1. U mulandu ci uno cingatutalila ukuya ni cuvwila?

 UZYE insita zimwi cikamutalila ukuya ni cuvwila? Umwene Devedi camutalilanga, fwandi wapefile kuli Leza ukuti: “Umpeele umwenzo wa kulondesya kukuvwila.” (Masa. 51:12) Devedi watemilwe Yeova. Nomba insita zimwi camutalilanga ukumuvwila, nupya naswe kwene ali vino caya. U mulandu ci? Ica kutandikilapo, twapyana ukukanaya ni cuvwila uku yavyazi itu. Cakwe ciili, Satana lyonsi akaezya ukutulenga ukupondokela Yeova, wakwe vino wacisile pa kutandika. (2 Kol. 11:3) Cakwe citatu, tukaikala na antu akwata umupasi wakwe ucipondoka kuli kuti “umupasi uno ndakai ukaomba umu yana ya cintuvwa.” (Efes. 2:2) Tutalinzile sile ukuombesya ukulwisyanya nu luyembu luno twapyana, lelo tulinzile ukuombesya ukucimvya Ciwa na antu aa mu nsi aakalenga catutalila ukuya ni cuvwila. Tulinzile ukuombesya ukulauvwila Yeova alino na antu yano wikako ukuti yatutungulula.

2. Uzye cikapiliula cani “ukuya uwa cuvwila”? (Yakobo 3:17)

² Belengini Yakobo 3:17. Umupasi wa muzilo walenzile Yakobo ukulemba ukuti umuntu wa mano “uwa cuvwila.” Elenganyini pali vino cii cikusenula. Tulinzile ukulondesya nu kuitemelwa ukuvwila yano Yeova wapeela amaka ya kutungulula. Lelo Yeova asienekela ukuti twauvwila antu aakalonda twacita ivintu ivingalenga tutuvwila amasunde yakwe.—Mili. 4:18-20.

3. Uzye ukuya acuvwila kuli yano yakututungulula kwacindama uli kuli Yeova?

³ Insita zimwi cikatwangukila ukuvwila Yeova ukucila ukuvwila  antu. Pano lyonsi utunguluzi wakwe Yeova waya umalilike. (Masa. 19:7) Lelo antu aakwata amaka ya kutungulula yatamalilika. Nanti ciye vivyo, Tata witu uwa kwi yulu wapeela amaka yamwi aakutungulula uku yavyazi, amu uteeko, alino na ya eluda. (Mapi. 6:20; 1 Tesa. 5:12; 1 Pet. 2:13, 14) Ndi cakuti tukuyuvwila, ala tukuvwila Yeova. Lekini tulande pali vino tungacita pakuti twauvwila antu yano Yeova wikako ukuti yatutungulula nanti cakuti insita zimwi cingatutalila ukuvwila vino yatunena ukucita.

4. U mulandu ci uno acance aingi yasiuvwila avyazi yao?

⁴ Acance yakazanwa na acance yauze “aasiuvwila avyazi yao.” (2 Tim. 3:1, 2) U mulandu ci uno aingi yasiuvwila avyazi yao? Avyazi yamwi yakanena ana yao ukulacita ivintu vino yene yasicita. Nupya ana yao yakatandaka ukwelenganya ukuti uu usomvi. Yamwi yakaelenganya ukuti vino ivintu vikusenuka umu nsi, vino avyazi yao yakayanena vitanga viyazwe nanti vikuyalenga ukukanaya nu untungwa. Ndi cakuti mwemwe acance, uzye namwe ali vino mukayuvwa? Aingi cikayatalila ukuvwila isunde lyakwe Yeova ilyakuti: “Mwauvwila avyazi inu wakwe vino Umwene akalonda, pano ukucita vivyo ali cisuma umu manso yakwe Leza.” (Efes. 6:1) I vyani ivingamwazwa ukulauvwila isunde lii?

