1. Hikuyini zvi nga tshukako zvi hi karatela ku ingisa?

 KA ZVIKHATI zvo kari zva tshuka zvi ku karatela ku ingisa? Hosi Dhavhidha zvi wa tshuka zvi mu karatela, hikwalaho i no khongela ka Nungungulu, aku: ‘U hlanganyetela ndzeni ka mina a moya wa ku ku ingisa.’ (Lis. 51:12, NWT) Dhavhidha i wa mu randza Jehovha. Hambulezvo, ka zvikhati zvo kari zvi wa tshuka zvi mu karatela ku ingisa, niku hinawu zvi nga tshuka zvi hi karatela. Hikuyini? Co sangula, hi pswalilwe na hi hi ni kubyekelela ka kungaingisi. Ca wumbiri, contlhe cikhati Sathani i zama ku hi kucetela ku hluwukela Jehovha, khwatsi hi lezvi yena a mahileko. (2 Kor. 11:3) Ca wunharu, hi randzelwe hi vanhu va nga ni moya wa wuhluwuki, “wu nga moya lowu wu fumelako lava va nga ingisiko.” (Efe. 2:2) A hi faneleli ku ti karata kasi kulwa ni kubyekelela ka hina ka ku wonha basi, kanilezvi hi fanele kulwa kambe ni kucetelo wa Sathani ni tiko gakwe wa lezvaku hi nga ingisi. Hi fanele ku kulula hi n’watseka kasi ku ingisa Jehovha ni lava a va yimisileko kasi ku rangela.

2. Zvi wula yini a kuva munhu a ‘longileko ku ingisa’? (Jakobe 3:17)

² Lera Jakobe 3:17. Hi ku pimiselwa, Jakobe i wulile lezvaku a munhu wo tlhariha i ‘longile ku ingisa’. Zvi wula yini lezvo? Zvi wula ku hi fanele ku ti yimisela hi mbilu yontlhe a ku ingisa lava Jehovha a va nyikileko a wurangeli go kari. Kunene, Jehovha a nga rindzeli ku hi ingisa lava va hi rumako ku maha zvilo zvi nga yelaniko ni milayo Yakwe. — Miti. 4:18-20.

3. Hikuyini zvi nga zva lisima ka Jehovha a ku hi ingisa lava va nga ni wurangeli go kari?

³ Kuzvilava zva hi olovela a ku ingisa Jehovha ku hundza ku ingisa vanhu. Lezvo zva zwala hi ku contlhe cikhati Jehovha i hi nyika a wurangeli go mbhelela. (Lis. 19:7) Kanilezvi a vanhu lava va nga ni wurangeli a va mbhelelangi. Hambulezvo, a Papayi wa hina wa le tilweni i nyikile a wurangeli go kari ka vapswali,  ni tihosi ta tiko, ni madhota. (Mav. 6:20; 1 Tes. 5:12; 1 Ped. 2:13, 14) Loku hi va ingisa, hi lisine ho ingisa Jehovha. A hi bhuleni hi lezvi hi nga ingisisako zvona lava Jehovha a va nyikileko wurangeli hambu loku ka zvikhati zvin’wani zvi hi karatela a ku vhumela kutani ku landzela a wurangeli gabye.

4. Hikuyini a vana vo tala va nga ingisiko a vapswali vabye?

⁴ A vaswa va randzelwe hi vaswa kuloni lava va kalako va “nga ingisi vapswali vabye”. (2 Tim. 3:1, 2) Hikuyini a vaswa vo tala va kalako va nga ingisi a vapswali vabye? A vapswali vo kari va tolovela ku maha lezvi va byelako a vana vabye ku va nga mahi. Hikwalaho, a vana lavo va alakanya ku a vapswali vabye vo va kalavela. A vokari va zvi wonisa ku khwatsi lezvi a tiko gi cicileko, a wusungukati ga vapswali vabye gi hundzelwe kutani ku go va bindzisela kuhanya. Loku u hi muswa, wa tshuka u ti zwisa lezvo? A votala zva va karatela a ku ingisa a cileletelo ca Jehovha, caku: “Ingisani vapswali va n’wina kota kurandza ka Hosi, hakuva lezvo zvi lulamile.” (Efe. 6:1) Zvini zvi nga ku vhunako a ku maha lezvo?

