1. Bushe kale ababomfi ba kwa Yehova balefumya kwisa amaka?

 ICEBO ca kwa Lesa citila abaume abakwete icitetekelo bali na maka. Na bakwatishe amaka te lyonse balemona ukuti bali na maka. Ku ca kumwenako, inshita shimo Imfumu Davidi yaleumfwa ukuti yali iyakosa ngo lupili, lelo inshita shimo “yalisakamikwe.” (Amalu. 30:7) Nangu ca kuti Samsone alekwata sana amaka umupashi wa mushilo nga waisa pali ena, alishibe ukuti Lesa nga tamupeele amaka, ‘kuti anaka no kuba nge fyaba abantu bonse.’ (Abapi. 14:​5, 6; 16:17) Aba abaume ba cishinka baleba na maka pantu Yehova e walebapeela amaka.

2. Mulandu nshi umutumwa Paulo alandile ukuti aleba uwanaka kabili uwamaka? (2 Abena Korinti 12:​9, 10)

² Umutumwa Paulo na o alishibe ukuti alekabila amaka ukufuma kuli Yehova. (Belengeni 2 Abena Korinti 12:​9, 10.) Paulo alelwala nge fi fine na ifwe tulwala. (Gal. 4:​13, 14) Inshita shimo, calemukosela ukucita icalungama. (Rom. 7:​18, 19) Kabili inshita shimbi alesakamikwa sana pa fyali no kumucitikila ku ntanshi. (2 Kor. 1:​8, 9) Lelo ilyo Paulo ali uwanaka, e lyo alekwata amaka. Cinshi calelenga aleba na maka? Yehova e walemupa amaka kabili e walemukosha.

3. Fipusho nshi twala-asuka muli cino cipande?

³ Na ifwe Yehova alitulaya ukuti akatupeela amaka. (1 Pet. 5:10) Nomba te kuti twenekele ukuba na maka nga ca kuti tatucitilepo ifili fyonse. Natulangilile: Injini kuti yalenga motoka ukwenda. Na lyo line, pa kuti motoka itendeke ukwenda, namutekenya alingile ukutendeka ukwensha. Ifi fine e  fyo caba na kuli ifwe. Yehova ali-iteyanya ukutupeela amaka ayo tukabila, nomba tufwile ukucitapo fimo pa kuti Yehova atupeele amaka. Finshi Yehova atupeela ifilenga tuleba na maka? Kabili finshi tulingile ukucita pa kuti tube na maka? Twala-asuka ifi fipusho ilyo tulesambilila pa fyo Yehova alengele abantu batatu abalembwa mu Baibo baba na maka, e kutila, kasesema Yona, Maria nyina wa kwa Yesu e lyo no mutumwa Paulo. Twalasambilila na pa fyo Yehova atwalilila ukukosha ababomfi bakwe muno nshiku.

4. Bushe Yehova kuti atupeela shani amaka?

⁴ Inshila imo iyo Yehova engalengelamo twaba na maka, kupepa kuli ena. Yehova akasuka amapepo yesu ilyo akatupeela “amaka ayacila aya bantunse.” (2 Kor. 4:7) Na kabili kuti twaba na maka nga ca kuti tulebelenga Icebo cakwe no kutontonkanya pa fyo tulebelenga. (Amalu. 86:11) Amashiwi ayaba mu Cebo ca kwa Lesa ‘ya maka.’ (Heb. 4:12) Nga mulepepa kuli Yehova no kubelenga Icebo cakwe, mukaba na maka ayo mukabila pa kulashipikisha, ukulasekelela e lyo no kubomba umulimo uwakosa uo bengamupeela. Lekeni tulande pa fyo Yehova akoseshe kasesema Yona.

5. Mulandu nshi kasesema Yona alingile ukubela na maka?

⁵ Kasesema Yona alekabila ukuba na maka. Alibutwike umulimo uwakosa uo Yehova amupeele. Pa mulandu ne fyo acitile, kwashele fye kwempe nga alifwile, kabili nga alipaishe na abo ali nabo mu bwato. Ilyo bamupoosele muli bemba, aisangile mu nda ya cisabi icikalamba umwaletiinya sana. Bushe mulemona ukuti Yona aumfwile shani? Nalimo pa kubalilapo aletontonkanya ukuti alafwa. Nalimo aletontonkanya ukuti Yehova alimushile. Yona afwile alisakamikwe sana.

