Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 43

Ri Jehová «kuyaʼ na ichuqʼabʼ»

Ri Jehová «kuyaʼ na ichuqʼabʼ»

«Are kʼu ri Dios kubʼan na tzʼaqat chiwe, kixukowirisaj na, kuyaʼ na ichuqʼabʼ, xuqujeʼ kixutakʼabʼaʼ na» (1 PED. 5:10).

BʼIXONEM 38 Jehová katuchajij na

RI KQETAʼMAJ NA a

1. ¿Jachin xyaʼow kichuqʼabʼ ri upatanelabʼ ri Dios ojer kanoq?

 RI Biblia keʼujunamaj ri upatanelabʼ ri Dios kukʼ winaq che kʼo nim kichuqʼabʼ. Are kʼu ri kʼo nim kichuqʼabʼ jujun taq mul xkinaʼo che kʼo ta kichuqʼabʼ. Jun kʼutbʼal, ri qʼatal tzij David jujun taq mul xunaʼo che sibʼalaj kʼo uchuqʼabʼ, are kʼu jujun taq mul xunaʼo che kʼo ta uchuqʼabʼ y xuxiʼj ribʼ (Sal. 30:7). Xuqujeʼ je xukʼulmaj ri Sansón che xkʼojiʼ nimalaj uchuqʼabʼ are chiʼ ri Jehová xuya ri uxlabʼixel che, are kʼu xrilo che we man kʼo ri utobʼanik ri Jehová rukʼ kux «na sibʼalaj tuqar jachaʼ jun apachike achi ri man kʼo ta uchuqʼabʼ» (Juec. 14:5, 6; 16:17). ¿Jachin xyaʼow kichuqʼabʼ ri sukʼalaj taq achijabʼ riʼ? Are ri Jehová.

2. ¿Jasche xubʼij ri apóstol Pablo che tuqaʼr are kʼu xuqujeʼ kʼo uchuqʼabʼ? (2 Corintios 12:9, 10).

2 Ri apóstol Pablo xuqujeʼ xuchʼobʼo che kajwataj ri utobʼanik ri Jehová che (chasikʼij uwach 2 Corintios 12:9, 10). Ri Pablo xuqujeʼ xyawajik junam qukʼ oj (Gál. 4:13, 14). Y xukoj uchuqʼabʼ che ubʼanik ri utzilal (Rom. 7:18, 19). Jujun taq mul xbʼisonik y xuxiʼj ribʼ rumal che xuchomaj che weneʼ kkamisaxik (2 Cor. 1:8, 9). Paneʼ je wariʼ are kʼu xubʼij: «Are taq kʼu in tuqar, kʼateʼ riʼ sibʼalaj kʼo nuchuqʼabʼ». ¿Jasche je waʼ xubʼij? Rumal che ri Jehová xutoʼo y xuya ri chuqʼabʼ che xajwataj che.

3. ¿Jas preguntas kqil na pa wajun kʼutunem riʼ?

3 Ri Jehová kubʼij chqe che xuqujeʼ kojutoʼ oj kimik (1 Ped. 5:10). Are kʼu, rech ri Jehová kuya qachuqʼabʼ rajawaxik kʼo kqabʼano. Chojchoman chrij jun carro. Rech kbʼinik kajwataj jun utz motor che. Are kʼu ri motor kubʼan taj che kbʼin ri carro utukel, xaneʼ rajawaxik jun winaq rech kubʼinisaj. Junam rukʼ wajun motor riʼ, ri Jehová kuya ri chuqʼabʼ che kajwataj chqe. Are kʼu rajawaxik kʼo kqabʼano. ¿Jas tobʼanik uyaʼom ri Jehová chqe rech oj ko pa ri qakojonik? ¿Y jas rajawaxik kqabʼano rech kojutoʼo? Rech kqetaʼmaj, chqilaʼ ri xubʼan ri Jehová che utoʼik ri profeta Jonás, ri María ri unan ri Jesús y ri apóstol Pablo. Y kqil na che ri Jehová je kubʼan che qatoʼik oj kimik.

