1. Njambi wakolesele bati bangamba bendi kunima?

 LIJWI lya Njambi limwesa ngwalyo bangamba ba Njambi ba kulongwa ba kunima bakele na likulahelo lya kukanyama, co lalo bapwile ba kusimpa. Oloni kubalizibile ngwabo basa kukolesa simbu yoshe. Cakumwenako, bisimbu bimo Mwene Devidi walizibile ngwendi ‘wasimpile ngwe munkinda,’ oloni ha bisimbu bikwabo ‘wazibile manene lyoba.’ (Myaso 30:7) Nameme Samsoni wakele manene na nzili mwafwa ya sipilitu ya Njambi, oloni wanangukile ngwendi nga Njambi kamukwasa, ‘wasele kupwa wa kuzeya ngwe munu woshe.’ (Maako 14:5, 6; 16:17) Yehova ikeye wanene nzili aba bangamba bendi ba kulongwa.

2. Bika byalisingisile kapositolo Paulu endeke ngwendi mwazeyele wakele na nzili? (2 Korinte 12:9, 10)

² Kapositolo Paulu nendi wanangukile ngwendi watondele nzili ya kutunda kuli Yehova. (Tandeni 2 Korinte 12:9, 10.) Paulu nendi wakele na kubinja ngwe bwingi bwetu. (Gala 4:13, 14) Ha bisimbu bimo kwakele na kumukaluwila kulinga byuma byabibwa. (Loma 7:18, 19) Ha bisimbu bikwaboco wakele na kulishoshomwena, co wazibile lyoba mwafwa kazibukile byuma bilingiwa kuli ikeye. (2 Kori 1:8, 9) Nameme ngoco, Paulu mwapwile wa kuzeya, hakehoni hakelelele na nzili. Mu ngila muka? Yehova wamwanene nzili yajenekele. Wamupwisile wa kusimpa.

3. Muno mu cilongesa tuwana bikumbululo ku bihula muka?

³ Netu Yehova natukulahesa kutwana nzili mangana tukolese. (1 Pita 5:10) Oloni tunapande kulingako bimo asina tutambula bukwasi bwa Yehova. Cakumwenako, nameme injini yasa kulingisa mota yende, muka-kwendesa napande kulingako bimo asina yenda. Mu ngila imolika, Yehova nalibwahesela kutwana nzili itutonda. Oloni kuli bimo bitunapande kulinga. Yehova nabwahesa bika mangana atukwase tukolese? Co tunapande kulinga bika  mangana tutambule obu bukwasi? Tuwana bikumbululo ku bihula ebi omwo tusimutwiya mwakwaselelele bangamba bendi batatu babanendeka mu Mbimbiliya, kapolofweto Yona, Maliya ina ya Yesu na kapositolo Paulu. Tumona lalo omwo Yehova ali na kutwalelelaho kukanyamesa bangamba bendi ano matangwa.

4. Yehova asa kutwana bati nzili?

⁴ Ngila imo itwasa kuwanenamo nzili ya kutunda kuli Yehova inapu kulombela kuli ikeye. Yehova asa kukumbulula malombelo etu ha kutwana “nzili ya kutubakana nzili ya bunu.” (2 Kori 4:7) Twasa lalo kukolesa nga tutanda Lijwi lyendi na kusinganyekesesa ha byuma bitutanda. (Myaso 86:11) Muzimbu uli mu Mbimbiliya wanatwana Yehova ‘wakala na nzili.’ (Hebe 4:12) Nga mulombela kuli Yehova na kutanda Lijwi lyendi, co muwana nzili ije imilingisa mukolese, mupwe ba kubwahelela nambe kulinga mwamubwa bipangi bimo byabikalu. Tucimoneni mwakwaselelemo Yehova kapolofweto Yona.

