1. Yinki mutindu Nzambi vuandaka pesa ngolo na bisadi na yandi ya kukuikama na ntama?

 MPOVA ya Nzambi ketubilaka mbala mingi babakala ya kukuikama lokola bantu ya ngolo. Kasi ata bantu yina lutaka ngolo kati na bau, vuandaka kukimona ntangu nionso ve ngolo. Na kifuani, na maluaku yankaka Ntinu Davidi vuandaka kukimona ti yandi vuandaka ‘ngolo lokola mongo,’ kasi na maluaku yankaka yandi ‘kumaka kubanga.’ (Nk. 30:7) Atako Samson vuandaka mpenza na ngolo ntangu mpeve ya Nzambi vuandaka tuadisa yandi, kasi yandi zabaka ti kondua ngolo yina kekatukaka na Nzambi yandi, ‘kelemba mpe [yandi] kekuma lokola bantu nionso yankaka.’ (Baz. 14:5, 6; 16:17) Yehova nde muntu vuandaka pesa kilendo na babakala yango ya kukuikama.

2. Samu na yinki ntumua Paulo tubaka ti yandi vuandaka ya kulemba mpe na kilendo? (2 Bakorinto 12:9, 10)

² Ntumua Paulo zabaka ti yandi diaka yandi vuandaka na nsatu ya kilendo yina kekatukaka na Yehova. (Tanga 2 Bakorinto 12:9, 10.) Mutindu mosi na mingi kati na beto, mavimpi vuandaka tungisa Paulo. (Bag. 4:13, 14) Na bantangu yankaka, yavuandaka mpasi samu na yandi na kusala mambu yina kele mbote. (Bar. 7:18, 19) Mpe na bantangu yankaka yandi vuandaka kukitungisa mpe kubanga mambu yina lendaka kumina yandi. (2 Bk. 1:8, 9) Kasi ntangu Paulo vuandaka ya kulemba, yandi vuandaka kuma na kilendo. Na yinki mutindu? Yehova pesaka Paulo ngolo yina yandi vuandaka na yau nsatu samu na kukanga ntima na bampasi.

3. Yinki biuvu beto kepesila bamvutu na disolo yayi?

³ Beto diaka Yehova melaka beto ti yandi kepesa beto ngolo samu na kukanga ntima. (1 Pi. 5:10) Kasi beto lenda vingila ve kubaka lusadusu na yandi kondua kusala ngolo na ndambu na beto. Na kifuani, motere lenda pesa kilendo na ntomabilu samu yakuenda na  ntuala. Kasi shofere fueti diata na accélérateur samu yakuenda konso kisika. Mutindu mosi, Yehova kele pene ya kupesa beto kilendo yina beto kele na yau nsatu, kasi yakele na mambu yina beto fueti sala samu beto bakila yau mambote. Yinki Yehova mepesaka beto samu na kukumisa beto ngolo? Mpe yinki beto kele na yau nsatu samu na kubaka kilendo yango? Beto kebaka bamvutu na biuvu yango na kutadilaka mutindu Yehova sadisaka mbikudi Yona, Maria mama ya Yesu, mpe ntumua Paulo. Beto kemona diaka mutindu Yehova kena kutatamana kupesa bisadi na yandi bubu yayi ngolo, mutindu yandi salaka yau na ntama.

4. Yinki mutindu beto lenda baka kilendo yina kekatukaka na Yehova?

⁴ Mutindu mosi yina beto lenda baka kilendo yina kekatukaka na Yehova, kele na kupusanaka penepene na yandi na nzila ya kisambu. Samu na kupesa mvutu na bisambu na beto, Yehova lenda pesa beto ‘ngolo yina meluta ngolo ya bantu.’ (2 Bk. 4:7) Beto lenda baka diaka ngolo kana beto kena kutanga Mpova na yandi mpe kukanisa mbotembote na zulu na yau. (Nk. 86:11) Nsangu Yehova mepesa beto na Biblia kele na ‘kilendo.’ (Ebr. 4:12) Kana nge kena kusambila Yehova mpe nge kena kutanga Mpova na yandi, nge kebaka ngolo yina nge kele na yau nsatu samu na kukanga ntima, kutanina kiese na nge, to kukokisa biyekua yina kele mpasi. Beto tala mutindu Yehova pesaka ngolo na mbikudi Yona.