RI CHʼAWEM Y RI USIKʼIXIK RI BIBLIA KUYA QACHUQʼABʼ

4. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech ri Jehová kuya qachuqʼabʼ?

4 Ri kojkunik kqabʼano rech kojutoʼ ri Jehová are ubʼanik chʼawem. Ri are kutzalij uwach ri qachʼawem are chiʼ kuya «ri nimalaj kuʼinem» chqe (2 Cor. 4:7). Xuqujeʼ utz che kqasikʼij ri Biblia y kojchoman chrij ri kqasikʼij (Sal. 86:11). Ri kubʼij ri Jehová chqe pa ri Biblia «kʼo ukuʼinem» (Heb. 4:12). Rumal laʼ, rech ri Jehová kojutoʼo rajawaxik kqabʼan qachʼawem che, kqasikʼij ri Biblia, kqapatanij rukʼ kikotemal y kqabʼan ri eqeleʼn che yaʼom chqe paneʼ kʼax ubʼanik. Chqilampeʼ jas xubʼan ri Jehová che utoʼik ri Jonás.

5. ¿Jasche xajwataj tobʼanik che ri Jonás?

5 Ri Jonás xajwataj tobʼanik che are chiʼ xyaʼ jun eqeleʼn che. Are kʼu, rumal che xuxiʼj ribʼ, xbʼe pa jun barco pa jun chi lugar. Rumal wariʼ ri areʼ y ri e rachiʼl pa ri barco xa jubʼiqʼ xraj che xekam pa jun kaqiqʼ jabʼ. Are chiʼ ri winaq che e kʼo pa ri barco xkikʼaq bʼi pa ri jaʼ, xbʼiqʼ bʼi rumal jun nimalaj kar. ¿Jas xunaʼ riʼ ri Jonás? ¿La xuchomaj che kkamik? ¿La xuchomaj che xyaʼ kan rumal ri Jehová? Apastaneʼ ri xuchomaj, qastzij riʼ che xbʼisonik y xuxiʼj ribʼ.

Junam rukʼ ri profeta Jonás, ¿jas kyoʼw qachuqʼabʼ rech kqachʼij jun kʼax? (Chawilaʼ ri párrafos 6 kopan 9).

6. ¿Jas xyaʼow uchuqʼabʼ ri Jonás are chiʼ xkʼojiʼ chupam ri kar? (Jonás 2:1, 2, 7).

6 ¿Jas xubʼan ri Jonás rech xtoʼ rumal ri Dios are chiʼ kʼo chupam ri nimalaj kar? Xubʼan lo uchʼawem che ri Jehová chupam ri nimalaj kar (chasikʼij uwach Jonás 2:1, 2, 7). Paneʼ ri Jonás xniman ta che ri Jehová, are kʼu retaʼm che ktaʼ ri uchʼawem rumal. Xuqujeʼ xchoman chrij ri kubʼij ri uTzij ri Dios. ¿Jasche kqabʼij? Rumal che ri chʼawem che xubʼan che ri Dios che kʼo pa ri capítulo 2 re Jonás, xubʼij kʼi tzij che kriqitaj pa ri Salmos (jun kʼutbʼal, chajunamaj Jonás 2:2, 5 rukʼ Salmo 69:1; 86:7). Qas qʼalaj che ri Jonás kuchʼobʼ ri kubʼij ri Salmos. Y rumal che xchoman chrij ri Salmos are chiʼ kʼo chupam ri nimalaj kar, xukubʼsaj ukʼuʼx che ktoʼ rumal ri Jehová. Are chiʼ xel lo chupam ri kar, xubʼan ri xtaq wi rumal ri Jehová (Jon. 2:10–3:4).

7, 8. ¿Jas xtoʼw jun qachalal are chiʼ xuriq kʼax?