5. Hikuyini Jesu a nga cikombiso ci nene ca muswa a ingisileko vapswali vakwe? (Luka 2:46-52)

⁵ U nga gondza ku ingisa ka cikombiso ca cinene ca Jesu. (1 Ped. 2:21-24) I wa hi munhu wo mbhelela na a hi ni vapswali vo kala ku mbhelela. Hambulezvo i no va nyika wudzundzo a vapswali vakwe hambu lezvi va nga maha a zvihoxo ni ku nga mu zwisisi ka zvikhati zvo kari. (Ekso. 20:12) Wona lezvi zvi nga maheka laha Jesu a nga hi ni 12 wa malembe. (Lera Luka 2:46-52.) Jesu i yile Jerusalema ni vapswali vakwe, kanilezvi a cikhati va nga wuya, a vapswali vakwe a va zvi polangi lezvaku Jesu i wa nga hi zvin’we navo. Josefa na Mariya va wa hi ni wutihlamuleli ga ku tiva ku a vana vabye vontlhe va wa hi zvin’we navo a cikhati va nga tlhela kaya andzhako ka festa. Laha makunu Josefa na Mariya va nga kuma Jesu, Mariya i no mu sola hi kota ya kukarateka loku a va vangeleko! Kuzvilava Jesu na a zamile ku va komba ku lezvo a zvi lulamangi. Wutshan’wini ga lezvo, i hlamulile vapswali vakwe hi ndlela yo olova ni ya cichavo. Hambulezvo, Josefa na Mariya “a va zvi zwisisangi a ku i wa wula yini.” Kanilezvi Jesu i no “simama ku va ingisa.”

6-7. Zvini zvi nga vhunako vaswa a ku va ingisa vapswali vabye?

⁶ Vaswa, zva tshuka zvi mu karatela ku ingisa vapswali va n’wina loku va maha zvihoxo kutani loku va nga mu zwisisi? Cini ci nga mu vhunako? Co sangula, ehleketani hi lezvi Jehovha a ti zwisako zvona. A Bhibhiliya gi wula lezvaku loku mu ingisa vapswali va n’wina, “lezvo zva xalalisa Hosi”. (Kol. 3:20) Jehovha wa zvi tiva lezvaku a vapswali va n’wina va tshuka va nga mu zwisisi kutani ka zvikhati zvin’wani va mu vekela milayo zvi karatako ku yi ingisa. Kanilezvi loku mu hlawula ku va ingisa ni ka cihi ciyimo, mu ta maha Jehovha a tsaka.

⁷ Ca wumbiri, ehleketani hi lezvi a vapswali va n’wina va ti zwisako zvona. Loku u ingisa vapswali va wena, u va maha va tsaka va tlhela va engetela ku ku tsumba. (Mav. 23:22-25) U ta tizwa u hi kusuhani navo. A makabye wo kari wa le Bélgica wa ku hi Alexandre, i wula lezvi: “Laha ndzi nga sangula ku ingisa vapswali va mina hi kukhandzakanya, a wunghana ga hina gi no tiya nguvhu hi tlhela hi tsaka.” b Ca wunharu, loku u ti toloveta ku ingisa vapswali va wena zvezvi zvi ta ku vhuna mandziko wa siku. Paulo a tshamako Brasil, i wula lezvi: “A ku ti  toloveta ku ingisa vapswali va mina zvi ndzi vhunile ku ingisa Jehovha ni lava va rangelako.” A Mhaka ya Nungungulu yi ku komba cigelo ca lisima ca ku ingisa vapswali va wena. Yi ngalo: “Kasi u fela ku kateka, u hanya cikhati co leha laha misaveni.” — Efe. 6:2, 3.

8. Hikuyini a vaswa vo tala va hlawulako ku ingisa vapswali vabye?

⁸ A vaswa vo tala va zvi wonile hi lawa yabye lezvi a zvilo zvi chukwatisako zvona loku va ingisa. Luiza, yenawu wa le Brasil, zvi wa mu karatela ku zwisisa a ku hikuyini a nga faneliko kuva ni fone ka cikhati co kari. Yena i wa ku a vanhu vo tala va tanga yakwe va ni tifone. Kanilezvi i gumile a pola lezvaku a vapswali vakwe va wo mu vhikela. I wula lezvaku wa zvi tiva ku a ku ingisa vapswali vakwe, a zvi mu tsoni kutlhatlheka hakuva a wusungukati ga vapswali vakwe gi na ni cilaveko kakwe. Elizabeth, a makabye a nga muswa wa le Estados Unidos, zva tshuka zvi mu karatela ku ingisa vapswali vakwe. I tlhamusela lezvi: “Loku ndzi nga zvi zwisisi khwatsi a ku hikuyini a vapswali va mina va vekako nayo wo kari laha kaya, ndzi ehleketa hi zvikhati zvi hundzileko laha a milayo yabye yi nga ndzi vhikela.” Monica, a tshamako le Armênia, i wula lezvaku contlhe cikhati zvi wa famba khwatsi loku a ingisa vapswali vakwe a ku hundza loku a nga va ingisi.