6. Ukulingana na mashiwi ayaba pali Yona 2:​1, 2, 7, cinshi calengele Yona abe na maka ilyo ali mu nda ya cisabi?

⁶ Finshi Yona acitile ilyo ali mu nda ya cisabi pa kuti abe na maka? Alipepele kuli Yehova. (Belengeni Yona 2:​1, 2, 7.) Nangu ca kuti Yona taumfwilile Yehova, alicetekele Yehova ukuti ali no kukutika ipepo lya kupapata ilyo apepele. Yona na kabili aletontonkanya pa Malembo ayo abelengele. Mulandu nshi twingalandila ifi? Mwi pepo apepele ilyaba muli Yona icipandwa 2, mwaliba amashiwi yamo yene na yaba mwi buuku lya Amalumbo. (Ku ca kumwenako, linganyeni amashiwi ayaba pali Yona 2:​2, 5 ku mashiwi ayaba pa Amalumbo 69:1; 86:7.) Ukwabula no kutwishika, Yona alishibe bwino aya malembo. Kabili ukutontonkanya pali aya malembo ilyo ali no bu bwafya bwakosa, kwalengele acetekela ukuti Yehova ali no kumwafwa. Pa numa, Yehova alipuswishe Yona kabili ali-ipekenye ukubomba umulimo uo Yehova ali no kumupeela.—Yona 2:10–3:4.

7-8. Bushe munyinefwe umo uwa ku Taiwan aishileba shani na maka ya kushipikisha ilyo ali na mafya?

⁷ Ifyo Yona acitile kuti fyalenga na ifwe twaba na maka ilyo tuli na mafya. Ku ca kumwenako, munyinefwe Zhiming uwa ku Taiwan, alalwala sana. b Na kabili balupwa wabo balabacusha sana pa mulandu ne fyo basuminamo. Icilenga baleba na maka ya kushipikisha ni co balapepa kuli Yehova no kuisambilisha. Batile: “Inshita shimo nga nakwata sana amafya ndasakamana sana ica kuti ndafilwa no kuisambilisha Baibo.” Lelo ba Zhiming balatwalilila ukushintilila pali Yehova. Batile: “Ica kubalilapo ico ncita, ndapepa  kuli Yehova. Lyena icalenga bubili, ndakutika ku nyimbo sha Bufumu. Inshita shimo ndembako mwi shiwi ilinono mpaka naleka ukusakamana. Lyena ndatendeka ukuisambilisha.”

⁸ Ba Zhiming baleba na maka ya kushipikisha amafya pa mulandu wa kuti baleisambilisha sana. Ku ca kumwenako, ilyo icilonda babalepwile calepola, nasi abebele ukuti balingile ukubabikamo umulopa pantu walipwile. Ubushiku ilyo ba Zhiming tabalabalepula, balibelengele pa cipande icalelanda pali nkashi uwakwete ubwafya bumo bwine. Umulopa wa kwa ulya nkashi walicepele sana ukucila ifyo umulopa wa ba Zhiming wali. Na lyo line, tasumine ukumubikamo umulopa kabili alipolele. Ici cipande calikoseshe ba Zhiming ukutwalilila aba cishinka.

9. Nga ca kuti namunaka pa mulandu wa bwafya mukwete, cinshi mwingacita? (Moneni ne fikope.)

⁹ Ilyo muli no bwafya, bushe mulafilwa ukulanda ifyo muleumfwa ilyo mulepepa? Nelyo bushe mulanaka sana ica kuti mwafilwa no kuisambilisha Baibo? Muleibukisha ukuti Yehova alishiba bwino bwino ifyo mumfwa. Na lintu mwapepa ipepo ilipi, kuti mwashininkisha ukuti Yehova akamupeela ifyo mulekabila. (Efes. 3:20) Nga ca kuti mulefilwa ukubelenga nelyo ukuisambilisha Baibo pa mulandu wa kuti namulwala, namunaka sana nelyo muli sana no mwenso, nalimo kuti mwakutika kuli Baibo iyo bakopa amashiwi nelyo impapulo isho bakopa amashiwi. Fimbi ifyo mwingacita, kukutika ku nyimbo shesu nelyo ukutamba vidio imo pa jw.org. Nga mulepepa kuli Yehova no kutontonkanya pa fyo asuka amapepo yenu ukubomfya ifyo atupekanishisha ninshi mulemulomba ukuti amukoshe.

10. Bushe aba bwananyina kuti batukosha shani?

¹⁰ Yehova kuti abomfya aba bwananyina ku kutukosha. E ‘bengatukoselesha’ nga tuli na mafya nelyo tulefilwa ukukumanisha ukubomba umulimo uo batupeela. (Kol. 4:​10, 11) Tulakabila ifibusa ‘ilyo tuli na macushi.’ (Amapi. 17:17) Aba bwananyina kuti batupeela ifyo tulekabila, ukutukoselesha no kutusansamusha pa kuti tutwalilile ukubombela  Yehova ne cishinka. Katulandeko pa fyo Maria nyina wa kwa Yesu bamukoseleshe ku bantu bambi.