7 Ri ukʼutbʼal ri Jonás kojutoʼo rech kqachʼij apachike kʼax che kqakʼulmaj. Chojchoman chrij jun qachalal che kel pa Taiwán ubʼiʼ Zhiming. b Ri areʼ sibʼalaj yawabʼ y ri ufamilia itzel kkilo che tajin kupatanij ri Jehová. ¿Jas kubʼano rech ktoʼ rumal ri Jehová? Kubʼan uchʼawem che y kusikʼij ri Biblia. Ri areʼ kubʼij: «Are chiʼ kinriq kʼax pa ri nukʼaslemal sibʼalaj kinbʼisonik y kʼo ta kubʼij nukʼuʼx kinsikʼij ri Biblia». Are kʼu xubʼan ta kebʼ ukʼuʼx. Kubʼij: «Nabʼe kinbʼan nuchʼawem che ri Jehová. Tekʼuriʼ kenkoj ri audífonos rech kintatabʼej jujun bʼixonem che resam lo ri utinamit ri Jehová. Jujun taq mul nojimal kenbʼixoj kʼa kinnaʼo che kinbʼison ta chi más. Tekʼuriʼ kinmajij unikʼoxik ri Biblia».

8 Ri retaʼmam ri a Zhiming pa ri Biblia uyaʼom uchuqʼabʼ are chiʼ kajwataj che. Jumul, are chiʼ kʼateʼ xbʼan operar, jun enfermera xubʼij che che kʼo ta más glóbulos rojos pa ri ukikʼel rumal laʼ kajwatajik kkoj kikʼ che. Are kʼu pa ri chaqʼabʼ che xa jubʼiqʼ kraj che kbʼan operar xusikʼij jun experiencia chrij jun qachalal che je xukʼulmaj. Ri glóbulos rojos re ri ukikʼel ri qachalal kʼo ta más uchuqʼabʼ chuwach ri rech ri areʼ, are kʼu xraj taj xkoj kikʼ che y xutzirik. Are chiʼ ri a Zhiming xusikʼij wajun experiencia riʼ xuya uchuqʼabʼ rech xkunik xuxutuj ri kikʼ.

9. ¿Jas katkunik kabʼano we kanaʼo che kʼo ta chi achuqʼabʼ? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri e wachbʼal).

9 Are chiʼ kariq kʼax, ¿la sibʼalaj katbʼisonik y katkun taj kabʼan achʼawem? ¿O kanaʼo che kʼo ta achuqʼabʼ che usikʼixik ri Biblia? Chnaʼtaj chawe che ri Jehová kril ri tajin kakʼulmaj. Rumal laʼ, paneʼ naj ta tiempo kabʼan ri achʼawem che ri Dios, ri areʼ katuto y kuya ri kajwataj chawe (Efes. 3:20). We rumal ri kʼax y ri bʼis che kanaʼo katkun taj kasikʼij ri Biblia, utz che katatabʼej ri Biblia pa audio xuqujeʼ ri e qawuj. Jun chik che katutoʼo are utatabʼexik ri canciones o videos che kʼo pa jw.org. Are chiʼ kabʼan achʼawem che ri Jehová y katzukuj pa taq ri e qawuj pixabʼ che kuya chawe, jetaneʼ tajin kabʼij che «Chabʼanaʼ toqʼobʼ, chinatoʼo».

RI E QACHALAL KKIYA QACHUQʼABʼ

10. ¿Jas kkibʼan ri qachalal che uyaʼik qachuqʼabʼ?

10 Ri Jehová keʼukoj ri qachalal che qatoʼik. E areʼ kkikubʼsaj qakʼuʼx are chiʼ kqakʼulmaj kʼax pa ri qakʼaslemal o kojkun ta che ubʼanik jun eqeleʼn che yaʼom chqe (Col. 4:10, 11). «Pa taq kʼu ri qʼijol re riqoj kʼax» más keʼajwataj ri qachalal chqe (Prov. 17:17). Ri qachalal kojkitoʼo are chiʼ kʼo ta qachuqʼabʼ, kojbʼisonik y kojkitoʼ pa ri qakojonik. Chqilampeʼ jas xbʼan che utoʼik ri María, ri unan ri Jesús.

11. ¿Jasche xajwataj uchuqʼabʼ ri María?

