Lendá lá ɔwɔmbɔ w'akambo

Lendá lá akambo lá yombasɛ́

DJAMBA DJƐ WEKELO 44

Tshimola ikakambo inkfumɔ y’Otepela wɔ Ndjambe

Tshimola ikakambo inkfumɔ y’Otepela wɔ Ndjambe

‘Nyosipisoyɛ wɔlɔwɔlɔ ekekete, otale, wemema la ngunda.’—ƐFƐ. 3:18.

YEEMBO 95 Osase wotaleke ngo mpɛta (lá Otetela)

LÁ YOPASƐ a

1-2. Yopo yɛkɔnge ileka wɔlɔ mbala la ndjeka Bible? Pɛyɛ ndjɔmbɔmba.

 KƆƆSA djɛ ɔkɔpa nsomba mvulu kɛmɔtshi. Kɛkɔnge k’okombolɛ nyɛna lá ntondo kɛ ndɔsa nkano djɛko? Ongawola ndenda ngo foto kɛnyɛ epele kɛ bandja djɛ mvulu toko? Ape l’ehamo ongokombola nyɛna mvulu kɛkɔ la wiso wako nghɔmɛlɛ, ntshimbela l’otondo wɔ mvulu ole ndjingela l’eteyi djɛ nshishima la nyɛna lɛdji l’amvulu inkfumɔ yɛ l’eteyi. Ongokombola kaanga nshishima wopo wɔ mvulu kɛkɔ yapikama. Ndjokamaka papoo ente ɔngɔkɔpa nyɛna ikakambo inkfumɔ ilendana la mvulu k’ɔkɔpɛ nsomba.

2 Iso nkoka nangha wopo wɔk’ɔmɔ winá w’owalaso la w’ekaso Bible. Ondjewi ɔmɔtshi wɔ Bible atepelaka ante losango lɔ Bible lolekɔ etengo “mvulu k’ekekete k’etajɛ kembopikama ndii lá epikamelo wɛnde.” Iya wopo wɔkɔnge w’okokaso nsipisoyɛ nkete nkfumɔ mbofunama lá Bible? Ntsha wɛ mbala lankeke lankeke ongewa ngo akambo wa nsɔsɔlɔ wa wɔdju, ntepela ente ‘akambo w’ewangelo walendana l’Otepela w’ekina wɔ Ndjambe.’ (Heb. 5:12) Ngo ngete ɔlɔmbamawɔ ndjingela ‘l’eteyi’ kɛ mvulu djɛ ndjewa mvulu kɛkɔ wɔlɔ, wɛ ladjɛ ndjeka Bible la nkɔmɛ nkfumɔ djɛ ndosipisoyɛ wɔlɔwɔlɔ. Yopo imɔtshi ileka wɔlɔ ndjeka Bible nde ndenda wopo wɔ ntenyi dj’etshikitanyi djɛ losango lɔnde okanawɔ. Nangha la wolo djɛ nsipisoyɛ ape ngo akambo wa nsɔsɔlɔ wawolɛ toko, koko lonkina lamo awolɛ akambo wakɔ.

3. Kɛkɔnge k’ɔpɔstɔlɔ Poolo ndakembɛ winande Akristo djɛ nangha ko lamo? (Ɛfɛsɛ 3:14-19)

3 Djɛ nsipisoyɛ ntenyi nkfumɔ djɛ Otepla wɔ Ndjambe, iso ladjɛ ndjeka akambo wa nsɔsɔlɔ wa lotshimola wa Bible. Ɔpɔstɔlɔ Poolo akembɛka wananyɔ l’ankaana yɛnde y’Akristo djɛ ndjekaka Otepela wɔ Ndjambe la nkɔmɛ nkfumɔ dj’iwɔ ndjala l’akoka wa ‘nsipisoyɛ wɔlɔwɔlɔ ekekete, otale, wemema la ngunda’ k’akambo wa nsɔsɔlɔ. Má nangha nghɔsɔ, iwɔ ‘wangopika edjo edjinge wangopikama ndii’ lá djawo djɛwɔ. (Wala Ɛfɛsɛ 3:14-19.) Ole iso ladjɛ nangha nghɔsɔ. Nyontshɔ tokolenda wopo w’okokaso ntshimola Otepela wɔ Ndjambe dj’iso nsipisoyɛ wɔlɔwɔlɔ elakanyelo wɛnde wɛ djonyi.

