1. Nɛ̌ Mawu ka nɔ ná hlɔ̌nhlɔ́n mɛsɛntɔ́ tɔn lɛ́ gbɔn ɖo hwexónu?

 HWƐHWƐ wɛ Xó Mawu tɔn nɔ ɖɔ dó gbejínɔtɔ́ lɛ́ wú ɖɔ yě ɖó hlɔ̌nhlɔ́n. Amɔ̌, mɛ e tlɛ ɖó hlɔ̌nhlɔ́n hú gǎn ɖo yě mɛ é nɔ mɔ hwebǐnu ɖɔ émí ɖó hlɔ̌nhlɔ́n ǎ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, ɖo ninɔmɛ ɖé lɛ́ mɛ ɔ, axɔ́sú Davídi mɔ ɖɔ émí “lí dǒ só ɖɔhun,” amɔ̌, ɖo ninɔmɛ ɖěvo lɛ́ mɛ ɔ, é mɔ ɖɔ émí kún ɖó gǎn ó, bɔ xɛsi ɖi i. (Ðɛh. 30:8) Sanmusɔ́ɔn mɔ ɖɔ émí ɖó hlɔ̌nhlɔ́n titewungbe tɔn hwenu e gbigbɔ mímɛ́ Mawu tɔn ɖo ali xlɛ́ ɛ wɛ é có, é tuun ɖɔ hlɔ̌nhlɔ́n e nɔ gosín Mawu gɔ́n é mɛvo ɔ, émí kún “sɔ́ ná ɖó hlɔ̌nhlɔ́n [ó], bo ná cí gbɛtɔ́ kpaa ɖé ɖɔhun.” (Hwɛ. 14:5, 6; 16:17) Jexóva ɖokpónɔ wɛ nɔ ná hlɔ̌nhlɔ́n mɛsɛntɔ́ tɔn gbejínɔtɔ́ lɛ́.

2. Aniwú mɛsɛ́dó Pɔ́lu ka ɖɔ ɖɔ émí kún ɖó gǎn ó, bo ka lɛ́ ɖɔ ɖɔ émí mɔ hlɔ̌nhlɔ́n? (2 Kɔlɛ́ntinu lɛ́ 12:9, 10)

² Mɛsɛ́dó Pɔ́lu tuun ɖɔ émí lɔ ɖó hlɔ̌nhlɔ́n e nɔ gosín Jexóva gɔ́n é sín hudó. (Xa 2 Kɔlɛ́ntinu lɛ́ 12:9, 10.) Mǐ mɛ gěgé ɖɔhun ɔ, Pɔ́lu lɔ mɔ azɔn wúvɛ́. (Ga. 4:13, 14) Hweɖélɛ́nu ɔ, nǔ ɖagbe wiwa nɔ vɛ́ wǔ n’i. (Hlɔ̌. 7:18, 19) Gɔ́ ná ɔ, hweɖélɛ́nu ɔ, ado hu i, bɔ xɛsi lɛ́ ɖi i. (2 Kɔ. 1:8, 9) É ɖo mɔ̌ có, hwenu e Pɔ́lu ma ɖó gǎn ǎ é ɔ, é nɔ ɖó hlɔ̌nhlɔ́n. Gbɔn nɛ̌ é? Jexóva nɔ ná ɛ hlɔ̌nhlɔ́n e sín hudó é ɖó bá dɛ ɖo tagba tɔn lɛ́ nu é.