11 Ri María xajwataj tobʼanik che rech xubʼan ri urayibʼal ri Jehová. Qastzij riʼ che xuxiʼj ribʼ are chiʼ ri ángel Gabriel xubʼij che che kyaʼ na jun nimalaj eqeleʼn che. Kux na yawabʼ ixoq che kʼulan taj. Retaʼm taj jas kubʼan che ukʼiysaxik jun akʼal, are kʼu ri ral kux na ri Mesías. Kʼo ta jumul qʼoyolinaq rukʼ jun achi y rumal laʼ retaʼm taj jas kubʼan che ubʼixik che ri José che yawabʼ ixoq chik (Luc. 1:26-33).

12. Junam rukʼ ri kubʼij Lucas 1:39-45, ¿jas xbʼan che uyaʼik uchuqʼabʼ ri María are chiʼ xajwataj che?

12 ¿Jas xubʼan ri María rech xkunik xubʼan wajun eqeleʼn riʼ che xyaʼ che? Xutzukuj ri kitobʼanik ri nikʼaj chik. Jun kʼutbʼal, xubʼij che ri ángel Gabriel che kuqʼalajisaj che jas ubʼanik riʼ ri eqeleʼn che xyaʼ che rumal ri Dios (Luc. 1:34). Tekʼuriʼ, «aninaq xbʼe pa jun tinamit re Judá ri kʼo pa taq juyubʼ» rech kerilaʼ ri Elisabet. ¡Y utz che xbʼe che rilik! Ri Elisabet xubʼij utz taq tzij che ri María y rukʼ ri ruxlabʼixel ri Dios xubʼij ri ubʼim kan jun profecía chrij ri ral ri María (chasikʼij uwach Lucas 1:39-45). Y ri María xubʼij, che ri Jehová «ubʼanom nimaʼq taq jastaq» (Luc. 1:46-51). Ri Jehová xukoj ri ángel Gabriel y ri Elisabet rech xkiya uchuqʼabʼ ri María.

13. ¿Jas xkʼulmatajik are chiʼ ri Dasurí xutaʼ tobʼanik chke ri qachalal?

13 Junam rukʼ ri xukʼulmaj ri María, xuqujeʼ ri at kyaʼ achuqʼabʼ kumal nikʼaj chi upatanelabʼ ri Dios. Chqilampeʼ ri xukʼulmaj jun qachalal pa Bolivia ubʼiʼ Dasurí. Xbʼix che che ri utat xuriq jun yabʼil che kʼo ta ukunaxik, rumal laʼ xkʼam bʼi pa hospital. Ri areʼ kraj che utz kubʼan che uchajixik ri utat (1 Tim. 5:4). Xajwataj ri kitobʼanik ri nikʼaj chik che rech kuchajij ri utat. Ri areʼ kubʼij: «Kʼi taq mul kinriq taj jas kinbʼano». Nabʼe xutzukuj ta tobʼanik. ¿Jasche? Ri Dasurí kubʼij: «Kwaj taj kinya más chak chke ri qachalal. [...]: ‹Are Jehová ri kintowik›. Are kʼu are chiʼ xintzukuj ta ri kitobʼanik ri nikʼaj chik xwilo che xaq nutukel kinkun ta chuwach ri kʼax» (Prov. 18:1). Ri qachalal Dasurí xutaq bʼi mensajes chke ri rachiʼl y xubʼij chke ri tajin kukʼulmaj. Ri qachalal Dasurí kubʼij chik: «Sibʼalaj kinmaltyoxij ri tobʼanik y ri chuqʼabʼ che xkiya ri qachalal chwe. Xkikʼam lo nuwa pa ri hospital y xkikubʼsaj nukʼuʼx rukʼ textos re ri Biblia. ¡Sibʼalaj kuya kikotemal retaʼmaxik che xaq ta qatukel oj kʼolik! Oj kʼo pa ri ufamilia ri Jehová, jun familia che kkiya tobʼanik are chiʼ kajwatajik, kekʼojiʼ qukʼ keʼoqʼ qukʼ».

14. ¿Jasche rajawaxik kqakʼam ri tobʼanik che kkiya ri kʼamal taq bʼe chqe?

