1. Asuh öp ṙô ngam ma-ahānga, sitih mufē ayī-ö yěi fēken ngam ṙô ò?

 FĒ-A MAN, yěn vë-ekūö meh öp töhěng tak ma-ahānga, ngaich hang ṙô ò hòng min më-eṅ? Ngatī ṙô töngamuh ngam töhěng tak ma-ahānga nö vë-ekūö më “pumnāmö tarik, miyöngö, tum mi-ëlô, tarik inrē.” Asuh öp rih ṙô ò? “Pa-ekūö yin töm Tēv, kē-ĕkūö Ò tö ineū-euṅ; tön yih an ngam ṙētak öp kinṙôka tö Ò, Salām ngam vamī-il halīöngö, panam inrē.” (Inm. 14:6, 7) Höng Yāvē an tökô-en Tēv, ngam tö hòṅ ha-öönyö tö më taṙòkhöre tarik. Tökirööngen an nö ṙanamlōn hī öi havëtu tö Yāvē öi el ngam töhet chūök ò öi ha-öönyan!

2. Asuh öp manah ngam isprichūöl tempöl? (Ngëichkö ngam pòks “ Öt yòh Öng ngam Ispirichūöl Tempöl?”)

² Asuh öng ngam ispirichūöl tempöl hēk sitih inlahen öi min mikahtökūöre tö inlahen e? Hö-ö an nö tökô-en nö patī. Tö ngö manah pöri tö e nö halēnlö Yāvē löktö im ṙāi ṙinānyi tö hō-ov nöönyö ò. Vënyö inlahen e ang Pôl nö imat ngam chitri kahūich ò nö in yik raneh Kristīön aṅ Heprāi. b

3-4. Asuh nup afēkö Pôl inlahen yik Kristīön aṅ Heprāi? Ngaich sitih inlahen anga-aṅ nö hayööken cha?

³ Kūö yòh ök Pôl nö kūich chitri yik raneh Kristīön aṅ Heprāi? Lohten nö nët minë lāinyngen ò. Ngam raneh, hòṅ  hareuskö alaha cha ang Pôl. Pōyen yik Kristīön in cha tö urěh sin nö Yahutī. Lökten yik yöngkūö tinlööken Yahuti nö hayë-e cha-a kūö cha ngaich nö Kristīön, ngaich öt īnu cha-a tö tövai chūökre nö ha-öiny ngam Tēv, öt ōt tahaklö cha hēk öt ōt makūö kūönṙô inrē nö kamëtö tö kētu nö lumnökngen cha. Angū-ö lāinyngen yik Kristīön mihôiṅ nö haṙivlōn hēk kūönngöre ngam ṙinatö-ellōn cha inrē. (Hep. 2:1; 3:12, 14) Ōt inrē lohten yik in cha tö hòṅ havantöre nö in nuk tinlöökenre nö Yahūti sin.

⁴ Ngam innëtö, nup töng mikahkūö cha höng ṙamlōn cha-a nö in u. Hö-ö cha-a nö hòṅ haköp inlahen nuk tö tufömngöre hēk kēḵ nup “töngëḵ nyā-aṅkūö” ṙô ngam Tēv, tö ngö manah angū-ö tö cha nö öt hòṅ mikahtökūöre tö nup tö aṙū-uti ṙô ngam Tēv. (Hep. 5:11-14) Sā tö ṙömöng ōt yik Kristīön in cha kamëkö kaha minë chööngö Môsös. Lökten ang Pôl nö mikahtö elnang cha tö inlahen nup tökētu nö imat ngam chööngö nö öt keuheūtlöre ngam inṙē-ěl tökööl cha nö löktö in u. Lökten ngam chööngö nö öt kēkaṙen. Mikahtö elnang cha hēk ang Pôl tö ṙô nup tö aṙū-uti. Fēlen më Kristīön ang Pôl tö cha nöng löktö im tökitaknyu mahām Kristū nö teūngen tö ngam tövai maheukköre, lökten cha mihôiṅ nö röhta nö im Tēv.—Hep. 7:18, 19. 

