1. Étɛ́wú é ka sixú vɛ́ wǔ nú mǐ bɔ mǐ ná se tónú?

 É KA ko vɛ́ wǔ nú we bɔ a ná se tónú kpɔ́n a? Nǔ cí mɔ̌ nú axɔ́sú Davídi, énɛ́ wú ɔ, é xo ɖɛ élɔ́ sɛ́dó Mawu: “Fɔ́n tónú sise nú we sín jlǒ dó lanmɛ nú mì.” (Ðɛh. 51:12, nwt) Davídi yí wǎn nú Jexóva. Amɔ̌, hweɖélɛ́nu ɔ, gǎn wɛ é nɔ dó tawun cóbó nɔ se tónú, bɔ mɔ̌ wɛ é nɔ nyí gbɔn nú mǐ lɔ. Étɛ́wú? Nukɔntɔn, mǐ ɖu tónúmase sín gǔ. Wegɔ́, Satáan nɔ ɖo tíntɛ́nkpɔ́n wɛ hwebǐnu, bo ná sísɛ́ mǐ bónú mǐ ná fɔ́n gǔ éɖɔhun. (2 Kɔ. 11:3) Atɔngɔ́, mɛ e ɖo gbɛ élɔ́ e ɖo gǔ fɔ́n wɛ é mɛ lɛ́ é, énɛ́ wɛ nyí “gbigbɔ e ɖo azɔ̌ wa wɛ ɖo vǐ tónúmasetɔ́ lɛ́ mɛ é” wɛ lɛ́ lɛ̌ dó mǐ. (Efɛ́. 2:2) É nyí hwɛhuhu sín ninɔmɛ mǐtɔn kɛ́ɖɛ́ wɛ mǐ ɖó ná ɖí xwi xá ǎ, loɔ, mǐ ɖó ná lɛ́ gbí dɔn ɖo kɔ e Awǒvi kpó gbɛ élɔ́ kpó nɔ gbídí nú mǐ, bónú mǐ ná gɔn tónú se é nu. Mǐ ɖó ná dó gǎn syɛ́nsyɛ́n bá se tónú nú Jexóva kpó mɛ ɖěɖěe é sɔ́, bɔ yě ɖo tɛn acɛkpikpa tɔn mɛ lɛ́ é kpó.

2. Étɛ́ ka nyí tínmɛ è ní “ɖo gbesisɔmɛ bo ná se tónú” tɔn? (Jaki 3:17)

² Xa Jaki 3:17. Mawu sɔ́ dó ayi mɛ nú Biblu wlántɔ́ Jaki, bɔ é wlán ɖɔ mɛ e ɖó nǔnywɛ́ lɛ́ é nɔ ɖo “gbesisɔmɛ bo ná se tónú.” Lin tamɛ dó tínmɛ xógbe énɛ́ tɔn jí. Akpakpa ɖó ná nɔ sɔ́ mǐ, bɔ mǐ ɖó ná lɛ́ ɖo gbesisɔmɛ, bo ná nɔ se tónú nú mɛ ɖěɖěe Jexóva ná acɛ ɖó bǎ ɖé mɛ lɛ́ é. Ényí mɛɖé byɔ́ mǐ ɖɔ mǐ ní t’afɔ sɛ́n Jexóva tɔn lɛ́ jí ɔ, é ɖo wɛn ɖɔ, Jexóva kún nɔ ɖó nukún ɖɔ mǐ ní se tónú nú mɛ mɔ̌hun ó.—Mɛ. 4:18-20.

3. Étɛ́wú é ka ɖo tají nú Jexóva ɖɔ mǐ ní se tónú nú mɛ ɖěɖěe ɖó acɛ dó mǐ nu lɛ́ é?

³ Tónú sise nú Jexóva sixú bɔ wǔ nú mǐ hú tónú sise nú gbɛtɔ́. È ná ɖɔ ɔ, hwebǐnu wɛ wěɖexámɛ Jexóva tɔn lɛ́ nɔ nyɔ́ bɔ nǔ bǐ nɔ vɔ ɖ’é wú. (Ðɛh. 19:8) Amɔ̌, é nyí mɔ̌ nú gbɛtɔ́ ɖěɖěe nyí acɛkpatɔ́ lɛ́ é ǎ. É ɖo mɔ̌ có, Tɔ́ mǐtɔn jǐxwé tɔn ɔ ná acɛ mɛjitɔ́ lɛ́, gǎntosɔ́ lɛ́ kpó mɛxó agun tɔn lɛ́ kpó ɖó bǎ ɖé mɛ. (Nǔx. 6:20; 1 Tɛ. 5:12; 1 Pi. 2:13, 14) Ényí mǐ nɔ se  tónú nú yě hǔn, é ɖo wɛn ɖɔ, Jexóva se tónú ná wɛ mǐ ɖe mɔ̌ nɛ́. Hweɖélɛ́nu ɔ, mǐ sixú mɔ ɖɔ é vɛ́ wǔ ɖɔ mǐ ní yí gbe nú ali e mɛ ɖěɖěe Jexóva sɔ́ lɛ́ é xlɛ́ mǐ é, lobo lɛ́ xwedó. É ná bo tlɛ nyí mɔ̌ wɛ é nyí ɔ, mi nú mǐ ní gbéjé lěe mǐ sixú se tónú nú yě gbɔn é kpɔ́n.