14 Ri Jehová xuqujeʼ keʼukoj ri kʼamal taq bʼe che uyaʼik qachuqʼabʼ. E jun sipanik che uyaʼom ri Jehová chqe rech kkikubʼsaj qakʼuʼx (Is. 32:1, 2). Rumal laʼ, chabʼij chke are chiʼ katbʼisonik. Chakʼama ri tobʼanik che kkiya chawe. Are ri Jehová kekojow che atoʼik.

RI EYEBʼAL KUYA QACHUQʼABʼ

15. ¿Jas jun utzalaj eyebʼal kʼo qukʼ qonojel ri oj cristianos?

15 Ri eyebʼal che kutzujuj ri Biblia kuya qachuqʼabʼ (Rom. 4:3, 18-20). Qonojel ri oj cristianos qeyem ri kʼaslemal che kʼo ta ukʼisik, pa ri kaj o pa ri uwach Ulew. Rumal wajun eyebʼal riʼ tajin kqachʼij ri kʼax che kqakʼulmaj pa ri qakʼaslemal, kqatzijoj ri utzij ri Dios y kqabʼan ri eqeleʼn che yaʼom chqe pa ri congregación (1 Tes. 1:3). Chqilaʼ ri xubʼan wajun eyebʼal riʼ che uyaʼik uchuqʼabʼ ri apóstol Pablo.

16. ¿Jasche xajwataj uchuqʼabʼ ri apóstol Pablo?

16 Ri Pablo xajwataj tobʼanik che. Ri carta che xutaq bʼi chke ri corintios xubʼij che ri areʼ kjunamataj rukʼ jun laq che bʼanom che ulew. Xubʼij che xbʼan kʼax che, xtereneʼx rumal ri ukojonik y che xuriq ta ri xubʼano. Xuqujeʼ kʼo jujun mul che xa jubʼiqʼ xraj xkamisaxik (2 Cor. 4:8-10). Xutzʼibʼaj wariʼ are chiʼ xubʼan ri urox viaje che kisolixik ri congregaciones. Pa ri tiempo riʼ retaʼm taj che kukʼulmaj na kʼi kʼax. Tekʼuriʼ, pa ri viaje riʼ che xubʼano, xa jubʼiqʼ xraj xkam pa ri jaʼ, xkimulij kibʼ ri itzel taq winaq chrij, xkibʼan kʼax che y xkoj pa cárcel.

17. Junam rukʼ ri kubʼij 2 Corintios 4:16-18, ¿jas xyaʼow uchuqʼabʼ ri Pablo rech xuchʼij ri kʼax che xukʼulmaj?

17 ¿Jas xubʼan ri Pablo rech xuchʼij ri e kʼax riʼ? Are xchoman chrij ri tewchibʼal che kuriq na pa ri petinaq (chasikʼij uwach 2 Corintios 4:16-18). Xubʼij chke ri cristianos che e kʼo pa Corinto, che «puneʼ ta ne katajin kubʼan qʼeʼl ri [u]cuerpo», are kʼu kkikotik. Are xchoman chrij ri kʼaslemal che kuriq na pa ri petinaq. Chuwach ri areʼ, nim ubʼanik che kbʼe pa ri kaj, jun «juluwem ri sibʼalaj nim ubʼanik». Y kraj kuchʼij apachike kʼax rech kkunik kbʼe pa ri kaj. Ri Pablo xchoman chrij ri eyebʼal, rumal laʼ xunaʼo che «kakʼakʼarisaxik qʼij chi qʼij».

18. ¿Jas xubʼan ri eyebʼal che uyaʼik uchuqʼabʼ ri Tíjomir y ri ufamilia?

18 Ri eyebʼal xuya uchuqʼabʼ jun qachalal ubʼiʼ Tíjomir che kel pa Bulgaria. Jujun junabʼ kanoq xkam ri uchaqʼ ubʼiʼ Zdravko pa jun accidente de tránsito. Ri a Tíjomir sibʼalaj xbʼisonik. ¿Jas xetoʼw rukʼ ri ufamilia rech xkichʼij ri nimalaj kʼax? Xechoman chrij are chiʼ kekʼastaj lo ri kaminaqibʼ. Ri areʼ kubʼij: «Kojchoman chrij jawchiʼ kqeyeʼj wi ri a Zdravko are chiʼ kkʼastaj loq, jas rikil kqabʼano, e jachin taq keqabʼan invitar rech kqaya utz upetik y jas kqatzijoj che chrij ri kʼisbʼal taq qʼij». Ri a Tíjomir kubʼij che are chiʼ kchoman chrij ri eyebʼal, wariʼ kubʼano che kkichʼij ri kʼax rukʼ ri ufamilia y keyem ri qʼij che ri Jehová kuwalajisaj chi lo jumul ri rachalal.