5. Ukulingana na Luka 2:46-52, u mulandu ci uno ilyasi ilikalanda pali vino Yesu wali ni cuvwila lyacindamila?

⁵ Mungasambilila ivya kuya ni cuvwila kuli Yesu. (1 Pet. 2:21-24) Nanti cakuti wali umumalilike, avyazi yakwe yene yatali amalilike. Lelo Yesu wacindikanga avyazi yakwe na lino yaluvyanya nanti lino yavilwa ukumuvwikisya. (Kufu. 20:12) Elenganyini pali vino vyacitiike lino Yesu wali ni myaka 12. (Belengini Luka 2:46-52.) Avyazi yakwe yamusiile umu Yelusalemu. Wali u mulimo wakwe Josefu na Maliya ukusininkizya ukuti yali na ana yao yonsi lino yakuswilila uku ng’anda pa cisila ca ucilo. Lino Josefu na Maliya yazanyile Yesu, Maliya wapeezile Yesu umulandu pali vino wasyazile uku Yelusalemu. Yesu nga walanzile pali vino avyazi yakwe yaluvyanyizye. Lelo wayaswike umu mucinzi. Nomba Josefu na Maliya, “yataamanyile muno walozizye amazwi” yano wayanenyile. Nanti ciye vivyo, Yesu “watwalilile ukuya ni cuvwila kuli aliyo.”

6-7. I vyani ivingazwa acance ukulauvwila avyazi yao?

⁶ Mwe yacance, uzye cikamutalila ukuvwila avyazi inu ndi cakuti yaluvyanya nanti yavilwa ukumyuvwikisya? I vyani ivingamwazwa ukulayuvwila asi mulandu na vino yakaluvyanya? Ica kutandikilapo, mwaelenganya pali vino Yeova akayuvwa. Baibo ikalanda ukuti ndi cakuti mukuvwila avyazi inu, “cikazanzya Umwene.” (Kolo. 3:20) Yeova akamanya ndi cakuti avyazi inu yavilwa ukumyuvwikisya na lino yamipeela masunde yano cingamutalila ukuvwila. Nomba ndi cakuti mwasoololapo ukuvwila avyazi, Leza akauvwa ningo.

⁷ Cakwe ciili, mwaelenganya pali vino avyazi inu yakayuvwa. Nga muvwila avyazi inu, yakaya sana ni nsansa nupya cikalenga yamitaila. (Mapi. 23:22-25) Nupya mulauvwana sana. Umwina Alexandre aakaikala uku Belgium walanzile ukuti, “Lino natandiike ukuvwila avyazi yane, ucuza wane na aliyo wazipileko. Nupya twali sana ni nsansa.” b Cakwe citatu, mwaelenganya pali vino ukuya  ni cuvwila ndakai kulamwazwa uku nkoleelo. Paulo aakaikala uku Brazil walanzile ukuti, “Kuvwila avyazi kwangazwa ukulauvwila Yeova alino na yauze aakatungulula.” Izwi Lyakwe Leza lyalanda umulandu ucindame uno mulinzile ukulauvwila avyazi inu. Likati: “Pakuti ivintu vikuzipile nupya uwikale amanda aingi pano nsi.”—Efes. 6:2, 3.

8. U mulandu ci uno acance aingi yakasoolwelapo ukulauvwila avyazi yao?

⁸ Acance aingi yalola vino ivintu vikayazipila ndi cakuti yakuvwila avyazi yao. Luiza aakaikala uku Brazil camutalile ukuvwikisya pa kutandika umulandu uno avyazi yakwe yamulesizye ukukwata foni pa nsita imwi. Walandanga ukuti acance aingi alingine nawe yakweti mafoni. Nomba wizile ailuka ukuti avyazi yakwe yamucingililanga. Ndakai akalanda ukuti ukuvwila avyazi yakwe kusipiliula ukuti ya kumucinga ukucitako ivintu vimwi, pa mulandu wakuti vino yakamunena ali vino akalondekwa. Elizabeth nkazi uwacance aakaikala uku United States, insita zimwi cikamutalila ukuvwila avyazi yakwe. Walanzile ukuti, “Ndi cakuti ntuvwikisye umulandu uno avyazi iikilako isunde limwi, nkaelenganya pali vino amasunde yao yancingilile uku cisila.” Monica aakaikala uku Armenia walanzile ukuti lyonsi ivintu vikamuzipila ndi cakuti uvwila avyazi yakwe kucila lino wakana ukuyuvwila. 