5. Samu na yinki mbikudi Yona vuandaka na nsatu ya kubaka ngolo?

⁵ Mbikudi Yona vuandaka na nsatu ya kubaka ngolo. Yandi vuandaka banga kukuenda kisika Yehova tindaka yandi. Yandi kotaka na musuwa yina vuandaka kuenda na kisika yankaka. Samu na yau, yandi mpe bantu yina vuandaka na kati ya masuwa yango zolaka kufua na mupepe mosi ya ngolo. Ntangu bantu yina vuandaka na masuwa lozaka yandi na nzadi, mbizi mosi ya nene minaka yandi. Yona vuandaka na kisika mosi ya yimbi, na kivumu ya mbizi. Nge mekanisa ti Yona vuandaka kukimona yinki mutindu? Yandi vuandaka kanisa ti yandi kekufua kuna? Yalenda vuanda ti yandi vuandaka kukiyuvusa kana Yehova mesundola yandi? Yalenda vuanda ti Yona vuandaka kukitungisa mpenza.

6. Na kutadila Yona 2:1, 2, 7, yinki pesaka Yona ngolo ntangu yandi vuandaka na kivumu ya mbizi?

⁶ Yinki Yona salaka samu yandi baka ngolo ntangu yandi vuandaka yandi mosi na kati ya kivumu ya mbizi? Ya ntete, yandi sambilaka Yehova. (Tanga Yona 2:1, 2, 7.) Atako Yona mangaka kuzitisa Yehova, yandi balulaka ntima mpe yandi vuandaka na kundima ti Yehova kekuwa kisambu na yandi. Yona kanisaka diaka na zulu ya Masonukua. Samu na yinki beto lenda tuba mutindu yina? Na kisambu na yandi yina kele na Yona kikapu 2, yandi sadilaka mingi ya bampova yina kele mutindu mosi na yina kele na mukanda ya Nkunga. (Na kifuani, fuanikisa Yona 2:2, 5 mpe Nkunga 69:1; 86:7.) Yakele puelele ti Yona zabaka baverse yango mbote. Na kuyindulaka na zulu ya baverse yango ntangu yandi vuandaka na mpasi, Yona kukindimisaka ti Yehova kesadisa yandi. Yehova vukisaka Yona, mpe na manima yandi vuandaka pene ya kusala kisalu yina Yehova tubilaka yandi.​—Yona 2:10–3:4.

7-8. Yinki mutindu mpangi mosi na Taïwan bakaka kilendo na ntangu yandi kutanaka na kumekama?

⁷ Kifuani ya Yona lenda sadisa nge ntangu nge kena kukutana na banzomono mutindu na mutindu. Na kifuani, mpangi mosi ya bakala na Taïwan na nkumbu ya Zhiming, b ketungisamaka mingi na mambu metadila mavimpi na yandi. Diaka, bantu ya dibuta na yandi keniokolaka yandi samu na kiminu na yandi na Yehova. Yandi kebakaka ngolo na Yehova na nzila ya kisambu mpe ndongokolo. Yandi metuba, “Na bantangu yankaka ntangu mambu kebimaka, munu kekukitungisaka mingi na makanisi mpe yakekumaka mpasi samu na munu  kusala ndongokolo na munu ya Biblia.” Kasi yandi kelembaka ve. Yandi metuba, “Ya ntete, munu kesambilaka Yehova. Na manima munu ketulaka baekutere na munu mpe munu kekuwaka miyumbu na beto ya Kimfumu. Na bantangu yankaka, munu keyimbilaka yau na ndinga ya yinsi tii munu kemona kiyenge ya ntima. Mpe munu kebandaka kulonguka.”

⁸ Zhiming bakaka ngolo na mutindu ya kukamua na nzila ya ndongokolo na yandi ya Biblia. Na kifuani, ntangu yandi vuandaka beluka na operasion ya nene yina basalaka yandi, infirmie tubilaka yandi ti lokola ba globules rouges na yandi vuandaka fioti yakelomba bavutula yandi menga. Kilumbu mosi tekila basala yandi operasion, Zhiming tangaka disolo ya mpangi mosi ya nketo yina basalaka operasion ya mutindu yina. Ba globules rouges ya mpangi yango ya nketo vuandaka ya kukita kuluta kutu ya yandi; kasi, yandi ndimaka ve bavutula yandi menga mpe yandi belukaka. Disolo yango pesaka Zhiming ngolo samu yandi bikana ya kukuikama.

