1. ¿Imanirtan cäsukoq këqa fäciltsu kanman?

 ¿QAMPAQQA cäsukoq kanëki fäcilku? Höraqa manachi. Davidpaqpis manam cäsukoq kananqa fäciltsu karqan. Tsëmi Teyta Diosman kënö mañakurqan: “Qamta cäsunäpaq yanapëkallämë” (Sal. 51:12). Davidpaqqa Jehoväta kuyaptimpis cäsukunanqa manam fäciltsu karqan, tsënöllam noqantsiktapis pasamantsik. ¿Imanirtan cäsukuyta gustantsiktsu? Jukqa, jutsasapa kashqam. Ishkë, Satanasmi imëkata ruran kikinnö mana cäsukoq kanantsikpaq (2 Cor. 11:3). Y kima, Diosta mana sirweq nunakunaqa mana cäsukoqmi kayan, tsëmi pëkunanö pensar qallëkushwan (Efes. 2:2). Tsëmi jutsasapa karpis o mana cäsukoq kanapaq Satanas imëkata ruraptimpis o nunakuna mana cäsukoq kayaptimpis, Jehoväta y dirigimänapaq pë churanqan nunakunata cäsukunantsikpaq kallpachakunantsik.

2. ¿Ima ninantan cäsukuyta yachëqa? (Santiägu 3:17).

² (Leyi Santiägu 3:17). Bibliata qellqaq Santiägum nirqan, ciëlupita shamoq yachëqa ‘cäsukuyta yachanapaq’ yanapamanqantsikta. ¿Ima ninantan cäsukuyta yachëqa? Dirigimänapaq Jehovä churanqan nunakunata cäsukunapaqmi listu këkänantsik. Y manam cäsukunantsikllatsu, sinöqa llapan shonquntsikwanmi cäsukuyta munanantsik. Peru Jehoväqa manam shuyarantsu pë mandakunqampa contran imatapis nimashqa cäsukunantsiktaqa (Hëch. 4:18-20).

3. ¿Imanirtan Jehoväqa valoran dirigimänapaq churamunqan nunakunata cäsukushqa?

³ Capazchi pensashwan jutsasapa nunakunata cäsukunantsikpa rantin, Jehoväta cäsukunantsik mas fäcil kanqanta. Y rasunmi, pë mandakunqankunaqa imëpis allillam (Sal. 19:7). Nunakuna mandamanqantsikkunaqa manam Jehovä mandamanqantsikkunawan igualantsu. Peru tsënö kaptimpis Jehoväqa  teytakunata, autoridäkunata y anciänukunatam churamushqa dirigimänantsikpaq (Prov. 6:20; 1 Tes. 5:12; 1 Pëd. 2:13, 14). Y rasumpa kaqchöqa, tsë nunakunata cäsukurqa Jehovätam cäsukuykantsik. ¿Imanirtan cäsukushwan dirigimänapaq Jehovä churamunqan nunakunata? Yachakurishun tsë nunakuna mandamanqantsik mana allinö kaptimpis imanir cäsukunantsik precisanqanta.

4. ¿Imanirtan mëtsikaq jövinkuna teytankunata cäsukuyantsu?

⁴ Jövinkunapa mëtsika yanaqinkunam teytankunata cäsukuyantsu (2 Tim. 3:1, 2). ¿Imanirtan teytankunata cäsukuyantsu? Wakin jövinkunaqa pensayan, teytankunaqa kikinkunapis mana rurëkar wamrankunata imatapis mandayanqantam. Y wakinkunanam pensayan, teytankuna consejayanqanqa kë tiempuchö mana yanapakunqanta o imata rurayänantapis alläpa michäyanqanta. Jövin, ¿imëllaqa tsënö pensarqunkiku? Mëtsika jövinkunapaqmi Jehovä kënö ninqanta cäsukuyänanqa fäciltsu: “Wamrakuna, papänikikunata cäsukuyë, tsëqa allita rurëmi y Teyta Diospa rikënimpaqpis allim” (Efes. 6:1). ¿Imatan yanapashunkiman tsë consëjuta cäsukunëkipaq?