3. Nǔkanbyɔ́ tɛ́ lɛ́ mǐ ka ná ná xósin ná ɖo xóta élɔ́ mɛ?

³ Jexóva d’akpá ɖɔ émí ná ná hlɔ̌nhlɔ́n mǐ lɔ, bɔ mǐ ná dɛ ɖo tagba mǐtɔn lɛ́ nu. (1 Pi. 5:10) Amɔ̌, mǐ sixú blá alɔ dó wǔ bo ɖó nukún ɖɔ mǐ ná mɔ hlɔ̌nhlɔ́n énɛ́ ǎ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, mɔ̌to ɖó hudó mɔtɛ́ɛ tɔn cóbó ná yi. Amɔ̌, mɔ̌tokuntɔ́ ɔ ɖó ná ɖó afɔ nǔ e nɔ zɔ́n bɔ mɔ̌to ɔ nɔ sɛ tɛn é jí cóbó ná sixú yi fí ɖěbǔ. Ðo ali ɖokpó ɔ nu ɔ, Jexóva ɖo gbesisɔmɛ bo ná ná mǐ hlɔ̌nhlɔ́n e sín hudó mǐ ɖó é, amɔ̌, mǐ ɖó ná ɖe afɔ ɖé lɛ́  cóbá ɖu le tɔn. Tuto tɛ́ Jexóva ka bló bo ná dó nɔ ná hlɔ̌nhlɔ́n mǐ? Gɔ́ ná ɔ, étɛ́ lɛ́ é ka byɔ́ ɖɔ mǐ ní wa cóbó ná mɔ hlɔ̌nhlɔ́n énɛ́? Ée mǐ ná ɖo lěe Jexóva ná hlɔ̌nhlɔ́n mɛ e xó Biblu ɖɔ é atɔn élɔ́ lɛ́ gbɔn é gbéjé kpɔ́n wɛ é ɔ, mǐ ná mɔ xósin nǔkanbyɔ́ énɛ́ lɛ́ tɔn: Gbeyíɖɔ Jonási, Mali Jezu sín nɔ kpó mɛsɛ́dó Pɔ́lu kpó. Mǐ ná lɛ́ mɔ lěe Jexóva kpo ɖo hlɔ̌nhlɔ́n ná mɛsɛntɔ́ tɔn lɛ́ wɛ ɖo égbé, ɖo ali ɖokpó ɔ lɛ́ nu gbɔn é.

4. Nɛ̌ mǐ ka sixú mɔ hlɔ̌nhlɔ́n e Jexóva nɔ ná mɛ é gbɔn?

⁴ Ali e nu mǐ sixú mɔ hlɔ̌nhlɔ́n Jexóva tɔn ɖe é ɖokpó wɛ nyí gbɔn ɖɛ xixo gblamɛ. Bo ná dó ná sin nú ɖɛ mǐtɔn lɛ́ ɔ, Jexóva sixú ná mǐ ‘hlɔ̌nhlɔ́n e zɛ gbɛtɔ́ tɔn wú’ é. (2 Kɔ. 4:7) Ényí mǐ nɔ xa Xó tɔn, bo nɔ lin tamɛ d’é jí ɔ, mǐ sixú lɛ́ mɔ hlɔ̌nhlɔ́n. (Ðɛh. 86:11) Wɛn Jexóva tɔn e ɖo Biblu mɛ nú mǐ é “ɖó hlɔ̌nhlɔ́n.” (Ebl. 4:12) Ényí a xo ɖɛ sɛ́dó Jexóva, bo xa Xó tɔn ɔ, a ná mɔ hlɔ̌nhlɔ́n e sín hudó a ɖó bo ná dɛ, kpo ɖo awǎjijɛ ɖó wɛ, alǒ ná wa azɔ̌ syɛ́nsyɛ́n ɖe é. Ð’ayi lěe Jexóva ná hlɔ̌nhlɔ́n gbeyíɖɔ Jonási gbɔn é wú.

5. Aniwú gbeyíɖɔ Jonási ka ɖó hudó akɔ́nkpinkpan tɔn?

⁵ Gbeyíɖɔ Jonási ɖó hudó akɔ́nkpinkpan tɔn. Xɛsi ɖi i dó fí e Jexóva sɛ́ ɛ dó é wú, énɛ́ wú ɔ, é sɔ́ yi fí ɔ ǎ, bo byɔ́ batóo e ɖidó fí ɖěvo é mɛ. Wǎgbɔ tɔn ɔ, é ɖibla kú ɖo jɔhɔn syɛ́nsyɛ́n e nyi é ɖé hwenu, bo sɔ́ gbɛ mɛ e kpó é kpó ɖo batóo ɔ mɛ lɛ́ é tɔn ɖ’axɔ́ nu. Hwenu e yě ɖe è sín batóo ɔ mɛ bo dá ɛ dó xu ɔ mɛ é ɔ, é wá mɔ éɖée ɖo fí e é ma nɔ kpɔ́n ǎ é ɖé, énɛ́ wɛ nyí ablu gɔngɔn ɖé mɛ, ɖo hweví ɖaxó ɖé xomɛ. Nɛ̌ nǔ ka cí nú Jonási bɔ a lin? É ka lin ɖɔ émí ná kú dó hweví ɔ xomɛ wɛ a? Vlafo, é ka kanbyɔ́ éɖée ɖɔ Jexóva gbɛ́ émí, alǒ kpo ɖo wǎn yí nú émí wɛ a jí wɛ a? Jonási sín ayi ɖó ná ko gba dó tawun.

