Skip to content

Skip to table of contents

LYASI LYA KUSAMBILILA LYA 42

Eba, Weewe Uli Wasaangua “Waleengele Kunakila”?

Eba, Weewe Uli Wasaangua “Waleengele Kunakila”?

“Mulangue uli wafuma ku muulu . . . uli wasaangua . . . waleengele kunakila.”—YAK. 3:​17, NWT.

LWIMBO 101 (Lwa Kiswahili) Kubomba Pamo mu Buumo

KIFUPI KYA LYASI a

1. Juu ya ki nsita inge tuli twamona kyakolele kunakila?

 EBA, nsita inge weewe uli wamona kyakolele kunakila? I vyaamwene Likolo Daudi. Pakaako, waapepele eevi kuli Leeza: “Sonsezia mukati mwane ngitonene kukunakila.” (Malum. 51:12) Daudi waali wamutonene Yehova. Inzi nsita inge waamwene kyakolele kunakila. Lunge, ni fwefue tuli twamona enka evio. Juu ya ki? Kya kuanza, twaapyene aali ya kusitona kunakila. Kya bubili, lyonse Sataana ali waezia kutusonsezia eevi tumusangukile Yehova, nga evelia vyaakitile weene. (2 Bakor. 11:3) Kya butatu, mu keenu kyalo twikeele na bantu bali batona kusanguka, baalia bali ni “mupasi uli wabomba loonu mu baana basiizi kunakila.” (Baef. 2:2, NWT) Tupalile kubomba saana eevi kuluisia aali yeetu ya lizaambi. Kabili tupalile kukaana kutintua kuli kwafuma kuli Sataana pamo ni kyalo kyakue, koolia kuli kwakeba tulekele kunakila. Tupalile kwikwinda saana eevi kumunakila Yehova pamo ni baalia bapeelue buviinde na weene.

2. Kuya ‘twaleengele kunakila’ kuli na mana ki? (Yakobo 3:17)

2 Soma Yakobo 3:17. Yakobo, kaleemba olia waali waatungulwilue na mupasi, waalandile nangue muntu ali ni mulangue ali wasaangua “waleengele kunakila,” (NWT). Ezio milandu ili na mana ki? Tupalile kuya twatonene, kabili twaleengele kubanakila baalia bapeelue buviinde bulingiliile na Yehova. Inzi kulanda kisinka, te tupalile kunakila muntu olia ali watulanda tukaane malaizio akue Leeza, paantu Yehova tatonene tukite evio.—Miil Bat. 4:18-20.

3. Juu ya ki Yehova amwene nangue ni kintu kya mana kuya twakindika baalia bali ni buviinde pali fwefue?

3 Paange kunti twamona kyaleengele kumunakila Yehova kuliko kunakila bantu. Nga vitumanine, lyonse Yehova ali watupeela butunguluzi bupuililikile. (Malum. 19:7) Inzi bantu basipuililikile tebaviinda kukita evio. Anzia evio, Baba weetu wa ku muulu abapeele buviinde bulingiliile baviazi, bakulu ba buteeko, ni bakote ba mu kilonghaano. (Tus Maf. 6:20; 1 Bat. 5:12; 1 Pet. 2:13, 14) Kine twabanakila, keekio kili kulangilila nangue kakiine tuli mukumunakila Yehova. Kansi tumone vituli kuviinda kubanakila baalia bapeelue buviinde na Yehova, atasie kine nsita inge kunti twamona nangue butunguluzi bwabo bukolele kwitabila ni kukoonka.

