalanda pa kulipila imisonko, e lyo na mafunde ayalanda pa kuba no bumi ubusuma ayo “ubuteko” bwabikako.