6. Sɔgbe xá Jonási 2:2, 3, 8 ɔ, étɛ́ ka ná hlɔ̌nhlɔ́n Jonási hwenu e é ɖo hweví ɔ xomɛ é?

⁶ Ani Jonási ka wa dó mɔ hlɔ̌nhlɔ́n hwenu e é ɖo éɖokpónɔ ɖo hweví ɖé xomɛ é? É xo ɖɛ sɛ́dó Jexóva. (Xa Jonási 2:2, 3, 8.) Jonási tlí tó nú Jexóva có, é ka ɖeji ɖɔ Jexóva ná ɖótó ɖɛ e émí xo kpó mɛɖéesɔ́hwe kpó, bɔ é lɛ́ ɖe xlɛ́ ɖɔ hwɛ tɔn vɛ́ n’i é. Jonási lɛ́ lin tamɛ dó wěmafɔ ɖěɖěe é ko xa wá yi lɛ́ é jí kpó sɔxwixwe kpó. Aniwú mǐ ka sixú ɖɔ mɔ̌? Ðo ɖɛ e é xo bɔ è wlán dó Jonási wěmata 2​gɔ́ ɔ mɛ é mɛ ɔ, é zán xókwín kpó nukɛgbe kpó e è mɔ ɖo ɖɛhanwéma lɛ́ mɛ é gěgé. (Ði kpɔ́ndéwú ɔ, sɔ́ jlɛ́ dó Jonási 2:3, 6 kpó Ðɛhan 69:2; 86:7 kpó wú.) É ɖo wɛn ɖɔ Jonási tuun wěmafɔ énɛ́ lɛ́ ganjí, bɔ tamɛ e é lin dó yě jí ɖo hwenu vɛ́ wǔ énɛ́ lɛ́ mɛ é zɔ́n bɔ é ɖeji ɖɔ Jexóva ná d’alɔ émí. Jexóva hwlɛ́n Jonási, bɔ nukɔnmɛ ɔ, é wá ɖo gbesisɔmɛ bá wa azɔ̌ e Jexóva zɔ́n ɛ é.—Joná. 2:11–3:4.

7-8. Étɛ́ ka ná hlɔ̌nhlɔ́n nɔví súnnu e nɔ nɔ Taïwan é ɖokpó hwenu e é ɖo wǔvɛ́ lɛ́ mɛ é?

⁷ Ényí mǐ ɖo ninɔmɛ vɛ́ wǔ vovo lɛ́ mɛ gbɔn wɛ ɔ, kpɔ́ndéwú Jonási tɔn sixú d’alɔ mǐ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, Zhiming, b éé nyí nɔví súnnu ɖé ɖo Taïwan é se azɔn wúvɛ́ syɛ́nsyɛ́n lɛ́. É lɛ́ dɛ ɖo gbeklánxámɛ xwédo tɔn syɛ́nsyɛ́n ɖé nu, ɖó nǔ e é ɖi nú Jexóva é wútu. É nɔ xo ɖɛ sɛ́dó Jexóva, bo nɔ lɛ́ kplɔ́n nǔ, bɔ Jexóva gbɔn nǔ énɛ́ lɛ́ sín yɛkan mɛ, bo ná ɛ hlɔ̌nhlɔ́n. É yí gbe ɖɔ: “Ényí tagba lɛ́ wá fɔ́n hweɖélɛ́nu ɔ, ado nɔ hu mì káká bɔ, un nɔ sixú byɔ́ nyiɖée mɛ, bo kplɔ́n nǔ ǎ.” Amɔ̌, é jó gbe ǎ. É ɖɔ: “Nǔ cí mɔ̌ ɔ, nǔ nukɔntɔn e un nɔ wa é wɛ nyí ɖɔ, un nɔ xo ɖɛ sɛ́dó Jexóva. Énɛ́ gúdo ɔ, un nɔ fɔ ekutɛ́ɛ ce lɛ́ dó tó mɛ, bo nɔ ɖótó han Axɔ́súɖuto ɔ tɔn lɛ́.  Hweɖélɛ́nu ɔ, un tlɛ nɔ ji han énɛ́ lɛ́ dó do káká jɛ hwenu e un mɔ nyiɖée mɛ é. Énɛ́ gúdo ɔ, un nɔ jɛ nǔ kplɔ́n jí.”