4. Étɛ́wú vǐ gěgé ka nɔ tlí tó nú mɛjitɔ́ yětɔn lɛ́?

⁴ Mɛ wínnyáwínnyá ɖěɖěe nɔ “tlí tó nú mɛjitɔ́ yětɔn lɛ́” é tɛ́ntin wɛ mɛ wínnyáwínnyá mǐtɔn lɛ́ ɖe. (2 Tim. 3:1, 2) Étɛ́wú yě mɛ gěgé ka nɔ tlí tó? Yě mɛ ɖé lɛ́ nɔ mɔ ɖɔ mɛjitɔ́ émítɔn lɛ́ nɔ wa yɛmɛnú. Mɛjitɔ́ lɛ́ nɔ ɖó nukún ɖo vǐ yětɔn lɛ́ sí ɖɔ yě ní wa nǔ e émíɖésúnɔ ma kpé wú bo wa ǎ lɛ́ é. Vǐ ɖěvo lɛ́ nɔ mɔ ɖɔ wěɖexámɛ mɛjitɔ́ émítɔn lɛ́ tɔn ko cá, kún sɔ́ nɔ nyɔ́ zán ó, alǒ nɔ syɛ́n dín. Ényí mɛ wínnyáwínnyá wɛ nú we ɔ, nǔ ka ko cí mɔ̌ nú we kpɔ́n a? É nɔ vɛ́ wǔ nú mɛ gěgé ɖɔ yě ní wa nǔ sɔgbe xá gbeɖiɖe Jexóva tɔn élɔ́: “Mi se tónú nú mɛjitɔ́ mitɔn lɛ́ lěe Aklúnɔ jló gbɔn é, ɖó nǔ e sɔgbe bɔ mi ná wa é nɛ́.” (Efɛ́. 6:1) Étɛ́ ka sixú d’alɔ mi bɔ mi ná kpé wú?

5. Étɛ́wú è ka sixú ɖɔ ɖɔ Jezu ɔ, kpɔ́ndéwú mɛ wínnyáwínnyá e se tónú nú mɛjitɔ́ tɔn lɛ́ é tɔn ɖagbe hú gǎn ɔ wɛ é nyí? (Luki 2:46-52)

⁵ Kpɔ́ndéwú téwúngbéjú e Jezu sɔ́ ɖ’ayǐ ɖo tónúsise linu é sixú d’alɔ mi. (1 Pi. 2:21-24) Mɛ maɖóblɔ̌ wɛ Jezu nyí, amɔ̌ mɛjitɔ́ tɔn lɛ́ ɔ, hwɛhutɔ́ wɛ nú yě. É ɖo mɔ̌ có, Jezu nɔ wlí yɛ̌yi nú yě, é ná bo tlɛ nyí hwenu e yě wa nǔ nyi do, alǒ ma mɔ nǔ jɛ ninɔmɛ tɔn mɛ hweɖélɛ́nu ǎ é ɔ nɛ́. (Tín. 20:12) Ð’ayi nǔ e jɛ hwenu e Jezu ɖó xwe 12 é wú. (Xa Luki 2:46-52.) Jezu xwedó mɛjitɔ́ tɔn lɛ́ yi Jeluzalɛ́mu, amɔ̌, hwenu e yě lɛ́ kɔ wá xwe xwé é ɔ, yě ɖó ayi wú ɖɔ é kún xwedó émí ó ǎ. Jozɛ́fu kpó Mali kpó sín azɔ̌ wɛ é nyí, bɔ yě ɖó ná tɛ́n kpɔ́n bo mɔ nǔ jɛ wú ɖɔ vǐ émítɔn lɛ́ bǐ ɖo kpɔ́ xá émí, hwenu e yě lɛ́ kɔ sín xwe ɔ domɛ wá xwe xwé é. Hwenu e Jozɛ́fu kpó Mali kpó wá mɔ Jezu é ɔ, Mali dó hwɛ ɛ ɖó Jeluzalɛ́mu e é cí é wú. Jezu hɛn ɔ, é ná ko jɛ lě do nǔ énɛ́ nyí nǔ agɔ sɔ é ɖɔ jí. Amɔ̌, é ná xósin e bɔkun, bo lɛ́ ɖe sísí xlɛ́ é ɖé mɛjitɔ́ tɔn lɛ́. É ɖo mɔ̌ có, Jozɛ́fu kpó Mali kpó “mɔ nukúnnú jɛ nǔ e ɖɔ nú yě wɛ é ɖe é wú ǎ.” Amɔ̌, Jezu “kpo ɖo éɖée hwíhwɛ́ dó glɔ̌ yětɔn wɛ.”

