1. Didie ke Jehovah ọkọsọn̄ọ nti ikọt esie idem ke eset?

 KE BIBLE, ẹsiwak nditịn̄ nte nti ikọt Abasi ẹkopde odudu. Edi ndusụk ini, idem ama esimem idem enye emi okokopde odudu akan ke otu mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk ini ekesitie Edidem David nte enye okop odudu nte obot, n̄kpọ ikemeke ndinyen̄e enye. Edi enyene mme ini emi idem ekesinyekde enye. (Ps. 30:7) Kpa ye emi ekedide spirit Abasi ama odụk Samson idem, enye okop odudu utọ oro idụhe, Samson ama ọdiọn̄ọ ke mîkpekedịghe odudu Abasi, ‘idem ekpemem imọ, imọ ikponyụn̄ ikabade itie nte owo efen ekededi.’ (Judg. 14:5, 6; 16:17) Odudu emi Jehovah ọkọnọde nti ikọt esie oro edi n̄kukụre n̄kpọ emi akanamde mmọ ẹkop idem.

2. Nso ikanam apostle Paul ọdọhọ ke idem emem imọ, kpa ke ukem ini oro afiak ọdọhọ ke imokop odudu? (2 Corinth 12:9, 10)

² Apostle Paul ama ọdiọn̄ọ ke imọ imoyom odudu Abasi. (Kot 2 Corinth 12:9, 10.) Ediwak udọn̄ọ ikayakke Paul ọbọ emem, kpa nte edide ye ediwak nnyịn mfịn. (Gal. 4:13, 14) Ndusụk ini, ama esisọn̄ enye ndinam nnennen n̄kpọ. (Rome 7:18, 19) Ndusụk ini n̄ko, esịt ama esitịmede enye, idem onyụn̄ enyek enye m̀mê nso iditịbe inọ imọ. (2 Cor. 1:8, 9) Kpa ye oro, ini emi idem ekememde Paul, enye ama okop odudu. Akanam didie edi ntre? Jehovah ama ọsọn̄ọ enye idem yak ekeme ndiyọ mme mfịna esie.

3. Mme mbụme ewe ke idibọrọ ke ibuotikọ emi?

³ Jehovah ọn̄wọn̄ọ ndinam ikop idem n̄ko. (1 Pet. 5:10) Edi nnyịn ikemeke ndiwan̄ ubọk ntie ndori enyịn ndikụt odudu esie. Yak inọ uwụtn̄kpọ. Engine ekeme ndinam moto  adaha isan̄. Edi draiva mîfịkke accelerator, moto oro ikaha ebiet. Ukem ntre, Jehovah eben̄e idem ndisọn̄ọ nnyịn idem, edi enyene mme n̄kpọ emi anade inam man enye ekeme ndinam oro. Nso ke Jehovah anam man enye ekeme ndisọn̄ọ nnyịn idem? Nso ke ana inam man enye ọsọn̄ọ nnyịn idem? Man ikụt ibọrọ mme mbụme oro, ẹyak ineme nte Jehovah akan̄wamde owo ita emi ke Bible​—prọfet Jonah, Mary eka Jesus, ye apostle Paul. Iyokụt n̄ko nte Jehovah akade iso ọsọn̄ọ ikọt esie idem ke ukem usụn̄ oro.

4. Nso ke ikpanam man Jehovah ọsọn̄ọ nnyịn idem?

⁴ N̄kpọ kiet emi ikemede ndinam man Jehovah ọsọn̄ọ nnyịn idem edi nnyịn ndibọn̄ akam nnọ enye. Nte enye edibọrọde akam oro edidi enye ndinọ nnyịn “odudu eke ebede ukeme owo.” (2 Cor. 4:7) N̄kpọ efen emi ikemede ndinam man Abasi ọsọn̄ọ nnyịn idem edi ndikot Ikọ esie nnyụn̄ ntie n̄kere se ikotde. (Ps. 86:11) Etop emi Jehovah ọdọn̄de ke Bible ọnọ nnyịn “enyene odudu.” (Heb. 4:12) Ama ọbọn̄ akam ọnọ Jehovah onyụn̄ okot Ikọ esie, enye ọyọsọn̄ọ fi idem yak ọyọ, aka iso okop idatesịt, mîdịghe ekeme ndinam utom emi ẹnọde fi, emi ọsọn̄de fi do. Yak ise nte Jehovah ọkọsọn̄ọde prọfet Jonah idem.