9. A vanhu vo tala va ti zwisa kuyini hi ku ingisa milayo?

⁹ A vanhu vo tala va vhumela lezvaku ku na ni cilaveko ca mifumo niku hi wutsongwani ga kona hi fanele ku ingisa a milayo yo kari leyi yi vekiwako hi vafumeli lavo. (Rom. 13:1) Kanilezvi a vanhu valava va van’we kuzvilava a va ingisi a milayo leyi yi wonekisako ku khwatsi a yi lulamangi kutani leyi yi nga yelaniko ni lezvi va zvi lavako. Hi cikombiso, ehleketa hi ku hakhela mikhupo. Ka tiko go kari ga Europa, a vanhu vo tala va wula lezvaku “a ku na cikarato loku u nga hakheli a mikhupo leyi u alakanyako ku a yi lulamangi”. Hi cigelo leco, a zvisumbulwa zva tiko lego a zvi nga hakheli a mikhupo yo kari leyi a mufumo wu nge va wa hakhele.

10. Hikuyini hi ingisako milayo a ku patsa ni leyi yi kalako yi nga hi tsakisi?

¹⁰ A Bhibhiliya gi hi byela lezvaku a mifumo ya vanhu yi vanga zvikarato, yi fumelwa hi Sathani, niku yi ta lovisiwa zvezvanyana. (Lis. 110:5, 6; Mutsh. 8:9; Luka 4:5, 6) Gi tlhela gi hi byela ku “loyi a alako ku ingisa mufumo ilwa ni kulaya ka Nungungulu”. Zvezvi, Jehovha i kari a vhumelela mifumo a ku yi fuma kasi yi vhunetela ku a zvilo zvi famba hi fanelo ni nayo, niku i rindzela ku hi yi ingisa. Hikwalaho, hi fanele ku ‘nyika vontlhe lezvi zvi va fanelako’, lezvo zvi patsa ku hakhela mikhupo, ku va kombisa cichavo ni ku va ingisa. (Rom. 13:1-7) Kuzvilava hi nga tshuka hi zvi wonisa ku a milayo ya kona a yi zwali, a yi lulamangi kutani ku zva karata ku yi ingisa. Kanilezvi hina hi ingisa  Jehovha, niku i hi byela ku hi fanele ku ingisa mifumo leyo, ahandle ka loku yi hi betela a ku ingisa milayo yakwe. — Miti. 5:29.

11-12. Kota lezvi zvi wuliwako ka Luka 2:1-6, zvini Josefa na Mariya va mahileko kasi va ingisa nayo wu nga va bindzela, niku mave wahi mabhindzu ya kona? (Wona ni mifota.)

¹¹ Hi nga gondza ka cikombiso ca Josefa na Mariya, lava va nga longile ku ingisa mifumo hambu loku zvi bindza. (Lera Luka 2:1-6.) Laha a nyimba ya Mariya yi nga hi ni 9 wa tihweti, yena na Josefa va tlhangene ni ciringo co kari ca ku ingisa. Hosi Augustu i no veka nayo wa lezvaku vontlhe va nga hi mufun’weni wa Roma va wa fanele kuya va ya ti tsalelisa madhoropeni yabye ya mabeleko. Josefa na Mariya va wa fanele ku maha lipfhumba la kuya Bhetlehema, wu nga hi pfhuka wa 150 wa tikilometro, na va kwela zvitsunga zvo tala. A lipfhumba lelo li wa nga olovi, nguvhunguvhu ka Mariya. Kuzvilava vona vambiri va wa karateka hi kutshamiseka ka Mariya ni n’wana loyi a nga hi lomu ndzeni. Ahati loku a sangula ku lun’wa lomu ndleleni? Phela a n’wana loyi a nga hi lomu ndzeni kakwe ku wa hi Mesiya! A ku lezvo zvi va vhalele ku ingisa cileletelo ca mufumo?

¹² Hambu lezvi Josefa na Mariya va nga hi ni zvigelo zva ku karateka, va ingisile a nayo. Jehovha i katekisile a kuingisa kabye. Mariya i chikele khwatsi Bhetlehema, a pswala a n’wanana wa lihanyo la linene, ni ku tlhela a vhunetela kutatiseni ka ciphrofeto ca Bhibhiliya!— Mika 5:2.