6-7. Étɛ́ ka sixú d’alɔ mɛ wínnyáwínnyá lɛ́ bɔ yě ná se tónú nú mɛjitɔ́ yětɔn lɛ́?

⁶ Mɛ wínnyáwínnyá lɛ́ mi, é ka ko vɛ́ wǔ nú mi, bónú mi ná se tónú nú mɛjitɔ́ mitɔn lɛ́ hwenu e yě wa nǔ nyi do, alǒ ma mɔ nukúnnú jɛ ninɔmɛ mitɔn mɛ ǎ é kpɔ́n a? Étɛ́ ka sixú d’alɔ mi? Nukɔntɔn, mi nɔ lin tamɛ dó lěe nǔ nɔ cí nú Jexóva é jí. Biblu ɖɔ ɖɔ ényí mi nɔ se tónú nú mɛjitɔ́ mitɔn lɛ́ ɔ, é “nɔ nyɔ́ Aklúnɔ nukúnmɛ tawun.” (Koló. 3:20) Jexóva tuun ɖɔ mɛjitɔ́ mitɔn lɛ́ sixú gɔn nukúnnú mɔ jɛ ninɔmɛ mitɔn mɛ hweɖélɛ́nu, alǒ dó sɛ́n e é sixú vɛ́ wǔ bɔ mi ná se tónú ná é nú mi hweɖélɛ́nu. Amɔ̌, ɖěbǔ wɛ é ná bo nyí gbɔn ɔ, ényí mi wá gbeta ɔ kɔn bo se tónú nú yě ɔ, é nɔ dó xomɛhunhun n’i.

⁷ Wegɔ́, mi nɔ lin tamɛ dó lěe nǔ nɔ cí nú mɛjitɔ́ mitɔn lɛ́ é jí. Ényí mi nɔ se tónú nú mɛjitɔ́ mitɔn lɛ́ ɔ, xomɛ nɔ hun yě, bɔ yě nɔ lɛ́ ɖeji dó mi wú hú gǎn. (Nǔx. 23:22-25) Mi kpó yě kpó ná lɛ́ ɖibla vɛ́ hú gǎn. Nɔví súnnu ɖé nɔ nyí Alexandre, bo nɔ nɔ Belgique bo ɖɔ: “Ényí un jɛ tónú se nú nǔ e mɛjitɔ́ ce lɛ́ nɔ byɔ́ ɖo así ce lɛ́ é jí hú lěe un ko nɔ wa gbɔn ɖ’ayǐ é ɔ, mǐ nɔ vɛ́, lobo nɔ lɛ́ ɖó awǎjijɛ hú gǎn.” b Atɔngɔ́, mi nɔ lin tamɛ dó lěe tónú e mi nɔ se din é ná d’alɔ mi ɖo nukɔnmɛ gbɔn é jí. Paulo e nɔ nɔ Brésil é ɖɔ: “Ée un kplɔ́n bo  nɔ se tónú nú mɛjitɔ́ ce lɛ́ é ɔ, é d’alɔ mì bɔ un nɔ se tónú nú Jexóva kpó mɛ ɖěvo e ɖo tɛn acɛkpikpa tɔn mɛ lɛ́ é kpó.” Mawuxówéma ɔ ɖɔ hwɛjijɔ e wú mi ná nɔ se tónú nú mɛjitɔ́ mitɔn lɛ́ é tají ɖé xó. É ɖɔ: “Énɛ́ ɔ, nǔ bǐ ná yi ganjí nú we, bɔ a ná dɔ́ ji ɖo ayǐkúngban jí.”—Efɛ́. 6:2, 3.

8. Étɛ́wú mɛ wínnyáwínnyá gěgé ka nɔ wá gbeta ɔ kɔn, bo nɔ se tónú nú mɛjitɔ́ yětɔn lɛ́?

