1. Mu ntama Nzambi bwe kayikila bisari biandi bia kwikama ngolo?

 ZU DIA Nzambi mbo dizonzelaka bantu ba kwikama ntiana bantu bê na ngolo. Kâ bantu beri na ngolo zazingi ha kati diawu, ntangu zakaka mbo beri monaka ti ka beri’â bâka na ngolo ko. Mu tifwani, ntangu zakaka mutinu Davide wamona ti ngolo zeri nandi yôka mongo, kâ ntangu zakaka wayizi bâ mu bunkuta. (Mik. 30:7) Mpeve ya Nzambi yahana ngolo zazingi kwe Samsone. Kâ Samsone wazaba ti tala ti ngolo za Nzambi kâni ka keti’â bâ na ngolo ko, mpe mbo kaketi bâ ntiana bantu babansoni. (Mfu. 14:5, 6; 16:17) Ni Yehova weri hanaka ngolo kwe bisari biandi bia kwikama.

2. Mu bungu dia nti ntumwa Paulo katêla ti bu keri wa nôka ni mu ntangu yo keri na ngolo? (2 Bisi-Korente 12:9, 10)

² Ntumwa Paulo watambula ti yandi mpe ngolo za Yehova zeri nandi nsatu. (Tanga 2 Bisi-Korente 12:9, 10.) Ntiana bantu babîngi ha kati dieto, Paulo ka bâ na tikolela tia mbote ko. (Nga. 4:13, 14) Ntangu zakaka, musamu wa mpasi weri kwe yandi mu yirika misamu mia fwanana. (Rom. 7:18, 19) Mpe ntangu zakaka bunkuta bweri nandi mu mio miaketi mu turila. (2 Kor. 1:8, 9) Kâ bu keri wa nôka, ni mu ntangu yo keri na ngolo. Mu bwe? Yehova wahana Paulo ngolo zeri nandi nsatu mu korela mpasi zandi.

3. Ntia biyuvu tuhanina mvutu mu timoko ti?

³ Beto mpe Yehova tu kanisini mu tu yika ngolo. (1 Pi. 5:10) Kâ mu baka ngolo zo, ka tufweti’â tazinga moko ko. Tabongeno tifwani: Moteur wulendi sa ti kaminio yenda. Kâ, ngatu yenda  kwakwansoni, tinati fweti diata accélérateur. Mpila mosi mpe, Yehova wa kubama wena mu tu hana ngolo ze neto nsatu, kâ misamu mie kô mi tufweti yirika mu bakila zo ndandu. Ngano Yehova nti kakubika mu tu yika ngolo? Mpe nti tufweti sa mu baka ngolo zo? Mbo tubaka mvutu mu biyuvu bio, bu tutaluzula ka bwe Yehova kayikila bantu batatu ngolo ba bazonzelaka mu Bibila—mbikuri Yonase, Mariya nguri ya Yezu na ntumwa Paulo. Mbo tumona mpe ka bwe Yehova kata tatamana mu yika bisari biandi ngolo lumbu ti, ntiana bu kasa kwe bawu.

4. Bwe tulendi bakila ngolo za Yehova?

⁴ Mpila mosi yi tulendi bakila ngolo za Yehova ni mu pusana kwe Yandi mu lusambulu. Yehova mbo kahanina mvutu mu tusambulu tweto, bu katuhana ngolo ziyôkele. (2 Kor. 4:7) Tulendi mpe baka ngolo, bu tutangaka Zu diandi na bu tudimbitilaka dio. (Mik. 86:11) Nsangu zi tu hanaka Yehova mu Bibila ngolo zena. (Ebr. 4:12) Bu sambila Yehova mpe bu tanga Zu diandi, mbo baka ngolo ze naku nsatu mu korela, mu tatamana mu bâ mu nsayi, peleko mu lungisa dema dia mpasi. Tala ka bwe Yehova kayikila mbikuri Yonase ngolo.