ISOLA AKAMBO WA NSƆSƆLƆ WA LOTSHIMOLA WA BIBLE

4. Kɛkɔnge k’okokaso nangha djɛ ndasukanyɛ la Yehova? Pɛyɛ ndjɔmbɔmba.

4 Etengo oyɛso Akristo, topakombola ndjala la looka lɔ lá djiko lá djiko l’elakanyelo wɛ Bible. Má okotshɔ wɔ nyuma k’ekina kɛ Ndjambe, iso nkombolaka ndjeka ‘akambo wa lotshimola wa Ndjambe.’ (1 Kɔ. 2:9, 10) Lamo ngopawange ndjeka akambo amɔtshi walotshimola lá wekelo wɔko wɔ Bible w’onto nyɔmɛlɛ l’okoma wɔ ndasukanyɛ la Yehova? Ndjɔmbɔmba, wɛ nkoka ntshimola djɛ ndjisola wopo wɔ ndɛnyɛ enkambi wɛnde wɛ ntondo ngandji la wopo wɛnyɛ nkambo djɛsɔ ente nde nkɔkɔpaka edjinge wɛ. Okoka nshishima wopo wɔ Yehova ndalonghanyɛ djɛ ase Isariyɛlɛ ndɔtɛmɔlaka la wopo wɔ nkambo djɛso ɔfɛnawɔ l’olanghanyelo w’Akristo lɔɔko kɛnɛ. Kana okoka nangha wekelo wɔ lotshimola wɔ prɔfɛsi ikotshamisá le Yeso winá wɔ ndayalaka la lowiko la ndakambaka olemo wɔnde lanɛ lá looko.

5. Nkambo djɛkɔnge dj’okombolɛ nangha ehonelo lá wekelo wɔko w’onto nyɔmɛlɛ?

5 Wopolaka ambeki amɔtshi wa Bible w’entete akambo wa lotshimola wokombolawɔ ndjeka lá Otepela wɔ ndjambe. Ndjɔndɔ imɔtshi yɛ yapɛyɛ itanema lá ipapango ilekɔ́ l’ɔtɛ wɔ djoyi ante: “ Akambo w’okokɛ ndjeka lá wekelo wɔko w’onto nyɔmɛlɛ.” Wɛ nkoka ndjala l’osasa efula ma ndjeka ɛtɛ wɛ wayi etengo wɛsɔ má nkamba la Ɛndɛskɛ w’enkanda wɛ Watch Tower kana la Dibuku d’eyangelo di’Ɛmɛnyi wa Yehova. Nangha wekelo wɔ Bible wɔ lotshimola nkoka nkembɛ djawo djɛko la nkokotshɛ́ djɛ ‘ntana balo djɛ Ndjambe.’ (Woo. 2:4, 5) Win’ɔsɔ, nyontshɔ tokolenda akambo amɔtshi wa nsɔsɔlɔ wa lotshimola w’okokɛ ndjeka má Bible.

TƆNƆLA LÁ IKANYI YƐ NDJAMBE

6. a) Otshikitano wɔkɔnge wolekɔ́ l’antenyɛ ikanyi la nonghanyi? b) Lamo otepelaso ente ikanyi yɛ Yehova lá nkambo dj’anto la looko yayale nde yɛ ‘lotshinda’? (Ɛfɛsɛ 3:11)

6 Ndjɔmbɔmba, kolenda kɛnɛ kɛ Bible otepelande lá nkambo djɛ ikanyi yɛ Ndjambe. Otshikitano w’ekekete wolekɔ l’antenyɛ nonghanyi l’ikanyi. Nonghanyi oyɛwɔ ngo ngete mboka kɔɔ kɛtɔtɔla t’idjina yɔkɔpaso. Koko, nonghanyi nkoka ntshikitana winá w’opomanaso la onkeka ɔmɔtshi lá mboka. L’onkoko onkina, iso nkoka ndjɛdjɛ ikanyi l’edjena kana mbandja kɛ sotatshu. Iso ndjewaka edjena kɔɔ kɛ songokoma lá lɔkɛndɔ lɔso, koko tokoka ndɔsa mboka ketshikitanyi. Tokoka ntshikitanyɛ mboka kɛ salonghanyɛ má bango ntsha djonyi mbɛnama. Mpeyi nde, Yehova atísolakí ndambo ndambo ‘ikanyi yɛnde yɛ lotshinda’ lá Bible. (Ɛfɛ. 3:11) Yehova nkoka nsɔna topo totshikitanyi tɔ nkotshɛ ikanyi yɛnde la nde ndongaka winá enkfumɔ ladjikɛnde ‘ananghaka elemo enkfumɔ lá nkambo djɛ ikanyi yɛnde.’ (Woo. 16:4) Edjinge eposelo w’akambo wa Yehova onanghande wengotshikalake lotshinda lotshinda. Iya ikanyi yɛ Yehova oyɛwɔ nge, ko etshikitano wɛkɔnge ndananghe djɛ nkotshɛ ikanyi yɛkɔ?

