1-2. Nĩ nzĩa yĩva nzeo vyũ ya kũsoma na kwĩmanyĩsya Mbivilia? Nengane ngelekanyʼo.

 TWASYE ve nyũmba ũkwenda kũtwʼa ethĩwa nũũmĩthooa kana ndwĩmĩthooa. Nĩ kyaũ wenda kwona ũtambĩte kwĩka ũtwi? Wĩanĩwa no kwona visa wa ngalĩ ya nza ya nyũmba ĩsu? Vate nzika, ndũlea kwenda kũthi nyũmbanĩ ĩsu we mwene nĩ kana ũmĩthiũũke, ũlike nthĩnĩ ũsisye lumu syonthe, na ũyona ngalĩko syonthe sya nyũmba ĩsu. Na no kwĩthĩwa ũtonya kwenda kwona mũsolo ũla watũmĩiwe kũmyaka. Kwa wʼo, ndũlea kwenda kwona kyonthe kĩla kĩmĩkonetye ũtanamĩthooa.

² No twĩke ũndũ ta ũsu yĩla tũũsoma na kwĩmanyĩsya Mbivilia. Mũsomi ũmwe aelekanĩtye ũvoo ũla wĩ Mbivilianĩ na “ĩsũmba ĩnene yĩ na ngũta ndũlu na yakĩtwe mũsinginĩ mũliku.” Kwoou tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũmanye nesa ũvoo wʼonthe ũla wĩ Mbivilianĩ? Wamĩsoma ũsembete, ũkamanyaa o “maũndũ ma mũsingi ma ndeto ntheu sya Ngai.” (Aevl. 5:12) Ĩndĩ o ũndũ waĩlĩte kũlika nyũmba “nthĩnĩ” na ũyĩmanyĩsya maũndũ maingĩ ĩũlũ wayo ũtanamĩthooa, ũu nowʼo waĩlĩte kwĩmanyĩsya Mbivilia nesa nĩ kana ũmĩelewe vyũ. Nzĩa nzeo vyũ ya kwĩmanyĩsya Mbivilia nĩ kwona ũndũ ũvoo ũla ũwetetwe vandũ vamwe ũkonanĩtye na ũngĩ ũwetetwe vangĩ. Ndũkeanĩwe no kũelewa nĩ maũndũ meva ũĩkĩĩe, ĩndĩ manya nĩkĩ ũmaĩkĩĩe.

3. Mũtũmwa Vaulo athuthisye Aklĩsto ala angĩ meke ata, na nĩkĩ? (Aeveso 3:​14-19)

³ Nĩ kana tũelewe nesa ũvoo wʼonthe ũla wĩ Ndetonĩ ya Ngai,  no nginya twĩmanyĩsye maũndũ maliku ala me vo. Mũtũmwa Vaulo athuthisye Aklĩsto ala angĩ memanyĩsye Ndeto ya Ngai na kĩthito nĩ kana methĩwe matonya “kũelewa nesa ũthanthau, na ũasa, na ũtũlu, na ũliku” wa ũla wʼo. Kĩu kyesaa kũmatetheesya mũnango methĩwe me ‘alũmu na matathingithĩka’ mũĩkĩĩonĩ woo. (Soma Aeveso 3:​14-19.) O naitũ twaĩlĩte kwĩka oou. Ekai twone ũndũ tũtonya kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai mũnango nĩ kana tũelewe nesa ũvoo wʼonthe ũla wĩ vo.

4. Tũtonya kwĩka ata tũmũthengeee Yeova mũnango? Nengane ngelekanyʼo.

⁴ Nũndũ twĩ Aklĩsto, tũyĩanĩawa no kwĩmanyĩsya maũndũ ma mũsingi ala me Mbivilianĩ. Twĩthĩawa na mea ma kwĩmanyĩsya “maũndũ maliku ma Ngai” tũtetheewʼe nĩ veva wake mũtheu. (1 Ako. 2:​9, 10) Wĩona ata ũkethĩwa na mũvango wa kwĩmanyĩsya we mwene nĩ kana ũmũthengee Yeova mũnango? Kwa ngelekanyʼo, no wĩmanyĩsye ũndũ woonanisye kana nĩwendete athũkũmi make ma tene na ũndũ kĩu kĩkwonanyʼa kana o naku nũkwendete. No wĩmanyĩsye mũvango wa ũthaithi ũla Yeova wendaa Aisilaeli maatĩĩe, na ũiũsianĩsya na ũla wendaa Aklĩsto maatĩĩe ũmũnthĩ. Kana no wĩmanyĩsye nesa mawathani ala Yesũ weanĩisye yĩla waĩ ĩũlũ wa nthĩ.