¿Jas ubʼanik riʼ ri akʼaslemal pa ri kʼakʼ uwach Ulew kachomaj at? (Chawilaʼ ri párrafo 19). c

19. ¿Jas katkunik kabʼano rech más katchoman chrij ri eyebʼal? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).

19 ¿Jas kabʼano rech más kakubʼsaj akʼuʼx chrij ri eyebʼal? We ri aweyebʼal are waral cho ri uwach Ulew, chasikʼij ri kubʼij ri Biblia chrij ri kotzʼiʼj uwach Ulew y chachomaj che at kʼo chilaʼ (Is. 25:8; 32:16-18). Chatchoman chrij ri kʼaslemal pa ri kʼakʼ uwach Ulew. ¿La at kʼo at chilaʼ? ¿Y jachin kʼo chilaʼ kawilo? ¿Jas kato? ¿Jas kanaʼo? Ri e wachbʼal che e kʼo pa ri e qawuj che kchʼaw chrij ri kotzʼiʼj uwach Ulew kubʼano che katchoman chrij jas ubʼanik riʼ ri kʼaslemal pa ri kʼakʼ uwach Ulew. Xuqujeʼ katkunik kawil ri videos musicales, junam rukʼ Ri qas kʼaslemal, Xa jubʼiqʼ chi kraj o Contemplo ese día. We amaqʼel kojchoman chrij ri kʼaslemal pa ri kʼakʼ uwach Ulew, ri kʼax che kqariq kimik «man al taj, ri xaq okʼowel» (2 Cor. 4:17). Ri eyebʼal che kuya ri Jehová kuya qachuqʼabʼ.

20. ¿Jachin kojtoʼwik are chiʼ kojbʼisonik y kqanaʼo che kʼo ta chi qachuqʼabʼ?

20 «Rukʼ ri utobʼanik ri Dios keqabʼan na nimaʼq taq mayibʼal» pa taq ri qʼij che kojbʼisonik (Sal. 108:13). Ri Jehová uyaʼom ronojel ri kajwataj chqe rech ko ri qakojonik. Rumal laʼ, are chiʼ kqanaʼo che kojkun ta che ubʼanik jun eqeleʼn che yaʼom chqe, kojkun taj kqachʼij jun kʼax o kojkun ta chik kqapatanij ri Jehová rukʼ kikotemal, chqabʼanaʼ qachʼawem che rukʼ ronojel qanimaʼ y chqasikʼij ri Biblia rech ri Jehová kukʼam qabʼe. Chqakʼamaʼ ri tobʼanik che kkiya ri qachalal chqe y amaqʼel chojchoman chrij ri eyebʼal. Are kʼu ri Jehová «rukʼ ri nimalaj ukuʼinem» kuya na qachuqʼabʼ rech kojkun che uchʼijik ronojel kʼax y kqakuy ronojel ri kbʼan chqe (Col. 1:11).

BʼIXONEM 33 Chayaʼ ri aweqaʼn chrij Jehová

a Wajun kʼutunem riʼ keʼutoʼ ri kebʼison rumal jun kʼax o ri kkinaʼo che kekun ta che ubʼanik jun eqeleʼn che yaʼom chke. Kqetaʼmaj na ri kubʼan ri Jehová che uyaʼik qachuqʼabʼ y ri rajawaxik kqabʼan oj.

b Kʼexom jujun bʼiʼaj.

c RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: Jun qachalal che kuta taj tajin kchoman chrij ri kutzujuj ri Biblia chrij ri petinaq y tajin kril ri video musical. Je wariʼ kchoman chrij ri ukʼaslemal pa ri kʼakʼ uwach Ulew.