5. Asuh öp tö hòṅ mikahkūö hī inlahen ngam töhalēnlöng ngaich asuh min öp yanöölen hī öi löktö in e?

⁵ Vë-eny nang më Kristīön aṅ Heprāi ang Pôl tö minë inlahen cha nö ha-öiny ngam Tēv nö mötlö anū-ö tö nuk inlahen cha ik urěh. Pò ngam inlahen cha sin nö ha-öiny ngam Tēv nö asā minë chööngö Môsös, ‘nöng nyat nup yamih angū-ö, tökô-en pöri ngam inlahen Yēsū.’ (Kòl. 2:17) Löktö in nup nyat nup chehen in ṙung öi akahakūö tö e. Ngatī inlahen më Yahuti nö ha-öiny ngam Tēv nö nyat ngam tö halēnlöng nööinyö ngam Tēv. Ṙen ang Yāvē nö halēnlö e, pöi hōtu öi teūngen tö inṙē-ěl tökööl re öi löktö in ò hēk sā öp kuilōn ò inrē öi ha-ööinyan. Lökten an nö tötṙanāngen ngam inlahen hī hòṅ mikahtökūöre tö e. Ta-a chěi töi mikahtökūöre tö inlahen ngam “nyat” (inlahen yik Yahuti nö ha-öny ngam Tēv) tö ngam “tökô-en” (Inlahen më Kristīön nö ha-öny ngam Tēv) nö asuh anū-ö, ngam tö vënyu inlahen im līpöre Heprāi. Yēḵ hī min ngatī inlahen ngaich akahakūö takô min ayī-ö inlahen ngam töhet chūök hēk tö öp chö-öny e inrē min.

6. Asuh nup el ngam töhet inrūkui?

⁶ Nyat. Ṙô tö ngam töhet inrūkui ang Pôl, ngam tövīlöng tö Môsös ik 1512 B.C.E. (Ngëichkö ngam chart “Nyat—Tö ngam tökô-en.”) Töhěng ön nö töhet inrūkui, chūök yik aṅ Israel nö kētö tökētu hēk ha-öiny ngam Tēv Yāvē. Kaheūkö angū-ö inrē nö ‘inrūkui tahāklö.’ (Man. 29:43-46) Yěn chuh in nup tahëng chūökö yik aṅ Israel, ngaich kumten u inrē cha-a. El u cha-a ngaich nöng hòṅ 500 samyeūheu nö ha-öinyö ngam Tēv, hē ngam töhet chūök nö öl nö vī-i nö i Yarusalem. (Man. 25:8, 9; Kin. 9:22) Inmeuktö öp tövai min angū-ö yamih nö chö-öinyten yip Kristīön.

7. Ihēten ngam ispirichūöl tempöl nö ōt?

⁷ Tökô-en. “Nyat nup el halīöngö’’ ön ngam Ispirichūöl Tempöl Yāvē. Ngö ṙô ang Pôl, ‘Ngam inrūkui [hēk, töhet inrūkui] töng inchōḵoṙô ön töngamuh nö i në ṙētak.’ (Hep. 8:5; 9:9) Tö ngö manah angū-ö, hē Pôl nö kūich chitri yik aṅ Heprāi ngaich ngam ispirichūöl tempöl hē e nö tökô-en nöng ōt nö in cha. Ik sā Yēsū nö vōkö ngaich hachāmö elkui tö ngam töhet kumlēḵ ngam Tēv ik samyeūheu 29 C.E. ngaich hēten tö e ngam töhet chūök nö ōt. Hēten e inrē ang Yēsū nö la-evṙen nö im chūök tökiröng mākūö kūönṙô nö el ngam ispirichūöl tempöl Yāvē. c—Hep. 4:14; Inl. 10:37, 38.

8-9. Sā ṙô ngam Heprāi 7:23-27, asuh öp inrīkngöre yik mākūö kūönṙô aṅ Israel tö ngam tökiröng mākūö kūönṙô ang Yēsū?

⁸ Nyat. Ngam mākūö kūönṙô an lumnökngen yip tarik nö chuh in Yāvē. Āròn ök raneh mākūö kūönṙô yik aṅ Israel. Hēten tö ngam rinòngnyö kūö ngam töhet inrūkui anga-aṅ nö vīlöng tö Yāvē nö mākūö kūönṙô. Sā ṙô Pôl pöri tö cha ‘nö vīlöngö nö kūönṙô, nö ṙōltak, pòn kūö kinpaha cha-a nö asökiyö röön.’ d (Vë-evkūö Heprāi 7:23-27.) Kūö ngam öt hanëtöre inrē cha-a nö kētö tö kētu nö inṙē-ěl nup tökööl cha. In e mikahkūö ayī-ö tö ngam inrīkngöre më mākūö kūönṙô aṅ Israel tö ngam tökiröng mākūö kūönṙô ang Yēsū.