⁸ Nǔkplɔ́nkplɔ́n mɛɖésúnɔ tɔn ná hlɔ̌nhlɔ́n Zhiming, ɖo ali e é ma ɖó nukún tɔn ǎ lɛ́ é nu. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, hwenu e è wa mɛzizɛzɔ́ e gɛ́dɛ́ tawun é ɖé n’i gúdo é ɔ, dotóo ɖé ɖɔ n’i ɖɔ ɖó hun (globules rouges) tɔn yi do wútu ɔ, é ná byɔ́ ɖɔ è ní dó hun n’i. Ðo zǎn e jɛ nukɔn nú mɛzizɛ ɔ é mɛ ɔ, Zhiming xa nǔ dó nɔví nyɔ̌nu e è wa mɛzizɛzɔ́ syɛ́nsyɛ́n ɖokpó ɔ ná é wú. Hun (globules rouges) éyɛ́tɔn yi do hú Zhiming tɔn; é yí gbe nú è dó hun n’i ǎ có, é ka mɔ éɖée mɛ. Nǔ énɛ́ e Zhiming xa é ná ɛ hlɔ̌nhlɔ́n, bɔ é nɔ gbejí.

9. Ényí wǔvɛ́ ɖé zɔ́n bónú gǎn vɔ ɖo wǔ we ɔ, étɛ́ a ka sixú wa? (Lɛ̌ kpɔ́n ɖiɖe ɔ kpó fɔtóo ɔ kpó.)

⁹ Ényí a ɖo wǔvɛ́ ɖé se wɛ ɔ, a ka nɔ mɔ ɖɔ é hú gǎn émí káká bɔ ɖɛ xixo sɛ́dó Jexóva nɔ nyí kpɛtɛ nú we wɛ a? Alǒ a nɔ mɔ ɖɔ kan mɛ gbɔjɔ́ émí káká bɔ nǔkplɔ́nkplɔ́n nɔ vɛ́ wǔ nú émí wɛ a? Hɛn d’ayi mɛ ɖɔ Jexóva mɔ nukúnnú jɛ ninɔmɛ towe mɛ bǐ mlɛ́mlɛ́. Énɛ́ wú ɔ, ényí a ná bo tlɛ xo ɖɛ kléwún ɖé sɛ́dó è ɔ, a sixú ɖeji ɖɔ é ná ná we nǔ e sín hudó a ɖó é pɛ́pɛ́pɛ́. (Efɛ́. 3:20) Ényí gǎn hwedó we, alǒ akpa jɛ wǔ we ɖo lěe nǔ nɔ cí nú mɛ é linu, bɔ é syɛ́n tawun, lobɔ é zɔ́n bɔ a ma sixú xa nǔ, alǒ kplɔ́n nǔ ǎ ɔ, a sixú tɛ́n kpɔ́n bo ɖótó xóyídókanjí Biblu kpó wěma mǐtɔn lɛ́ kpó tɔn. A sixú lɛ́ mɔ ɖɔ han mǐtɔn lɛ́ ɖě ɖíɖó tó, alǒ video e ɖo jw.org jí é ɖé kpínkpɔ́n ná d’alɔ émí. Ényí a nɔ xo ɖɛ sɛ́dó Jexóva, bo nɔ ba sin nú ɖɛ towe lɛ́ gbɔn nǔ ɖěɖěe Jexóva sɔ́ nǔ tɔn nú mǐ ɖo gbigbɔ kpáxwé lɛ́ é gblamɛ hǔn, byɔ̌byɔ́ Jexóva wɛ a ɖe gbɔn mɔ̌ ɖɔ é ní ná hlɔ̌nhlɔ́n émí nɛ́.

10. Nɛ̌ nǔɖitɔ́ hǎtɔ́ mǐtɔn lɛ́ ka nɔ ná hlɔ̌nhlɔ́n mǐ gbɔn?

¹⁰ Jexóva sixú gbɔn nɔví gbigbɔ tɔn mǐtɔn lɛ́ jí bo dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú mǐ. Yě sixú nyí “jɔtɛn gbɔdónúmɛ tɔn ɖaxó ɖé” nú mǐ hwenu e mǐ ɖo wǔvɛ́ ɖé mɛ gbɔn wɛ, alǒ ɖó azɔ̌ syɛ́nsyɛ́n ɖé bá wa é. (Koló. 4:10, 11) Tají ɔ, mǐ ɖó hudó xɔ́ntɔn lɛ́ tɔn ɖo “adǎngbomɛ hwenu.” (Nǔx. 17:17) Ényí gǎn vɔ ɖo mǐ wú ɔ, nǔɖitɔ́ hǎtɔ́ mǐtɔn lɛ́ sixú d’alɔ mǐ  ɖo agbaza, lěe nǔ nɔ cí nú mɛ é kpó gbigbɔ kpó lixo. Kpɔ́n lěe mɛ ɖěvo lɛ́ ná hlɔ̌nhlɔ́n Mali e nyí nɔ Jezu tɔn é gbɔn é.