9. Uzye antu aingi yakayuvwa uli pa kuvwila masunde?

⁹ Antu aingi yamanya ukuti tulinzile ukuvwila ya kateeka nu kuti tulinzile ukulondela amasunde yamwi yano “ya kateeka” yaa yakaikako. (Loma 13:1) Lelo insita zimwi yasiuvwila masunde yano yatatemilwe nanti yano yakulola ukuti yasi ningo. Wakwe, elenganyini api sunde ilya kupeela umusonko. Umu mpanga yonga iya ku Europe, antu aingi yazumila yakuti “caya sile ningo ukukanalipila umusonko ndi cakuti ukulola ukuti usi ningo.” Ali mulandu kwene uno antu aakaikala uku mpanga ii yasilipila imisonko yonsi ino uteeko wayanena ukulipila.

10. U mulandu ci uno tukauvwila masunde nanti cakuti tutayatemilwe?

¹⁰ Baibo ikalanda ukuti amauteeko ayantunze aakatungululwa na Satana, yakalenga antu ukucula nupya yasya yafumiziwepo. (Masa. 110:5, 6; Kasa. 8:9; Luka 4:5, 6) Ikatunena nu kuti “wensi aakukanya uteeko ala akukanya vino Leza wapekanya.” Ndakai Yeova wazumilizya ukuti mauteeko yatungulula nupya akaenekela ukuti twayuvwila. Fwandi tulinzile ukuyapeela “vino yalinzile ukupokelela,” ukwikako sile imisonko, umucinzi, alino nu kuyuvwila. (Loma 13:1-7) Fwandi tutalinzile ukulalola masunde ukuti yakututitikizya nanti atale ukulondela. Nomba tukauvwila mauteeko yaa pano ali vino Yeova watunena  ukucita, lelo tusiyuvwila ndi cakuti vino yakutunena visikuvwana na masunde yakwe Yeova.—Mili. 5:29.

11-12. Ukulingana na Luka 2:1-6, i vyani vino Josefu na Maliya yacisile pakuti yuvwile isunde, nupya i vyani ivyacitiike? (Loliniko ni vikope.)

¹¹ Tungasambililako kuli Josefu na Maliya aitemiilwe ukuvwila uteeko na lino citangupile ukucita vivyo. (Belengini Luka 2:1-6.) Lino inda ino Maliya wakweti yali umupipi ni myezi 9, uteeko wayanenyile ukucita icintu icitali icanguke. Agusto wafumizye isunde lyakuti antu yonsi yakalembesye uku musumba wa ku mwao. Josefu na Maliya yali nu kupita ulwendo lwa makilomita 150 ukufuma kuno ikalanga ukuya uku Yelusalemu nupya umuseo wapisile umu myamba. Ulendo uu utaali ningo sana kuli Maliya. Josefu afwile wasakamile sana pali Maliya na pa mwana uwali munda. Cali nu kuya uli ndi cakuti apaapa lino yali umu nzila? Wali nu kuvyala Mesiya uwalavilwe. Uzye vii vyali nu kulenga yakane ukuvwila isunde lya uteeko?

¹² Josefu na Maliya yatalesile ivintu vii kuyalenga yatuvwila uteeko. Yeova wayapaazile pali vino yali ni cuvwila. Maliya wafisile umu Betelemu ukwaula intazi ili yonsi, avyala umwana umusuma, nupya wazwilizye ukufikilizya usesemo.—Mika 5:2.