5. Mu bungu dia nti mbikuri Yonase keri na nsatu ngolo?

⁵ Mbikuri Yonase ngolo zeri nandi nsatu. Wadioka tisalu tia mpasi tia mu hana Yahova. Mu bungu dia musamu wo, yandi na bantu ba beri mu bato baketi fwa mu titembo. Bu bamolosa mu mubu, mbizi ya yinene yamumina. Yonase mu mbuka ya bunkuta keri, mu moyo wa mbizi. Mu mabanza ma nge, Yonase bwe kamona? Ngano wamona ti mbo kaketi fwa? Ngano watiyula, tala ti Yehova wamulosa? Diangana Yonase lwaka lwalwingi lweri nandi.

6. Tintwari na Yonase 2:1, 2, 7, nti biayika Yonase ngolo bu keri mu moyo wa mbizi?

⁶ Ngano Yonase nti kasa mu baka ngolo bu keri mu moyo wa mbizi? Wasambila Yehova. (Tanga Yonase 2:1, 2, 7.) Ni bu sa ti Yonase wakolamana Yehova, wasoba mabanza mu matieleka mpe timinu tieri nandi ti Yehova mbo kaketi wirikila lusambulu lwandi. Yonase wadimbitila mpe Matsonoko. Mu bungu dia nti tuta têla bo? Mu lusambulu lwandi lwe mu Yonase tikapu 2, mwe na ntelo zi tumonaka mu Mikunga. (Mu tifwani, fwanakasa Yonase 2:2, 5 na Mikunga 69:1; 86:7.) Wa matieleka Yonase Matsonoko mo ma kazaba. Mpe bu kadimbitila mu ntangu ya mpasi, wayizi bâ na lukwikulu ti Yehova mbo kamubakisa. Yehova wavukisa Yonase, mpe ha manima, wa kubama weri mu sala tisalu tia mu lomba Yehova.—Yon. 2:10–3:4.

7-8. Bwe mpangi ya ku Taïwan kabakila ngolo mu ntangu za mpasi?

⁷ Tifwani tia Yonase tilendi tu bakisa bu tubwabanaka na misamu mia mpasi mia mpila na mpila. Mu tifwani, Zhiming, b mpangi ya yibakala ya ku Taïwan misamu mia nguria mia mpasi mie nandi mitariri tikolela tiandi. Musamu wakaka, kanda diandi mu mpila ya nkatika ya mbi dimubongelaka mu bungu ti Mbangi ya Yehova yena. Mbo kabakaka ngolo za Yehova mu nzila ya lusambulu na ya ndongokolo. Têle ti: “Ntangu zakaka, misamu bu mitulumukaka, mbo nibâka na lwaka lwalwingi mpe ka nilendaka ko mu bâ mu tidzunu mu sa ndongokolo ya me beni.” Kâ mbo kasikirilaka lubakusu lwa Yehova. Têle ti: “Ntete, mbo nisambilaka Yehova, ha manima mbo nitûlaka écouteurs mu wirikila mikunga mieto  mia Timfumu. Ntangu zakaka, mbo nitangaka mio mu zu dia lembama tii bu nikwizi bâ mu tidzunu. Ha manima mbo nibatikaka mu longoka.”

⁸ Zhiming wabaka ngolo mu korela misamu mia mpasi mu nzila ya misamu mi kalongoka mu ndongokolo ya yandi beni. Mu tifwani, bu keri vutu kwe baki ngolo mu bungu dia opération ya ngolo yi kabaka, infirmière yimosi yamutêla ti mu bungu ti keri’â na globules rouges zazingi ko, mbo kaketi bâ na nsatu bamuyika menga. Ntete ntangu ya opération yafwana, Zhiming watanga tinsamu tia mpangi yimosi ya yikento yabaka opération yimosi na yandi. Globules rouges zandi zatomo dimina yôka za Zhiming; kâ, ka tambula bamuyika menga ko mpe wawasa. Tinsamu tio tiayika Zhiming ngolo mu tatamana mu bâ wa kwikama.