5. Ntak emi akanade ẹsọn̄ọ prọfet Jonah idem?

⁵ Akana ẹsọn̄ọ prọfet Jonah idem. Jehovah ama ọdọn̄ enye utom emi ọkọsọn̄de, edi enye ama odụk ubom efehe ọkpọn̄ utom oro. Ke ntak oro, ayak nsịn̄ enye ye mbon emi ẹkedọn̄ọde ye enye ke ubom ẹkpekekpan̄a ini akamba oyobio ọkọwọrọde. Ini ẹkesiode Jonah ẹtop ẹsịn ke inyan̄, ata akamba iyak ama emen enye, enye onyụn̄ okụt idemesie ke ebiet emi enye mîkpenịmke. Ekere ke eketie Jonah didie ke idem? Ndi enye ama ekere ke udi imọ edidi oro? Ndi enye ama ekere m̀mê Jehovah eyet ubọk ọkpọn̄ imọ taktak? Anaedi idem se ikenyek Jonah ikedịghe ekpri.

6. Didie ke Jonah 2:1, 2, 7 owụt se ikọsọn̄ọde Jonah idem ini enye esịnede ke idịbi iyak?

⁶ Ini Jonah esịnede ikpọn̄ do ke idịbi iyak, nso ke enye akanam man Jehovah ekeme ndisọn̄ọ enye idem? Enye ama ọbọn̄ akam. (Kot Jonah 2:1, 2, 7.) Kpa ye emi enye ọkọsọn̄de ibuot ye Jehovah, enye ama enen̄ede enịm ke Jehovah oyokop akam emi imọ isụhọrede idem, ikabade esịt, ibọn̄ inọ enye. N̄kpọ efen edi ke Jonah ama ekere se lkọ Abasi etịn̄de. Se inamde idọhọ ntre edi ke ediwak ikọ emi ikụtde ke akam esie ke Jonah ibuot 2 ẹdu ke n̄wed Psalm. (Ke uwụtn̄kpọ, men Jonah 2:2, 5 domo ye Psalm 69:1; 86:7.) Oro owụt ke Jonah ama ọdiọn̄ọ mme itie N̄wed Abasi oro etieti. Enye ndiketie n̄kere se mme itie oro ẹtịn̄de ke ini nnanenyịn oro ama anam enye enen̄ede enịm ke Jehovah ayan̄wam imọ. Aka ko, ke iyak oro ama ọkọkpọhi enye odori ke obot, Jonah ama eben̄e idem ndien ndinam se Jehovah ọkọdọn̄de enye.​—Jonah 2:10–3:4.

7-8. Nso isọn̄ọ brọda kiet ke Taiwan idem ke nsio nsio mfịna emi ẹsịmde enye?

⁷ Mbụk Jonah ekeme ndin̄wam nnyịn ini nsio nsio mfịna ẹsịmde nnyịn. Kop uwụtn̄kpọ owo kiet mi. Nsio nsio udọn̄ọ iyakke Brọda Zhiming b ke Taiwan ọbọ emem. Ikụreke ke oro, mbonubon mmọ ke ẹkọbọ enye n̄kpa n̄kpa ke ntak emi enye edide asan̄autom Jehovah. Enye ndibọn̄ akam nnyụn̄ n̄kpep Ikọ Abasi ke Jehovah ada ọsọn̄ọ enye idem. Enye ọdọhọ ete: “Ndusụk ini mfịna ama obụmede, esitịmede mi tutu esịt ikemeke ndina mi sụn̄ yak n̄kpep Ikọ Abasi.” Edi enye iyakke idem emem enye. Enye ọdọhọ ete: “Mmesibem iso mbọn̄ akam nnọ Jehovah, ekem mfak  earphone ke utọn̄ n̄kop mme ikwọ Obio Ubọn̄. Ndusụk ini, mmesikwọ mme ikwọ oro sụn̄sụn̄ ntem tutu esịt osụhọde mi. Ekem nyọtọn̄ọ ndikpep Ikọ Abasi.”