UYE WANAKILA BAVIAZI BOBE

4. Juu ya ki baana bengi te beezi kunakila baviazi babo?

4 Balumendo ni bakaziana bali basaangua pamo ni bamisepuka baalia ‘basiizi kunakila baviazi.’ (2 Tim. 3:1, 2) Juu ya ki bengi pakati ka babo bamisepuka te beezi kunakila? Baviazi bange bali bakita bintu bipuseene ni beelia bibali baloomba baana babo bakite. Pakaako, baana bali bamona nangue baviazi ni banafiki. Bange bali bamona nangue masoke abali bapeelua na baviazi babo, apitilue na nsita, teaviinda kubomba ao akolele saana. Kine uli mulumendo ao mukaziana, eba ni weewe uli wamona evio? Bantu bengi bali bamona kyakolele kubombia malaizio akue Yehova alandile eevi: “Nakile baviazi beenu pantu muli bantu bakua Mulopue, eevi i vimupalile kukita.” (Baef. 6:1) Ni kiki kili kumikwasia kukita evio?

5. Juu ya ki ni kintu kya kupapia kumona Yesu wanakila baviazi bakue nga vilandile Luka 2:46-52?

5 Weewe, kunti wasambilila kunakila kupitila mufuano uweeme saana, i kulanda Yesu. (1 Pet. 2:21-24) Abanga waapuililikile. Inzi baviazi bakue te baali bapuililikile. Anzia evio, Yesu waali wanakila baviazi bakue atasie musita ubaali bakita bilubo, kabili atasie kine nsita inge baali baandua kumunvua. (Kuf. 20:12) Mona kintu kyaakitikile musita Yesu lwaali na miaka 12. (Soma Luka 2:​46-52.) Baviazi bakue baamusiile ku Yerusalemu. Ba Yosefu ni Maria baali bapalile kusininkizia nangue babuela pamo ni baana babo bonse kisia nsiku nkulu ya pasaka. Kupuako, musita ba Yosefu ni Maria lubaamupatile Yesu, Maria waamulandile nangue waaluviizie paantu waasiele ku Yesusalemu! Yesu atonenge nga waaisakiile. Kuliko kukita evio, waabaasukile baviazi bakue mu nzila ileengele kabili ya mukinzi. Anzia evio, ba Yosefu ni Maria “te baamanine kyaasukiile evio.” Inzi Yesu waatwaliliile “kubanakila.”

6-7. Ni kiki kili kuviinda kukwasia balumendo ni bakaziana banakile baviazi babo?

6 Mwe balumendo ni bakaziana, eba muli mwamona kyakolele kubanakila baviazi beenu musita ubali bakita bilubo ao musita ubali baandua kumyunvua? Ni kiki kili kuviinda kumikwasia? Kya kuanza, tontonkanie Yehova vyali waiunvua. Bibilia ili yalanda nangue musita umuli mwabakindika baviazi beenu, “keekio kili kyamuwaamina Leeza.” (Bakol. 3:20) Yehova ali wamana kine baviazi beenu baandua kumyunvua buino. Kabili ali wamana musita ubali bamibiikila sheria imonekele nangue te ipalile. Inzi kine weewe wasaakula kubanakila, Yehova ali kusaansamuka.

7 Kya bubili, tontonkanie baviazi beenu vibali baiunvua. Musita umuli mwabanakila, muli mwalengia baaluke ni nsaansa, kabili bamiswapile. (Tus Maf. 23:22-25) Kukila pakaako, ni mwemue kunti mwakila kubapalama. Lupua umo ali wakuutua Alexandre, olia ali waikala mu Belgique, walanda eevi: “Musita unaatendekele kukita lingi beelia binaali nalandua na baviazi bane, twaali twakila kupalamana ni kukila kwaluka ni nsaansa.” b Kya butatu, kine muli mwabakindika baviazi beenu, keekio kyakaba kukuleetela mazabo aweeme mu musita uli waiza. Paulo, olia ali waikala mu kyalo kya Brazili, walanda eevi: “Kubanakila baviazi bane kuli kwankwasia kumunakila Yehova pamo ni bantu bange bali ni buviinde.” Mulandu Wakue Leeza uli watubuila nsaambu ikata ipalile kutulengia kubanakila baviazi betu. Uli walanda nangue, weewe “wakaba wawaamiinue na byonse, kabili wakekala nsiku ingi mu kyalo.”—Baef. 6:2, 3.

