1-2. Jaˇliꞈ gui˗awˇ pyehˆ tseˇ nya˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

 Yaw jeˬ ma jeˬ, nawˇ nymˇ tiˬ nymˇ zeuˇ mawꞈ naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ jeˬ hu haw de? Nawˇ nymˇ teu nymˇ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ mawˇ˗euˬ nehˬ˗ehˇ taˆ lehˇ zeuˇ ma laˬ? Maˬ, nawˇ nymˇ teu nymˇ jaˆ gaˇ iˇ˗awˇ, laꞈ kʼoeˇ laꞈ nyiˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw˗eu uˬ taꞈ, kuˆ lawˆ yawˬ lawˆ na luꞈ˗ahˇ haw˗awˇ, teu nymˇ˗euˬ gaˇ dahˬ gaˇ dzeˇ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ nymˇ teu nymˇ aˬ joˆ˗ehˇ tsoˆ laꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ naˇ haˬ tehꞈ˗a. Nawˇ nymˇ teu nymˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw doe˗eu yaw duˬ baw meh.

² Aˬ dui Jaˇliꞈ gui˗awˇ pyehˆ tseˇ ngeh teu loꞈ˗ehˇ jahˇ nya˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ nui gahˇ ahˇ˗eu tiˬ gʼaˬ, Jaˇliꞈ˗ahˇ “goˇ dui dui˗awˇ duˬ kʼahˬ naꞈ dui dui˗eu nymˇ nymˇ ma tiˬ nymˇ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh.” Aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya dzehˬ laˇ nya˗eu nga? Nawˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ tehˬ law baw law˗ehˇ gui naˇ, “Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ dzaw dahˬ ya beh˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ” tehꞈ˗ehˇ ya dzaw˗eu tehꞈ meh. (Heˬbyehˇ 5:12) Teu miˇ neh nymˇ laꞈ kʼoeˇ le ahˇ˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw˗eu loꞈ˗ehˇ, Jaˇliꞈ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ gʼoˆ shaw nya˗eu gʼaˇ duˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ ya pyehˆ tseˇ˗eu meh. Pyehˆ tseˇ nya˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ˗eu nga lehˇ haw. Nawˇ jah˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ gʼoˆ shaw nya ni leh jeh˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, aˬ jeˬ miˇ neh jah˗eu lehˇ gʼoˆ shaw nya ni jiˇ ya leh jeh˗eu meh.

3. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jahˇ nya ni laˆ noeˬ nehˬ˗euˬ nga? Aˬ jeˬ miˇ neh? (Eˇpeˇsu 3:14-19)

³ Aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ yawˬ paw na luꞈ gʼoˆ shaw˗eu gʼaˇ duˬ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ naꞈ suiˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya pyehˆ tseˇ˗eu meh. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ ‘aˇ naˆ ni huiˬ, aˇ naˆ ni mahˇ˗awˇ, aˇ naˆ ni naꞈ, aˇ naˆ ni goˇ˗eu gaˇ kawˆ, gʼoˆ shaw nya’ ni Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu leh jeh lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ nui jah˗euˬ “dawˬ pehˬ” ziꞈ dah ni gʼeh laˇ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 3:14-19-ahˇ gui.) Aˬ dui jiˇ toˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ gʼoˆ shaw˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu  aˇ baˇ˗ahˇ shawˇ jehˆ ni mawˇ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ pyehˆ tseˇ nya˗eu nga lehˇ haw ma.

4. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.