⁸ Mɛ wínnyáwínnyá gěgé ko mɔ nǔ ɖagbe e mɛ tónúsise yětɔn tɔ́n kɔ dó lɛ́ é. Luiza lɔmɔ̌ nɔ nɔ Brésil; é vɛ́ wǔ n’i ɖo bǐbɛ́mɛ, bónú é ná mɔ nǔ jɛ nǔ e wú è ma yí gbe n’i nú é ná ɖó alǒkan ǎ nú hwenu ɖé é mɛ. È ná ɖɔ ɔ, é lin tamɛ, bo mɔ ɖɔ mɛ e kpó émí kpó ɖó xwe ɖokpó ɔ lɛ́ é gěgé wɛ ko ɖó. Amɔ̌, é wá ɖó ayi wú ɖɔ xɛ nya ɖo émí jí wɛ mɛjitɔ́ émítɔn lɛ́ ɖe nǔgbó. É ɖɔ din ɖɔ: “Un nɔ mɔ tónúsise nú mɛjitɔ́ ce lɛ́ dó mɔ nǔ e gbo kpo nyi ali jí nú mì é ǎ, ɖó nǔ e sín hudó un ɖó é pɛ́pɛ́pɛ́ sín wě wɛ yě nɔ ɖe xá mì.” Elizabeth ɔ, nɔví nyɔ̌nu wínnyáwínnyá ɖé wɛ, bo nɔ nɔ États-Unis, bɔ káká jɛ din ɔ, é nɔ vɛ́ wǔ nú é lɔmɔ̌ hweɖélɛ́nu, bónú é ná se tónú nú mɛjitɔ́ tɔn lɛ́. É tínmɛ ɖɔ: “Ényí un ma mɔ nǔ jɛ hwɛjijɔ e wú mɛjitɔ́ ce lɛ́ dó sɛ́n ɖé é mɛ ganjí ǎ ɔ, un nɔ lin tamɛ dó xɛ e sɛ́n ɖěɖěe yě ko dó wá yi lɛ́ é nya jǐ ce é jí.” Monica e nɔ nɔ Arménie é ɖɔ ɖɔ, ényí émí se tónú nú mɛjitɔ́ émítɔn lɛ́, bo ma tlí tó nú yě ǎ ɔ, hwebǐnu wɛ é nɔ tɔ́n kɔ dó ɖagbe mɛ nú émí.

9. Nɛ̌ nǔ ka nɔ cí nú mɛ gěgé dó sɛ́n nyinyi wú?

⁹ Mɛ gěgé yí gbe ɖɔ mǐ ɖó hudó gǎntosɔ́ lɛ́ tɔn, bɔ é hwe bǐ ɔ, mǐ ɖó ná nɔ se tónú nú sɛ́n e “acɛkpatɔ́” énɛ́ lɛ́ nɔ dó é ɖé lɛ́. (Hlɔ̌. 13:1) Amɔ̌, yě mɛ énɛ́ lɛ́ ɖokpó ɔ sixú hwedó sɛ́n énɛ́ lɛ́ nyinyi wú. Vlafo, ɖó yě yí wǎn ná ǎ, alǒ mɔ ɖɔ é ná byɔ́ nǔ ɖo émí sí dín wútu. Kpɔ́ndéwú tɔn ɖokpó nɛ́ nyí takwɛ́ súsú nɛ́. Ðo Elɔ́pu to lɛ́ ɖokpó mɛ ɔ, mɛ gěgé nɔ lin nǔ gbɔn lě: “Ényí ɖɔ a lin ɖɔ é kún sɔgbe bónú è ná sú takwɛ́ ó hǔn, ma sú ó.” Énɛ́ wú ɔ, toví to énɛ́ tɔn lɛ́ nɔ sú takwɛ́ e yě ɖó ná sú acɛkpikpa ɔ lɛ́ é bǐ ǎ.

10. Étɛ́wú ényí mǐ ná bo ma tlɛ yí wǎn nú sɛ́n e è dó é ɖé lɛ́ ǎ ɔ, mǐ ka nɔ nyi yě?

¹⁰ Biblu yí gbe ɖɔ acɛkpikpa gbɛtɔ́ lɛ́ tɔn ɖo acɛ Satáan tɔn glɔ́, bo nɔ dɔn wǔvɛ́ wá, lobɔ è ná sú kún yětɔn dó ɖo malínmálín mɛ. (Ðɛh. 110:5, 6; Nǔt. 8:9; Luk. 4:5, 6) É lɛ́ ɖɔ nú mǐ ɖɔ “mɛ ɖěbǔ e fɔ́n gǔ dó acɛkpikpa jí é ɔ, tuto Mawu tɔn jí wɛ é sí te dó.” Din hwɛ̌ ɔ, Jexóva yí gbe bɔ acɛkpikpa lɛ́ ɖo gǎn ɖu wɛ, bónú nǔ lɛ́ ná dó sixú kpo ɖo tuto jí, bo nɔ ɖó nukún ɖɔ mǐ ní se tónú nú yě. Nǔgbó ɔ, mǐ ɖó ná “sú nǔ e jɛxá mɛ ɖokpó ɖokpó é sín axɔ́ ɛ,” takwɛ́, sísí kpó tónúsise kpó ɖo nǔ énɛ́ lɛ́ mɛ. (Hlɔ̌. 13:1-7) Mǐ sixú mɔ ɖɔ sɛ́n ɖé kún sɔgbe bɔ è ná nyi ó, nɔ ɖe mɛɖé ɖó vo ɖo mɛɖé mɛ, alǒ vɛ́ wǔ tawun bɔ è ná  se tónú ná. Amɔ̌, mǐ nɔ se tónú nú Jexóva; é wɛ byɔ́ mǐ ɖɔ mǐ ní se tónú nú acɛkpatɔ́ énɛ́ lɛ́, ényí nǔ e yě byɔ́ mǐ lɛ́ é ma tɛ afɔ nǔ e émí byɔ́ mǐ lɛ́ é jí ǎ ɔ nɛ́.—Mɛ. 5:29.