8. Juu ya ki balumendo ni bakazia bengi bali basaakula kunakila baviazi babo?

8 Balumendo ni bakaziana bengi bali baimwena bintu vibili byawaama musita ubali baikwinda kunakila. Luiza, ni weene ali waikala mu Brazili. Lwa ntaanzi, taainikile juu ya ki baviazi bakue baamukaniizie kuya wali ni telefone mu kipindi kimo. Inzi, waatontonkaniizie nangue balumendo ni bakaziana bengi ba mu miaka yakue babanga bakwete ma telefone. Inzi waatontonkanizie eevi: ‘Eba, ale balumendo ni bakaziana bengi benane vibakwete ma telefone?’ Anzia evio, kisia musita waafikiile kwinika nangue baviazi bakue baali bamukingilila kakiine. Loonu, amanine nangue musita lwali wanakila baviazi bakue, tapalile kwiunvua nangue akakilue, paantu musoko wabo i kintu kyakabiile kakiine. Elizabeth, nkazi mukaziana olia ali waikala mu Amerika, nsita inge ali wamona kyakolele kubanakila baviazi bakue. Walanda eevi: “Musita undi naandua kunvua nsaambu ili yalengia baviazi bane bambiikile sheria paleepale, ndi natontonkania sheria ibaambikiile lwa ntaanzi viyaansuungile.” Monica, olia ali waikala mu Armenia, walanda nangue, lyonse bintu byaali byakila kuwaama musita lwaali wanakila baviazi bakue kuliko musita lwaali waandua kubanakila.

UYE WANAKILA “BUTEEKO”

9. Bantu bengi bali bamona siani kunakila sheria?

9 Bantu bengi bamanine nangue tukabiile kuya twali ni buteeko, kabili nangue tupalile kunakila mu nzila ilingiliile sheria ili yaleetua na “buteeko.” (Bar. 13:1) Inzi benka babo bantu kunti bakaana kukindika sheria elia ibasitonene ao elia ibamwene nangue itionene nsaambu. Kwa mufuano, tulandile palua kulipila bitansi ao mikanda iloombelue na buteeko. Mu kyalo kimo kya mu Bulaya, bantu bengi bali basaangua baitabiile nangue “kilisie buino kukaana kulipa bitansi ao mikanda iloombelue na buteeko, kine weewe wamona nangue itionene nsaambu.” Keekio i kilengele mu keekio kyalo bantu te kunti baye balipa bitansi ao mikanda inge ibaloombelue na buteeko.

Twasambilila ki kupitila kunakila kwakue Yosefu ni Maria? (Mona lifungu lya 10-12) d

10. Juu ya ki tuli twanakila atasie sheria elia itusiizi kutona?

10 Bibilia ili yatubuila nangue buteeko bwa bantu buli bwaleeta maavia, butungulwilue na Sataana kabili bwakaba kwinoonua leenusie. (Malum. 110:5, 6; Kas. 8:9; Luk. 4:5, 6) Kukila pakaako, Bibilia ili yatulanda nangue “onse ali wakaana kukoonka beelia bili byalanda buteeko, ali wamukaana Leeza.” Loonu Yehova alekeleele bakulu ba mu buteeko, baye bali ni buviinde palua kutungulula bintu, kabili atonene fwefue tuye twabanakila. Kansi, tupalile ‘kubapeela musonko ubali basonkia.’ Ozo musonko ubiikile mukati, kulipa bitansi ao mikanda, kukindika bakulu ba buteeko ni kubanakila. (Bar. 13:1-7) Paange kunti twamona nangue sheria imo te ipalile, te ya nsaambu ao nangue ikolele saana kunakila. Inzi, tuli twanakila buteeko paantu Yehova atulandile kukita evio, kinesie buteeko te bulandile kukita bintu bitionene malaizio akue.—Miil Bat. 5:29.