11. Mulandu nshi Maria alingile ukubela na maka?

¹¹ Maria alekabila ukuba na maka. Elenganyeni ifyo asakamene sana ilyo bamupeele umulimo uwakosa kuli malaika Gabriele. Nangu ca kuti taupilwe, ali no kwimita. Takwetepo umwana uuli onse, ali no kukusha umwana uwali no kuba Mesia. Kabili apo talelepo no mwaume uuli onse, ali no kulondolwela shani Yosefe uwamukobekele?—Luka 1:​26-33.

12. Ukulingana na mashiwi yaba pali Luka 1:​39-45, bushe Maria aishileba shani na maka ayo alekabila?

¹² Cinshi calengele Maria akwate amaka ayo alekabila pa kubomba uyu mulimo uwakosa uo bamupeele? Alilekele bambi ukuti bamwafwe. Ku ca kumwenako, alilombele malaika Gabriele ukuti amwebe na fimbi pa mulimo amupeele. (Luka 1:34) Pa numa, ailetandalila lupwa wakwe Elisabete uwaleikala “ku citungu ca mpili” ica Yuda. Alicitile bwino ifi amutandalile. Elisabete alitashishe Maria kabili Yehova alilengele alanda na pa busesemo ubwalelanda pa mwana wa kwa Maria uwali talafyalwa. (Belengeni Luka 1:​39-45.) Maria atile Yehova “alibomba ifipapwa ku kuboko kwakwe.” (Luka 1:​46-51) Yehova alibomfeshe Gabriele na Elisabete ukukosha Maria.

13. Finshi fyacitikile nkashi umo uwa ku Bolivia ilyo alombele aba bwananyina ukuti bamwafwe?

¹³ Na imwe bene aba bwananyina kuti balenga mwaba na maka nga filya fine cali kuli Maria. Ba nkashi Dasuri abekala ku Bolivia balekabila ukuba na maka. Ilyo bawishi babasangile no bulwele ubushipola, babateka na mu cipatala, ba Dasuri bali-ipeeleshe ukulabasakamana. (1 Tim. 5:4) Uyu wali mulimo uwakosa. Batile: “Imiku iingi nalemona ukuti te kuti nkumanishe ukubomba uyu mulimo.” Pa kubala, tabaebeleko nangu umo ukuti abafwe. Batile: “Nshalefwaya ukupeela aba bwananyina icisendo. Naletontonkanya ukuti, ‘ni Yehova fye e wingangafwa.’ Nomba naishileiluka ukuti ifi nshale-ebako bambi ukuti bangafwe, nale-esha ukupwisha ubwafya neka.” (Amapi. 18:1) Ba Dasuri basalilepo ukulembela ifibusa fyabo fimo amakalata umo balondolwele amafya balekwata. Batile: “Nshikwete na mashiwi ya kulondolola ifyo naumfwile ilyo aba bwananyina bankoseshe. Balendetela ifya kulya ku cipatala kabili balembelengelako na Amalembo pa kunkoselesha. Ici calilengele naumfwa bwino ukwishiba ukuti tatwaba fweka. Twaba mu lupwa lwa kwa Yehova ulukalamba, umwaba aba bwananyina abaitemenwa ukutwafwa, abalilila pamo na ifwe, kabili abatwafwa ukupwisha amafya.”

14. Mulandu nshi tulingile ukulekela baeluda ukutwafwa?

¹⁴ Inshila imo iyo Yehova atupeelelamo amaka, kubomfya baeluda. Baba bupe ubo Yehova abomfya ku kutukoselesha no kutusansamusha. (Esa. 32:​1, 2) Kanshi mule-ebako baeluda nga muli na mafya. Mwilakaana nga bafwaya ukumwafwa. Yehova kuti ababomfya ukumulenga mwaba na maka.

15. Lisubilo nshi ilyo Abena Kristu bonse bakwata?

¹⁵ Ifyo Baibo yatulaya kuti fyalenga twaba ne subilo na maka ya kutwalilila ukubombela Yehova. (Rom. 4:​3, 18-20) Fwe Bena Kristu twalikwata isubilo lya kwikala umuyayaya mu paradaise pe sonde nelyo mu Bufumu bwa ku muulu. Isubilo twakwata lilalenga tuleba na maka ya kushipikisha amafya, tuletwalilila ukubila imbila nsuma, kabili tulebomba  ne milimo iyalekanalekana iyo batupeela mu cilonganino. (1 Tes. 1:3) Ili subilo limo line e lyakoseshe no mutumwa Paulo.