9. Tala ti mpasi mbo zikunôkesaka, ngano nti lendi sa? (Tala mpe bifwani.)

⁹ Mu ntangu ya mpasi, ngano lwaka lwalwingi lubâka naku mu tomo tâ mabanza maku mu lusambulu? Peleko mbo monaka ti bunôkena bubâka naku mu longoka? Bambuka ti Yehova musamu’aku wa katomono zaba. Buna, ni bu sambila kwa fioti, lendi bâ na lukwikulu ti mbo kakuhana bio bie naku nsatu. (Efz. 3:20) Tala ti musamu wa mpasi wena kwe nge mu tanga na mu longoka mu bungu ti wa bêla wena, wa fwatika peleko lwaka lwalwingi lwe naku, lendi wirikila enregistrement audio ya Bibila peleko ya mikanda mieto. Lendi mona ti musamu wa mbote wena mu wirikila mikunga mieto peleko mu tala video zeto mu jw.org. Yehova zololo ti kakuyika ngolo, mpe mbo kasila bo bu mu sambila, bu dinga mvutu mu tusambulu twaku mu Bibila na mu nzila ya bima biakaka bi kahanaka.

10. Bwe mpangi zeto za Bakristo zituyikilaka ngolo?

¹⁰ Yehova lendi sarila mpangi zeto za Bakristo mu tuyika ngolo. Balendi bâ titeko tia lutindusu mu ntangu yi tubwabanaka na musamu wa mpasi peleko bu tusarilaka ngolo mu sala tisalu tia mpasi. (Kol. 4:10, 11) Vula-vula nsatu ndiku yibâka neto mu “ntangu za mpasi.” (Bin. 17:17, NWT) Bu tubâka ba nôka, mpangi zeto zilendi tu hana bio bie neto nsatu,  zilendi tu bomba, mpe zilendi tu tindisa mu tatamana mu sarila Yehova na kwikama kwakwansoni. Tataleno ka bwe Mariya, nguri ya Yezu, kabakila ngolo kwe bantu bakaka.

11. Mu bungu dia nti Mariya keri na nsatu ngolo?

¹¹ Mariya ngolo zeri nandi nsatu. Banza’eti lwaka lweri nandi bu kawâ nsangu za mu hana mbazi Gabriyele zitariri tisalu tia tinene ti kaketi sala. Ka tibêla wa kwela ko; kâ, wafweti baka zimi. Ka zaba misamu miamingi ko mu mpila yi kaketi yindurila bala ba yandi beni, kâ wafweti kipa mwana waketi bâ Masiya. Mpe mu bungu ti keri’â vukasaka nitu ko na bakala, ngano Mariya bwe kaketi têla musamu wo kwe Yozefe waketi mu kwela?—Like 1:26-33.

12. Tintwari na Like 1:39-45, Bwe Mariya kabakila ngolo zeri nandi nsatu?

¹² Ngano Mariya bwe kabakila ngolo zeri nandi nsatu mu lungisa dema dia dinene di kalembo toko lungisa? Walomba lubakusu kwe bantu bakaka. Mu tifwani, walomba kwe Gabriyele mu mu hana nsangu zakaka zeri tarilaka tisalu ti kaketi sala. (Like 1:34) Ntangu fioti ha manima, wasa nzietolo tii ku nsi yeri miongo ku Yuda mu kwe tala Elizabete weri mu kanda diandi. Diangana vizite yo yamunatina ndandu. Elizabete wasîka Mariya mpe wabaka ndwengosolo ya Yehova mu zonzela mbikululu yitindisaka yeri tarilaka mwana wa Mariya waketi butuka. (Tanga Like 1:39-45.) Mariya watâ ti Yehova wasarila koko kwandi kwa ngolo. (Like 1:46-51) Mu nzila ya Gabriyele na ya Elizabete, Yehova wayika Mariya ngolo.