⁴ Aˬ dui Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dzaw dahˬ beh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ siˬ nya˗awˇ nui kʼahˇ shiˇ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a. “Naꞈ dui dui gaˇ zaꞈ taˬ˗euˬ Miˬyehˇ˗euˬ nui kʼahˇ˗ahˇ kʼawꞈ” dzaw mawꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ aˬ dui˗ahˇ gʼoˆ shaw nya ni caw ba nehˬ nya˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 2:9, 10) Yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ ngeh, nawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ mawꞈ miˇ˗a laˬ? Yaw jeˬ ma jeˬ, nawˇ Yeˬhawˇbaˬ gaˇ hu aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ nui gaˬ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗awˇ, nawˬ˗ahˇ jiˇ gaˬ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ mawꞈ˗eu paˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ, nawˇ gaˇ hu Yeˬhawˇbaˬ neh Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ sheu cehˆ nya˗eu nga lehˇ poˆ tseˇ nya˗eu meh. Maˬ ngeuˇ naˇ, nawˇ Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ, Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ dehꞈ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ byah laˇ˗euˬ nga lehˇ duꞈ yawˇ ni poˆ tseˇ nya meh.

5. Yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ ngeh Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ poˆ tseˇ mawꞈ nya?

⁵ Jaˇliꞈ yawˬ haˇ yawˬ ha pyehˆ tseˇ˗eu leh jeh˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ naꞈ suiˇ ni aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ mawꞈ nya lehˇ naˇ haˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ neh ngehˬ keuˆ˗euˬ tiˬ kawˆ na˗ahˇ “ Yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ nya˗eu gaˇ kawˆ” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ gaˇ ya mawˇ˗eu meh. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ˗euˬ poˆ tseˇ˗eu keu ka zmˬ˗awˇ gaˇ kawˆ teu deuˬ˗ahˇ laˬ kaˬ tiˬ cehˇ poˆ tseˇ nya˗eu meh. Naꞈ suiˇ ni poˆ tseˇ˗eu teu naˇ nui jah ziꞈ dah ni bi gʼeh laˇ˗awˇ, “Miˬyehˇ neh beh taˬ˗euˬ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ” siˬ nya laˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 2:4, 5) Nymˬ˗mˇ aˬ dui, aˬ dui pyehˆ tseˇ nya˗eu Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ naꞈ suiˇ ni gʼeh˗eu tiˬ kawˆ na˗ahˇ haw ma.

6. (a) Bawˬ toˆ toˆ taˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu noeˬ taˬ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ beu gaˇ˗eu nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ neh tsawˇ haˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ ehˇ, miˇ tsaˬ heu siˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ ehˇ, noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ “mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ” noeˬ tsehˆ taˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nya˗eu nga? (Eˇpeˇsu 3:11)

⁶ Miˬyehˇ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Jaˇliꞈ aˬ joˆ˗ehˇ ehˇ˗eu nga lehˇ haw ma. Aˬ dui jeˬ hu  bawˬ toˆ toˆ taˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu noeˬ taˬ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ beu gaˇ˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma. Bawˬ toˆ toˆ taˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, yawˬ ha iˇ mawꞈ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ iˇ keuˆ˗eu gʼaˇ duˬ gaˇ ma aˬ geu kahˇ neh iˇ˗eu lehˇ tseˇ duˬ taˬ˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ gaˇ ma˗ahˇ laˆ tsoeˬ˗eu jeˬ jaˆ naˇ bawˬ toˆ toˆ taˬ˗euˬ jeˬ noeˬ miˇ maˬ paˇ tsaˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ noeˬ taˬ˗eu jeˬ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, iˇ keuˆ duˬ˗ahˇ aˬ jeˬ lehˇ gʼeh kʼawꞈ iˇ keuˆ˗eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ˗euˬ gaˇ ehˇ˗eu meh. Iˇ˗eu jawˇ duˬ yaw duˬ baw kʼawꞈ aˬ geu kahˇ neh tehꞈ˗ehˇ iˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ maˬ jaˆ˗a. Gaˇ pehˇ˗ahˇ laˆ tsoeˬ˗eu jeˬ jaˆ naˇ, yawˬ kahˇ yawˬ˗ahˇ neh iˇ paˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh “mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ jeˬ” aˬ dui˗ahˇ tiˬ tiˆ saˇ˗iˬ tiˬ tiˆ pah mehˬ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 3:11) “Yawˬ jeˬ na luꞈ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ neh noeˬ tmˬ”˗euˬ jeˬ byah laˇ˗eu miˇ neh, gaˇ ma aˬ geu kahˇ lehˇ zmˬ kʼawꞈ, Miˬyehˇ neh noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ jeˬ aˬ myah luꞈ byah laˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 16:4) Miˬyehˇ neh kʼaˇ mˇ pyeuꞈ˗euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ gmˬ meh. Toˆ˗ehˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ neh noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗eu jeˬ byah laˇ ni aˬ jeˬ jeˇ laˆ paˇ˗euˬ nga?