7. M’ɔkɔngɔ wɔ mpame l’omoto wɔ ntondo ntɔmbɔkɔ, wopo wɔkɔnge Yehova ndatshikitanyɛ wopo wɔ nkotshɛ ikanyi yɛnde? (Mateo 25:34)

7 Ndjambe ashimelaka mpame l’omoto wɔ ntondo ikanyi iyalaki lande lá nkambo djɛwɔ. Iwɔ wayalaka ladjɛ ‘mbota, mbotola, ndodjɛ looko la ndowapemela, edjinge ndjapemela . . . nkete nkfumɔ djewika’ lá looko. (Ewa. 1:28) Winá wɔ Adama nya Eva yatɔmbɔkɔ, la yakomeyɛ nkfumbo kɛ wana w’anto lá mpenkato, ikanyi yɛ Yehova itakotshamá lonkina. Nde atshikitanyɛka wopo wɔ ndakoke nkotshɛ ikanyi yɛkɔ. Ilá efula lá ntondo, nde ɔsaka nkano djɛ mposɛ Onkfumi l’olongo djɛ nkotshɛ ikanyi yɛnde yemá bango lá nkambo dj’anto la djɛ looko. (Wala Mateo 25:34.) Lá winá wɔ ndashikikɛ, Yehova atomaka la ngandji k’enkfumɔ Wɔnande wɔ ntondo lá looko djɛ ndolakanyɛ anto nkambo djelendana l’Onkfumi wɔkɔ, la mpɛyɛ lowiko lɔnde djɛ ntotshungola má mpekanto la nyɔyi. Masɔ Yeso akfundɔka djɛ ntoyala Nkfumi k’Onkfumi wɔ Ndjambe l’olongo. Koko akambo walekɔ efula w’okokaso ntɔnɔla lá kɛnɛ kelendana la ikanyi yɛ Ndjambe.

Kookanela winá wɔ ntongami nkfumɔ djɛ balo djel’olongo la looko yongokambela Yɛhova la nkɔmano nkfumɔ! (Lenda itenyi 8)

8. a) Ɔtɛ wɔ djoyi wɔ Bible nge? b) Etengo opakisolawɔ lá Ɛfɛsɛ 1:8-11, ikanyi yɛkɔnge yɛ Yehova ileka djonyi? (Lenda ntshango djelá loposo.)

8 Ɔtɛ wɔ djoyi wɔ Bible dj’otondo nde, djiina djɛ Yehova ngoseelama winá wɔ ndongokotshɛ ikanyi yɛnde ilendana la looko, má Onkfumi wɔnde wɔngɔlɔndjama me Kristo. Ikanyi yɛ Yehova ipakoke ntshikitana. Nde apɛyɛka eshikikelo ante angokotshɛ ikanyi yɛkɔ lá wopo wɔ wɔlɔ. (Iza. 46:10, 11, nɔtɛ; Heb. 6:17, 18) Lá winá wɔk’ɔmɔ, looko longokadjimɔ paradiso edjena kɛ anto wa djɔ, ntepela ente tonkanola tɔ wɔlɔ tɔ Adama l’Eva ‘yongotosasanga la lowiko lotshinda lotshinda.’ (Yee. 22:26) Koko ape ngo akambo wasɔ toko ndeke Yehova ɔkɔpande nangha. Ikanyi yɛnde ileká ekekete nde nkfumbo kɛnde kɛ l’olongo la kɛ lá looko ndjala l’osanga. Má nangha nghɔsɔ, anto ankfumɔ wangoyalá la lowiko wangoosunamela la nkɔmano nkfumɔ etengo Nkfumi kɛwɔ. (Wala Ɛfɛsɛ 1:​8-11.) Wopo wɔ wɔlɔ efula wɔ Yehova ndotakotshɛ ikanyi yɛnde, ipakokamoyɛ?