11. Étɛ́wú Mali ka ɖó hudó hlɔ̌nhlɔ́n tɔn?

¹¹ Mali ɖó hudó hlɔ̌nhlɔ́n tɔn. Dǒ nukún lěe é ná ko flú sɔ, hwenu e wɛnsagun Gabliyɛ́li wá dó azɔ̌ kpinkpɛn e ná wa wɛ é ɖe é sín wɛn n’i gúdo é mɛ kpɔ́n. É ko da asú ǎ, bo ka ná mɔ xo. É tuun nǔ ɖě dó vǐ kplɔ́nkplɔ́n wú ǎ, bo ka ná wá kpé nukún dó vǐ vǔ e ná wá húzú Mɛsíya ɔ é wú. É ɖó xó xá mɛɖé kpɔ́n gbeɖé ǎ, bo ka ná yi ɖɔ nú asú xɔ́ntɔn tɔn Jozɛ́fu din ɖɔ émí ɖo xo a?—Luk. 1:26-33.

12. Sɔgbe xá Luki 1:39-45 ɔ, nɛ̌ Mali ka mɔ hlɔ̌nhlɔ́n e sín hudó é ɖó é gbɔn?

¹² Nɛ̌ Mali ka mɔ hlɔ̌nhlɔ́n e sín hudó é ɖó, bá wa azɔ̌ ɖaxó énɛ́ e mɛɖé ma ko wa kpɔ́n gbeɖé ǎ é gbɔn? É ba alɔdó mɛ ɖěvo lɛ́ tɔn. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, é byɔ́ Gabliyɛ́li ɖɔ é ní ɖɔ gǒflɛ́mɛ ɖěvo lɛ́ nú émí dó azɔ̌ ɔ wú. (Luk. 1:34) Táan kpɛɖé ɖo énɛ́ gúdo ɔ, é yi ba hɛ̌nnumɔ tɔn Elizabɛ́ti kpɔ́n ɖo toxo Judáa tɔn e “ɖo sókan mɛ é” ɖé mɛ. Tomɛyiyi énɛ́ nylá ɖěbǔ ǎ. Elizabɛ́ti kpa Mali, bɔ Mawu sɔ́ d’ayi mɛ n’i bɔ é má nǔɖɔɖayǐ e dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú mɛ, bo ɖɔ xó dó Mali sín vǐ e è ma ko ji ǎ é wú é ɖé xá ɛ. (Xa Luki 1:39-45.) Mali ɖɔ ɖɔ Jexóva “zán hlɔ̌nhlɔ́n tɔn dó bló nǔ ɖaxó ɖaxó lɛ́ ná.” (Luk. 1:46-51) Jexóva gbɔn Gabliyɛ́li kpó Elizabɛ́ti kpó jí, bo ná hlɔ̌nhlɔ́n Mali.