7. Dahˬ beh˗euˬ aˬ nyaꞈ dzeˇ zaˬ puiˬ˗euˬ taꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ jeˬ mˇ byah˗eu gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ laˆ paˇ˗euˬ nga? (Maꞈtehˬ 25:34)

⁷ Yeˬhawˇbaˬ dahˬ beh˗euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu aˬ nyaꞈ dzeˇ zaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ neh noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ jeˬ ehˇ nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “Jeuˬ le o le˗awˬ. Naw maꞈ˗euˬ zaˬ deuˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ byah laˇ˗awˇ, miˇ tsaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ luꞈ˗uˇ . . . Bawˇ tsahˬ jeˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ haw˗eu pyaˆ˗eu gʼaˇ duˬ, ngaˇ naw maꞈ˗ahˇ gaˇ biꞈ˗eu ma” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 1:28) Ehˇ kʼawꞈ Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ puiˬ˗euˬ miˇ neh tsawˇ haˬ zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ iˬ baˇ zaˬ pyeuꞈ iˇ˗euˬ meh. Toˆ˗ehˇ kʼawꞈ Miˬyehˇ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ maˬ paˇ˗iˇ˗aˬ siˬ. Miˬyehˇ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ bi byah laˇ˗eu gʼaˇ duˬ laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ˗eu meh. Dahˬ beh˗euˬ nyiˬ dzeˇ zaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ puiˬ˗euˬ nehˬ˗ehˇ taˆ lehˇ Miˬyehˇ tsawˇ haˬ zaˬ hawˇ˗eu miˇ tsaˬ heu siˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ yawꞈ neh noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ jeˬ bi byah laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, mˬ taˆ Miˇkʼahˬ tiˬ kʼahˬ beh˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 25:34-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ gaˬ dui dui˗eu Zaˬmaˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ bi oe˗euˬ meh. Teu naˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ mˬ taˆ miˇ kʼahˬ gaˇ kawˆ bi mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu iˬ baˇ hawˇ˗eu shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh ka kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, bi kamˇ shiˇ le˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Aˇ nah naˇ Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗awˇ mˬ taˆ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ Sahˬ paˬ geuꞈ leˇ˗euˬ meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh noeˬ tsehˆ taˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gʼawˬ mya ni jaˆ˗a siˬ.

8. (a) Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? (b) Eˇpeˇsu 1:8-11-ahˇ ehˇ taˬ˗eu loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ huiˬ dui dui˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? (Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ haw.)

⁸ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ aˬ myah luꞈ muiˬ ni shawˇ ni mˇ˗eu heu naˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ uˆ lahˇ˗eu Miˇkʼahˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ miˇ tsaˬ heu siˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ mˇ byah˗eu meh. Aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ poˆ maˬ paˇ laˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ byah laˇ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ kamˬ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 46:10, 11; Heˬbyehˇ 6:17, 18) Aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu deuˬ hawˇ˗eu byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu Aˬda hawˇ˗eu Eˇbaˆ˗euˬ zaˬ deuˬ uˆ deuˬ miˇ tsaˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ “mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ” ya dehꞈ gʼeh˗eu meh. (Ja ceuˬ 22:26) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗aˬ, heu myaˆ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a siˬ. Aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu jeˬ naˇ, mˬ kʼoeˇ taˆ hawˇ˗eu miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ mehˬ bawˬ gm ni jahˇ˗eu heu meh. Kʼoeˇ naˇ dawˬ tawˆ luꞈ saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ baoˬ huiˬ dui dui gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ uˆ lahˇ˗eu uˆ moˆ jawˇ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 1:8-11-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ muiˬ dui dui jeˬ˗ehˇ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ mˇ byah gaˇ ya mawˇ ngeh yahˬ leˇ˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ?