11-12. Sɔgbe xá Luki 2:1-6 ɔ, étɛ́ Jozɛ́fu kpó Mali kpó ka wa dó se tónú nú sɛ́n e vɛ́ wǔ nú yě bɔ yě ná nyi é ɖé? Étɛ́ mɛ é ka tɔ́n kɔ dó? (Lɛ̌ kpɔ́n fɔtóo lɛ́.)

¹¹ Kpɔ́ndéwú Jozɛ́fu kpó Mali kpó e nɔ ɖo gbesisɔmɛ, bo ná se tónú nú acɛkpatɔ́ lɛ́, é ná bo tlɛ nyí hwenu e é vɛ́ wǔ ɖɔ è ní wa mɔ̌ é tɔn sixú kplɔ́n nǔ mǐ. (Xa Luki 2:1-6.) Hwenu e Mali mɔ xo, bɔ é ɖo sun tɛ́nnɛ mɔ̌ ɖó wɛ é ɔ, é kpó Jozɛ́fu kpó gbɔn mɛtɛ́nkpɔ́n ɖé mɛ, bɔ é tɛ́n tónúsise yětɔn kpɔ́n. Ogwísi e ɖo acɛ kpa dó tokpɔn Hlɔ̌ma tɔn jí wɛ hwenɛ́nu é byɔ́ yě ɖɔ, yě ní yi dó nyǐkɔ wěma mɛ. Jozɛ́fu kpó Mali kpó ɖó ná yi Bɛteleyɛ́mu, kilomɛ́tlu 150 mɔ̌ wɛ yě ná zɔn ali ná cóbó yi dɔ̌n, bɔ sókanmɛli e nyí kpó ɖě, do ɖě lɛ́ é jí wɛ yě ná gbɔn. Tomɛyiyi énɛ́ ná d’ayihún ɖěbǔ ǎ, tají ɔ, nú Mali. Ado sixú ko hu asú kpó asi kpó ɔ dó ganjíninɔ Mali kpó vǐ e ɖo xomɛ é kpó tɔn wú. Ényí vǐnú jɛ wiwa ɛ jí ɖo ali ɔ xo ɔ ka lo? Mɛ e ná wá nyí Mɛsíya ɔ é wɛ ɖo adɔgo tɔn mɛ. Énɛ́ ka zɔ́n bɔ yě gbɔ tónú se nú acɛkpikpa ɔ wɛ a?

¹² Jozɛ́fu kpó Mali kpó ɖó hwɛjijɔ e wú ado ná hu yě lɛ́ é có, yě ka se tónú nú sɛ́n ɔ. Jexóva kɔn nyɔ̌ná dó tónúsise yětɔn jí. Mali wá Bɛteleyɛ́mu wǔyɛ́yɛ́ afɔyɛ́yɛ́, ji vǐ e ɖo jógúnjógún é ɖé, bo tlɛ lɛ́ d’alɔ bɔ nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn ɖé jɛnu!—Micée 5:1.