TƆNƆLA LÁ NKAMBO DJ’ETSHO WƐKO WEYAYE

9. Má mbalaka Bible, akambo wakɔnge walendana l’etsho weyaye w’okokaso ndjewa?

9 Tokolenda prɔfɛsi kɛ Yehova ndatepela lá bedji dj’Ɛdɛna, etengo ɔkɔndɔlawɔ lá Ewangelo 3:15. b Ketepela akambo wangokotshɛ ikanyi yɛnde koko wayalisá ladjɛ ndonanghema nunu dj’ɛnɔnyi m’ɔkɔngɔ. Ndjɔmbɔmba, Ndjambe ashimelaka Abrahama ante inkanola yɛnde imɔtshi angokoma Kristo. (Ewa. 22:15-18) Masɔ, lá 33 D.D., Yeso alamatamaka lá ntshindji etengo prɔfɛsi yewoyɛ. (Ele. 3:13-15) Nkambo dj’ekomo djɛ prɔfɛsi kɛsɔ, ntepela ente ɔsɛpɛtanelo w’ɔtɛ wɔ Satana ngokotshama m’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi ndekana 1 000. (Ndj. 20:7-10) Edjinge Bible nyɛnyɛka akambo ankina efula wangonanghema winá w’akambo wa ntshamba djɛ djokanelo djelekɔ́ l’antenyɛ nkfumbo dj’akambo djɛ Satana la olonghanyelo wɔ Yehova yongoleka ntshɔ ta nyɛtshi.

10. a) Akambo wakɔnge walendana l’etsho weyaye wakɔpa nanghema lako ilá? b) Wopo wɔkɔnge w’okokaso ndɔngɔsɔla eloko la timba tɔso? (Lenda nɔtɛ kelánse kɛ nkishi.)

10 Kookanela lá akambo wangotshikitshɛ looko wa Bible ndatepela wasɔ. Ntondontondo, ewila wangotepela ambɔ ‘vu la lotoyi ntshintshi lomboyala!’ (1 Te. 5:2, 3) ‘Mbala kɛkɔ kɛmɔ,’ ndjolo k’ekekete kengowanga winá wɔ ewila yongotshita ntolo dj’engolo. (Ndj. 17:16) M’ɔkɔngɔ wɔ lasɔ, ‘Wɔna onto angoyɛ lá awonde la nkfulu edjinge la lomo l’efula,’ mbala imɔtshi lá ɛnamelo kɛ nyuma. (Mat. 24:30) Yeso angolomboyɛ wana w’anto, ntepela ente angokapola ampanga la ambondji. (Mat. 25:31-33, 46) Koko, Satana apangɔkɔma ɛwɔ winá wɔ akambo wasɔ yongotakotshamaka. Má lotono lɔnde l’efula, nde angotshinda osanga w’ewila wɔ Bible etande ante Ngɔngɔ kɛ Mangɔngɔ djɛ nanyɛ antɛmɔdji wa nkɔmano wa ɔtɔmwɛlɔ wɔ piyɔɔ wɔ Yehova. (Ezk. 38:2, 10, 11) Lá winá wɔk’ɔmɔ, atshikadji w’ankfutami w’avuta wangotana Kristo la angala wande wal’olongo djɛ ntonana mbandji kɛ Armagɛdɔ, etenyi k’ekomo kɛ ndjolo k’ekekete. c (Mat. 24:31; Ndj. 16:14, 16) Masɔ Ɛlɔndjɛlɔ k’Ɛnɔnyi Kinunu kɛ Kristo kengowanga lá looko l’otondo.—Ndj. 20:6.