⁸ Mme n̄kpọ emi Zhiming ekekpepde ini enye etiede ke idemesie ekpep Ikọ Abasi ẹma ẹn̄wam enye ke usụn̄ emi enye mîkodorike enyịn. Kop uwụtn̄kpọ mi. Ke ẹma ẹkesiak enye idem ẹma yak idem ọtọn̄ọ ndisọn̄ enye sụn̄sụn̄, nurse ama ọdọhọ enye ke ibat ndatndat nsen iyịp esie enen̄ede osụhọde, ke eyedi se ẹsịnde enye iyịp. Okoneyo emi ekesierede usen emi ẹkesiakde Zhiming idem, enye ama okot mbụk sista kiet emi ọkọdọn̄ọde ukem udọn̄ọ oro ẹnyụn̄ ẹsiak enye idem. Ibat ndatndat nsen iyịp sista oro ama osụhọde akan eke esie. Kpa ye oro sista oro ikenyịmeke ẹsịn enye iyịp, idem ama onyụn̄ ọsọn̄ enye. Mbụk sista oro ama ọsọn̄ọ Zhiming idem, enye inyụn̄ inyịmeke ẹsịn enye iyịp.

9. Ekpedi mfịna emi esịmde fi anam idem emem fi, nso ke ekeme ndinam? (Se mme ndise n̄ko.)

⁹ Mfịna ama esịm fi, ndi esịt esitịmede fi tutu unen̄ekede udiọn̄ọ se ekpetịn̄de ke akam? Ndi esikak fi tutu ukemeke ndikpep Ikọ Abasi? Ti ke nte etiede fi ke idem enen̄ede an̄wan̄a Jehovah ntem. Ntre ọkpọkọm etịn̄ ikọ ifan̄ kpọt ke akam, nịm ke enye ọyọnọ fi nnennen se oyomde. (Eph. 3:20) Ekpedi nte idemfo etiede m̀mê se isụk isịnede fi ke esịt oro ifịna fi anam ọsọn̄ fi ndikot nnyụn̄ n̄kpep Ikọ Abasi, domo ndikpan̄ utọn̄ n̄kop Bible m̀mê mme n̄wed esop Abasi emi ẹkotde ẹdọn̄ ke ikpehe Intanet nnyịn. N̄kpọ efen emi ekemede ndin̄wam fi edi ndikpan̄ utọn̄ n̄kop ikwọ esop Abasi m̀mê ndiyom vidio kiet ke jw.org nse. Ama ọbọn̄ akam ọnọ Jehovah onyụn̄ ada mme n̄kpọ emi enye ọnọde nnyịn in̄wam idem oyom ibọrọ akam fo, oro owọrọ ke ọdọhọ Jehovah yak enye ọsọn̄ọ fi idem.

10. Didie ke nditọete nnyịn ẹsisọn̄ọ nnyịn idem?

¹⁰ Jehovah ekeme ndida nditọete nsọn̄ọ nnyịn idem. Mmọ ẹkeme ndidi “mme andin̄wam emi ẹsọn̄ọde [nnyịn] idem” ini mfịna esịmde nnyịn, m̀mê nte isụk itịmede ndinam utom emi ẹnọde nnyịn, emi ọsọn̄de nnyịn. (Col. 4:10, 11) “Ini nnanenyịn” ke isinen̄ede iyom mme ufan nnyịn ẹn̄wam nnyịn. (N̄ke  17:17) Idem ama emem nnyịn, nditọete nnyịn ẹkeme ndinọ nnyịn se idade ise iban̄a idem, ẹdọn̄ nnyịn esịt, ẹnyụn̄ ẹn̄wam nnyịn ika iso inam n̄kpọ Abasi. Ẹyak ise nte mbon en̄wen ẹkesọn̄ọde Mary eka Jesus idem.