13. Nɛ̌ tónú e mǐ nɔ se é ka sixú wa ɖagbe nú nɔví mǐtɔn lɛ́ gbɔn?

¹³ Ényí mǐ se tónú nú acɛkpatɔ́ lɛ́ ɔ, mǐ kpó mɛ ɖěvo lɛ́ kpó nɔ ɖu le tɔn. Gbɔn nɛ̌ é? Ðagbe e ɖ’é mɛ é ɖokpó wɛ nyí ɖɔ, mǐ nɔ nyi alɔ nú tó e è nɔ dɔn nú sɛ́ngbatɔ́ lɛ́ é. (Hlɔ̌. 13:4) Ényí mǐ nɔ se tónú nú acɛkpatɔ́ lɛ́ ɔ, yě ná mɔ ɖɔ Kúnnuɖetɔ́ Jexóva tɔn lɛ́ ɔ, toví ɖagbe wɛ yě nyí. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, xwe ɖé lɛ́ ɖíe ɖo Awɔnlin ɔ, sɔ́ja lɛ́ byɔ́ kpléxɔ Axɔ́súɖuto ɔ tɔn ɖé mɛ ɖo kplé agun tɔn ɖé hwenu, bo ɖo gǔfɔ́ntɔ́ e ma nɔ sú takwɛ́ ǎ lɛ́ é ba wɛ. Amɔ̌, sɔ́jagán e ɖo nu yětɔn é ɖɔ nú sɔ́ja lɛ́ ɖɔ yě ní  jó yě dó, bo ɖɔ: “Kúnnuɖetɔ́ Jexóva tɔn lɛ́ nɔ sú takwɛ́ yětɔn lɛ́ hwebǐnu.” Ényí a nɔ se tónú nú sɛ́n hǔn, alɔ dó wɛ a ɖe bónú nyǐkɔ ɖagbe e Kúnnuɖetɔ́ Jexóva tɔn lɛ́ ɖó é ná kpo ɖo te nɛ́. Gɔ́ ná ɔ, nyǐkɔ ɖagbe énɛ́ sixú wá nya xɛ ɖo nǔɖitɔ́ hǎtɔ́ towe lɛ́ jí gbe ɖokpó.—Mat. 5:16.

14. Étɛ́ ka d’alɔ nɔví nyɔ̌nu ɖokpó bɔ é nɔ “ɖo gbesisɔmɛ bo ná se tónú” nú acɛkpatɔ́ lɛ́?

¹⁴ Amɔ̌, tónú sise nú acɛkpatɔ́ lɛ́ sixú vɛ́ wǔ nú mǐ hweɖélɛ́nu. Nɔví nyɔ̌nu ɖé nɔ nyí Joanna, bo nɔ nɔ États-Unis, lobo ɖɔ: “Tónú sise nɔ vɛ́ wǔ nú mì titewungbe tɔn, ɖó acɛkpatɔ́ lɛ́ wa nǔ agɔ xá mɛ e ɖo xwédo ce mɛ é ɖé lɛ́ wútu.” Amɔ̌, Joanna dó gǎn e wú é kpé lɛ́ é, lobo húzú lěe é nɔ lin nǔ gbɔn é. Nǔ nukɔntɔn e é wa é wɛ nyí ɖɔ, é ɖó nǔ ɖěɖěe é nɔ xa ɖo tɛn Ɛntɛnɛ́ti tɔn e jí è nɔ zun xɔ́ntɔn ɖe, bɔ é nɔ flɔ́ zo dó glɔ̌ nú linlin nyanya e é nɔ ɖó dó mɛ e ɖo tɛn acɛkpikpa tɔn mɛ lɛ́ é wú é xixa te. (Nǔx. 20:3) Wegɔ́, é xo ɖɛ sɛ́dó Jexóva ɖɔ é ní d’alɔ émí bónú émí ní ɖeji dó wǔ tɔn hú ɖɔ émí ní ɖeji dó hǔzúhúzú e acɛkpikpa gbɛtɔ́ lɛ́ tɔn lɛ́ nɔ bló é wú. (Ðɛh. 9:10, 11) Atɔngɔ́, é nɔ xa xóta ɖěɖěe ɖo wěma mǐtɔn lɛ́ mɛ, bo ɖɔ xó dó wǔ ɖíɖó zɔ wú lɛ́ é. (Jaan 17:16) Joanna ɖɔ din ɖɔ ɖó émí nɔ ɖó sísí nú acɛkpatɔ́ lɛ́, bo nɔ lɛ́ se tónú nú yě wútu ɔ, émí nɔ mɔ din ɖɔ émí vo hú gǎn, lobo lɛ́ ɖó awǎjijɛ tawun.

15. Étɛ́wú é ka sixú nɔ vɛ́ wǔ nú mǐ hweɖélɛ́nu, bónú mǐ ná nɔ se tónú nú ali e tutoblónúnǔ Jexóva tɔn nɔ xlɛ́ mǐ é?