9. Kana kumekama mosi melembisa nge, yinki nge lenda sala? (Tala diaka bafoto.)

⁹ Ntangu nzomono mosi mekumina nge, yakevuandaka mpasi samu na nge na kusambila Yehova? To nge kekukimonaka mpenza ya kulemba samu na kulonguka? Kuzimbakana ve ti Yehova mezaba mbotembote mpasi na nge. Na yau ata kana nge mesala kisambu mosi ya fioti, nge lenda kukindimisa ti yandi kepesa nge mpenza yina nge kele na yau nsatu. (Efe. 3:20) Kana yakele mpasi samu na nge na kutanga mpe kulonguka samu nge kena bela, nge kele ya kulemba, to nge kena kutungisama mpenza na makanisi, nge lenda kuwa baanrejistrema ya audio ya Biblia to ya mikanda na beto yina kesasilaka Biblia. Nge lenda kuwa diaka mosi ya miyimbu na beto to kutala video na beto mosi na jw.org. Yehova zola kumisa nge ngolo mpe yandi kesala yau kana nge kena kusambila yandi, mpe kana nge kena kusosa bamvutu na bisambu na nge na Biblia, mpe na bima nionso yankaka yina yandi kepesaka beto.

10. Yinki mutindu bampangi na beto Baklisto ya babakala mpe ya banketo kepesaka beto ngolo?

¹⁰ Yehova lenda sadila bampangi na beto Baklisto ya banketo mpe ya babakala samu na kupesa beto ngolo. Balenda vuanda ‘lusadusu yina kebombaka . . . mingi’ ntangu beto mekutana na mikakatano  to ntangu beto kena kunuana samu na kukokisa kiyekua mosi ya mpasi. (Kol. 4:10, 11) Beto kevuandaka mingimingi na nsatu ya bankundi na “bantangu ya mpasi.” (Bin. 17:17) Kana beto kena kukimona ya kulemba, bampangi na beto Baklisto lenda sadisa beto na kinsuni, na makanisi, mpe na kimpeve. Beto tadila mutindu Maria, mama ya Yesu, bakaka ngolo na nzila ya bantu yankaka.

11. Samu na yinki Maria vuandaka na nsatu ya kubaka ngolo?

¹¹ Maria vuandaka na nsatu ya kubaka ngolo samu na kusala luzolo ya Yehova. Kanisa na mutindu Maria kukitungisaka ntangu mbasi Gabriele zabisaka yandi ti yandi kekuma na buemba, ata kana yandi kuela ntete ve. Yandi salaka yundula ntete ve bana na yandi mosi, kasi yalombaka yandi tanina muana mosi yina kekuma Masiya. Lokola yandi sangisaka ntete ve nzutu na bakala, yinki mutindu Maria lendaka sasila mambu yango nionso na fianse na yandi Yozefi?​—Luka 1:26-33.

12. Na kutadila Luka 1:39-45, yinki mutindu Maria bakaka ngolo yina yandi vuandaka na yau nsatu?

¹² Yinki mutindu Maria bakaka ngolo yina yandi vuandaka na yau nsatu samu na kukokisa kiyekua yango ya mfunu mpe ya mpasi? Yandi tudilaka bantu yankaka ntima samu basadisa yandi. Na kifuani, yandi lombaka na mbasi Gabriele yandi tubila yandi mambu metadila kiyekua yango. (Luka 1:34) Mua ntangu fioti na manima, yandi salaka vuayaje tii na buala ya bamongo na Yuda samu na kukuenda tala mpangi na yandi Elizabeti. Vuayaje yango vuandaka mpenza ya mbote. Elizabeti pesaka Maria felisitasion mpe mpeve ya nlongo ya Yehova tuadisaka yandi samu na kutubila mbikudulu mosi ya kukindisa yina tadilaka muana ya bakala yina Maria kebuta. (Tanga Luka 1:39-45.) Maria tubaka ti Yehova salaka ‘mambu ya nene na diboko na yandi.’ (Luka 1:46-51) Yehova pesaka Maria ngolo na nzila ya mbasi Gabriele mpe Elizabeti.

13. Yinki salamaka ntangu mpangi mosi ya nketo lombaka lusadusu na bampangi na yandi Baklisto ya babakala mpe ya banketo?