5. Yĩla ũkwĩmanyĩsya we mwene, wĩenda kwĩka ũkunĩkĩli mũnango ĩũlũ wa kyaũ?

⁵ Andũ amwe memanyĩasya Mbivilia na kĩthito nĩmakũlilwʼe maũndũ ala matonya kwenda kwĩka ũkunĩkĩli mwingangĩ ĩũlũ wamo Ndetonĩ ya Ngai. Maũndũ amwe mawetie matalanĩtwʼe ĩsandũkũnĩ yĩ na kyongo, “ Maũndũ Ũtonya Kwĩmanyĩsya we Mwene.” No ũtanĩe mũno kwĩmanyĩsya maũndũ ta asu ũtũmĩĩte Fahirisi kana Ĩvuku ya Kwĩka Ũkunĩkĩli ya Ngũsĩ sya Yeova. Kwĩka ũkunĩkĩli mwingangĩ no kũlũlũmĩĩlye mũĩkĩĩo waku na kũkaũtetheesya “kwona ũĩ wa Ngai.” (Nth. 2:​4, 5) Yu ekai twone maũndũ amwe maliku me Mbivilianĩ tũtonya kwĩka ũkunĩkĩli mũnango ĩũlũ wamo.

6. (a) Ve kĩvathũkanyʼo kĩva katĩ wa kwĩthĩwa na mũvango na kwĩthĩwa na kĩeleelo? (b) Nĩkĩ tũtonya kwasya kana kĩeleelo kya Yeova kwondũ wa andũ na nthĩ nĩ kya “tene na tene”? (Aeveso 3:11)

⁶ Kwasũanĩa ũndũ ũmwe Mbivilia yaĩtye ĩũlũ wa kĩeleelo kya Ngai. Ve kĩvathũkanyʼo  kĩnene katĩ wa kwĩthĩwa na mũvango na kwĩthĩwa na kĩeleelo. Kwĩthĩwa na mũvango no ta kũnyuva nzĩa ĩkũũtwaa vandũ vana. Ĩndĩ vakethĩwa na isiĩĩi nzĩanĩ ĩsu, mũvango ũsu no wanangĩke. Kĩvathũkanyʼo na ũu, no tũelekanyʼe kwĩthĩwa na kĩeleelo na vala ũkwenda kũvika. Nĩwĩsĩ vala kyalo kyaku kĩũthelela, ĩndĩ ndũnyuvĩte nzĩa ĩla ĩkũũtwaa vo. Weethĩa nzĩa ĩmwe yĩ mbinge, no ũtũmĩe ĩngĩ. Ũndũ wa kũtanĩthya nĩ kana Yeova nĩwĩthĩĩtwe aitũvuanĩsya o kavola kwa kavola “kĩeleelo kyake kya tene na tene.” (Sisya maũndũ ma kwĩmanyĩsya nthĩnĩ wa Aeveso 3:11 Mbivilianĩ ya nwtsty.) Ĩndĩ o na vakathi ata, mavinda onthe kĩla ũtwʼĩte kĩilea kwĩanĩa nũndũ “nũseũvĩtye kĩla kĩndũ na kĩtumi” kana, kĩeleelo. (Nth. 16:4) Na mosyao ma kyonthe kĩla wĩkaa mekalaa tene na tene. Ĩndĩ kĩeleelo kya Yeova nĩ kĩva, na ekĩte moalyũku meva nĩ kana akĩanĩsye?

7. Ĩtina wa asyai maitũ ma mbee kũvĩtya, Yeova eekie ata nĩ kana eanĩsye kĩeleelo kyake? (Mathayo 25:34)