13. Uzye ukuya ni cuvwila kukakuma uli aina itu na ya nkazi?

¹³ Nga tuvwila uteeko, ivintu vikatuzipila nu kuzipila yauze. U mu nzila ci? Ukuvwila uteeko kukatucingilila uku ntazi izingiza pa mulandu nu kukanaya ni cuvwila. (Loma 13:4) Nupya nga tukuvwila uteeko, cikalenga uteeko ukulalo ukuti ya Nte Yakwe Yeova antu aya ni cuvwila. Wakwe, imyaka iingi uku cisila, asilika yaile iingila umu Ng’anda ya Wene uku Nigeria ala aina yakulongana, yalondangamo antu aatalondanga ukulipila imisonko. Nomba umusilika umukalamba wanenyile asilika ukuti yafume umu Ng’anda ya Wene nu kulanda ukuti: “Ya Nte Yakwe Yeova lyonsi yakalipila imisonko.” Nga mukuvwila uteeko ala mukulenga watwalilila ukwelenganya  ivisuma pa yantu yakwe Yeova nupya mulacingilila ya kapepa yauzo.—Mate. 5:16.

14. I vyani ivyazwile nkazi umwi ukutandika ukuvwila uteeko?

¹⁴ Lelo asi lyonsi lino cingangupala ukuvwila uteeko. Nkazi Joanna aakaikala uku United States walanzile ukuti, “Cantalile sana ukuvwila uteeko pano yamwi amu lupwa yayafyenzile uku uteeko.” Lelo nkazi Joanna wapingwilepo ukusenuka muli vino walolanga uteeko nu kucitapo vimwi. Ica kutandikilapo, watile ukubelenga amalyasi pa intaneti aalenganga aelenganya iviipe pa uteeko. (Mapi. 20:3) Cakwe ciili, wapefile kuli Yeova ukuti amwazwa ukumutaila sana kucila kulola ukuti kucinja uteeko u kwali nu kusenula ivintu. (Masa. 9:9, 10) Cakwe citatu, wabelenzile impapulo zitu izikalanda pali vino tutalinzile ukuika umu vya mu nsi. (Yoa. 17:16) Ndakai nkazi Joanna akalanda ukuti ukucindika nu kuvwila uteeko kwalenga “aye sana nu mutende.”

15. U mulandu ci uno insita zimwi cingatutalila ukuvwila utunguluzi ukafuma ukwi iuvi lyakwe Yeova?

¹⁵ Yeova watunena ukuti ‘twauvwila aakatutungulula’ umu cilongano. (Aeb. 13:17) Nanti cakuti Yesu, Intunguluzi itu waya umumalilike, antu yano akaomvya pano nsi apa kututungulula yene yatamalilika. Insita zimwi cingatutalila ukuyuvwila, sana sana ndi cakuti yatunena ukucita ivintu vino tutatemilwe. Apa nsita imwi, umutumwa Petulo camutalile ukuya ni cuvwila. Lino malaika wamunenyile ukulya inyama zino zitaali izisanguluke umu Masunde Yakwe Mose, Petulo wakanyile imiku itatu. (Mili. 10:9-16) U mulandu ci uno wakanile? Pano walolanga ukuti vino yamunenyile ukucita vitaali ningo. Vyapusiine na vino wacitanga lyonsi. Ndi cakuti Petulo camutalile ukuvwila utunguluzi ukufuma kuli malaika umumalilike, ala citanga cituzungusye ndi cakuti insita zimwi catutalila ukuvwila aonsi aatamalilika yano yakatutungulula.