11-12. Nga vilandile Luka 2:1-6, ba Yosefu ni Maria baakitile siani eevi kunakila sheria yaali yakolele, kabili keekio kyaaleetele mazabo ki? (Mona ni ma foto.)

11 Kunti twasambilila kupitila mifuano ya ba Yosefu ni Maria, baalia baali baleengele kunakila buteeko atasie kine kyaali kyakolele kukita evio. (Soma Luka 2:1-6.) Musita Maria lwaali wasyakitile miezi kenda eevi, wali ni mimba, buteeko bwaabaloombele, weene ni Yosefu, bakite kintu kimo kikolele saana. Augusto, olia waali wateeka mu buteeko bwa Roma, waabalandile bantu baye beandikisie. Ba Yosefu ni Maria baali bapalile kukita bulendo bwa kilometre 150, baya ku Betelehemu. Bobo bulendo bwaali bwakupita mu tuzonga twa mpili-mpili. Bwaali bwaaviizie, asa kuli Maria. Paange babo ba mulume ni mukazi baaemene palua bukose bwakue Maria ni bwa muana wabo wali wakili munda. Kyaasiile kwaluka siani avyaleenge bakilisie mu bulendo mu musebo? Abanga wali ni mimba ya muana wa kuiza kwaluka Masia. Eba, keekio kyaabalengiizie bandue kunakila buteeko?

12 Atasie kine ba Yosefu ni Maria babanga bali ni nsaambu ya kwema, baanakiile ezio sheria. Yehova waabapaalile paantu banakiile. Maria waafikile buino ku Betelehemu, waavyele muana wali ni bukose bwaweeme, kabili waakwasiizie kufikilizia bukabika bwa Bibilia!—Mik. 5:2.

13. Kine tuli twanakila buteeko, keekio kunti kyakwasia siani balupua ni bankazi betu?

13 Musita utuli twanakila buteeko, fwefue pamo ni bange tuli twanookelamo. Mu nzila ki? Mu nzila imo, tuli twatiina kulapiziiwa kuli kwalapiziiwa baalia bali bakaana kunakila sheria. (Bar. 13:4) Musita utuli twanakila buteeko, keekio kili kyakwasia bakulu ba buteeko baye baali ni malanga aweeme palua Bakasininkizia Bakue Yehova bonse. Kwa mufuano, mu miaka ingi yaapitile, mu kyalo kya Nigeria, basoda baaingiile mu Nsesi ya Bukolo, musita wa kulonghaana bali mukukeba baalia bali bakaana kulipa bitansi ao mikanda. Inzi mukulu wa bitansi waabalandile babo basoda bafume ni kubalanda eevi: “Lyonse Bakasininkizia Bakue Yehova bali balipa bitansi.” Musita onse luuli wanakila sheria, uli wakwasia bantu balande bintu biweeme palua bantu bakue Yehova. Busiku bumo, keekio kunti kyakwasia kusuunga balupua ni bankazi bobe.—Mat. 5:16.

14. Ni kiki kyaamukwasiizie nkazi umo ‘kuya waleengele’ kunakila buteeko?

14 Inzi paange nsita inge kunti twamona kyakolele kunakila buteeko. Joanna, nkazi ali waikala mu Amerika walanda eevi, “Mbanga namwene kyakolele saana kunakila paantu bantu bange mu lupua lwetu baali bakyuziiwa mu nzila isili ya nsaambu na bakulu ba mu buteeko.” Inzi, Joanna waaikwindile saana eevi kwalulula malanga akue. Kya kuanza, waalekeele kusoma mpunda elia yaali yabiikua ku bitente bya Enternete bya kubuilana mpunda, elia yaali yakila kumusonsezia aaluke ni malanga abiipile palua bakulu ba mu buteeko. (Tus Maf. 20:3) Kya bubili, waaloombele Yehova amukwasie eevi amuswapile weene kuliko kuswapila buteeko bwa bantu buli bwaaluluka. (Malum. 9:​9, 10) Kya butatu, waasomene maasi mu mpapulo yeetu, alia alandiile palua kutiina kwiingizia mu bintu bya politike. (Yoan. 17:16) Loonu, Joanna walanda nangue ali ni mutende, kabili ateekameene saana paantu ali wanakila bakulu ba mu buteeko.

