1. Nso ke angel etịn̄? Ikọ esie akpanam inam nso?

 ANGEL ekpeditịn̄ ikọ ye afo, ndi akpakpan̄ utọn̄? Se, angel ke etịn̄ ikọ mfịn ọnọ “kpukpru mme idụt ye esien ye usem ye obio.” Enye ọdọhọ: “Mbufo ẹbak Abasi ẹnyụn̄ ẹnọ enye ubọn̄ . . . Ẹtuak ibuot ẹnọ Enye emi akanamde enyọn̄ ye isọn̄.” (Edi. 14:6, 7) Jehovah kpọt edi ata Abasi emi akpanade kpukpru owo ẹtuak ibuot ẹnọ. Imọkọm enye etieti nte enye ayakde ituak ibuot inọ enye ke akwa ndamban̄a temple esie. Idịghe ekpri ukpono edi oro!

2. Ndamban̄a temple Jehovah edi nso? (Se n̄ko ekebe emi “ Se Enye Mîdịghe.”)

² Ndamban̄a temple oro enen̄ede edi nso? M̀mọ̀n̄ ke ikeme ndikụt se ẹtịn̄de ẹban̄a enye yak an̄wan̄a? Ndamban̄a temple oro idịghe ata ata ufọk. Enye edi se Jehovah adade n̄kpa emi Jesus akakpade afak nnyịn anam man ikeme ndituak ibuot nnọ Enye ke usụn̄ emi Enye enyịmede. Apostle Paul ama enen̄ede anam oro an̄wan̄a ke leta emi enye ekewetde ọnọ mme Christian ke Judea emi ẹkedide mme Hebrew. b

3-4. Nso ikanam Paul ewet leta ọnọ mme Christian ke Judea emi ẹkedide mme Hebrew? Didie ke enye akan̄wam mmọ?

³ Nso ikanam Paul ewet leta ọnọ mme Christian ke Judea emi ẹkedide mme Hebrew? Anaedi akpan ntak iba emi akanam. Akpa, man enye ọsọn̄ọ mmọ idem. Mbemiso ediwak mmọ ẹkekabarede ẹdi mme Christian, mmọ ẹkesikpono Abasi ke ido mme Jew. Ekeme ndidi ikpọ owo ido ukpono mme Jew ẹma ẹsisak mmọ nte ẹkekabarede ẹdi mme Christian.  Ntak-a? Mme Christian ikenyeneke temple emi mmọ ẹkpedude ẹtuak ibuot ẹnọ Abasi, inyeneke itieuwa emi ẹkpewade uwa ẹnọ Abasi, inyụn̄ inyeneke mme oku. Oro ekpekekeme ndinam idem emem mme mbet Christ onyụn̄ anam mmọ ẹkûnen̄ede ubuọt idem ye Abasi aba. (Heb. 2:1; 3:12, 14) Ekeme ndidi ama ọdọn̄ ndusụk mmọ ndifiak n̄kokpono Abasi ke ido mme Jew.

⁴ Ọyọhọ ntak iba edi ke Paul akanam mme Christian emi ẹkedide mme Hebrew ẹkụt ke mmọ ikesịnke idem idiọn̄ọ mbufa n̄kpọ m̀mê ntotụn̄ọ n̄kpọ emi Ikọ Abasi ekpepde, oro edi, “ọkpọsọn̄ udia” emi odude ke Ikọ Abasi. (Heb. 5:11-14) Oro okowụt ke ndusụk mmọ ẹkesụk ẹmomụm Ibet Moses ẹkama ubọk ọsọn̄. Paul ama anam ẹkụt ke mme uwa emi Ibet Moses ọkọdọhọde ẹwa ikekemeke ndinam ẹfen idiọkn̄kpọ mme owo ofụri ofụri. Ke ntak oro, ẹma ‘ẹkpọnọde Ibet Moses ẹnịm n̄kan̄ kiet.’ Ke Paul ama eketịn̄ oro ama, enye ama ekpep mmọ ntotụn̄ọ n̄kpọ ifan̄ ke Ikọ Abasi. Enye ama eti mme Christian oro ke n̄kpa emi Jesus akakpade afak nnyịn ama anam mmọ ẹnyene “idotenyịn eke ọfọnde akan,” ke idotenyịn oro ama ekeme ndin̄wam mmọ ‘ẹsan̄a ẹkpere Abasi.’​—Heb. 7:18, 19.