11. Ntak emi akanade ẹsọn̄ọ Mary idem?

¹¹ Akana ẹsọn̄ọ Mary idem. Kere nte eketiede enye ke idem ini angel Gabriel ọdọhọde enye utọ akamba utom emi Abasi okoyomde enye anam. Mary ikọdọhọ ebe, edi akana enye oyomo idịbi. Akananam enye imanke eyen ikama, edi akana enye ese aban̄a eyen emi edidide Messiah. Akananam Mary ifiọkke erenowo, enye edinam didie itịn̄ kpukpru emi yak an̄wan̄a Joseph emi enye okoyomde ndidọ?​—Luke 1:26-33.

12. Luke 1:39-45 owụt ke didie ke ẹkesọn̄ọ Mary idem?

¹² Nso ikọsọn̄ọ Mary idem yak enye ekeme ndinam utọ akamba utom emi ẹkedọn̄de enye; utom emi edide owo ndomokiet inamke akanam? Enye ama ayak mbon en̄wen ẹn̄wam enye. Ke uwụtn̄kpọ, enye ama obụp Gabriel mme mbụme aban̄a utom emi Jehovah ọkọdọhọde enye anam. (Luke 1:34) Ke Gabriel ama okotobo enye etop oro ama, ikebịghike enye ama edika “ikpehe emi etiede obot obot” ke Judah ekese Elizabeth iman esie. Idịghe ekpri isan̄ ke ekedi, edi ama ọfọn nte enye akakade. Elizabeth ama otoro Mary, Jehovah ama onyụn̄ anam Elizabeth etịn̄ prọfesi aban̄a eyen emi ekesịnede Mary ke idịbi. Prọfesi oro ama ọsọn̄ọ Mary idem. (Kot Luke 1:39-45.) Mary ọkọdọhọ ke Jehovah “amada ubọk esie anam ọkpọsọn̄ n̄kpọ.” (Luke 1:46-51) Jehovah akada Gabriel ye Elizabeth ọsọn̄ọ Mary idem.

13. Nso ufọn ke sista kiet ke Bolivia akadia ini enye ayakde nditọete ẹn̄wam enye?

¹³ Nditọete ẹkeme ndisọn̄ọ fi idem nte ẹkesọn̄ọde Mary idem. Sista Dasuri ke Bolivia ama oyom ẹsọn̄ọ enye idem ntre. Ini ete esie ọkọdọn̄ọde udọn̄ọ emi mînyeneke usọbọ onyụn̄ odude ke ufọkibọk, Dasuri ekese aban̄a enye. (1 Tim. 5:4) Edi ikesimemke ye sista oro ndusụk ini. Enye ọdọhọ ete, “Ediwak ini ekesitie mi nte ndikemeke aba.” Edi nsonso oro, enye ikọdọhọke mbon en̄wen ẹn̄wam enye. Enye ọdọhọ ete: “N̄koyomke ndimen afanikọn̄ mi n̄kafịna nditọete. N̄kekere ke esịt mi ke Jehovah ayan̄wam mi nnam se anade nte nnam. Edi mma ndikụt ke ami ndidian̄ade idem n̄kpọn̄ mbon eken ọkọwọrọ ke ndomo ndikọk mfịna oro ke idemmi ikpọn̄.” (N̄ke 18:1) Dasuri ama ebiere ndiwet leta ntịn̄ nte n̄kpọ etiede ye enye nnọ ufan esie ifan̄. Enye ọdọhọ ete: “Ndima nditọete mi ẹma ẹsọn̄ọ mi idem. Ndiọn̄ọke nte n̄kpenịmde inua ntịn̄ se mmọ ẹkenamde ẹnọ mi. Mmọ ẹma ẹsimen udia ẹsọk nnyịn ke ufọkibọk ẹnyụn̄ ẹkot mme itie Bible ẹsọn̄ọ mi idem. Enem etieti ndidiọn̄ọ ke imenyene owo. Isịne ke ubon ikọt Abasi, ndien mbon emi ẹdọn̄ọde ke ubon oro ẹwak etieti. Mmọ ẹben̄e idem ndin̄wam fi. Akpatua, mmọ ẹyetiene fi ẹtua, ẹnyụn̄ eberi fi edem yak aka iso anam n̄kpọ Abasi.”