13. Nɛ̌ nɔví nyɔ̌nu e nɔ nɔ Bolivie é ɖokpó ka ɖu le alɔdó nǔɖitɔ́ hǎtɔ́ tɔn lɛ́ tɔn biba tɔn gbɔn?

¹³ Mali ɖɔhun ɔ, nǔɖitɔ́ hǎtɔ́ towe lɛ́ sixú ná hlɔ̌nhlɔ́n hwi lɔ. Nɔví nyɔ̌nu ɖé nɔ nɔ Bolivie, bo nɔ nyí Dasuri, bɔ é lɔmɔ̌ ɖó hudó hlɔ̌nhlɔ́n mɔ̌hun tɔn. Hwenu e è mɔ kúzɔn ɖé nú tɔ́ tɔn, bo glɔ́n ɛ ɖó dotóoxwé é ɔ, é ɖo gbesisɔmɛ bá dó kɔ nukúnkpíkpé dó tɔ́ tɔn wú sín azɔ̌ mɛ hú gǎn lěe é ko nɔ bló gbɔn é. (1 Tim. 5:4) É nɔ bɔ wǔ hwebǐnu ǎ. É ɖɔ: “Azɔn mɔ̌kpán wɛ un kanbyɔ́ nyiɖée ɖɔ nǎ kpa mì wɛ jɛ́n é ka ɖe a jí.” É ka ba alɔdó a? É wa mɔ̌ ɖo bǐbɛ́mɛ ǎ. É tínmɛ ɖɔ: “Un ba ná d’ayimɛya nú nɔví lɛ́ ǎ. Un lin tamɛ gbɔn lě: ‘Jexóva wɛ ná dó alɔ e sín hudó un ɖó é mì.’ Amɔ̌, énɛ́ gúdo ɔ, é wá ɖ’ayi wú ɖɔ ényí émí ɖo émíɖée ɖe ɖó vo nú mɛ ɖěvo lɛ́ wɛ hǔn, tíntɛ́nkpɔ́n wɛ émí ɖe bá ɖe ɖɛ tagba émítɔn lɛ́ émíɖokpó nɛ́.” (Nǔx. 18:1) Dasuri wá gbeta ɔ kɔn bo ná wlán nǔ sɛ́dó xɔ́ntɔn tɔn ɖé lɛ́, lobo tínmɛ ninɔmɛ tɔn nú yě. É ɖɔ: “Un sixú ɖɔ xó ɖěbǔ dó tínmɛ lěe nǔɖitɔ́ hǎtɔ́ vívɛ́ ce lɛ́ dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú mì sɔ é ǎ. Yě nɔ hɛn nǔɖuɖu wá dotóoxwé ɔ, bo nɔ lɛ́ má wěmafɔ e dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú mɛ lɛ́ é xá mì. Ényí mǐ tuun ɖɔ mǐ kún ɖo mǐɖokpónɔ ó ɔ, gbɛ vo mɛ wɛ mǐ nɔ nɔ. Mǐ mɛ bǐ wɛ ɖo xwédo Jexóva tɔn e d’agba é mɛ; mɛ e ɖo xwédo ɔ mɛ lɛ́ é bǐ wɛ ɖo gbesisɔmɛ bo ná d’alɔ we, ya avǐ xá we, bo lɛ́ dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú we bónú a ná kpo ɖo Jexóva sɛn ɖó kpɔ́ xá yě wɛ.”

14. Aniwú mǐ ka ɖó ná nɔ yí gbe nú alɔdó mɛxó agun tɔn lɛ́ tɔn?

¹⁴ Mɛxó agun tɔn lɛ́ wɛ nyí ali e nu Jexóva nɔ gbɔn dó ná hlɔ̌nhlɔ́n mǐ é ɖokpó. Nǔníná wɛ yě nyí, bɔ Jexóva nɔ zán dó ná hlɔ̌nhlɔ́n mǐ, lobo lɛ́ fá kɔ nú mǐ. (Eza. 32:1, 2) Énɛ́ wú ɔ, ényí a flú hǔn, ɖɔ nǔ e ɖo adohu adohu ɖó nú we wɛ lɛ́ é nú mɛxó agun tɔn lɛ́. Ényí yě d’alɔ we hǔn, yǐ gbe nú alɔdó yětɔn kpó nǔsumɛnukúnmɛ kpó. Jexóva sixú gbɔn gbla yětɔn mɛ dó ná hlɔ̌nhlɔ́n we.

15. Nukúnɖíɖó tɛ́ ka nɔ xɔ akwɛ́ ɖo klisánwun lɛ́ bǐ nukúnmɛ?

¹⁵ Nukúnɖíɖó mǐtɔn e jínjɔ́n Biblu jí é sixú ná hlɔ̌nhlɔ́n mǐ. (Hlɔ̌. 4:3, 18-20) Mǐ ɖó nukúnɖíɖó gbɛ ninɔ káká sɔ́yi tɔn e akwɛ́ ma  sixú xɔ ǎ é, bóyá, ɖo ayǐkúngban e ná wá húzú palaɖísi é jí, alǒ ɖo Axɔ́súɖuto jǐxwé tɔn mɛ. Nukúnɖíɖó mǐtɔn nɔ ná hlɔ̌nhlɔ́n mǐ, bɔ mǐ nɔ dɛ ɖo tagba lɛ́ nu, nɔ jlá wɛn ɖagbe ɔ, lobo nɔ lɛ́ wa azɔ̌ vovo lɛ́ ɖo agun ɔ mɛ. (1 Tɛ. 1:3) Nukúnɖíɖó énɛ́ ɖokpó ɔ wɛ ná hlɔ̌nhlɔ́n mɛsɛ́dó Pɔ́lu.