5. Mwafwa bika kapolofweto Yona wapandele kukolesa?

⁵ Kapolofweto Yona wapandele kupwa wa kusimpa. Wazibile lyoba kuya kwamutumine Yehova. Ngeci, walondele mu bwato na kutewela kweka. Byuma byalingile byakele buyoye bwendi na buyoye bwa banu bakele nabo mu bwato mu bushonde. Mubamumbilile mu kalunga-ndonga, isi wakama wamulehwile, co Yona wazibile manene lyoba mwakele mwimo lyou isi. Musinganyeka ngweni Yona walizibile bati? Kuma wasinganyekele ngwendi atsilamo ndi? Kuma wasinganyekele ngwendi Yehova namuyengula ndi? Hamo Yona walishoshomwenene manene.

6. Kwesekesa na mukanda wa Yona 2:1, 2, 7, bika byatakamesele Yona mwakele mwimo lya isi?

⁶ Bika byalingile Yona mwakele likalyendi muje mwimo lya isi mangana awane lalo nzili? Walombelele kuli Yehova. (Tandeni Yona 2:1, 2, 7.) Yona watengulukile nameme kononokele Yehova hakulibanga, co wakulahelele ngwendi Yehova atolilila ku lilombelo lyendi. Yona wasinganyekesesele lalo ha Bisoneka byatandele kunima. Bika twendekela ngoco? Mu lilombelo lyendi lili ku mukanda wa Yona capita 2, napangesa manene majwi na mikana ili ku mukanda wa Myaso. (Cakumwenako, esekeseni Yona 2:2, 5 na mukanda wa Myaso 69:1; 86:7) Majwi apangesele Yona mu lilombelo lyendi amwesa ngwawo wazibukile mwamubwa bisoneka. Kusinganyekesesa ha Bisoneka ebi kwakwasele Yona akulahele ngwendi Yehova amukwasa mwakele mu bukalu. Yehova wobwele Yona, co kutundaho, Yona walibwaheselele kulinga cipangi camwanene.—Yona 2:10–3:4.

7-8. Bika binakwasa ndolome umo mu Taiwan akolese ha simbu yanaliwana na byeseko?

⁷ Byuma byaliwanene nabyo Yona byasa kutukwasa nga tuli na kuliwana na byeseko. Cakumwenako, ndolome Zhiming b wa ku Taiwan ali na kulifwita na mishongo yakama. Kutundaho, ali na kuliwana na mapakeso a kutunda kuli baka-naanga yendi mwafwa ya kupangela Yehova. Kulombela kuli Yehova na kutanda Mbimbiliya na mubulu a kukundama ku Mbimbiliya bikamukwasa akolese. Ou ndolome ngwendi: “Simbu imo munjikaliwana na bukalu njikalishoshomwena manene, co kunjesi kuwa mbunge na kwasa kulinga cilongesa ca munu endilika.” Nameme ngoco, ou ndolome akakulahela Yehova. Ngwendi: “Cakulibanga njikalombela kuli Yehova. Kutundaho, njikaka ma-earphone na kutolilila ku myaso ya Bumwene. Simbu imo njikembila ei myaso mwisi kweta noho hanjiwila mbunge. Kutundaho, co njishangumuka kutanda.”

⁸ Kulinga cilongesa ca munu endilika kunakwasa Zhiming akolese mu bukalu bwanaliwana  nabwo. Cakumwenako, mwatundile ha kumutabula mwafwa ya mushongo umo wakama, nesi wamulekele ngwendi bapandele kumwaka maninga, mwafwa maseluzi a kubenga apwile amandondo mu mubila wendi. Butsiki bwa kwinduka litangwa libamutabwile, Zhiming watandele bya ndokazi uje waliwanene na bukalu bwa kulifwa. Maseluzi a kubenga ou ndokazi akehele manene kutubakana mwakehelele a ndolome Zhiming. Oloni ou ndokazi wabyanene kumwaka maninga, co wakangukile. Cakumwenako cou ndokazi cakwasele Zhiming atwaleleleho kupwa wa kulongwa.