14. Ntak emi ikpesiyakde mbiowo ẹn̄wam nnyịn?

¹⁴ Usụn̄ kiet emi Jehovah esisọn̄ọde nnyịn idem edi enye ndinam mbiowo ẹn̄wam nnyịn. Mmọ ẹdi enọ emi enye adade ọsọn̄ọ nnyịn idem, afiak anam ikop inem idem. (Isa. 32:1, 2) Ekpenyene se ifịnade fi emi anamde esịt etịmede fi, keneme ye mbiowo. Mmọ ẹkpeteme fi se edinamde, nyịme ke ofụri esịt nyụn̄ nam. Jehovah ekeme ndida mmọ nsọn̄ọ fi idem.

15. Nso idotenyịn ke kpukpru mme Christian ẹnyene?

¹⁵ Nti n̄kpọ emi Abasi ọn̄wọn̄ọde ke Bible ẹkeme ndinam inyene idotenyịn, ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ nnyịn idem ika iso inam n̄kpọ Abasi. (Rome 4: 3, 18-20) Ndusụk nnyịn mme Christian idori enyịn ndikodu uwem ke nsinsi ke heaven, ndusụk ẹdori enyịn ndidu uwem ke nsinsi ke isọn̄ emi ke Paradise. Idotenyịn oro esisọn̄ọ nnyịn idem yak iyọ mfịna emi esịmde nnyịn, ikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄, inyụn̄ inam nsio nsio utom emi ẹnọde nnyịn ke esop. (1 Thess. 1:3) Kpa idotenyịn oro ọkọsọn̄ọ apostle Paul idem.

16. Ntak emi akanade ẹsọn̄ọ apostle Paul idem?

¹⁶ Akana ẹsọn̄ọ Paul idem. Ke leta emi enye ekewetde ọnọ mbon Corinth, enye ekemen idemesie odomo ye eso mbat emi ekemede ndisọp mbomo. Ẹma “ẹfịk” enye, “ekikere etịmede” enye, “ẹkọbọ” enye, ẹnyụn̄ ‘ẹduọk enye ke isọn̄.’ Enye ama akam okụt n̄kpa ke enyịn. (2 Cor. 4:8-10) Paul ekewet mme ikọ itie n̄wed oro ọyọhọ ikata emi enye akasan̄ade ke nsio nsio itie ọkwọrọ ikọ. Ini enye ekewetde, etie nte enye ikọdiọn̄ọke ke se ifịtde idi ayakakan oro; ke mbon ntịme ẹyetịm enye nte ẹyom ndiwowot, ẹyemụm enye, ubom emi enye esịnede eyesịp, ẹyenyụn̄ ẹkọbi enye.

17. Udiana Corinth 4:16-18 owụt ke nso ikọsọn̄ọ Paul idem yak ọyọ mme mfịna emi ẹkesịmde enye?

¹⁷ Paul ndikesịn ekikere ke idotenyịn emi enye ekenyenede akan̄wam enye ọyọ mme mfịna esie. (Kot 2 Corinth 4:16-18.) Enye ama ọdọhọ mbon Corinth ke kpa ye emi idem imọ “ataharede,” ke imọ idiyakke oro anam idem emem imọ. Paul ekenen̄ede esịn ekikere esie ke ini iso. Enye akada idotenyịn emi enye ekenyenede ndikodu uwem ke nsinsi ke heaven nte n̄kpọ “emi etịmde-tịm odobi akan,” onyụn̄ eben̄e idem ndiyọ afanikọn̄ ekededi ke ntak oro. Paul ama esitie ekere idotenyịn oro, oro akanam enye “afiak edi obufa ke usen ke usen.”