¹⁵ Jexóva byɔ́ mǐ ɖɔ mǐ “ní nɔ se tónú nú mɛ ɖěɖěe ɖo ali xlɛ́ [mǐ] wɛ” ɖo agun ɔ mɛ lɛ́ é. (Ebl. 13:17) Nǔgbó wɛ ɖɔ Gǎn mǐtɔn Jezu ɔ mɛ maɖóblɔ̌ wɛ é nyí, amɔ̌, mɛ ɖěɖěe zán wɛ é ɖe ɖo ayǐkúngban jí bɔ yě ɖo nukɔn nú nǔ lɛ́ é ɔ, gbɛtɔ́ hwɛhutɔ́ lɛ́ wɛ nú yě. É sixú nɔ vɛ́ wǔ nú mǐ, bɔ mǐ ná se tónú nú yě, tají ɔ, ényí yě byɔ́ mǐ ɖɔ mǐ ní wa nǔ e mǐ ma ba ná wa ǎ é ɖé ɔ nɛ́. È ɖe wě ɖé xá mɛsɛ́dó Piyɛ́ɛ, é ka ba ná se tónú ná ɖo bǐbɛ́mɛ ǎ. Ée wɛnsagun ɖé ɖɔ nú Piyɛ́ɛ ɖɔ é ní ɖu kanlin e, sɔgbe xá Mɔyízisɛ́n ɔ, kanlin blíblí wɛ yě nyí lɛ́ é ɔ, Piyɛ́ɛ gbɛ́; é ka nyí ɖokpó kpowun ǎ, loɔ, azɔn atɔn wɛ é gbɛ́! (Mɛ. 10:9-16) Aniwú? Wěɖexámɛ yɔ̌yɔ́ énɛ́ xwe ali ɖo nukún tɔn mɛ ǎ. É gbɔn vo nú lěe é ko nɔ wa nǔ lɛ́ gbɔn ɖ’ayǐ é bǐ sésé. Ényí é vɛ́ wǔ nú Piyɛ́ɛ bɔ é ná xwedó ali e wɛnsagun maɖóblɔ̌ ɖé xlɛ́ ɛ é ɔ, nabí nabí wɛ ka sɔ́ wá nyí mǐdɛɛ lɛ́ e gbɛtɔ́ hwɛhutɔ́ lɛ́ ɖo ali xlɛ́ wɛ é tɔn!

16. Mɛsɛ́dó Pɔ́lu hɛn ɔ é ná ko mɔ ɖɔ ali e è xlɛ́ émí é kún ɖo jlɛ̌ jí ó có, étɛ́ é ka wa? (Mɛsɛ́dó 21:23, 24, 26)

¹⁶ Mɛsɛ́dó Pɔ́lu nɔ ɖo “gbesisɔmɛ bo ná se tónú,” ényí é ná bo tlɛ mɔ ɖɔ ali e è xlɛ́ émí é kún ɖo jlɛ̌ jí ó ɔ nɛ́. Klisánwun ɖěɖěe nyí Jwifu lɛ́ é se ɖɔ mɛ lɛ́ ɖo ɖiɖɔ dó Pɔ́lu wú wɛ ɖɔ é nɔ kplɔ́n mɛ ɖɔ è ní “wɔn ya nú Mɔyízisɛ́n ɔ,” bo ma ɖó sísí ná ó. (Mɛ. 21:21) Klisánwun mɛxómɔ e ɖo Jeluzalɛ́mu lɛ́ é ɖe wě xá Pɔ́lu ɖɔ é ní kplá súnnu ɛnɛ dó éɖée jí, lobo yi slá wǔ dó xlɛ́ ɖɔ émí nɔ nyi Sɛ́n ɔ. Amɔ̌, Pɔ́lu tuun ɖɔ klisánwun lɛ́ kún sɔ́ ɖo Sɛ́n ɔ glɔ́ ó. Gɔ́ ná ɔ, é wa nǔɖé nyi do ǎ. É ɖo mɔ̌ có, Pɔ́lu se tónú afɔjíafɔjí. “Ayǐhɔ́ngbe tɔn ɔ, Pɔ́lu kplá súnnu énɛ́ lɛ́, bɔ é kpó yě kpó yi slá wǔ lěe Sɛ́n ɔ byɔ́ gbɔn é.” (Xa Mɛsɛ́dó 21:23, 24, 26.) Tónú e Pɔ́lu se é zɔ́n bɔ nɔví lɛ́ kpo ɖo bǔ.—Hlɔ̌. 14:19, 21.

17. Étɛ́ kpɔ́ndéwú Stephanie tɔn ka kplɔ́n we?