Wopo wɔkɔnge nghongoyawoka entshupa la Yehova m’ɔkɔngɔ wɔ ndjeka akambo walendana lande l’ilá kɛ miliyɔ y’ɛnɔnyi? (Lenda itenyi 11)

11. Kɛkɔnge kesakisola nkongi djɛ lowiko l’etshinda lewɛ? (Lenda edjinge ntshango.)

11 Win’ɔsɔ tokalɔ nkanela lonkina lá nkambo djelendana l’etsho weyaye. Bible ntepelaka ante Ontongi wɔso ‘ilaka ikanyi yɛ lotshinda l’eloko’ wɛso. (Los. 3:11) Kookanela kɛnɛ kɛ nkambo djɛsɔ ɔkɔpawɔ ntepela lewɛ edjinge lá kɛnɛ kelendana la djokanelo djɛko nya Yehova. Onkanda Yasukanya la Jehowa, nkishi 319, djesepa ikanyi yɛso l’etepela wɛnɛ: “M’ɔkɔngɔ wɔ mbika nkama, nunu, miliyɔ edjinge miliyara y’ɛnɔnyi, tongoleka ndjewa Yehova wɔlɔwɔlɔ ndeka wopo w’owewaso lɔɔkɔ kɛnɛ. Koko tɔngɛnaka ente akambo wa wɔlɔ w’oyɛso ladjɛ ndjewa walekɔ ngo efula. . . . Lowiko l’etshinda longoyala la okfudji edjinge la wayi wasopakoke kaanga nkanela, koko ngo ma ndasukanyɛ la Yehova ndeke songoleka mba wɛlɔ w’ipa wɔsɔdjɔmba.” Winá w’okongaso akambo wasɔ, kɛkɔnge k’okokaso ndjisola lonkina winá w’okindjɛso ndjeka Otepela wɔ Ndjambe?

WADJƐ WISO T’OLONGO

12. Wopo wɔkɔnge w’okokaso mbadjɛ wiso t’olongo? Pɛyɛ ndjɔmbɔmba.

12 Otepela wɔ Ndjambe ntɛnyɛka ngo akambo amangha toko lá nkambo djɛ Yehova lá kɛnɛ kelendana l’ɛnamelo kɛnde ‘lá djena djelá djiko.’ (Iza. 33:5) Bible ntisolaka akambo efula wa nkamɔ lá kɛnɛ kelendana la Yehova edjinge la etenyi kel’olongo k’olonghanyelo wɔnde. (Iza. 6:1-4; Dan. 7:9, 10; Ndj. 4:1-6) Ndjɔmbɔmba, iso nkoka mbala akambo wa nkamɔ wa Ezekiyɛlɛ ndɛnyi winá wɔ ‘olongo yadjipɔ la ndawange nyɛna wɛnɛlɔ wɛ Ndjambe.’—Ezk. 1:1.

13. Oyawokɛ ngete mo lá kɛnɛ kelendana l’odjito wɔ Yeso l’olongo, etengo Hebero 4:14-16 opakisolande?

13 Tokokanela lonkina kɛnɛ kɛ Yeso ndongotonanghela m’olongo etengo Nkfumi la Nkfundji kɛso k’Ekekete kokana nkɛtshi. Ma lotshimbo lɔnde iso nkoka ndasukanyɛ má lɔlɔmbɔ la ‘nkosa kɛ lowandji kɛ Ndjambe, kanga lotonanghela wɔlɔ w’ipa wɔsɔdjɔmba’ djɛ ndɔlɔmba nkɛtshi l’okotshɔ lá ‘winá wɔ wɔlɔ.’ (Wala Hebero 4:14-16.) Totahetshɛke kaanga lofu lɔmɔ ipa ntɔnɔla lá kɛnɛ kɛ Yehova nya Yeso yatonanghela la otananghelawɔ m’olongo. Ngandji kɛwɔ teso ladjɛ nkota eloko wɛso edjinge ntotshinda djɛ ndjala l’entete l’olemo w’okambelaso.—2 Kɔ. 5:14, 15.

Kookanela osasa wongoyala lawɛ l’andja wa bango winá wɔ ngongewa ente okotshɛ́ka anto ankina djɛ nkoma Ewakɛ wɛ Yehova edjinge ambeki wa Yeso! (Lenda itenyi 14)

14. Nkambo mɔtshi djɛkɔnge djeleka wɔlɔ dj’okokaso nagha djɛ nyɛnyɛ djedjɛ djɛso te Yehova nya Yeso? (Lenda edjinge asango.)