18. Didie ke se Abasi ọn̄wọn̄ọde ndinam ke ini iso ọsọn̄ọ Tihomir ye ubon esie idem?

¹⁸ Se isọn̄ọde Brọda Tihomir ke Bulgaria idem edi idotenyịn emi enye enyenede. Isua ifan̄ ko ke edem, Zdravko eyeneka esie erenowo emi enye ọsọn̄ọde ama enyene aksiden, akpa. Tihomir ama ofụhọ eyeneka esie oro ebịghi. Se in̄wamde enye ye ubon esie ẹyọ edi  mmọ nditie n̄kere nte ediset ke n̄kpa editiede. Tihomir ọdọhọ ete: “Ke uwụtn̄kpọ, imesineme ebiet emi idikụtde Zdravko, utọ udia emi iditemde inọ enye, mbon emi idikotde usọrọ emi idisịnde inọ enye ke enye ama eset, ye se itịbede ke mme akpatre usen emi iditịn̄de inọ enye.” Tihomir ọdọhọ ke ndisịn ekikere ke idotenyịn emi mmimọ inyenede ọsọn̄ọ imọ ye ubon imọ idem yak ika iso iyọ, onyụn̄ anam inyene ime ibet ini emi Jehovah edinamde eyeneka imọ eset.

19. Nso ke akpanam man enen̄ede enịm se Jehovah ọn̄wọn̄ọde ndinam ke ini iso? (Se ndise n̄ko.)

¹⁹ Nso ke akpanam man enen̄ede enịm se Abasi ọn̄wọn̄ọde ndinam ke ini iso? Edieke edide odori enyịn ndidu uwem ke nsinsi ke isọn̄, kot mme n̄kpọ emi Bible etịn̄de aban̄a Paradise nyụn̄ ntie kere. (Isa. 25:8; 32:16-18) Kere nte uwem editiede ke obufa ererimbot. Da nte ke omokụt idemfo do. Anie ke okụt? Nso ye nso ke okop? Etie fi didie ke idem? Se idin̄wamde fi yak enen̄ede okụt nte uwem editiede ke Paradise edi ndise mme ndise Paradise ke mme n̄wed esop Abasi, mîdịghe ese ikwọ emi Obufa Ererimbot, Paradise Edisesịm, m̀mê Kere ini Emi. Ikpesiwak nditie n̄kere nte uwem editiede ke obufa ererimbot, mme mfịna emi inyenede idahaemi ẹdidi n̄kpọ ‘ibio ini ẹnyụn̄ ẹfere.’ (2 Cor. 4:17) Idotenyịn emi Jehovah ọnọde fi do ke enye edida isọn̄ọ fi idem.

20. Idem ke ini idem ememde nnyịn, nso ikeme ndisọn̄ọ nnyịn idem?

²⁰ Idem ke ini idem ememde nnyịn, “Abasi ayanam nnyịn ikop odudu.” (Ps. 108:13) Mme n̄kpọ emi Jehovah ọnọde fi ada ọsọn̄ọ idem ẹdodu ke isọn̄. Ntre, ama enyene utom emi ọsọn̄de fi ndinam, enyene mfịna emi osụk ọyọde, mîdịghe oyom ndika iso n̄kop idatesịt, bọn̄ akam nọ Jehovah ke ofụri esịt nyụn̄ kpep Ikọ Abasi man okụt se enye oyomde anam. Yak nditọete ẹsọn̄ọ fi idem. Sịn ofụri ekikere fo ke nti n̄kpọ emi Jehovah ọn̄wọn̄ọde ndinam ke ini iso. Ke ini ke ini, tie kere mme n̄kpọ oro. Ama anam ntre, ‘ẹyeda kpukpru odudu ẹsọn̄ọ fi idem ke udomo oro ekemde ye ubọn̄ ubọn̄ ukeme Abasi man enen̄ede ọyọ onyụn̄ enyene anyanime ye idatesịt.’​—Col. 1:11.