16. Nanti cakuti Paulo yamunenyile ukucita ivintu vino limwi walolanga ukuti vitalondekwanga ukucita, i vyani vino wacisile? (Milimo 21:23, 24, 26)

¹⁶ Umutumwa Paulo waiteinye ukuvwila nanti sile alino yamunenyile ukucita ivintu vino walolanga ukuti vitalondekwanga ukucita. Aina Klistu Ayuda yuvwile malyasi ya ufi pali Paulo alandanga ukuti wanenanga antu ukuti “yasangukila Masunde yakwe Mose” nu kukanayacindika. (Mili. 21:21) Ya eluda Aina Klistu umu Yelusalemu, yamunenyile ukuya ukwi tempele na onsi 4 nu kuyaisangulula ukulingana nu lutambi pa kulangilila ukuti walondelanga masunde. Nomba Paulo wamanyile ukuti Aina Klistu yatatungululwanga na Masunde yakwe Mose. Nu kuti pasi iviipe ivili vyonsi vino wacisile. Lelo Paulo uvwilile vino yamunenyile papo kwene. “Wasenzile aonsi uwanda uwalondelilepo nu kuya isangulula ukulingana nu lutambi.” (Belengini Milimo 21:23, 24, 26.) Vino Paulo uvwilile vyalenzile aina na ya nkazi ukutwalilila ukuya alemane.—Loma 14:19, 21.

17. I vyani vino mwasambilila kuli vino vyacitikiile ya Stephanie?

¹⁷ Nkazi Stephanie camutalile ukulondela utunguluzi ukufuma uku ina umu mpanga muno akaikala. Wene na ya iya yali ni nsansa ukuombela umwi iumba ilyaomvyanga ululimi luze. Lyene iofesi lya musambo lyalanzile ukuti iumba lii limata ukuomba, nu kunena yonsi ukuti yaswilile umu vilongano muno yali muno yaomvyanga ululimi lwao. Ya Stephanie yalanzile ukuti, “Nuvwile sana uyi. Ntelenginyepo ukuti umu cilongano ca lulimi lwitu mwalondekwanga ya kasimikila.” Nanti  ciye vivyo, ya Stephanie yasoolwilepo ukuvwila utunguluzi uwo. Yalanzile ukuti, “Lino papisile insita, nizile imanya umulandu uno aina yacitiile vivi. Lyene twaya avyazi uku ya mu cilongano yamwi aatakwata yalupwa yao umu cumi. Nkatungulula isambililo kuli nkazi uwatazile atapo ukusimikila nu kuzanwa uku kulongana. Nupya ndakai nakwata insita ikulu iyakuisambilizya Baibo.” Walanzile nu kuti, “Naya na kampingu umusanguluke pano namanya ukuti nezizye na maka ukuya ni cuvwila.”

18. I visuma ci ivikacitika ndi cakuti tuli ni cuvwila?

¹⁸ Tungasambilila ukuya ni cuvwila. Yesu “wasambilile ukuya ni cuvwila” asi lino ivintu vyali ningo lelo wasambile “uku vintu vino wacuzileko.” (Aeb. 5:8) Wakwe Yesu, ilingi tukasambilila ukuya ni cuvwila lino ivintu ivitala. Wakwe, lino kwali icikuko cakwe COVID-19, yatunenyile ukuta ukulonganila pa Mang’nda ya Wene nu kusimikila uku ng’anda ni ng’anda, uzye vii vyamutalile ukuvwila? Lelo icuvwila cinu camucingilile, calenzile icilongano ukutwalilila ukuya icilemane, nupya mwazanzizye Yeova. Swensi kwene lyene ituipekanya ukulondela vyonsi vino yalatunena ukulondela lino kulaya ucuzi ukalamba. Kuvwila vino yalatuneena u kulalenga tupusuke.—Yobo 36:11.

19. U mulandu ci uno mukulondela ukuya ni cuvwila?

¹⁹ Itusambilila ukuti ukuya ni cuvwila kukalenga ivintu ukutuzipila. Nomba tukauvwila Yeova pa mulandu wakuti twamutemwa nupya tukalonda ukumuzanzya. (1 Yoa. 5:3) Tutatanga tulipile Yeova apa vintu vyonsi vino watucitila. (Masa. 116:12) Lelo tungamuvwila nu kuvwila yayo aakatutungulula. Ndi cakuti tuli ni cuvwila, tukalanga ukuti twaya na mano. Nupya ukuya na mano, kukazanzya Yeova.—Mapi. 27:11.