13. Bwe mpangi ya yikento ya ku Bolivie yabakila ndandu mu lubakusu lwa mu hana mpangi za kwikama?

¹³ Ntiana Mariya, lendi baka ngolo kwe mpangi zaku zakaka za kwikama. Dasuri, mpangi ya yikento ya ku Bolivie, ngolo za mpila yo zeri nandi nsatu. Mu ntangu tata’andi yi kayizi bâ na timbevo tia ngolo ti baketi lembo buka, mpe yi babasimba ku lupitalu, Dasuri wabonga nzengolo ya mu kipa. (1 Tim. 5:4) Ntangu zakaka ka weri’â musamu wa fioti ko. Têle ti: “Mbala zazingi namona ti ka naketi’â lenda ko mu tatamana.” Ngano walomba lubakusu? Ha mbatukulu ka lomba lo ko. Têle ti: “Ka ndieri’â zoloko ko mu kwamisa bampangi, nabanzila ebu: ‘Ni Yehova kungana lubakusu lwe nani nsatu.’ Kâ ha manima nayizi bakula ti bu naketi bâ ha meno kaka, mbo naketi yêla mu yirika musamu’ani mu me beni.” (Bin. 18:1) Dasuri wabonga nzengolo ya tsonekena ndiku zandi mu ba têla musamu’andi. Têle ti: “Ka kwena ntelo ko zilendi songela ka mu ntia mpila mpangi za Bakristo bakundiyikila ngolo, bu beri nataka bidia ku lupitalu, na bu beri kuntangilaka verse zitindisaka. Diangana musamu wa nsayi wena mu zaba ti ka twena beto kaka ko. Mu kati dia kanda dia dinene dia Yehova twena—kanda dio dia kubama diena mu ku hana lubakusu, mu dila naku, na mu nwana naku tintwari.”

14. Mu bungu dia nti tufweti tambulaka lubakusu lwa bakuluntu?

¹⁴ Mpila yimosi Yehova yi katuhaninaka ngolo ni mu nzila ya bakuluntu. Makabu mena ma kasarilaka mu tu yika ngolo na mu tu tindisa. (Iza. 32:1, 2) Buna bu bâka na lwaka, zonzelaka lo kwe bakuluntu. Bu bakuhanaka lubakusu, tambulaka lo na nsayi yayansoni. Mu nzila ya bawu, Yehova lendi sa ti wabâ ngolo.

15. Ntia tivuvu Bakristo babansoni bê na tio?

¹⁵ Tivuvu tieto tisikamanaka mu Bibila tilendi tu yika ngolo. (Rom. 4:3, 18-20) Bu twena Bakristo, bweso bwa bunene bwe neto bwa  zinga ntangu zazansoni ku Paradi ha mutoto, peleko mu Timfumu tia mazulu. Tivuvu tieto ngolo tituhanaka mu korela mpasi, mu samuna nsangu za mbote na mu sala bisalu biabingi mu kati dia timvuka. (1 Tes. 1:3) Ni tivuvu tio tiayika ntumwa Paulo ngolo.

16. Mu bungu dia nti ntumwa Paulo keri na nsatu ngolo?

¹⁶ Paulo ngolo zeri nandi nsatu. Mu mukanda’andi kwe Bisi-Korente, watifwanakasa na ndonga yilembolo ngolo yi bayirikila mu mutoto. Bamumwisa mpasi, wabâ na mabanza yeko-yeko, bamukwamisa, bamulosa ha mutoto. Diangana, luzingu lwandi mu mpasi lweri. (2 Kor. 4:8-10) Paulo watsoneka misamu mio bu kasa nzietolo’andi ya ntete ya timisionere. Bu kamana tsoneka misamu mio, wayizi vutu bwabana na misamu miakaka mia mpasi. Pôka dia bantu bayizi mu sila miangu, bayizi mu kanga, wayambuka mu bato, mpe bamutûla ku boloko.