⁹ Tökô-en. Höng Yēsū an ngam mākūö kūönṙô hī ‘mameukṙen ngam töhet inrūkui inrē, ngam vahītö ngam Mā [Yāvē], öt tarik.’ (Hep. 8:1, 2) Mikahtö elnang hī ang Pôl nö ngö ṙô, “Anga-aṅ pöri [ang Yēsū], pò ò nö tö örheūheu, öt haṙīköre ngam inlahen Ò nö kūönṙô.” Ngö ṙô inrē anga-aṅ tö Yēsū nö “öt tököölu, öt töchōchu, hakösiṙen tö tököölö fālen.” Öt tö īnu ang Yēsū tö tökööl, lökten anga-aṅ nö “Öt sā yik mākūö kūönṙô nö kētö nup tökētu, nö hòṅ öt hĕng hang sumkam” nö havëkö inrē-ěl nup tökööl re. Töi ngëichkö ngam töhaklö hēk tö nup tökētu nö nyat inlahen yòh anū-ö.

10. Minë tö kētu el ngam mās tahaklö, inmeuktö yòh anū-ö ?

¹⁰ Nyat. Ōt misī ök tahāklö mās nö la uk ngam töhet inrūkui, chūök cha nö kētö nup tö kētu alaha töṙeūla nö in Yāvē. (Man. 27:1, 2; 40:29) Öt keuheūtngöre tī pöri anū-ö nö kēḵngö nup tökööl yik tarik. (Hep. 10:1-4) Minë tö örheūheu kinëtu alaha töṙeūla el ngam tahaklö, inmeutö ngam ṙāi ṙinānyi angū-ö nö tö mihôiṅ min nö keuheūtngöre tī nö kēḵngen nup tökööl yip taṙòkhöre tarik.

11. Tö sitih inlahen ök tahaklö chūök Yēsū nö kēngö nômöre? (Hebrews 10:5-7, 10)

 ¹¹ Tökô-en. Akahakūö ang Yēsū tö öp chö-öny Yāvē nö tīnten ò nö chuh ing panam nö kēngö nômöre nö chö-öinyten hī taṙòkhöre tarik. (Mët. 20:28) Hameuktöre anga-aṅ nö löktö im vinôkö nö hòṅ hateungngö ngam kuilōn Yāvē. (Yôh. 6:38; Kal. 1:4) Ngam manah ngam tahāklö chūök Yēsū nö tökētu inmeuknyö ngam kuilōn Yāvē angū-ö tö ngam kūön ò min nö kētö ngam töhet alahare nö tökētu. “Höng hĕng heuh” ang Yēsū nö kēngö ngam nômöre, hòṅ yip ṙamatö ellōnre min nö örheūheu nö teūngen tö nup inṙē-el nup tökööl re. (Vë-evkūö Heprāi 10:5-7, 10.) Ta-a chěi töi chuh el ngam töhet inrūkui öi mikahtökūöre hēk tö inlahen nup tahëng.

12. (a) Achīö yik tö mihôiṅ nö chuh el ngam töhet chūök? (b) Achīö yik tö mihòiṅ nö chuh el ngam töhet kūö nup töhet chūök?