13. A kuingisa ka hina ku nga va khumbisa kuyini a vamakabye va hina?

¹³ Loku hi ingisa vafumeli, ku vhuneka hina ni van’wani. Hi ndlela muni? Hi ku hi ta potsa ku tsayisiwa hi ku nga ingisi nayo. (Rom. 13:4) Loku hi ingisa vafumeli, va ta zvi wona lezvaku a Vakustumunyu va Jehovha vanhu va ku ingisa. Hi cikombiso, ka malembe yo tala ma hundzileko, a masochwa ma no nghena lomu Salawini ya Mufumo a mutlhangano na wu kari wu famba le Nigéria, na va lavetela lava va nga maha citereka ca ku ala ku hakhela mikhupo. A murangeli wa masochwa i no ma byela ku ma  fanele ku huma, aku: “A Vakustumunyu va Jehovha contlhe cikhati va hakhela mikhupo.” Loku u ingisa milayo, u ta maha ku a Vakustumunyu va Jehovha va simama va va ni vito ginene. Niku ka siku gin’wani a ku maha lezvo zvi nga vhuna ku u vhikela a vamakabye va wena. — Mat. 5:16.

14. Cini ci vhunileko a makabye wo kari wa cisati a ku ‘ti yimisela ku ingisa’ mufumo?

¹⁴ Hambulezvo, kuzvilava a hi contlhe cikhati hi nga zvi lavako ku ingisa vafumeli. Joanna, a makabye wa le Estados Unidos, i wula lezvi: “Zvi ndzi karatele nguvhu a ku ingisa, hakuva a vokari va laha ngangweni wa mina va xanisilwe hi mufumo.” Kanilezvi Joanna i ti karatile nguvhu kasi a cica a mapimisela lawo. Co sangula, i no nyima ku lera mahungu lomu ka maredhe sociais lawa ma nga wulawula zva hava hi mufumo. (Mav. 20:3) Ca wumbiri, i no kombela civhuno ca Jehovha kasi a mu vhuna ku simama a tsumba yena wutshan’wini ga ku tsumba ku a mifumo yi ta cica zvokari. (Lis. 9:9, 10) Ca wunharu, i no lera tindzima ka mabhuku ya hina ti nga wulawula hi ku nga ti ngheniseli ka politika. (Joh. 17:16) Joanna i wula ku kota lezvi a kombisako cichavo ni ku ingisa mufumo zvi mu maha ava ni “kurula ka ku ne a ku tlhamuseleki”.

15. Hikuyini zvi nga tshukako zvi hi karatela ku ingisa wurangeli ga hlengeletano ya Jehovha?

¹⁵ Jehovha i kombela a ku hi ‘ingisa lava va hi rangelako’ lomu bandleni. (Mah. 13:17) Hambu lezvi a Murangeli wa hina, Jesu, a mbheleleko, lava a va tirisako kasi va hi rangela laha misaveni a va mbhelelangi. Zvi nga tshuka zvi hi karatela a ku va ingisa, nguvhunguvhu loku va hi kombela ku hi maha nchumu hi kalako hi nga wu lavi ku maha. Ka khati go kari mupostoli Pedro i kanakanile ku ingisa. Laha a ngilozi yi nga mu byela ku aga a zvihari lezvi zvi nga kala zvi nga hlazvekangi ka Nayo wa Mosi, Pedro i no ala — a hi khati gin’we, kanilezvi makhati manharu! (Miti. 10:9-16) Hikuyini? Hi ku a cileletelo leco ca ciswa ci wa nga zwisiseki ka yena. Zvi wa hambene nguvhu ni lezvi a nga tolovele ku zvi maha wutomini gakwe gontlhe. Loku Pedro zvi mu karatele ku ingisa wurangeli ga ngilozi yo mbhelela, a zvi hi hlamalisi loku hinawu zvi hi karatela ku ingisa wurangeli ga vanhu vo kala ku mbhelela!