¹³ Mutindu mosi na Maria, beto diaka beto lenda baka ngolo na nzila ya bampangi na beto Baklisto. Dasuri mpangi mosi ya nketo na Bolivie, vuandaka na nsatu ya kubaka ngolo ya mutindu yina. Tata na yandi belaka ngolo mpe yavuandaka ve na bilongo yina lendaka manisa maladi na yandi. Ntangu Tata na yandi vuandaka na opitale, yandi vuandaka ntangu nionso na nsatu ya kuvuanda pembeni na yandi. (1 Tm. 5:4) Yavuandaka ntangu nionso pete ve. Yandi metuba, “Mbala mingi muvuandaka kukimona ti munu kekoka diaka ve kutatamana.” Yandi lombaka lusadusu? Na ebandeli yandi lombaka ve bantu yankaka sadisa yandi. Yandi mesasila, “Munu vuandaka ve na nsatu ya kutungisa bampangi na munu, ‘munu kanisaka yakele kaka Yehova nde kepesa munu lusadusu yina mukele na yau nsatu.’ Kasi na manima mukuizaka bakusa ti, na kukitangulaka na bantu yankaka, munu vuandaka sosa nde kumanisa mambu na munu munu mosi.” (Bin. 18:1) Dasuri bakaka nzengolo ya kusonikina mua ndambu ya bankundi na yandi mpe yandi sasilaka bau mambu yina yandi vuandaka kutana na yau. Yandi metuba, “Mezanga bampova samu na kusasila mutindu munu bakaka ngolo na nzila ya bampangi na munu Baklisto. Bavuandaka natina munu madia na opitale mpe bavuandaka tanga kintuadi na munu baverse ya Biblia yina kebombaka. Yakele kiese kuzaba ti beto kele ve beto mosi. Beto kele na kati ya dibuta ya nene ya Yehova​—dibuta yina kele na nsatu ya ngolo ya kupesa nge maboko, ya kudila kintuadi na nge, mpe ya kunuana kintuadi na nge.”

14. Samu na yinki beto fueti ndima lusadusu ya bankulutu?

¹⁴ Mutindu mosi yina Yehova kesadilaka samu na kupesa beto ngolo kele na nzila ya bankulutu. Bakele makabu yina yandi kesadilaka samu na kupesa beto ngolo mpe kukitisa beto ntima. (Yez. 32:1, 2) Na yau kana nge kena kutungisama, tubila bankulutu mitungisi na nge. Kukakatana ve  kundima lusadusu yina mekatuka na bankulutu. Na nzila na bau, Yehova lenda pesa nge ngolo.

15. Yinki kivuvu Baklisto nionso kele na yau?

¹⁵ Bansilulu ya Biblia lenda pesa beto kivuvu mpe kilendo samu na kutatamana kusadila Yehova. (Bar. 4:3, 18-20) Ndambu ya Baklisto kele na kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na dizulu, nzokande bayankaka kele na kivuvu ya kuzinga na paradiso ya kitoko awa na ntoto. Kivuvu na beto kepesaka beto ngolo ya kukanga ntima na bampasi, ya kusamuna nsangu ya mbote, mpe ya kukokisa biyekua ya kusuasana na kati ya kimvuka. (1 Te. 1:3) Kivuvu yango nde pesaka ntumua Paulo ngolo.

16. Samu na yinki ntumua Paulo vuandaka na nsatu ya kubaka ngolo?

¹⁶ Paulo vuandaka na nsatu ya kubaka ngolo. Na mukanda yina yandi sonikinaka Baklisto ya Korinto, yandi kukifuanikisaka na mvungu ya ntoto ya pete. Bavuandaka ‘kamuna’ yandi, yandi vuandaka ‘zaba ve kima ya kusala,’ yandi vuandaka ‘niokuama,’ mpe ‘kubabama na ntoto.’ Ya kedika, na bantangu yankaka luzingu na yandi vuandaka na kivonza. (2 Bk. 4:8-10) Paulo sonikaka bampova yango ntangu yandi vuandaka na vuayaje na yandi ya tatu lokola misionere. Mpe na manima ya kusonika bampova yango, yandi kutanaka diaka na mambu ya mpasi mingi kuluta. Na vuayaje yango, grupe mosi ya bantu bulaka yandi, yandi kangamaka, yandi vuandaka pene ya kufua na maza, mpe batulaka yandi na buloko.