⁷ Ngai nĩwatavisye asyai maitũ ma mbee kĩeleelo kĩla waĩ nakyo kwondũ woo. Ameie, “ongelekai, mwingĩve, musũsye nthĩ, na kũmĩkĩlya vinya; na ĩthĩwai na ũsumbĩko ĩũlũ wa . . . kĩla kĩndũ kĩ thayũ kĩendaa ĩũlũ wa nthĩ.” (Mwa. 1:28) Yĩla Atamu na Eva mavĩtisye, nĩmatumie andũ malika naĩnĩ, ĩndĩ kĩu kĩyaamũsiĩĩa Yeova kwĩanĩsya kĩeleelo kyake. Avĩndũie nzĩa ĩla ũkũtũmĩa kũkĩanĩsya. Vau kwa vau, nĩwatwie kwĩsa kũũngamya Ũsumbĩ ĩtunĩ ũla ũkeanĩsya kĩeleelo kĩla waĩ nakyo kuma mwambĩĩonĩ kwondũ wa andũ na nthĩ. (Soma Mathayo 25:34.) Ĩvinda yĩla watwʼĩte yavika, nĩwatũmie Mwana wake e ũmwe kũũ nthĩ nĩ kana amanyĩsye andũ ĩũlũ wa Ũsumbĩ ũsu na ainengane thayũ wake atwovosye kuma naĩnĩ na kĩkwʼũnĩ. Na ĩndĩ Yesũ nĩwathayũũkiwʼe na asyoka ĩtunĩ ethĩwe Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai. Ĩndĩ ve maũndũ angĩ maingangĩ tũtonya kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa kĩeleelo kya Ngai.

8. (a) Nĩ ũndũ wĩva mũnene ũneenewe Mbivilianĩ? (b) O tondũ vonanĩtwʼe nthĩnĩ wa Aeveso 1:​8-11, nĩ kyaũ kĩngĩ Yeova ũkeanĩsya? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.)

⁸ Ũndũ ũla mũnene ũneenewe Mbivilianĩ nĩ kana ĩsyĩtwa ya Yeova yĩkatetewa yĩla ũkethĩwa aianĩsya kĩeleelo kyake kwondũ wa nthĩ atũmĩĩte Ũsumbĩ wake, ũla ũtongoewʼe nĩ Klĩsto. Kĩeleelo kya Yeova kĩyĩsa kũvĩndũwa. Nĩwathanĩte kana kĩla kĩndũ kĩkeanĩa kwosana na ũndũ ũtwʼĩte. (Isa. 46:​10, 11; Aevl. 6:​17, 18) Ĩvinda yĩla ũtwʼĩte yavika, nthĩ ĩkatwʼĩkĩthwʼa nzaũ na nzyawa sya Atamu na Eva ila ikethĩwa syĩ ndũngalu na ivetewe naĩ ikatanĩa kwĩkala vo “tene na tene.” (Sav. 22:26) Ĩndĩ kĩu tikyo Yeova ũtwʼĩte kwĩanĩsya kĩ kyoka. Ũndũ ũngĩ ũtwʼĩte kwĩka nĩ kũmbanyʼa vamwe syũmbe syonthe ĩtunĩ na kũũ nthĩ syĩthĩwe syĩ ngwatanĩo. Ĩtina wa ũu, ikeethĩwa ilũmanĩtye nake e Mũsumbĩ Ũla Mũnene. (Soma Aeveso 1:​8-11.) Ndũlea kwĩthĩwa wasengwʼa nĩ ũndũ Yeova wĩanĩasya kĩeleelo kyake kwa nzĩa nzeo, kana ti wʼo?

9. Nĩ maũndũ meva makonetye ĩvinda yũkĩte tũtonya kwĩmanyĩsya yĩla tũũsoma Mbivilia?

⁹ Kwasũanĩa wathani ũla Yeova wathanie mũũndanĩ wa Eteni wĩ Mwambĩlĩlyo 3:15. b Wathani ũsu wakonetye maũndũ ala makeanĩsya kĩeleelo kyake, ĩndĩ mesaa kwĩkĩka ĩtina wa myaka ngili mbingĩ. Kwa ngelekanyʼo, Ngai atavisye Avalaamu kana ĩtina wa myaka ngili mbingĩ, ũmwe wa nzyawa syake akatwʼĩka Klĩsto. (Mwa. 22:​15-18) Na ĩndĩ mwakanĩ  wa 33 ĩtina wa Klĩsto, Yesũ nĩwatumbiwe kĩtiinyo o tondũ kwathanĩtwe. (Meko 3:​13-15) Ũndũ wa mũthya ũla ũkonetye wathani ũsu nĩ Satani kũtumbwa mũtwe, na ũndũ ũsu ndũkekĩka myaka mbee wa 1,000 ĩte mĩthelu. (Ũvu. 20:​7-10) Na Mbivilia nĩvuanĩtye maũndũ maingangĩ ala makekĩka yĩla ũmaitha ũla wĩthĩĩtwe vo katĩ wa nthĩ ĩno ya Satani na ũseũvyo wa Yeova ũkethĩwa ũlũlĩte.