¹² Nyat. Höng hěngṙen nup aṅ el ngam töhet inrūkui tö öp tö hòṅ vīlöng chūök vinë-ekūötēv i Yarusalem. Nët nup uròhò e, hěng ngam “Töhet Chūök” ngaich tahëng ngam “Töhet kūö nup Töhet Chūök.” Seūlöng ök hīla tö vī-i nö el hôi u. (Hep. 9:2-5; Man. 26:31-33) Aṅhaṅv ngam Töhet chūök tö ök chūök rööntö manyaṅk, ök mīs tö nuk töhet ròtī inrē. Höng yik kūönṙô töhachāmö elkui tö mihôiṅ nö meuthötre nö el e nö la-evṙen. (Kin. 3:3, 7, 10) Ngaich aṅhav el ngam Töhet kūö nup Töhet Chūök tö ök ‘kansòng chöngö tövinngö alaha tö humlum’ nö inmeuktö  Yāvē angū-ö nö ōt. (Man. 25:21, 22) Höng yik mākūö kūönṙô tö mihôiṅ nö chuh el e angū-ö chūök. El ṙētak inṙē-ěl tökööl cha-a nö hěngvan i töhěng samyeūheu nö chuh in e. (Lēv. 16:2, 17) Kaheuk samyeūheu cha-a nö kumtö mahām nuk töṙeūla nö chuh el ngam Töhet kūö nup Töhet Chūök, hòṅ cha nö havëkö inṙē-ěl nup tökööl re hēk tökööl yik pumnāmö tarik inrē. Löktö im töhet kumlēḵre ngaich ang Yāvē nö vë-eny minkahngö alaha ngam töhet inrūkui nö in nuk yamih ṙētak.—Hep. 9:6-8. e

13. (a) Inmeuktö yòh öng ngam töhet chūök? (b) Inmeuktö yòh ngam töhet kūö nup töhet chūök?

¹³ Tökô-en. Ōtre ngaich in yik mahaköp nö in Kristū tö hachāmö elkui tö ngam töhet kumlēḵ hēk vai inrē ngam innôlö cha nö in Yāvē. Cha-a më tö 1,44,000 ṙôken min hamôlṙen Yēsū nö hayöng el halīöngö. (Inl. 1:6; 14:1) Yēḵ cha nö römöng ing panam hē e ang Yāvē nö hachām elkui cha tö ngam töhet kumlēḵ ngaich kē-ě cha nö kūönre. Inmeuknyö ngam innôlö cha ön angū-ö nö in ngam Tēv ngam Töhet chūök el ngam inrūkui. (Rōm. 8:15-17) Ngaich ngam Töhet kūö nup Töhet Chūök nö inmeuknyö ngam halīöngö angū-ö chūök Yāvē nö hayöng. Ngam hīla pöri elhôi ngam Töhet Chūök tö ngam Töhet kūö nup Töhet Chūök nö inmeuktö ngam alaha Yēsū nö tarik ngam tötkô nö chuh el halīöngö hēk la-evṙen inrē nö i chūök mākūö kūönṙô nö el ngam ispirichūöl tempöl. Hē Yēsū nö kēngö nômö re nö chö-önyten hī öi tarik, hēten e anga-aṅ nö vīnyö kūö talöökö yip töhachāmö elkui Kristīön nö chuh el halīöngö. Ngatī yip min inrē cha-a nö hòṅ ṙāngö ngam alaha re nö tarik yēḵ cha nö hòṅ kēḵ ngam inkòlô re nö el halīöngö. (Hep. 10:19, 20; 1 Kòr. 15:50) Unôichrit Yēsū nö hachohlöng chuh el ngam Töhet kūö nup Töhet chūök ngaich anga-aṅ nö el ngam ispirichūöl tempöl öp chūök yip töhachāmö elkui Kristīön min nö hol ò.

14. Sā ṙô ngam Heprāi 9:12, 24-26, kūö yòh nö töt insā-av inlēnlö ngam nööinyö Yāvē nö el ngam ispirichūöl tempöl?

¹⁴ Ngam halēnlö Yāvē ṙāi ṙinānyi nö chö-öinyten tö ngam töhet nööinyö, ngaich Yēsū mākūö kūönṙô e nö töt insā-av. Kūö yòh nö ngatī? Yik mākūö kūönṙô i Israel kumtö nup mahām nup töṙeūla cha-a nö el ngam vahī tarik töhet kūö nup Töhet Chūök. Chuh el halīöngö pöri ang Yēsū im chūök tö mötlö hanëtö, hòṅ ò nö chuh kūö Yāvē. Kēten ngam töhet alahare anga-aṅ nö ikūö Yāvē, hòṅ hī öi teūngen tö inṙē-ěl nup tökööl re löktö im ṙāi ṙinānyi. (Vë-evkūö Heprāi 9:12, 24-26.) Höng ngam ṙāi ṙinānyi kahëtö Yēsū tö mihôiṅ nö ṙanyen hī öi ṙā-ang im tökööl. Ngaich in töngamuh el ngam isprichūöl tempöl öi ha-önyö Yāvē, pòrô öi maheukkūö el halīöngö hēk ing panam inrē. Ta-a hēk töi ṙūöhtö mikahkūöre.