17. Na kutadila 2 Bakorinto 4:16-18, yinki sadisaka ntumua Paulo samu na kukanga ntima na kumekama?

¹⁷ Paulo bakaka ngolo ya kukanga ntima na kutulaka makanisi na kivuvu na yandi. (Tanga 2 Bakorinto 4:16-18.) Yandi tubilaka Baklisto ya Korinto ata kana nzutu na yandi ‘mebeba,’ yandi kebika ve ti yalembisa yandi. Paulo tulaka makanisi na yandi na mambu yina kesalama na bilumbu kena kuiza. Kivuvu na yandi ya kuzinga mvula na mvula na dizulu vuandaka ‘tatamana kaka kukuma nene,’ mpe yalutaka mambu nionso ya mpasi yina yandi kutanaka na yau. Paulo kanisaka na mpinda na kivuvu yango mpe yavuandaka sala ti yandi kukimona muntu ya ‘yimpa konso kilumbu.’

18. Yinki mutindu Tihomir mpe dibuta na yandi bakaka ngolo na nzila ya kivuvu na bau samu na bilumbu kena kuiza?

 ¹⁸ Mpangi mosi ya bakala na Bulgarie na nkumbu ya Tihomir bakaka ngolo na nzila ya kivuvu na yandi. Mua bamvula fioti meluta, leki na yandi ya bakala Zdravko, kufuaka na aksidan. Na manima Tihomir vuandaka na kiadi ya ngolo samu na mua ntangu. Samu na kununga mpasi yango, yandi mpe dibuta na yandi vuandaka kanisa mutindu mfutumukunu kevuanda. Yandi mesasila: “Na kifuani, beto ketubilaka kisika yina beto kekutana na Zdravko, yinki madia beto kelambila yandi, banani beto kebokidisa na feti ya ntete ntangu yandi kefutumuka, mpe yinki mambu beto ketubila yandi samu na bilumbu ya nsuka.” Tihomir metuba ti, kutula makanisi na kivuvu na bau, pesaka dibuta na bau ngolo ya kutatamana kukanga ntima mpe ya kutatamana kuvingila ntangu yina Yehova kefutumuna mpangi na bau.

19. Yinki nge lenda sala samu na kukumisa kivuvu na nge ngolo? (Tala diaka foto.)

¹⁹ Yinki mutindu nge lenda kumisa ngolo kivuvu na nge? Na kifuani, kana nge kele na kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na ntoto, tanga mambu yina Biblia metuba samu na Paradiso mpe yindula na mpinda na zulu na yau. (Yez. 25:8; 32:16-18) Kanisa mutindu luzingu kevuanda na yinza ya yimpa. Kukimona nge mosi kuna. Nani nge kena mona? Yinki makelele nge kena kuwa? Yinki mutindu nge kena kukimona? Samu na kusadisa nge nge mona mutindu Paradiso lendaka vuanda, tala bafoto yina kele na mikanda na beto, to tala bavideo ya miziki lokola Na mokili ya sika, Yango oyo na miso, to Kanisá tango wana!. Kana beto kena kubaka ntangu mbala na mbala ya kukanisa kivuvu na beto ya yinza ya yimpa, mitungisi na beto ‘kezingila mingi ve mpe [yakevuanda] kizitu ve.’ (2 Bk. 4:17) Kivuvu yina Yehova mepesaka nge lenda sadisa nge na kukanga ntima na bantangu ya mpasi.

20. Ata ntangu beto kena kukimona ti beto kele ya kulemba, yinki mutindu beto lenda baka kilendo?

²⁰ Ata ntangu beto kena kukimona ti beto melemba, ‘Beto kebaka kilendo na Nzambi.’ (Nk. 108:13) Yehova mepesaka nge deja yina nge kele na yau nsatu samu na kubaka ngolo yina kekatukaka na yandi. Na yau kana nge kele na nsatu ya lusadusu samu na kukokisa kiyekua na nge, kukanga ntima na nzomono mosi, to kutanina kiese na nge, sambila Yehova mpe sala ndongokolo na nge mosi samu na kubaka lusadusu na yandi. Ndima lukindusu yina mekatuka na bampangi na nge Baklisto ya babakala mpe ya banketo. Bakaka ntangu mbala na mbala ya kukanisa kivuvu na nge samu na bilumbu kena kuiza. Mpe na manima nge kevuanda na ‘ngolo na kilendo nionso na kutadila ngolo ya [Nzambi] ya nkembo samu [nge] kanga mpenza ntima na ntima yinda mpe kiese.’​—Kol. 1:11.