16. Hambu lezvi Pawule a nga amukele a wurangeli legi gi nga wonekisa ku khwatsi a gi zwisiseki, zvini a nga maha? (Mitiro 21:23, 24, 26)

¹⁶ Mupostoli Pawule i wa ‘longile ku ingisa’ hambu loku a amukela a wurangeli gi nga wonekisa ku khwatsi a gi zwisiseki. A maKristu ya vaJudha ma wa zwile a mavalivali xungetano hi Pawule — ya lezvaku i wa gondzisa vanhu a ku “tsika ku landzela Nayo wa Mosi” ni ku nga wu kombisi cichavo. (Miti. 21:21) A maKristu ma kulileko le Jerusalema ma byelile Pawule lezvaku i fanele ku teka mune wa vavanuna aya navo tempeleni a ya ti basisa kasi a komba ku wa ingisa Nayo. Kanilezvi Pawule i wa zvi tiva ku a maKristu a ma ha hi hasi ka Nayo wa Mosi. Niku i wa nga mahangi zva hava. Hambulezvo, Pawule i no tekela ku ingisa. “Ka siku gi nga landzela, Pawule i no teka vavanuna lavo a ya ti basisa zvin’we navo hi kuya hi nayo.” (Lera Mitiro 21:23, 24, 26.) A ku ingisa ka Pawule ku vhuvhumisile a wumun’we. — Rom. 14:19, 21.

17. Zvini u zvi gondzako ka matshango ya Stephanie?

¹⁷ A makabye wo kari wa ku hi Stephanie, ka cikhati co kari zvi wa mu karatela ku vhumela a ciboho co kari ci nga mahilwe hi vamakabye va nga ni wutihlamuleli tikweni gakwe. Yena ni nuna wakwe va wa tsaka hi ku tira ka ntlawa wa lirimi la tiko gin’wani. A hofisa ya ravi yi no nyimisa a ntlawa lowo, a makabye loye ni  nuna wakwe va no kuma ciavelo ca ku tlhela va ya tira bandleni ga lirimi labye la mabeleko. Stephanie i wula lezvi: “A zvi ndzi khomangi khwatsi. Ndzi wa nga alakanyi lezvaku ku ni cilaveko ca hombe ka bandla ga lirimi la mina la mabeleko.” Hambulezvo, i bohile ku ingisa a wurangeli lego ga giswa. I engeta aku: “Hi kufamba ka cikhati, ndzi no zwisisa ku hikuyini a ciboho ca vamakabye ci nga hi ca wutlhari. Ka bandla ga hina ga giswa, a kutala ka vamakabye va wa hi vona voce Vakustumunyu laha ngangweni wabye. Hikwalaho, hi nova va ngango wabye hi tlhela hi va tiyisa. Ndzi gondza ni makabye a nga holile hi tlhelo ga moya. Niku zvezvi ndzi ni cikhati co tala nguvhu ca ku maha cigondzo ca mina wutsumbu.” I engeta kambe aku: “Ndzi na ni livhalo li basileko, hakuva ndzi mahile zvontlhe ndzi nga zvi kota kasi ndzi ingisa.”

18. Hi vhunekisa kuyini hi ku ingisa?

¹⁸ Hi nga gondza ku ingisa. Jesu “i gondzile ku ingisa ka zvilo lezvi a nga xaniseka hi zvona”. (Mah. 5:8) A ku fana na Jesu, hinawu hi nga gondza ku ingisa hi kota ya zvikarato. Hi cikombiso, kusanguleni ka ntungu wa COVID-19 laha hi nga kombeliwa ku nyima kuya mitlhanganweni tiSalawini ta Mufumo, ni ku nyima kuya kuchumayeleni hi muti ni muti, a ku zvi ku olovele ku ingisa? Hambulezvo, a kuingisa ka wena ku ku vhikele, ku vhunetela ku a bandla giva ni wumun’we niku u tsakisile Jehovha. Hontlheni hi longile khwatsi a ku amukela ni gihi wurangeli hi to gi amukela hlomulweni wa hombe. A ku ingisa wurangeli lego zvi ta vhikela wutomi ga hina! — Joba 36:11.

19. Hikuyini u lavako kuva munhu wo ingisa?

¹⁹ Hi gondzile lezvaku a ku ingisa ku hi tisela a makatekwa yo tala nguvhu. Kanilezvi a cigelo co ranga ci hi mahako hi hlawula ku ingisa Jehovha hi ku ha mu randza niku hi lava ku mu tsakisa. (1 Joh. 5:3) A hi nge tshuki hi zvi kota ku mu tlhelisela Jehovha hi zvontlhe lezvi a nga hi mahela. (Lis. 116:12) Kanilezvi hi nga zvi kota ku ingisa Jehovha ni lava va hi rangelako. Loku hi ingisa hi komba lezvaku hi vanhu vo tlhariha. Niku loku hi tlhariha hi maha a mbilu ya Jehovha yi tsaka. — Mav. 27:11.