NAKILA BUTUNGULUZI BULI BWALEETUA NA KUTEANIA KWAKUE YEHOVA

15. Juu ya ki lunge kunti twamona kyaaviizie kunakila butunguluzi butuli twapeelua mu kuteania kwakue Yehova?

15 Yehova atuloombele ‘tuye twanakila banombozi ao baalia bali batungulula’ mu kilonghaano. (Baeb. 13:17) Atasie kine nombozi ao ntunguluzi weetu Yesu apuililikile, baalia bali wabombia eevi kututungulula paanu pa kyalo beene te bapuililikile. Paange kunti kyaavia kubanakila, asa kine batuloomba kukita keelia kitusitonene kukita. Mutumua Petro waapeelue malaizio alia asyatonene kunakila ku ntendeko. Musita malaika lwaamupeele Petro malaizio a kulia nama isibanga yaswetele kukoonkana ni Muzilo Wakue Musa, Petro waakeene, apanasie mara imo, inzi mara itatu! (Miil Bat. 10:9-16) Juu ya ki? Taaunvuile mana ya azo malaizio a leenu abaamupeele. Waali wasyaizibiile kukita bintu mu nzila inge. Kine Petro waamwene kyakolele kunakila butunguluzi bwaafumine kuli malaika apuililikile, kansi kunti kyakila kwavia kuli fwefue kunakila butunguluzi bwa bantu basipuililikile!

16. Anzia kine mutumua Paulo waamwene nangue butunguluzi bwaapeelue bwaali bwaaviizie, waakitile ki? (Miilo 21:23, 24, 26)

16 Mutumua Paulo waali ‘waleengele kunakila’ atasie musita lwaapeelue butunguluzi bolia bwaali wapalile kumona nangue bwaviizie kukoonka. Bakristu Bayuda baaunvuile mpunda ya bufi palwakue Paulo, elia yaali yalanda nangue weene waali wabasambilizia Bayuda ‘balekele Muzilo Wakue Musa’ kabili te kunti baunakile. (Miil Bat. 21:21) Balalume Bakristu bakotole ba mu Yerusalemu, baamwanine Paulo atwame balalume bana, eevi aye naabo ku ekalu, kabili eswesie kukoonkana ni kabeelela eevi kulangilila nangue abanga wakoonka Muzilo Wakue Musa. Inzi Paulo abanga wamanine nangue Bakristu te babanga bali kabili pensina pa ozo Muzilo. Kabili taali waakitile kilubo ata kimo. Anzia evio, waanakiile penka paalia. Paulo “waabatweme babo bantu lukeele lwakue, kabili waaiswesiizie pamo naabo kukoonkana ni kabeelela.” (Soma Miilo 21:​23, 24, 26 c.) Kunakila kwakue Paulo kwaakwasiizie kusuunga buumo pakati ka balupua.—Bar. 14:​19, 21.