5. Lücas 2:46 a 52 textuchö ninqannö, ¿imanirtan Jesusqa teytëkikunata cäsukunëkipaq alli ejemplu?

⁵ Teytëkikunata cäsukunëkipaqqa Jesuspitam yachakuyta puëdinki (1 Pëd. 2:21-24). Jesusqa jutsannaq nunam karqan, peru Josëwan Marïaqa jutsasapam kayarqan. Tsënö këkäyaptimpis o pantëkäyaptimpis o mana entiendiyaptimpis Jesusqa respetarqanmi (Ex. 20:12). Pensarishun 12 watayoq këkaptin pasanqanllaman (leyi Lücas 2:46-52). Jesusqa teytankunawanmi Jerusalen markata viajarqan cada wata rurayanqan fiestaman. Y Josëwan Marïa wayinkunata kutikurqa, Jesustam qonqëkuyarqan. Pëkunaqa manam wamrankunata watukayarqantsu kutikäyanqan grüpuwan ëwëkäyanqanta o mana ëwëkäyanqanta. Peru Jesusta taririrqa, Marïaqa Jesustam culpatsarqan mantsakar ashinqampita. Y Jesusqa manam nirqantsu pëkuna culpayoq kayanqanta. Tsëpa rantinqa, respëtuwanmi contestarqan imanir quedakushqa kanqanta. Tsënö niptimpis, Josëwan Marïaqa manam entiendiyarqantsu. Peru mana entiendiyaptimpis, Jesusqa llapanchömi teytankunata cäsukurqan.

6, 7. ¿Imatan jövinkunata yanapanman teytankunata cäsukuyänampaq?

⁶ Jövin, ¿teytëkikuna imatapis pantayaptin o ninqëkita mana entiendiyäshuptikiqa pëkunata cäsukunëki sasaku o ajaku? ¿Imatan yanapashunkiman cäsukunëkipaq? Tsëpaqqa këkunatam yarpänëki: juk, Jehovä imanö sientikunqanta. Palabran Bibliachömi nimantsik wamrakuna teytankunata cäsukuyaptinqa, ‘Señorta alläpa kushitsinqanta’ (Col. 3:20). Mana entiendiyäshuptiki o alläpata exigiyäshuptikipis, Jehoväqa musyanmi. Tsënö kaptimpis, pëkunata cäsukuptikiqa Jehoväqa alläpam kushikunqa.

⁷ Ishkë, teytëkikuna imanö sientikuyanqantam yarpänëki. Cäsukuptikiqa, pëkunaqa kushishqam kayanqa y qammanmi maslla confiakuyanqa (Prov. 23:22-25). Y qampis pëkunawan mas unïdum sientikunki. Belgica nacionpita Alexandre jutiyoq wawqim kënö nin: “Teytäkunata cäsukur qallëkuptïqa mas allim kawakuyarqä. Pëkunawanmi mas amïgu tikrarqä y llapäkunapis kushishqam kayarqä”. b Kima, teytëkikunata cäsukunqëkiqa shamoq tiempuchöpis yanapashunëkipaq kaqtam yarpänëki. Brasil nacionpita Paulu jutiyoq wawqim kënö nin: “Teytäkunata cäsukunqämi yanapamarqan Jehovä mandakunqankunata y carguyoq nunakunata  cäsukunäpaq”. Teytëkikunata cäsukunqëkiqa alläpam yanapashunki, tsëmi Diospa Palabranqa nin cäsukuptikiqa, “imata ruranqëkipis alli yarqunampaq” kaqta, y “patsachö mëtsika watapa kawakunëkipaq” kaqta (Efes. 6:2, 3).

8. ¿Imanirtan mëtsikaq jövinkunaqa teytankunata cäsukuyänampaq decidiyashqa?

⁸ Mëtsikaq jövinkunam cuentata qokuyashqa teytankunata cäsukurqa alli kawakuyanqanta. Brasil nacionpita Luiza jutiyoq shipashmi entiendirqantsu wakin shipash mayinkuna celularta utilicëkäyaptimpis, pëtaqa mana utilizänampaq teytankuna michäyanqanta. Peru tiempuwanqa mana allikunaman chänanta mana munarnin michëkäyanqantam entiendirqan. Kënömi nin: “Kananmi cuentata qokü teytäkunata cäsukuyqa alläpa yanapamanqanta, tsëqa cärruchö ëwëkar salvakunäpaq cinturonta churakuynömi”. Estädus Unïduspita Elizabeth jutiyoq shipashpaqpis manam fäciltsu karqan teytankunata cäsukunan. Kënömi nin: “Teytäkuna imata ruranäpaq kaqta o mana ruranäpaq kaqta imanir mandayämanqanta mana entiendirqa, puntata mandayämanqankunata cäsukunqä imanö yanapamashqa kanqantam yarpä”. Tsënöllam Armenia nacionpita Mönica jutiyoq shipashpis willakun, teytankunata cäsukuptinqa ima ruranqampis alli yarqunqanta, peru kikin munanqannö ruraptinqa imapis mana alli yarqunqanta.