16. Mulandu nshi umutumwa Paulo alingile ukubela na maka?

¹⁶ Paulo alingile ukuba na maka. Muli kalata alembeele abena Korinti, ailingenye ku cipe ce bumba. ‘Balimutitikishe,’ ‘alepeshiwa amano,’ kabili ‘balimupoosele pa nshi.’ Inshita shimo ubumi bwakwe bwaleba mu kapoosa mweo. (2 Kor. 4:​8-10) Paulo alembele aya mashiwi ilyo ali pa lwendo lwalenga butatu ulwa bumishonari. Nalimo pali iyi nshita taishibe ukuti ku ntanshi ali no kukwata amafya na yambi. Abantu bali no kumusansa, ukumwikata, ubwato bwali no kubunda kabili bali no kumubika mu cifungo.

17. Nga fintu ilembo lya 2 Abena Korinti 4:​16-18 lilanda, cinshi calengele Paulo ukushipikisha amafya?

¹⁷ Icalengele Paulo abe na maka ni co aletontonkanya pe subilo akwete. (Belengeni 2 Abena Korinti 4:​16-18.) Aebele aba bwananyina mu Korinti ukuti nangu ca kuti ‘umubili wakwe waile ulepwa,’ tali no kunenuka. Paulo abikile sana amano ku fyali no kucitika ku ntanshi. Alishininkishe ukuti isubilo ilyo akwete ilya kwikala ku muulu lyali no kumuletela “ubukata ubwapulamo” ukucila amafya ayo akwete. Paulo aletontonkanya pali lilya isubilo kabili ici calengele alelengwa ‘umupya cila bushiku.’

18. Bushe isubilo lyakoseshe shani ba Tihomir no lupwa lwabo?

¹⁸ Isubilo lyalilengele munyinefwe Tihomir uwikala ku Bugaria ukuba na maka. Tapakokwele sana ukutula apo umwaice wabo umulumendo Zdravko afwilile mu busanso bwa pa musebo. Pa numa ya mfwa ya mwaice wabo, ba Tihomir baleba sana no bulanda. Pa kuti belaba sana no bulanda, bena no lupwa lwabo bale-elenganya pa fyo cikaba ilyo abafwa bakabuushiwa. Batile: “Ku ca kumwenako, tulalanshanya uko tukakumana na Zdravko, ifya kulya ifyo tukamwipikila, abo tuketako mu kwangalila pamo ilyo akabuuka, e lyo ne fyo tukamushimikilako pa nshiku sha kulekelesha.”  Ba Tihomir batile ukutontonkanya sana pe subilo lyabo kwalengele batwalilila ukushipikisha no kulolela inshita iyo Yehova akabuusha ndume nabo.

19. Finshi mwingacita pa kukosha isubilo mwakwata? (Moneni ne cikope.)

¹⁹ Kuti mwakosha shani isubilo mwakwata? Ku ca kumwenako, nga ca kuti mwakwata isubilo lya kwikala pe sonde, mulebelenga ifyo Baibo ilondolola ifyo Paradaise ikaba kabili muletontonkanyapo sana. (Esa. 25:8; 32:​16-18) Mule-elenganya ifyo ubumi bukaba mu calo cipya. Mule-elenganya ukuti muli mu Paradaise. Ni bani mulemona? Fiunda nshi muleumfwa? Bushe muleumfwa shani? Pa kuti mule-elenganya bwino, kuti mwamonako ifikope ifyaba mu mpapulo shesu ifilangilila ifyo Paradaise ikaba. Nelyo kuti mwatamba amavidio ya nyimbo pamo nge itila Icalo Icipya, Paradaise Ili Mupepi Sana, nelyo iitila Elenganyeni Ukuti Muli mu Calo Cipya. Nga tuletontonkanya sana pe subilo twakwata ilya kwikala mu calo cipya, tukalamona ukuti amafya tukwata ya ‘pa kashita fye kabili yalyanguka.’ (2 Kor. 4:17) Yehova akalenga mukabe na maka ukubomfya isubilo lintu amupeela.

20. Bushe kuti twaba shani na maka ilyo tuli abanaka?

²⁰ Na lintu tukaba abanaka, “muli Lesa e mo tukabela na maka.” (Amalu. 108:13) Yehova alimupeela kale ifyo mukabila pa kuti mube na maka. Kanshi nga mulefwaya ukubomba umulimo uwakosa, ukushipikisha ubwafya, nelyo ukulasekelela, mulepepa kuli Yehova ukuti alemwafwa ilyo muleisambilisha. Muleleka aba bwananyina balemusansamusha. Lyonse muletontonkanya pe subilo mwakwata. Lyena mukaba “na maka ukulingana na maka [ya kwa Lesa] ayacindama pa kuti mushipikishe muli fyonse no kushishimisha pamo no kusekelela.”—Kol. 1:11.