5. Nso ke n̄wed Mme Hebrew etịn̄ emi anade an̄wan̄a nnyịn? Ntak anade an̄wan̄a nnyịn-e?

⁵ Paul ama anam nditọete emi ẹkedide mme Hebrew ẹkụt ke nte mme Christian ẹtuakde ibuot ẹnọ Abasi ọfọn akan nte mmọ ẹkesituakde ibuot ẹnọ Abasi ke ido mme Jew. Nte Ibet eketemede mme Jew ndituak ibuot nnọ Abasi ekedi “mbukpọn̄ n̄kpọ eke ẹdidide, edi Christ edi ata idem n̄kpọ.” (Col. 2:17) Mbukpọn̄ n̄kpọ edi mbukpọn̄ n̄kpọ, idịghe ata ata n̄kpọ oro. Ntre n̄ko, nte mme Jew ẹkesituakde ibuot ẹnọ Abasi ekedi mbukpọn̄ ata idem n̄kpọ emi edide ke iso. Ọfọn yak se Jehovah anamde man ẹkeme ndifen mme idiọkn̄kpọ nnyịn enen̄ede an̄wan̄a nnyịn man ikeme ndituak ibuot nnọ enye ke usụn̄ emi enye enyịmede. Ẹyak imen se n̄wed Mme Hebrew etịn̄de aban̄a “mbukpọn̄ n̄kpọ,” oro edi, nte mme Jew ẹkesituakde ibuot ẹnọ Abasi idomo ye “ata idem n̄kpọ,” oro edi, nte mme Christian ẹtuakde ibuot ẹnọ Abasi. Ima inam ntre, ndamban̄a temple oro eyenen̄ede an̄wan̄a nnyịn, iyonyụn̄ idiọn̄ọ nte enye ebehede nnyịn.

6. Ẹkesida tent utuakibuot ẹnam nso?

⁶ Mbukpọn̄ n̄kpọ. Nneme Paul oro ekenen̄ede ọkọn̄ọ ke tent utuakibuot emi Moses  akanamde ẹbọp ke isua 1512 mbemiso eyo Christ. (Se chart emi “Mbukpọn̄ N̄kpọ ye Ata Idem N̄kpọ.”) Nsonso oro, ekesidi nditọ Israel ẹkpenam nna mi, mmọ ẹwụk tent oro. Mmọ ẹma ẹkpọn̄ do ẹka itie efen, mmọ ẹwụhọde ẹkewụk ke obufa itie oro. Tent oro ama odu ye mmọ ke n̄kpọ nte isua 500 tutu ini ẹbọpde temple ke Jerusalem. (Ex. 25:8, 9; Num. 9:22) “Tent usopidem” ekedi akpan itie emi mmọ ẹkesiwade uwa ẹnọ Abasi, ẹtuakde ibuot ẹnọ enye, ẹnyụn̄ ẹnamde mme n̄kpọ emi ẹken̄wamde mmọ ẹkpere Abasi. (Ex. 29:43-46) Edi enyene n̄kpọ efen emi tent oro akadade aban̄a. Akada aban̄a n̄kpọ emi edifọnde ye mme Christian ikan.

7. Ini ewe ke ndamban̄a temple oro ọkọtọn̄ọ ndidu?

⁷ Ata idem n̄kpọ. Tent utuakibuot eyo nditọ Israel oro ekedi “mbukpọn̄ n̄kpọ eke heaven,” okonyụn̄ ada aban̄a akwa ndamban̄a temple Jehovah. Paul ọkọdọhọ ke “tent emi [m̀mê, tent utuakibuot] edi uwụtn̄kpọ emi anade ọnọ ini oro ẹkenịmde.” (Heb. 8:5; 9:9) Ntre, ini enye ewetde leta oro ọnọ mme Hebrew, ndamban̄a temple ama ododu. Ọkọtọn̄ọ ndidu ke isua 29 eyo mme apostle. Isua oro ke Jesus akana baptism, ẹda edisana spirit ẹyet enye aran, enye onyụn̄ ọtọn̄ọ utom nte “akamba akwa oku” ọnọ Jehovah ke ndamban̄a temple oro. c​—Heb. 4:14; Utom 10:37, 38.

8-9. Didie ke Mme Hebrew 7:23-27 owụt ata akamba n̄kpọ emi mme akwa oku ke Israel ẹdade ẹkpụhọde ye Jesus Christ emi edide akamba Akwa Oku?

⁸ Mbukpọn̄ n̄kpọ. Akwa oku ke ẹkemek ẹte ada ke ibuot mme owo ke iso Abasi. Aaron ekedi akpa akwa oku ke Israel. Jehovah ekemek enye ini ẹkeyakde tent utuakibuot ẹnọ yak ẹtọn̄ọ ndida ntuak ibuot nnọ Jehovah. Edi Paul ọkọdọhọ ke “ediwak owo ẹkenyene ndikabade ndi oku ke adiana ke adiana ke ntak emi n̄kpa akpande mmọ ndisụk n̄ka iso ndi oku.” d (Kot Mme Hebrew 7:23-27.) Sia mme akwa oku oro mîkọfọnke ima, akana mmọ ẹwa uwa ke mme idiọkn̄kpọ mmọ n̄ko. Ata akpan n̄kpọ emi mme akwa oku ke Israel ẹkedade ẹkpụhọde ye Jesus Christ emi edide akamba Akwa Oku edi oro.