9. ¿Ima niyantan mëtsikaq nunakuna gobiernukuna churayanqan leykunapaq?

⁹ Cäsi llapan nunakunam niyan, gobiernukuna kanqan y churayanqan leykunata wakinllatapis cäsukunanqa alli kanqanta (Rom. 13:1). Peru juk ley pëkunapaq mana allinö kaptin o alläpata exigikuptinqa, manam cäsukuyannatsu. Impuestullapaq parlarishun. Euröpapa juk nacionninchömi tapukuyarqan impuestuta pagakuy alli o mana alli kanqampaq, y cada chuskoq nunapitam jukqa nirqan “pëkunapaq impuestu pagakuy mana allinö kaptinqa mana pagayänampaq” kaqta. Tsëmi tsë nacionchö nunakunaqa llapan impuestutatsu pagakuyan.

10. ¿Imanirtan mana gustamashqapis gobiernukuna churayanqan leykunata cäsukushwan?

¹⁰ Bibliaqa nin gobiernukunaqa nunakunata sufritsiyanqanta, Satanaspa poderninchö këkäyanqanta y ichikllachöna ushakäyänampaq kaqtam (Sal. 110:5, 6; Ecl. 8:9; Lüc. 4:5, 6). Tsënöllam nin autoridäkunapa contran churakaq nunaqa, ‘Dios patsätsinqampa contran këkanqanta’. Teyta Jehoväqa imëkapis ordenädu kananta munarmi autoridäkuna kananta permitishqa, y cäsukunantsiktam shuyaran. Tsëmi pëkuna mañakuyanqantaqa llapanta cumplishwan; impuestukunatam pagakushwan, respetashwan y cäsukushwanmi (Rom. 13:1-7). Capazchi juk leyta rikashwan mana yanapamaqnintsiktanö o alläpata pagatsimaqnintsiktanö o mana allitanö. Peru tsënö kaptimpis, Jehoväqa cäsukunantsiktam shuyaran. Pëqa munan mandakunqampa contran mana kaptinqa, gobiernukuna  llapan mandakuyanqanta cäsukunantsiktam (Hëch. 5:29).

11, 12. Lücas 2:1 a 6 textuchö ninqannö, ¿imatataq Marïawan Josëqa rurayarqan gobiernu mandakunqanta cumpliyänampaq? Y ¿imatan pasakurqan cäsukuyanqampita? (Rikäri dibüjutawan fötukunata).

¹¹ Autoridäkunata cäsukunapaqqa Josëpita y Marïapitam yachakuyta puëdintsik. Pëkunaqa autoridäkunata cäsukunan mana fäcil këkaptimpis cäsukuyarqanmi (leyi Lücas 2:1-6). Këllaman pensarishun: Marïa qeshpikunampaqna këkaptinmi, Augustu Cësar mandakurqan llapan nunakuna censakuyänampaq. Y Josëwan Marïaqa cäsukuyarqanmi. Tsëmi jirkakunapa pasar 150 kilömetrustanö Belen markayaq viajayarqan. Tsë viäjiqa manachi Marïapaq fäciltsu karqan. Marïaqa viäjichö imanö kanampaq kaqta y llullupaqchi yarpachakurqan. Tsënöllachi Josëpis Marïapaq y llullupaq yarpachakurqan. ¿Imaraq pasakunman karqan viäjichö këkäyaptin nanënin tsaririptin? ¡Marïaqa Diospa Akrashqan kanampaq kaq llullutam qeshpikunan karqan! ¿Tsëtsuraq gobernanti mandakunqanta cäsukunmantsu karqan?

¹² Diospa Akrashqan kanampaq kaq llulluta Marïa qeshpikunampaqna këkaptimpis, Josëwan Marïaqa gobernanti ninqantam cäsukuyarqan. Tsënö cäsukuyanqampitam Jehoväqa bendicirqan. Marïaqa Belenman allillam charqan y tsëchömi llullumpis sänu yurirqan, hasta tsë llullupaq Diosnintsik willakunqanmi tsëchö cumplikarqan (Miq. 5:2).