16. Étɛ́wú mɛsɛ́dó Pɔ́lu ka ɖó hudó hlɔ̌nhlɔ́n tɔn?

¹⁶ Pɔ́lu ɖó hudó hlɔ̌nhlɔ́n tɔn. Ðo wěma e é sɛ́dó Kɔlɛ́ntinu lɛ́ é mɛ ɔ, é sɔ́ éɖée jlɛ́ dó kozɛ́n wú. È “fyɔ́n ɛ,” “é dán ɖěwagbɛn,” è “dó ya n’i,” bo lɛ́ “zin i dɛ́.” Nǔgbó ɔ, hweɖélɛ́nu ɔ, gbɛ tɔn nɔ axɔ́ nu. (2 Kɔ. 4:8-10) Tomɛyiyi mɛsɛ́dó tɔn Pɔ́lu tɔn atɔngɔ́ ɔ hwenu wɛ é wlán nǔ énɛ́ lɛ́. Ée é wlán nǔ énɛ́ lɛ́ gúdo é ɔ, é lɛ́ gbɔn wǔvɛ́ gěgé ɖěvo lɛ́ mɛ. Ahwan wɔ̌búwɔ́bú ɖé xo dǎka wǔ tɔn, è wlí i, tɔjíhún gba d’è, bɔ è lɛ́ sú i dó gankpá mɛ.

17. Sɔgbe xá 2 Kɔlɛ́ntinu lɛ́ 4:16-18 ɔ, étɛ́ ka d’alɔ Pɔ́lu bɔ é dɛ ɖo tagba tɔn lɛ́ nu?

¹⁷ Ayi e Pɔ́lu sɔ́ ɖó nukúnɖíɖó tɔn jí é wɛ ná ɛ hlɔ̌nhlɔ́n bɔ é dɛ. (Xa 2 Kɔlɛ́ntinu lɛ́ 4:16-18.) É ɖɔ nú Kɔlɛ́ntinu lɛ́ ɖɔ ényí mɛ e émí nyí ɖo wěxo é “ɖo gǔdo wá yi wɛ ɔ,” énɛ́ kún ná zɔ́n bónú awakanmɛ ná kú émí ó. Pɔ́lu sɔ́ ayi ɖó sɔgúdo jí. Nukúnɖíɖó e é ɖó bá nɔ gbɛ káká sɔ́yi ɖo jǐxwé é “nɔ fɔ́n bo nɔ ɖo agba dó d’é jí wɛ,” énɛ́ zɔ́n bɔ é ɖo gbesisɔmɛ bá dɛ ɖo wǔvɛ́ ɖěbǔ e ná wá xwetɔ́n ɖo nukɔn tɔn é nu. Pɔ́lu lin tamɛ dó nukúnɖíɖó énɛ́ jí kpó sɔxwixwe kpó, bɔ énɛ́ zɔ́n bɔ “mɛ e [é] nyí ɖo xomɛ é ɖo yɔ̌yɔ́ húzú wɛ ayǐhɔ́ngbe ayǐhɔ́ngbe.”

18. Nɛ̌ nukúnɖíɖó ka ná hlɔ̌nhlɔ́n Tihomir kpó xwédo tɔn kpó gbɔn?

¹⁸ Nɔví súnnu ɖé nɔ nɔ Bulgarie, bo nɔ nyí Tihomir, bɔ nukúnɖíɖó énɛ́ ná ɛ hlɔ̌nhlɔ́n. Xwe ɖé lɛ́ ɖíe ɔ, nɔví súnnu tɔn kpodé Zdravko kú ɖo alitawoví ɖé mɛ. Nǔ énɛ́ jɛ bɔ é ná bló táan kléwún ɖé gúdo é ɔ, Tihomir ɖí xwi xá aluwɛ syɛ́nsyɛ́n. Bo ná dó ɖí xwi xá ɔ, é kpó xwédo tɔn kpó dó nukún lěe fínfɔ́n sín kú ná cí é mɛ kpɔ́n. É tínmɛ ɖɔ: “Ði kpɔ́ndéwú ɔ, mǐ ɖɔ xó dó fí e mǐ ná xo go Zdravko ɖe é, nǔɖuɖu e mǐ ná ɖa n’i é, mɛ ɖěɖěe mǐ ná ylɔ́ wá mɛkplékpɔ́mɛ-núwiwa nukɔntɔn e  mǐ ná bló hwenu e é ná fɔ́n sín kú lɛ́ é, gɔ́ nú nǔ e mǐ ná ɖɔ n’i dó azǎn gǔdo gúdo tɔn lɛ́ wú é wú.” Tihomir ɖɔ ɖɔ ayi sísɔ́ ɖó nukúnɖíɖó émítɔn jí ná hlɔ̌nhlɔ́n émí kpó xwédo émítɔn kpó, bɔ émí kpo ɖo didɛ wɛ, lobo kpo ɖo nukún ɖó hwenu e Jexóva ná fɔ́n nɔví émítɔn sín kú é wɛ.