14 Yopo imɔtshi y’okokaso nyɛnyɛ djedjɛ djɛso dj’efula dj’oyɛso la djɛkɔ te Ndjambe nya Wɔnande nde, má nangha la wolo djɛ nkotshɛ́ anto djɛ nkoma Ewakɛ wɛ Yehova la ambeki wa Yeso. (Mat. 28:19, 20) Kɛsɔ ndeke Poolo ndananghe djɛ nyɛnyɛ djedjɛ djɛnde te Ndjambe la Kristo. Nde ewaki ante ɛkɔpa kɛ Yehova nde ‘nkopo y’anto inkfumɔ mba balo djɛ djɔ dj’akambo wa nsɔsɔlɔ.’ (1 Ti. 2:3, 4) Nde akambaka la wolo efula l’olemo w’ipoposanyɛ djɛ nkotshɛ́ anto efula, má lɛdji lɔsɔ nde akokaka ‘lá topo tonkfumɔ mbikɛ anto amɔtshi.’—1 Kɔ. 9:22, 23.

WAKA OSASA MÁ NTSHIMOLA OTEPELA WƆ NDJAMBE

15. Lá nkilika Yeembo 1:2, kɛkɔnge kengotokotshɛ́ djɛ ndjala l’osasa?

15 Omfunyi wɔ yeembo yɛ ntondo atepelaka ante onto w’osasa la w’olongaka l’akambo wande ankfumɔ ‘nsasangaka l’ɛlɛmbɛ wɛ Yehova’ la ‘ntɔnɔlaka l’ɛlɛmbɛ wɛnde otsho mbile.’ (Yee. 1:1-3, nɔtɛ.) Joseph Rotherham nkadjimodji kɛmɔtshi kɛ Bible atepelaka lá kɛnɛ kelendana l’avɛrse wasɔ ante: “Onto ladjɛ nkɔpa ɛlɔndjɛlɔ kɛ Ndjambe lá lɛdji l’efula, nde ladjɛ mponaka, ndjekaka, edjinge ndɔsaka winá efula djɛ ntɔnɔlaka lá ɛlɔndjɛlɔ kɛkɔ.” Nde akotshɛka ante: “Ntsha onto ambohetshɛ lofu l’otondo ipa mbala Bible, apangosipisoyɛ balo djɛ l’eteyi.” Wɛ nkoka mba osasa woyɛka má ndjeka Bible má ndjilaka yimba l’akambo ankfumɔ wa djonyi walekɔ́ l’eteyi la má mpona wopo w’akambo wakɔ ankfumɔ okanawɔ. Ɔsɔngo osasa woyɛka ma ntshimola ekekete k’Otepela wɔ Ndjambe!

16. Kɛkɔnge kɛ songoshishima lá djamba djeyaye?

16 Akambo wa nsɔsɔlɔ wa wɔlɔ efula wa Yehova otolakanyɛnde m’Otepela wɔnde wapalekɔ wolo leso djɛ nsipisoyɛ. Lá djamba djeyaye, tongoshishima nkambo mɔtshi djɛ nsɔsɔlɔ djɛ lotshimola, ntepela ente, tɛmpɛlɔ k’ekekete kɛ nyuma kɛ Yehova, kɛ Poolo ndatepela l’onkanda wɔ ndafunela Akristo wa Hebero. Waka osasa ma ntshimola nkambo djɛsɔ.

YEEMBO 94 Lokasa m’ɔtɛ w’Otepela wɔ Ndjambe (lá Otetela)

a Ndjeka Bible nkoka ntoyakala osasa lá lowiko lɔso l’otondo edjinge ntosukanyɛ la Papa kɛso kel’olongo. Lá djamba djɛnɛ, tɔngɛna wopo w’okokaso ndjisola ekekete, otale, wemema la ngunda k’Otepela wɔ Ndjambe.

b Lenda djamba djelekɔ́ l’ɔtɛ wɔ djoyi ante “Prɔfɛsi kɛmɔtshi k’ililá kelendana lawɛ” lá Etange k’Olami kɛ Ngɔndɔ k’esambele 2022.

c Djɛ ndjewa wopo wɔ ndálɔngɔsɔla lá kɛnɛ kelendana l’akambo wangotshikitshɛ looko wangonanghema lako ilá l’etsho weyaye, lenda onkanda Diolelo diaki Nzambi diekɔ lo mbolɛ! nki. 230.