10. (a) Nĩ maũndũ meva tweteele kwona mayĩkĩka o mĩtũkĩ? (b) Tũtonya kwĩka ata tũmbanyʼe ilĩko na ngoo sitũ? (Sisya maelesyo ma kwongeleela.)

¹⁰ Kwasũanĩa maũndũ aa ma mwanya Mbivilia yathanĩte. Mbee, mbaĩ ikatangaasa kana “kwĩ mũuo na kũi mũisyo!” (1 Ath. 5:​2, 3) Ĩtina wa ũu, ũla thĩna mũnene ‘ũkooka na mĩtũkĩ’ yĩla mbaĩ ikavithũkĩa ndĩni syonthe sya ũvũngũ. (Ũvu. 17:16) Na ĩndĩ nĩvatonyeka vakaumĩla ũndũ wa kũtelemya mũno yĩla andũ makona “Mwana wa mũndũ okĩte na mathweo ma ĩtunĩ e na vinya na ũtheu mũtisu mũno.” (Mt. 24:30) Yesũ akasilĩla andũ na aivathanyʼa malondu na mbũi. (Mt. 25:​31-33, 46) Ĩndĩ Satani ndakethĩwa ailye mana. Nũndũ nũmenete andũ ma Ngai mũno vyũ, akatuma mbaĩ ikethĩwa syĩ ngwatanĩo, ila Mbivilia ĩsyĩtĩte Ngoki wa nthĩ ya Makoki, ivithũkĩa andũ ma Yeova. (Esek. 38:​2, 10, 11) Kavindanĩ keana ũna ũla thĩna mũnene ũendeee, etĩkĩwʼa mauta ala matiele makoombanwʼa mathi ĩtunĩ na maitetheanĩsya na Klĩsto na ita sya ĩtunĩ kũkita kaũnĩ wa Alimaketoni, ũla nĩwʼo ũkethĩwa wĩ mũthya wa ũla thĩna mũnene. c (Mt. 24:31; Ũvu. 16:​14, 16) Ĩtina wa ũu, Ũsumbĩ wa Klĩsto wa Myaka Ngili ũkambĩĩa kũsumbĩka kũũ nthĩ.—Ũvu. 20:6.

11. Wĩkwatyo wa kwĩkala tene na tene ũkaũnenga mwanya wa kwĩka ata? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹¹ Yu kwasũanĩa ũndũ kũkethĩwa kũilye ĩtina wa ĩla myaka 1,000. Mbivilia yaĩtye kana Ngai “nĩwiĩte ĩvinda ya tene na tene ngoonĩ” sitũ. (Mũta. 3:​11, NWT) Kwasũanĩa ũndũ ũkethĩwa na mwanya ũseũvĩte wa kũlũlũmĩlya ngwatanĩo yaku na Yeova.  Ĩvuku Mkaribie Yehova ĩthangũ ya 319, yĩwetete ũndũ ũũ wa mwanya: “Ĩtina wa kwĩkala myaka maana maingĩ, ngili mbingĩ, milioni mbingĩ, kana o mbilioni mbingĩ, tũkeethĩwa twĩsĩ maũndũ maingangĩ ĩũlũ wa Yeova kwĩ ũndũ twĩsĩ ũmũnthĩ. Ĩndĩ vakeethĩwa maũndũ angĩ ma mwanya tũkemanyĩsya ĩũlũ wake. . . . O na tũyĩsa kũsũanĩa ũndũ kwĩkala nthĩ nzaũ kũkethĩwa kwĩ kwa kũtanĩthya. Na ũndũ ũla wa mwanya vyũ nĩ kana tũkaendeea kũmũthengeea Yeova.” Ĩndĩ yu tũĩ, nĩ kyaũ kĩngĩ tũtonya kũsũanĩa mũnango yĩla tũkwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai?

12. Tũtonya kũngʼeleela ĩtunĩ ata? Nengane ngelekanyʼo.

¹² Ndeto ya Ngai nĩtũtetheesye kũelewa o vanini ũndũ ũtheu wake mũtisu wĩthĩawa ũilye ũtũonĩ wake “ĩũlũ.” (Isa. 33:5) Nĩvuanĩtye maũndũ ma mwanya ĩũlũ wa Yeova na kĩlungu kya ũseũvyo wake kya ĩtunĩ. (Isa. 6:​1-4; Nda. 7:​9, 10; Ũvu. 4:​1-6) Kwa ngelekanyʼo, no tũsome maũndũ ma mwanya ala Esekieli woonie yĩla ‘matu mavingũkie, na oona mawoni ma Ngai’.—Esek. 1:1.