13. ¿Imanötan autoridäkunata cäsukunqantsikqa kikintsikta y wawqi panikunatapis yanapanman?

¹³ Autoridäkunata cäsukunqantsikqa kikintsikpaq y wakinkunapaqpis allim kanqa. ¿Imanötan yanapamantsik? Autoridäkunata cäsukushqaqa, manam multata pagatsimäshuntsu (Rom. 13:4). Peru ¿imanötan cäsukoq kanqantsik wakinkunataqa yanapanman? Jehoväpa testïgunkunata autoridäkuna alli rikäyänampaqmi. Parlarishun Nigeria nacionchö unë pasanqampaq. Juk grüpu soldädukunam Testïgukuna reunionninkunachö këkäyaptin yëkuriyarqan. Pëkunaqa impuestuta pagakuyta mana munar huelgata ruraq nunakunatam ashikäyarqan. Peru soldädukunapa mandaqninkunaqa  tsëpita yarquyänampaqmi mandarqan. Kënömi nirqan: “Jehoväpa testïgunkunaqa impuestuta pagakuyanmi, tsëmi ima huelgatapis rurayantsu”. Rikärinqantsiknömi, leyta cäsukuptikiqa, Jehovä Diospa sirweqninkunapaq autoridäkuna allita parlayanqa. Y imëllapis mana allikunapa pasayanqan hörakunam wawqi panikunata autoridäkuna allipa rikäyanqa (Mat. 5:16).

14. ¿Imatan juk panita yanaparqan autoridäkunata ‘cäsukunampaq’?

¹⁴ Höraqa manachi fäciltsu kanqa autoridäkunata cäsukunantsik. Estädus Unïduspita Joanna jutiyoq panim kënö nin: “Autoridäkunaqa familiäkunatam alläpa sufritsishqa kayarqan, tsëmi autoridäkunata cäsukunäqa fäciltsu karqan”. Peru Joannaqa, ¿imatataq rurarqan autoridäkunata cäsukunampaq? Puntataqa, autoridäkunapaq mana allita parlaq mensäjikunatam Internetchö leyita dejarirqan (Prov. 20:3). Tsëpitanam, gobiernukuna cambiayänanta shuyaränampa rantin, Jehoväman mañakurqan pëman confiakunampaq (Sal. 9:9, 10). Tsëpitanam autoridäkunapa biennin o contran mana kanapaq parlaq yachatsikuykunata publicacionnintsikkunachö leyirqan (Juan 17:16). Joannaqa willakun, autoridäkunata respetanqampita y cäsukoq kanqampita kananqa kushishqa sientikunqantam.

15. ¿Imanirtan höraqa fäciltsu kanman Jehoväpa sirweqninkunata dirigeqkuna niyämunqankunata cäsukunantsik?

¹⁵ Jehoväqa mandamantsik dirigimaqnintsikkunata cäsukunapaqmi (Heb. 13:17). Mandamaqnintsik Jesus jutsannaq kaptimpis, kë Patsachö dirigimänantsikpaq churanqan nunakunaqa jutsasapam kayan. Tsëmi höraqa mandamanqantsikkunata y masqa rurëta mana munanqantsikkunata ruranapaq mandamashqa cäsukunanqa fäciltsu kanman. Tsëmi juk kutichö apostol Pëdrutapis pasarqan. Juk angelmi mandarqan, Moises qellqanqan Leychö prohibinqan animalkunapa ëtsanta mikunampaq. Peru Pëdruqa kima kutipam cäsukurqantsu (Hëch. 10:9-16). Pëqa pensarqan tsë mandëkanqan mana alli kanqanta y imëpis mana rurashqa kanqantam. Pëdrupis juk angelta mana cäsukuykaptinqa, noqantsikpaqpis manachi fäciltsu kanman jutsasapa nunakuna mandamanqantsikta cäsukunantsik.