9. Jaˇliꞈ gui˗eu heu naˇ aˬ dui˗euˬ mehˬ hu paw aˇ mah keuˆ ni kaˬ gaˇ bi mawˇ laˇ˗eu nga?

⁹ Aˇdahˬbeh˗eu 3:15-ahˇ ya mawˇ˗eu loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ neh Eˬdeˬ yaˇ kʼmˇ˗ahˇ jawˇ ngeh ngehˬ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ haw. b  Teu deuˆ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ bi byah laˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Gaˇ kawˆ teu deuˬ byah laˇ˗eu gʼaˇ duˬ naˇ, gʼawˬ mya heˇ kʼoꞈ ga leˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Aˬbyaˬhaˬ˗euˬ zaˬ deuˬ uˆ deuˬ tiˬ ziˇ saˇ˗iˬ tiˬ ziˇ Yeˬsuˇ˗euˬ ziˇ˗ahˇ keuˆ ni ya oe keuˆ leꞈ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 22:15-18) A.D. 33-ahˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ, ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Yeˬsuˇ aˬ kuiˇ kuiˇ nuiꞈ˗ahˇ bi toˆ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 3:13-15) Maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ laꞈ kʼoeˇ byah laˇ˗eu aˇ saˬ saˬ˗eu hmˬ naˇ, Saˬdaˬ˗euˬ uˬ duˬ bi nawˬ pyehˆ˗eu heu meh. Gaˇ kawˆ heu naˇ mehˬ hu paw 1,000 kʼoꞈ dzehˬ iˇ ngeh byah laˇ˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 20:7-10) Kʼoeˇ naˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Saˬdaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ paw pyawˬ˗eu deuˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ muiˇ˗eu jeˬ maˬ jiˇ˗eu kʼoeˇ keuˆ ni, gʼawˬ mya jeˬ pyeuꞈ laˇ meh lehˇ pah mehˬ taˬ˗euˬ meh.

10. (a) Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ aˬ jeˬ keuˆ le˗eu nga? (b) Aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ lehˬ hmˬ taˬ nya˗eu nga? (Ehˇ lahˬ˗ahˇ haw.)

¹⁰ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ mawˇ haw sheˇ. Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca deuˬ “miˇ kʼahˬ saˇ˗awˇ guˆ kʼaˇ maˬ za˗a” lehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu meh. (1 Teˇsaˬloˇni 5:2, 3) Teu jiˇ naˇ “ja pyuˬ ni” tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca˗euˬ miˇ kʼahˬ deuˬ zahˇ kʼawꞈ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ deuˆ˗awˇ, huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ dahˬ beh laˇ˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 17:16) Teu jiˇ naˇ “Tsawˇhaˬ˗euˬ Zaˬmaˇ mˬ dmˇ dziˬ˗awˇ, baoˬ hawˇ˗eu yaw shehꞈ kʼahˬ sehˇ tiˬ byah ni oe luꞈ gaˇ” ya mawˇ tehꞈ˗a. (Maꞈtehˬ 24:30) Yawˇ bo˗eu yaw sahˇ, yawˇ hawˇ˗eu ciꞈ myehꞈ biˇ paˆ˗eu loꞈ˗ehˇ Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 25:31-33, 46) Aˇ yamˬ teu yamˬ˗ahˇ Saˬdaˬ saˇ suˬ ni maˬ jawˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ muiˇ˗eu leh jeh˗eu meh. Saˬdaˬ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ bye dui dui˗eu miˇ neh, uiˬ leˇ taˬ˗euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu Jaˇliꞈ˗ahˇ Gawˇgaˆ Maˬgawˇgaˆ lehˇ kuˇ˗eu deuˬ˗ahˇ laˆ noeˬ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ bi deuˆ˗eu meh. (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 38:2, 10, 11) Kʼoeˇ naˇ aˇ yamˬ tiˬ yamˬ maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ yamˬ˗ahˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ dzeˇ luꞈ˗eu tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ Yeˬsuˇ hawˇ˗eu mˬ taˆ guiˇ maꞈ nehˬ˗ehˇ gm leˇ˗eu gʼaˇ duˬ bi laˆ uiˬ˗awˇ mˇ taˆ bi sheuˬ daˆ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ huiˬ dui dui˗euˬ shaˬ zahˬ laꞈ kʼoeˇ aˇ saˬ saˬ˗eu Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ˗ahˇ deuˆ le˗eu meh. c (Maꞈtehˬ 24:31; Pah mehˬ˗eu 16:14, 16) Teu jiˇ naˇ, Yeˬsuˇ uˆ lahˇ˗eu tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ dahˬ beh˗eu meh.—Pah mehˬ˗eu 20:6.

11. Mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi gʼeh laˇ˗eu nya? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹¹ Nymˬ˗mˇ tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ dzeuˇ˗iˇ ngeh˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ  Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ “mehˬ hu paw pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ siˬ mawꞈ mawˇ mawꞈ˗eu nui ma” dawˆ ahˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬtsoˆ 3:11) Gaˇ kawˆ heu naˇ nawˇ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ naw nyaꞈ yaw kaˬ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ peh jiˆ le lehˇ ehˇ˗eu paˇ dmˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ myaˆ pyawˬ 319-ahˇ nui ma ahˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Teu gaˇ “Aˬ dui aˇ yaˇ, aˇ heˇ, aˇ lam aˇ lam kʼoꞈ˗ahˇ neh ya dehꞈ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ nymˬ˗mˇ naˆ maˬ tseˇ ya siˬ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ dzaw geuꞈ nya˗eu gʼawˬ mya ni jaˆ˗a siˬ. Miˇ shuiꞈ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu dehꞈ ziˇ heu naˇ, muiˬ dui dui˗eu dehꞈ ziˇ pyeuꞈ˗eu meh. Aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ dui aˬ myah luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ peh ya jawˇ˗eu meh” lehˇ boꞈ taˬ˗eu meh. Aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ paˇ poˆ tseˇ nya nga siˬ lehˇ haw ma.

12. Aˬ dui mˬ taˆ aˬ joˆ˗ehˇ gʼawˇ leuˇ˗awˇ haw nya˗eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.

¹² Jaˇliꞈ-ahˇ “yaw goˇ˗ahˇ jawˇ˗eu” Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ jawˇ duˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ui cuiˆ na pah mehˬ taˬ˗euˬ tehꞈ meh. (Iˇsaˬyaˇ 33:5) Ehˇ kʼawꞈ Jaˇliꞈ nui ma ahˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ mˬ taˆ jaˆ˗eu tsehˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pah mehˬ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 6:1-4; Daˬyeˬlaˇ 7:9, 10; Pah mehˬ˗eu 4:1-6) Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui Yeˬsaˬgeˬlaˇ ‘mˬ pah dzeh le˗awˇ, yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ’ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ya gui˗euˬ ma.—Yeˬsaˬgeˬlaˇ 1:1.

13. Heˬbyehˇ 4:14-16-ahˇ ehˇ taˬ˗eu loꞈ˗ehˇ Yeˬsuˇ mˬ kʼoeˇ taˆ mˇ luꞈ˗eu gaˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi gʼeh laˇ˗eu nya?