13. Kwosana na Aevelania 4:​14-16, nĩ ũndũ wĩva ũtumaa ũtũnga mũvea wasũanĩa kĩanda kya Yesũ ĩtunĩ?

¹³ O na ĩngĩ, sũanĩa kĩanda kĩla Yesũ wĩ nakyo ĩtunĩ e Mũsumbĩ witũ na Mũthembi Mũnene ũtonya kũtwĩwʼĩa tei. Kwĩsĩla kwake, no tũthengeee “kĩvĩla kya ũsumbĩ kya ũseo mwingĩ” wa Ngai mboyanĩ na tũikũlya twĩwʼĩwe tei “ĩvinda yĩla yaĩle.” (Soma Aevelania 4:​14-16.) Mwa tũikaaĩse kũeka mũthenya o na ũmwe ũvĩte tũtavindĩĩsye kĩla Yeova na Yesũ mekĩte kwondũ witũ na kĩla maendeee kwĩka yu me ĩtunĩ. Kũsũanĩa ũndũ matwendete mũno wĩana nĩkwaĩle kũkiita ngoo sitũ mũno na kũituma twĩkĩa kĩthito kingĩ ũthũkũminĩ na ũthaithinĩ witũ.—2 Ako. 5:​14, 15.

14. Ũndũ ũmwe mũseo vyũ tũtonya kwĩka twonanyʼe kana nĩtũmũtũngĩaa Yeova na Yesũ mũvea nĩ wĩva? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

 ¹⁴ Ũndũ ũmwe tũtonya kwĩka twonanyʼe ũndũ tũtũngĩaa Yeova na Yesũ mũvea mũno wĩana nĩ kũtata ũndũ tũtonya tũtetheesye angĩ matwʼĩke Ngũsĩ sya Yeova na amanyĩwʼa ma Yesũ. (Mt. 28:​19, 20) Ũu nowʼo mũtũmwa Vaulo weekie oonanyʼa nĩwatũngĩaa Ngai na Klĩsto mũvea. Nĩweesĩ kana Yeova endaa “andũ ma mĩthemba yonthe matangĩĩwe na kũkwata ũmanyi wa wʼo ĩũlũ wa ũla wʼo.” (1 Tim. 2:​3, 4) Nũndũ wa ũu, nĩweekĩie kĩthito kingĩ ũtavanyʼanĩ atetheesye andũ aingĩ ũndũ vatonyeka nĩ kana “kwa nzĩa syonthe [atonye] kũtangĩĩa amwe.”—1 Ako. 9:​22, 23.

15. Kwosana na Savuli 1:​2, nĩ kyaũ kĩkatũeteae ũtanu?

¹⁵ Mũandĩki wa Savuli ya mbee aandĩkie kana mũndũ ũla mũathime, kana ũendeee nesa, nĩ ũla “ũtanu wake wĩ mĩaonĩ ya Yeova” na ũla “[ũsũanĩaa] mĩao yake mũthenya na ũtukũ.” (Sav. 1:​1-3) Mũalyũli ũmwe wa Mbivilia wĩtawa Joseph Rotherham aineenea mũsoa ũsu aandĩkie ĩvukunĩ yĩtawa Studies in the Psalms kana mũndũ aĩle “kwenda mũno vyũ ũtao ũla Ngai ũtũnengae nginya akaũmantha, akemanyĩsya ĩũlũ wawʼo, na akatũmĩa ĩvinda yingĩ aiũsũanĩa.” Ongelile kwasya kana “mũthenya wavĩta mũndũ atasomete Mbivilia aĩle kũwona ta wavĩta mana.” O naku no ũtanĩe kwĩmanyĩsya Mbivilia wendeewʼa nĩ ũvoo wʼonthe ũla wĩ vo na wasũanĩa ũndũ ũkonanĩtye. Vate nzika, nĩ ũndũ wa kũtanĩthya ta kĩ kwĩmanyĩsya ũvoo wʼonthe ũla wĩ Ndetonĩ ya Ngai!

16. Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe?

¹⁶ Maũndũ onthe ala Yeova ũtũmanyĩasya Ndetonĩ yake mai vinya kũelewa. Ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe, twĩneenea ũwʼo ũmwe mũliku, nawʼo nĩ ĩkalũ ĩnene ya kĩ-veva ya Yeova, yĩla Vaulo waeleisye valũanĩ ũla waandĩkĩie Aklĩsto Aevelania. Eka kwĩmanyĩsya ũndũ ũsu mũnango kũkũetee ũtanu mwingĩ.