15. Achīö yip tö mihôiṅ nö la-evṙen nö latunyī ngam töhet inrūkui?

¹⁵ Nyat. Hěng ök misī elmilūkö el ngam töhet inrūkui tö havīlöng tö ngam hīla tö sā rananglö. El ngih milūkö yik makūö kūönṙö nö la-evṙen misī. Ngaich mās inrē ök chūök sanöich el ngam milūkö, ngam tö tööḵlö aṅ tö mak. Urēhěkūö cha nö kēken nup töhet la-en ngaich söichtī re röönre inrē nö in e. (Man. 30:17-20; 40:6-8) Öp tö hòṅ vī-i pöri chūök vinë-ekūötēv, ōt ngam lā elkahôyö elmilūkö e inrē. Mihôiṅ yip töt kūönṙô nö kuhēthötre nö el e nö ha-öiny ngam Tēv.

16. Achīöp yip mihôiṅ tö la-evṙen nö latunyī ngam ispirichūöl tempöl?

 ¹⁶ Tökô-en. Yip tö ōttit tö hachāmö elkui hol Yēsū min cha-a nö hayöng nö kūönṙô nö el halīöngö. Urēhěkūö cha pöri nö chuh el halīöngö köp cha-a nö löklōn ngam Tēv nö el milūkö ngam ispirichūöl tempöl nö ing panam. Ngam chūök sanöich lama-uk, fēlen cha angū-ö hēk fēlen hī inrē taṙòkhöre Kristīön öi holtö hanëtö re öi ha-öiny ngam Tēv. Isuh pöri më “tökiröng kiteūm” nö la-evṙen nö holṙen më tö hachāmö elkui hol Kristū? Meukö cha ngam tanīnöṙô Yôhan nö sökhak nö ikūö kantēra ngam Tēv. Tö ngö manah angū-ö tö cha nö ‘lök la-en Ò nö peuheū harap, nö el ngam töhet chūök nö la-uk elmilūkö.” (Inm. 7:9, 13-15) Kirööngen ṙô öi ha-öinyö Yāvē pò ò nö kētö chūök hī öi el ngam ispirichūöl tempöl ò öi ha-öinyan!

17. Asuh nup mihôiṅ kahëtö hī nö in Yāvē?

¹⁷ Ṙētak hī an töngamuh öi ṙòkhöre Kristīön öi kētö tökētu in Yāvē. Mihôiṅ ayī-ö öi kētö ngam ṙētakre hēk kumlēḵre öi ma-ainyre i linökölōn Yāvē. Nö sā ṙô Pôl nö in yik Kristīön aṅ Heprāi, tö hī mihôiṅ öi “kētö öp tökētu nöinyö im Tēv örheūheu, ngam ṙòng në minuh.” (Hep. 13:15) Yěi kēten nup tölöök kahëtöre tökētu in Yāvē, ngaich hameuktö minlēḵṙenre öi ha-öinyö ò.

18. Sā ṙô ngam Heprāi 10:22-25, asūp tötṙanāngen nö inlahen hī hēk tötkô inrē nö vaichi tö hī?

¹⁸ Vë-evkūö Heprāi 10:22-25. Ōt minë manā-aṅ ṙô tī Pôl nö kuich chitri yik aṅ Heprāi nö tötṙanāngen im inlahen hī ha-öiny ngam Tēv. Tö sā ngam, vinë-ekūötēv, vënyö ngam maheukköre in yip tahëng, yihtökūö el mīting hēk ‘asā ranöhta yanīhi ngam sakāmö Yāvē iṙūöhen öi hareuskö alaha höö.’ Tötṙanāngen anū-ö nö in hī. Lökten nö nët heuh ṙô ngam ma-ahānga nö im līpöre Inmeukhömat nö ngö ṙô: ‘Ha-öiny ngam Tēv!’ (Inm. 19:10; 22:9) Lökten ta-a ui vaichngö tö nup haköpre I ngih ātiköl tö inlahen ngam töhet chūök Yāvē hēk ui vaichngö ngam inlahen re inrē öi kētu ṙētak ha-öinyö ò ngam tökiröng Tēv hī!