¹⁷ Nɔví nyɔ̌nu ɖé nɔ nyí Stephanie, bɔ é vɛ́ wǔ n’i bónú é ná se tónú nú gbeta e kɔn nɔví ɖěɖěe ɖo nukún kpé dó nǔ lɛ́ wú wɛ ɖo to tɔn mɛ é wá é ɖé. É kpó asú tɔn kpó ɖo sinsɛnzɔ́ wa wɛ ɖo gbɛ̌ta e nɔ dó jǒnɔgbe é ɖé mɛ kpó awǎjijɛ kpó. Énɛ́ gúdo ɔ, alaxɔ ɖó gbɛ̌ta ɔ sín azɔ̌ lɛ́ te, bɔ è sɛ́ asú kpó asi kpó ɔ dó agun e  nɔ dó anɔ̌nugbe yětɔn é ɖé mɛ. Stephanie ɖɔ: “Akpɔ ɖó mì ɖésú. Un lin nú hudó sukpɔ́ ɖo agun e mɛ è nɔ dó anɔ̌nugbe mǐtɔn ɖe é mɛ ǎ.” É ɖo mɔ̌ có, é wá gbeta ɔ kɔn, bo ná nɔ gǔdo nú ali yɔ̌yɔ́ énɛ́ e è xlɛ́ yě é. É ɖɔ: “Nukɔnmɛ ɔ, un wá mɔ ɖɔ nǔnywɛ́nú wɛ nɔví lɛ́ wa. Mǐ húzú tɔ́ kpó nɔ kpó gbigbɔ tɔn lɛ́ nú mɛ ɖěɖěe xwédo yětɔn ma ɖo agun ɔ mɛ ǎ lɛ́ é gěgé. Nɔví nyɔ̌nu e awakanmɛ ko kú, bɔ é lɛ́ jɛ nǔgbó ɔ sɔ́ ylɔ́ ɖɔ étɔn jí é ɖé kplɔ́n Biblu xá wɛ un ɖe din. Gɔ́ ná ɔ, un nɔ lɛ́ mɔ hwenu hú gǎn din bo nɔ kplɔ́n nǔ nyiɖésúnɔ.” É ɖɔ gɔ́ ná ɖɔ: “Un ɖó ayixa mímɛ́ ɖé, ɖó un tuun ɖɔ un wa nǔ e wú un kpé lɛ́ é bǐ dó se tónú.”

18. Nɛ̌ mǐ ka nɔ ɖu le tónú e mǐ nɔ se é tɔn gbɔn?

¹⁸ Mǐ sixú kplɔ́n bo nɔ se tónú. Jezu “kplɔ́n tónúsise, gbɔn nǔ e sín wǔvɛ́ é se lɛ́ é gblamɛ.” (Ebl. 5:8) Jezu ɖɔhun ɔ, hwɛhwɛ wɛ mǐ nɔ kplɔ́n tónúsise hwenu e mǐ ɖo ninɔmɛ vɛ́ wǔ lɛ́ mɛ gbɔn wɛ é. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, ée jɛmɛjí Covid-19 ɔ bɛ́ tlóló, bɔ è byɔ́ mǐ ɖɔ mǐ ní ɖó kplé lɛ́ blóbló ɖo kpléxɔ Axɔ́súɖuto ɔ tɔn mɛ te, bo ma ka sɔ́ nɔ ɖɔ mawuxó sín xwé ɖé gbe jɛ xwé ɖé gbe ɖě ó é ɔ, é vɛ́ wǔ nú we bɔ a ná se tónú wɛ a? Amɔ̌, tónú e a se é nya xɛ ɖo jǐ we, bló bɔ agun ɔ nɔ bǔ, lobo lɛ́ dó xomɛhunhun nú Jexóva. Mǐ mɛ bǐ ɖo gbesisɔmɛ hú gǎn din, bo ná se tónú nú ali e è ná xlɛ́ mǐ ɖo wǔvɛ́ ɖaxó ɔ hwenu é bǐ. Tónúsise wɛ ná xɔ gbɛ nú mǐ!—Jɔb. 36:11.

19. Étɛ́wú a ka ba bo ná nɔ se tónú?

¹⁹ Mǐ kplɔ́n ɖɔ tónúsise nɔ hɛn nyɔ̌ná maxamaxa lɛ́ wá. Amɔ̌, hwɛjijɔ tají e wú mǐ nɔ wá gbeta ɔ kɔn bá se tónú nú Jexóva é wɛ nyí ɖɔ, mǐ yí wǎn n’i, bo nɔ ba ná wa nǔ e ná nyɔ́ nukún tɔn mɛ é. (1 Jaan 5:3) Mǐ sixú sú nǔ e Jexóva ko wa nú mǐ lɛ́ é bǐ sín axɔ́ ɛ gbeɖé ǎ. (Ðɛh. 116:12) Amɔ̌, mǐ sixú se tónú n’i, bo lɛ́ se tónú nú mɛ ɖěɖěe ɖó acɛ dó mǐ jí lɛ́ é. Ényí mǐ se tónú ɔ, mǐ nɔ ɖe xlɛ́ ɖɔ mǐ nyɔ́nǔi. Gɔ́ ná ɔ, mɛ e ɖó nǔnywɛ́ é nɔ dó xomɛhunhun nú Jexóva.—Nǔx. 27:11.