9. Bika byasa kumikwasa nga mwalishoshomwena mwafwa ya ceseko? (Taleni na bikupulo.)

⁹ Nga muli mu ceseko, kuma mukalizibi ngweni kumwasa kuleka mwamubwa Yehova mumuli na kulizibila mwafwa ya kulishoshomwena ndi? Indi hamo mukonowa kulinga cilongesa ca munu endilika mwafwa ya kuzeya? Anukeni ngweni Yehova azibisisa byuma bimuli na kuliwana nabyo. Ngeci, nameme nga mulombela lilombelo lyalihi, anukeni ngweni Yehova amyana byuma bimutonda. (Efeso 3:20) Nga kuli na kumikaluwila kutanda mwafwa ya kubinja, kujuka nambe hamo mwafwa ya kukala manene na bishoti, mwasa kutolilila ku Mbimbiliya ibanarekoda nambe mabulu a kukundama ku Mbimbiliya. Mwasa lalo kutolilila ku myaso yetu nambe kukenga vidio ha jw.org. Kulombela kuli Yehova na kushakezeka bikumbululo kwitila mu byuma byanatwana kutukwasa tukolese.

10. Bandolome na bandokazi bakatukwasa bati mangana tukolese?

¹⁰ Yehova asa kupangesa bandolome na bandokazi mu kutukolesa. Basa ‘kutuzembeleka’ nga twaliwana na ceseko nambe nga tuli na kulifwita kulinga cipangi cimo cacikalu. (Kolo 4:10, 11) Tukatondo babusamba maneneni ha simbu ya bukalu. (Visi 17:17) Nga tuli na kuliziba kuzeya, bandolome na bandokazi betu bakatukwasa ku mubila na ku sipilitu, co bakatutakamesa. Tumoneni omwo Maliya ina ya Yesu wawanenenemo bukwasi bwa bakwabo buje bwamukwasele akolese.

11. Mwafwa bika Maliya wapandele kukolesa?

¹¹ Maliya wapandele kukolesa mangana alinge cizango ca Yehova. Acisinganyekeni mwalizibilile omwo watambwile cipangi cimo cakama kutundilila  kuli kangelo Gabriele. Wapandele kukala na cikute nameme te kanda ashomboke. Co lalo te kanda akaleho na bana, oloni wapandele kupwa ina ya mukwenje uje wakupwile Mesiya. Ha kuwana ngwe te kanda alilaleho na munalume, kwasele kumukaluwila kuwana mwakulumbwinina Jozefu uje wapandele kumwambata.—Luka 1:26-33.

12. Kwesekesa na mukanda wa Luka 1:39-45, Maliya wawanene bati bukwasi bwatondele mangana akolese?

¹² Maliya wawanene kuli nzili ya kukolesa mangana ashulisilile cipangi cije capwile ca kulitila, co lalo cacikalu? Wawanene bukwasi ku bakwabo. Cakumwenako, walombele kangelo Gabriele mangana amuleke mizimbu ikwabo kutalesa ku cipangi cibamwanene. (Luka 1:34) Munima ya simbu yaindondo kutundoho, wakutile bungenzi bwa kuya “ku mitambela ya minkinda” ya Juda kukamona kabushoko kendi Elizabethi. Obu bungenzi bwamukwasele. Elizabethi washangazalele Maliya, co Yehova wamuhwimininine mangana endeke majwi a bupolofweto a kutakamesa kutalesa kuli mbututu uje wakele mwimo lya Maliya. (Tandeni Luka 1:39-45.) Maliya wendekele ngwendi Yehova ‘walingile byuma byakama na liboko lyendi.’ (Luka 1:46-51) Yehova wapangesele Gabriele na Elizabethi mu kutakamesa Maliya.