16. Mandayanqan mana allinö kaptimpis, ¿imatataq apostol Pablu rurarqan? (Hëchus 21:23, 24, 26).

¹⁶ Mandayanqanta mana allitanö rikarpis, apostol Pabluqa mandayanqanta cäsukurqanmi. Juk kutim, apostol Pablupaq cuentuta puritsiyarqan ‘Moises qellqanqan Leypa contranmi yachatsikur’ purikan nir (Hëch. 21:21). Tsënö cuentakuyanqantam judïu cristiänukuna musyariyarqan, tsëmi Jerusalenchö anciänukunaqa apostol Pabluta niyarqan Leypa contran mana këkanqanta rikätsikunampaq. Tsëpaqqa chuskoq nunakunata pusharkurmi templuman ëwanan karqan Diospa rikëninchö limpiu kanampaq. Peru Pabluqa musyarqanmi cristiänukunaqa tsë asuntupaq Leyta manana cumpliyanqanta. Tsëta musyëkarpis Pabluqa cäsukurqanmi y chusku nunakunata pusharkurmi, “pëkunawan juntu Ley ninqannö Diospa rikëninchö limpiakurqan” (leyi Hëchus 21:23, 24, 26). Tsënö cäsukunqampitam llapan wawqi panikuna juknölla kayarqan (Rom. 14:19, 21).

17. ¿Imatataq yachakuntsik panintsik Stephanieta pasanqampita?

¹⁷ Panintsik Stephaniepaqqa manam fäciltsu karqan sucursal decidinqanta cäsukunan. Pëqa qowanwanmi o runanwanmi juk idiömata parlaq grüpuchö yanapakuyarqan. Peru sucursalmi decidirirqan tsë grüpu manana kanampaq, y Stephanietawan qowantaqa idiömankunata parlayanqan congregacionman ëwakuyänampaqmi niyarqan. ¿Imanötan Stephanie sientikurqan? Kënömi nin: “Alläpam llakikurqä, y parlanqä idiömata parlaq congregacionchö  yanapakunqäpitapis grüpuchö yanapakunä mas precisanqantam pensarqä”. Tsënö pensarpis, Stephanieqa cäsukurqanmi. Kënömi nin: “Tiempuwanmi entiendirirqä sucursal decidinqanqa alli kashqa kanqanta. Kanan congregacionnïkunachöqa mëtsikaqpam familiankuna Testïgutsu kayan y noqakunam Diospa kaqchö mas alli kayänampaq yanapëkäyä. Hasta Diosnintsikta unëpana sirwita dejashqa nanatam o ñañatam Bibliapita yachëkätsï. Y kananqa Bibliapita maslla yachakunäpaqpis tiempü tinkunnam. Cäsukoq kanäpaqqa allipam kallpachakurqö, tsëmi concienciächöpis tranquïlu sientikü”.

18. ¿Imanötan cäsukoq kanqantsik yanapamantsik?

¹⁸ Llapantsikmi cäsukoq këta yachakunantsik. Jesuspis “imëkata sufrishqa karmi cäsukoq këta yachakurqan”, y manam allilla kawanqampitatsu (Heb. 5:8). Noqantsikpis höraqa imëka mana allikunapa pasar-ran cäsukoq këta yachakuntsik. Pensarishun COVID-19 qeshya kanqan witsanllaman. Tsë qeshya kaptinmi mandamarqantsik, Diospita Yachatsikuyänan Wayichö manana juntakänapaq y wayin wayimpis manana yachatsikunapaq. ¿Cäsukunëki fäcilku karqan? Imanö kaptimpis, tsëmi yanapashurqëki tsë qeshyapita cuidakunëkipaq, wawqi panikunawan mas unïdu kanëkipaq y Jehoväta kushitsinëkipaq. Kananqa alläpa sufrimientu witsanchö imata ruranapaq mandamashqapis cäsukunapaqmi mas listuna këkantsik. Capazchi cäsukoq kanqantsikqa salvakunapaqpis yanapamäshun (Job 36:11).

19. ¿Imanirtan cäsukoq këta munanki?

¹⁹ Këchömi yachakurquntsik cäsukoq karninqa, mëtsika bendicionkunata chaskinapaq kaqta. Peru manam bendicionkunata chaskita munarllatsu cäsukoq kantsik, sinöqa Jehoväta kuyar y kushishqa kananta munarmi (1 Juan 5:3). Jehoväqa noqantsikpaq imëkatam ruramushqa y tsëpitaqa manam ni imanöpis kutitsita puëdintsiktsu (Sal. 116:12). Peru cäsukurnin y dirigimänapaq churamunqan nunakunata cäsukurqa kushitsishunmi. Yachaq nuna kanqantsikqa cäsukoq kanqantsikwanmi rikakunqa. Y yachaq nuna karqa, ruranqantsikkunawanmi Jehoväta kushitsishun (Prov. 27:11).