¹³ Nymˬ˗mˇ Yeˬsuˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ mˇ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗euˬ Sahˬ paˬ kʼawꞈ pyeuꞈ˗awˇ, gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu Piˇ ma yaw huiˬ gʼaˬ kʼawꞈ pyeuꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui “guiˬ lahˬ yaw dzahˇ tiˬ byah ni jaˆ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ dzoeˬ dzaˬ nuiˇ mahˬ mehˬ shi” guiˬ lahˬ shaˇ nya˗awˇ “aˬ dui kʼaˇ loˬ ngeh caw ba nehˬ laꞈ” lehˇ shaˇ nya˗eu meh. (Heˬbyehˇ 4:14-16-ahˇ gui.) Aˬ dui yawˬ nah na luꞈ mˬ taˆ jawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ neh aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ dzeuˇ˗euˬ jeˬ hawˇ nymˬ˗mˇ mˇ nehˬ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ luˬ˗uˇ. Aˬ yawꞈ  nyaꞈ da zaˬ˗euˬ nui gaˬ aˬ dui˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ gaˇ maˬ ehˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ gaˇ maˬ ehˇ, leh jeh ni laˆ noeˬ nehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh.—2 Gawˇliˬtu 5:14, 15.

14. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ miˇ˗a lehˇ mˇ mawˇ nya˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw)

¹⁴ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ miˇ˗a lehˇ mˇ mawˇ nya˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni leh jeh˗awˇ caw ba nehˬ˗eu heu meh. (Maꞈtehˬ 28:19, 20) Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ leh jeh˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ “tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ bi za mawꞈ˗awˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ bi siˬ nya mawꞈ˗eu meh” lehˇ siˬ nya˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 2:3, 4) Pawˇluˆ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗awˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ “aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗awˇ ka kʼoꞈ paˬ nga lehˇ, kʼaˇ gʼeh nya˗eu loꞈ˗ehˇ leh jeh doe˗euˬ” meh.—1 Gawˇliˬtu 9:22, 23.

15. Ja ceuˬ 1:2-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˬ dui˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

¹⁵ Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu deuˬ hawˇ˗eu aˬ jeˬ kʼawꞈ mˇ pyeuꞈ˗eu deuˬ naˇ, “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ, naˇ haˬ geuꞈ gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˇ”, “uˬ ciꞈ nah gʼahˇ maˬ tsehˆ leˇ ni, zahˇ dawˬ dzaw geuꞈ˗eu” deuˬ pyeuꞈ˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 1:1-3) Jaˇliꞈ dawˬ yuˇ paˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Yoˇsehˆ Lawˇteuˬhehˬ Jaˇliꞈ teu deuˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Aˬ dui tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ poˆ tseˇ˗awˇ dzaw geuꞈ˗eu uˬ taꞈ, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu” jeˬ mˇ gaˇ keuˆ ni Miˬyehˇ neh sheuˬ hehˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ za mawꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ paˇ ehˇ˗eu “Jaˇliꞈ maˬ gui ni bi dzeuˇ˗iˇ˗euˬ aˇ nah teu nah˗aˬ yaw ngehꞈ tehꞈ meh.” Nawˇ jiˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ duꞈ yawˇ ni pyehˆ tseˇ˗awˇ Jaˇ liꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ˗eu nga lehˇ haw˗eu heu neh Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ nya˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ yawˬ paw na luꞈ˗ahˇ gʼoˆ shaw˗eu heu naˇ aˬ dui˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗eu meh.

16. Aˬ dui nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

¹⁶ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ mehˬ nehˬ laꞈ˗eu muiˬ dui dui˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ aˬ dui maˬ gʼoˆ shaw nya gaˇ keuˆ ni shaˬ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ dui naꞈ suiˇ ni gʼeh˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ dzaˇ˗i tiˬ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma. Teu naˇ Pawˇluˆ neh Heˬbyehˇ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ boꞈ nehˬ˗euˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ yaw sahˇ paw˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma˗euˬ gaˇ kawˆ heu pyeuꞈ meh. Gaˇ kawˆ teu˗ahˇ poˆ tseˇ gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ luꞈ˗uˇ.