13. Bika byatundilemo ndokazi umo wa ku Bolivia mwalombele bukwasi kuli bandolome na bandokazi?

¹³ Ngwe mwa Maliya, neni mwasa kukolesa mwafwa ya bukwasi bwa bakweni baka-Kristu. Ndokazi wa ku Bolivia wa lizina lya Dasuri nendi watondele kumutakamesa. Baishe babinjile manene mushongo uje kuwasa kwola, co bakele mu cipatela. Ndokazi Dasuri walyanene kubanyunga. (1 Timo 5:4) Kulinga ngoco kukwapwile kwakwasi. Ou ndokazi ngwendi: “Ha bisimbu byabingi njalizibile ngwange kunjasa kutwalelelaho.” Kuma walombele bukwasi ndi? Hakulibanga kalingile ngoco. Ngwendi: “Kunjashakele kwana bandolome citele. Njalyendekesele ngwange ‘Yehova ikeye anjana bukwasi bunjitonda.’ Oloni njanangukile ngwange kulyangununa ku bakwetu kwamwesele ngwako njashakele kumanesa bukalu bunjaliwanene nabwo likalyange.” (Visi 18:1) Ndokazi Dasuri walyangwilile kusonekela babusamba bendi bamo na kubalumbunwina bukalu bwakele na kuliwana nabwo. Co ngwendi: “Kunjesi bwino na majwi amwesa mubanjitakameselele bakwetu baka-Kristu. Batunenelele byakulya ku cipatela na kusimutwiya nange ha bisoneka bimo bya mu Mbimbiliya bije bitakamesa. Kunapu kubezika kwakama manene kuzibuka ngwetu kutwesi likalyetu. Tuli mu naanga ya Yehova muje mutuli na bandolome na bandokazi betu baje bakalingi mwoshe mubasela kutukwasa na kututakamesa nga tuli mu bukalu.”

14. Mwafwa bika tunapande kutambula bukwasi bwa bakulunu?

¹⁴ Ngila ikwabo yakapangesa Yehova mu kutukolesa inapu kupangesa bakulunu mu cikungulukilo. Banapu bwana, co akabapangesa mu kututakamesa na kutuhwimisa. (Isaya 32:1, 2) Ngeci, nga muliziba ngweni bishoti byamitumina, mwasa kuleka bakulunu mumuli na kulizibila. Co tambuleni na maboko abali bukwasi bubamyana. Yehova asa kubapangesa mu kumikolesa.

15. Lilabelelo muka libali nalyo baka-Kristu boshe?

¹⁵ Bikulaheso bya mu Mbimbiliya bitulingisa tukolese na kutwalelelaho kupangela Yehova. (Loma 4:3, 18-20) Baka-Kristu bamo bali na lilabelelo lya kukayoya myaka yoshe mwilu, bekaco lya kuyoya hano hasi mu paradaisi. Lilabelelo lyetu likatukwasa tukolese mu byeseko, twambulule muzimbu waubwa na kupanga bipangi bya kuliseza-seza mu cikungulukilo. (1 Tesa 1:3) Kukala na lilabelelo kwakwasele kapositolo Paulu akolese.

16. Mwafwa bika kapositolo Paulu wapandele kukolesa?

 ¹⁶ Paulu wapandele kukolesa. Mu mukanda wasonekelele baka-Korinte, Paulu walyesekesele ku njaba ya buma. ‘Bamusindakanene,’ ‘wakele mu citanga,’ ‘bamuyandesele’ na ‘kumundyanga hasi.’ Co bisimbu bimo buyoye bwendi bwakele mu bushonde. (2 Kori 4:8-10) Paulu wasonekele awa majwi mu bungenzi bwendi bwamucitatu bwa bumishinali. Co munima ya kusoneka awa majwi, anga waciliwanene na bukalu bukwabo bwabwingi. Omwo watwaleleleleho na bungenzi bwendi, kwakele cibunga ca banu bamo bamulwisile na kumukuta, bwato mwalondele bwashakele kubombela, kutundaho bamwakele mu kamenga.

17. Kwesekesa na mukanda wa 2 Korinte 4:16-18, bika byakwasele Paulu akolese mwaliwanene na byeseko?

¹⁷ Paulu wakolesele mwafwa wakele na kusinganyekesesa ha lilabelelo lyakele nalyo. (Tandeni 2 Korinte 4:16-18.) Walekele baka-Korinte ngwendi nameme mubila wendi wa situ wakele na “kubihya,” kashakele kuwecelela umuzeyese. Paulu wakele mbunge ku byuma bilingiwa kulutwe. Lilabelelo lyakele nalyo lya kukayoya myaka yoshe mwilu lyapwile ‘lyakama manene,’ co walingile mwoshe mwaselele kukolesa mangana akawane cikandelela cendi. Paulu wasinganyekesesele manene ha lilabelelo eli, co walizibile ngwe bakele na “kumupwisa wamuha ha litangwa na litangwa.”