19. Étɛ́ a ka sixú wa bá dó ná hlɔ̌nhlɔ́n nukúnɖíɖó towe? (Lɛ̌ kpɔ́n fɔtóo ɔ.)

¹⁹ Nɛ̌ a ka sixú ná hlɔ̌nhlɔ́n nukúnɖíɖó towe gbɔn? Ði kpɔ́ndéwú ɔ, ényí a ɖó nukúnɖíɖó ɔ bá nɔ gbɛ káká sɔ́yi ɖo ayǐkúngban jí hǔn, xa nǔ e Biblu ɖɔ dó palaɖísi wú lɛ́ é, lobo lin tamɛ dó yě jí. (Eza. 25:8; 32:16-18) Lin tamɛ dó lěe gbɛ ná cí ɖo gbɛ yɔ̌yɔ́ ɔ mɛ é jí. Kpɔ́n hwiɖée sɛ́dó ɖo gbɛ yɔ̌yɔ́ ɔ mɛ. Mɛ̌ mɛ̌ e mɔ wɛ a ka ɖe? Ani se wɛ a ka ɖe? Nɛ̌ nǔ ka cí nú we? Bo ná dó d’alɔ we bónú a ná dó nukún lěe palaɖísi ná cí é mɛ kpɔ́n ɔ, kpɔ́n ɖiɖe palaɖísi tɔn e ɖo wěma mǐtɔn lɛ́ mɛ é, alǒ nǔxixo sín video e xóta tɔn nyí Gbɛ yɔ̌yɔ́ ɔ, Ðo malínmálín mɛ, kabǐ Pọ́n Dewe Hlan é. Ényí mǐ hɛn nukún e ɖó gbɛ yɔ̌yɔ́ ɔ wɛ mǐ ɖe é ayi mɛ, bónú é ma sɛ do ǎ ɔ, wǔvɛ́ mǐtɔn lɛ́ ná “nyí hwenu kpɛɖé tɔn bo [ná] lɛ́ hwɛ́n nǔ káká ɖé ǎ.” (2 Kɔ. 4:17) Jexóva ná gbɔn nukúnɖíɖó e é ná we é jí, bo ná hlɔ̌nhlɔ́n we.

20. Ényí gǎn ná bo tlɛ wá hwedó mǐ ɔ, nɛ̌ mǐ ka sixú mɔ hlɔ̌nhlɔ́n gbɔn?

²⁰ Ényí mǐ ná bo tlɛ ba gǎn kpo, bónú “Mawu ɖo kpɔ́ xá mǐ ɔ,” mǐ ná mɔ hlɔ̌nhlɔ́n. (Ðɛh. 108:14) Jexóva ko ná we nǔ e sín hudó a ɖó bá mɔ gǎn lɛ́ é. Énɛ́ wú ɔ, ényí a ɖó hudó alɔdó tɔn bá wa azɔ̌ ɖé, dɛ ɖo wǔvɛ́ ɖé nu, alǒ kpo ɖo awǎjijɛ ɖó wɛ hǔn, xo ɖɛ sɛ́dó Jexóva bo ba wěɖexámɛ tɔn gbɔn nǔkplɔ́nkplɔ́n mɛɖésúnɔ tɔn gblamɛ. Yǐ gbe nú nǔɖitɔ́ hǎtɔ́ towe lɛ́ ní dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú we. Nɔ ba hwenu bo nɔ lin tamɛ dó nukúnɖíɖó sɔgúdo tɔn towe jí hwɛhwɛ. Énɛ́ ɔ, a ná “mɔ hlɔ̌nhlɔ́n bǐ yí sɔgbe xá hlɔ̌nhlɔ́n [Mawu tɔn] susunɔ ɔ, bónú [a] ní dó sixú dɛ bǐ mlɛ́mlɛ́ kpó suúlu kpó, kpódó awǎjijɛ kpán.”—Koló. 1:11.