17. Tintwari na 2 Bisi-Korente 4:16-18, nti biayika Paulo ngolo mu korela mpasi?

¹⁷ Paulo wabaka ngolo za tatamana, bu katûla mabanza mandi mamansoni mu tivuvu tiandi. (Tanga 2 Bisi-Korente 4:16-18.) Watâ kwe Bisi-Korente ti, ni bu sa ti nitu’andi mbo yaketi beba, musamu wo ka waketi’â sa ko ti kanôka. Paulo watûla mabanza mandi mu bilumbu bia ku matu. Tivuvu tia luzingu lwa mankululu ku mazulu tiayizi tomo yikama ngolo, yôka mpasi zazansoni zi kamona. Paulo wadimbitila mu tivuvu, mpe buna lumbu batêle lumbu, mbo keri monaka ti wa môna weri.

18. Bwe tivuvu tiayikila ngolo Tihomir na kanda diandi?

¹⁸ Tihomir, mpangi ya bakala ya ku Bulgarie, mbo kabakaka ngolo mu tivuvu tiandi. Mwa mivu miyôkele, mpangi’andi ya bakala, Zdravko wafwa mu accident. Tihomir wayôkesa mwa ntangu yi keri na tiari tiatingi. Mu telamana tiari tio, yandi na kanda diandi babanza ka bwe mvumbukulu ya ba fwa yiyôkela. Banguri ti: “Mu tifwani, mbo tuzonzelaka mbuka yi tubwanina Zdravko, ntia bidia tumubwanina, nani tutikisa ku malaki ma ntete  ma tusa bu kavumbuka, mpe ka ntia misamu tumutêla mu bungu dia bilumbu bia mansukina.” Tihomir têle ti bu batûlaka mabanza mawu mu tivuvu, kanda diawu mbo dibâka na ngolo za tatamana mu korela ngatu batatamana mu kêla ntangu Yehova yi kavumbula mpangi’andi.

19. Nti lendi sa mu yika tivuvu tiaku ngolo? (Tala mpe tifwani.)

¹⁹ Bwe lendi yikila tivuvu tiaku ngolo? Mu tifwani, tala ti tivuvu tie naku tia bâ mankululu ha mutoto, tanga mpila yi bamonekesaka Paradi mu Bibila, mpe dimbitila mu mio mi tanga. (Iza. 25:8; 32:16-18) Banza luzingu ka bwe lubâ mu nza ya môna. Timona mu nza yo. Nani ta mona? Ntia mazu ta wâ? Bwe ta mona? Mu vumbula lenda diaku dia banza, tala bifwani bie mu mabuku meto bisongelaka Paradi, peleko tala video za mikunga ntiana Le monde nouveau, Juste à notre porte, peleko Imagine ce jour. Tala ti tutatamane mu bâ na tivuvu tia ngolo mu nza ya môna, mbo tumona ti misamu mieto mia ntangu fioti kwa miena, mpe mia peta miena. (2 Kor. 4:17) Tivuvu tia tu hana Yehova, mbo tituhana ngolo.

20. Ni bu sa ti mbo tutimonaka ba nôka, bwe tulendi bakila ngolo?

²⁰ Ni bu sa ti ba nôka tuta timona, mu Nzambi mbo tubaka ngolo. (Mik. 108:13) Yehova watuhana bio bie neto nsatu mu baka ngolo zandi. Buna, bu bâ na nsatu lubakusu mu sala tisalu, mu korela mpasi peleko mu tatamana mu bâ mu nsayi, pusana kwe Yehova mu lusambulu lwa bunsungu mpe mu lomba lutwalusu mu nzila ya ndongokolo ya nge beni. Tambula lutindusu lwa mpangi zaku za Bakristo. Vulu bongaka ntangu ya dimbitila mu tivuvu titariri bilumbu bia ku matu. Buna mbo kwizi baka ‘nguria lutindusu mu ngolo za mukembo’andi, ngatu we se nguria fuki na nsayi yayansoni.’—Kol. 1:11.