17. Mufuano wakue Stephanie kunti watusambilizia ki?

17 Nkazi Stephanie waamwene kyakolele kwitabila bupinguzi bwaakwetue na balupua babanga bali ni bifulo mu kuteania mu kyalo kyakue. Weene pamo ni mulume wakue babanga babombela mu kikundi kya lulimi lunge bali ni nsaansa. Kisia musita, musambo wa kyalo kyabo waationene keekio kikundi. Pakaako, babo ba mulume ni mukazi balandilue kubuela mu kilonghaano kyabo mu lulimi lwabo lwa kavyalilo. Stephanie walanda eevi: “Naafipilue saana. Nsyaali naitabiile nangue mu kilonghaano kya lulimi lwetu lwa kavyalilo mubanga mwakabiile saana bakasimika.” Anzia evio, baaitabiile kukoonka butunguluzi bwa leenu bubaapeelue. Kabili walanda eevi: “Kupuako, naafikiile kwinika nangue bobo bupinguzi bwaakweteke babo balupua, bubanga bwali bwa mulangue. Twaafikiile kwaluka baviazi ba kimupasi ba bantu bengi ba mu kilonghaano kyetu, baalia babanga bali mu lupua lwa bantu basili Bakasininkizia. Loonu ndi nasambilila ni nkazi umo, olia waakitendeka kabili kusimikila. Kabili ndi ni musita wingi wa kukita lisambilillo lya bunke.” Waongezia kulanda eevi: “Ndi ni zamiri yaswetele paantu manine nangue ndi naikwinda saana kunakila.”

18. Kunti twanoonkelamo siani kine tuli ni mibeele ya kunakila?

18 Kunti twasambilila kunakila. Yesu ‘waasambiliile kunakila kupitila mu lyemo.’ (Baeb. 5:8) Nga Yesu, lingi tuli twasambilila kunakila musita utuli twasaakaana ni maavia. Kwa mufuano, musitasie korona (COVID-19) luyaatendekele, twaalandilue kulekela kulonghaana mu Masesi etu a Bukolo ni kulekela kusimikila nsesi kwa nsesi. Eba, weewe waamwene kyakolele kunakila? Anzia evio, kunakila kobe kwaakukingiliile, kabili kwaakukwasiizie kupalamana pamo ni balupua ni bankazi nobe, ni kumulengia Yehova asekelele. Loonu, kila umo eteaniizie buino saana eevi kunakila malaizio onse atwakaba kupata mu kipindi kya lyemo likata. Eevi tukabe kupusuka, tupalile kukoonka azo malaizio!—Yob. 36:11.

19. Juu ya ki utonene kuya wali ni mibeele ya kunakila?

19 Twasambilila nangue kunti twapata mpaalo ingi saana kine tuleengele kunakila. Inzi tusaakuile kumunakila Yehova, asa paantu tumutonene kabili paantu tutonene kumusaansamusia. (1 Yoan. 5:3) Tetuviinda kumulipa Yehova ata kaniini palua bintu byonse byali watukitila. (Malum. 116:12) Inzi kunti twaviinda kumunakila weene pamo ni baalia bali ni buviinde pali fwefue. Kine twanakila, tuli kulangilila nangue tuli ni mulangue. Kabili baalia bali ni mulangue bali basaansamusia mutima wakue Yehova.—Tus Maf. 27:11.

LWIMBO 89 (Lwa Kiswahili) Tuilizia, Nakila, Kabili Upaalue

a Paantu te tupuililikile, nsita inge kili kyasaangua kyakolele kunakila, atasie kine olia ali mukutupeela malaizio ali ni buviinde bwa kukita evio. Mu leeli lyasi, tuli kulondoluela bintu biweeme bili byapata baalia bali banakila baviazi babo, bali banakila “buteeko,” ni kunakila balupua bali batungulula mu kilonghaano kya Kikristu.

b Eevi kupata masoke palua nzila ya kulanda ni baviazi bobe juu ya sheria ibali bakupeela elia yuli wamona yakolele kunakila, mona ku jw.org lyasi “Namna Gani Ninaweza Kuzungumuza na Wazazi Wangu Juu ya Sheria Zenye Waliweka?

c Miilo 21:26, NWT: “Waabatweme babo bantu lukeele lwakue, kabili waaiswesiizie pamo naabo kukoonkana ni kabeelela.”

d BULONDOLOZI BWA FOTO: Ba Yosefu ni Maria baanakiile buteeko lubaaninue baye ku Yerusalemu kwiandikisia. Loonu, Bakristu bali bakindika sheria ya mu musebo, bali balipa bitansi ni kunakila masoke ali aleetua na “buteeko” palua bukose.