18. Kukala na lilabelelo kunakwasa bati ndolome Tihomir na baka-naanga yendi?

¹⁸ Kukala na lilabelelo kwakwasele ndolome Tihomir wa ku Bulgaria. Myaka yaindondo kunima, shongo yendi wa mukwenje wa lizina lya Zdravko watsililile mu monde. Munima yebi byuma byalingiwile, ndolome Tihomir wakele manene mu busiwa. Ikeye na baka-naanga yendi bakele na simbu ya kulinga ngwe bamona byuma bikalingiwa ha simbu ibakasanguka batsi. Co kulinga ngoco kukamukwasa manene. Ou ndolome ngwendi: “Cakumwenako, tukasimutwiya kutukaliwanena na Zdravko, byakulya bitukamutelekela, banu batukalanya ku cilika cakulibanga ca kumutambula na byuma bitukamuleka bije byalingiwile mu matangwa a kukotoka.” Tihomir ngwendi kusinganyekesesa ha lilabelelo libali nalyo kukakanyamesa  naanga yendi na kuikwasa itwaleleleho kukolesa na kutwalelelaho kubandamena simbu yanabwahesa Yehova ya kusangula ndolome yendi.

19. Bika bimwasa kulinga mangana mukanyamese lilabelelo lyeni? (Taleni na cikupulo.)

¹⁹ Bika byasa kumikwasa kukanyamesa lilabelelo lyeni? Cakumwenako, nga muli na lilabelelo lya kuyoya myaka yoshe hano hasi, co tandeni biñanda bili mu Mbimbiliya bije byendeka muikafwila Paradaisi na kusinganyekesesaho. (Isaya 25:8; 32:16-18) Singanyekeseseni mubukafwila buyoye mu kaye kakaha. Lingeni ngwe neni mumuli. Muli na kumona beya? Bilumo muka bimuli na kuziba? Muli na kuliziba bati? Taleni bikupulo bili mu mabulu etu bije bimwesa muikafwila Paradaisi nambe kukenga mavidio a myaso a kufwa ngwe Kaye Kakaha Katunabandamena, Twabandamena Paladaisi, nambe Acithinganyekeni Bikalingiwa Kulutwe. Nga tuwana-wana simbu ya kusinganyekesesa mubukafwila buyoye mu kaye kakaha, co bukalu bwetu ‘bupwa bwa simbu yaindondo lika, co lalo bupwa bwabwehu.’ (2 Kori 4:17) Lilabelelo lyanatwana Yehova lyasa kutukolesa nga twaliwana na byeseko.

20. Twasa kukala bati na nzili nameme ha simbu ituliziba kuzeya?

²⁰ Nameme nga tuliziba kuzeya, ‘nga tuli hamo na Njambi tuhyana.’ (Myaso 108:13) Yehova namyana laja byuma bimutonda bije bimikwasa mukolese. Ngeci, nga mutonda bukwasi mangana mushulisilile cipangi ceni, kukolesa mu ceseko nambe kutwalelelaho kupwa ba kubwahelela, lombeleni kuli Yehova kutundilila kwisi ya mbunge na kumutabesa ngweni amitwamenene kwitila mu kulinga cilongesa ca munu endilika. Tambuleni bukwasi bwa bandolome na bandokazi beni. Twaleleleniho kusinganyekesesa ha lilabelelo lyeni. Nga mulinga ngoco, ‘Njambi amyana nzili yoshe kwesekesa na bumpau bwendi bwa nzili mangana mwase kukolesa mu byuma byoshe na mbunge ya kubandamena na kubwahelela.’—Kolo 1:11.