⁹ Ata idem n̄kpọ. Jesus Christ emi edide akwa oku nnyịn edi “asan̄autom . . . ata tent, emi edide Jehovah ọkọbọp, idịghe owo.” (Heb. 8:1, 2) Paul ọkọdọhọ ke sia Jesus “akade iso odu uwem ke nsinsi, idụhe owo ndomokiet eke adade itie oku esie.” Enye ama ọdọhọ n̄ko ete ke Jesus “isabakede idem, adian̄ade ọkpọn̄ mme anamidiọk,” ke enye ibietke mme akwa oku eken ke Israel sia enye “inyeneke ndiwa uwa ke usen ke usen” kaban̄a mme idiọkn̄kpọ esie. Idahaemi, ẹyak ise mme n̄kpọ emi mme itieuwa ye mme uwa ke se Bible okotde mbukpọn̄ n̄kpọ ẹdade ẹkpụhọde ye eke ata idem n̄kpọ.

10. Mme uwa emi ẹkesiwade ke itieuwa okpoho ẹkeda ẹban̄a nso?

¹⁰ Mbukpọn̄ n̄kpọ. Ke enyịnusụn̄ tent utuakibuot, itieuwa okpoho emi ẹkesiwade mme unam ẹnọ Jehovah ama odu. (Ex. 27:1, 2; 40:29) Edi mme uwa oro ikanamke ẹfen idiọkn̄kpọ mme owo taktak. (Heb. 10:1-4) Nte ẹkesiwade uwa ndien ndien ke tent utuakibuot oro akada aban̄a uwa kiet emi edidide ẹma ẹwa, efen idiọkn̄kpọ mme owo taktak.

11. Ewe itieuwa ke Jesus akawa idemesie? (Mme Hebrew 10:5-7, 10)

¹¹ Ata idem n̄kpọ. Jesus ama ọdiọn̄ọ ke Jehovah ọkọdọn̄ imọ idi isọn̄ idikpa ifak mme owo.  (Matt. 20:28) Ntre, ini enye anade baptism, enye okowụt ke imọ imeben̄e idem ndinam se Jehovah okoyomde imọ inam. (John 6:38; Gal. 1:4) Itieuwa emi Jesus akawade idemesie akada aban̄a “uduak” Abasi. Uduak Jehovah ekedi yak Eyen esie emi ọfọnde ama edikpa afak mme owo. Ẹkeda uwem Jesus ẹsio isop idiọkn̄kpọ kpukpru mbon emi ẹbuọtde idem ke Christ “ini kiet kpọt.” Ini kiet emi Jesus akawade idemesie ama ekem se ẹfende idiọkn̄kpọ mme owo ofụri ofụri. (Kot Mme Hebrew 10:5-7, 10.) Idahaemi ẹyak ise se mme n̄kpọ emi ẹkedude ke esịt tent utuakibuot ẹkedade ẹban̄a.

12. Anie ekekeme ndidụk mme ubet emi ẹkedude ke tent utuakibuot?

¹² Mbukpọn̄ n̄kpọ. Nte esịt tent utuakibuot ye esịt mme temple emi ẹkedibọpde ke Jerusalem nte ini akakade ẹketiede ẹma ẹbiet etieti. Tent utuakibuot ama enyene ubet iba​—“Edisana Ebiet” ye “Ata Edisana.” Temple oro ẹma ẹnyene ubet iba oro n̄ko, ndien ẹkeda ọfọn̄ ikpehe emi ẹnamde fansi ẹbahade mmọ mbiba. (Heb. 9:2-5; Ex. 26:31-33) Ke esịt Edisana, se ikodude ekedi uwụk utuenikan̄ gold, itieuwa ufọp incense, ye okpokoro uyo iso Abasi. “Mme oku emi ẹkeyetde aran” kpọt ke ẹkeyak ẹdụk esịt edisana ẹkenam utom mmọ. (Num. 3:3, 7, 10) Se ikodude ke esịt Ata Edisana ekedi ekebe ediomi oro ẹkefụkde gold ẹkanade. Ekebe oro okowụt ke Jehovah do ke otu ikọt esie. (Ex. 25:21, 22) Akwa oku kpọt ke ẹkeyak ebe ọfọn̄ ikpehe oro odụk Ata Edisana ini kiet ke isua ke Usen Usio-Isop. (Lev. 16:2, 17) Kpukpru isua, enye ama esimen iyịp unam odụk do okosio isop idiọkn̄kpọ esie ye eke ofụri idụt  oro. Nte ini akakade, Jehovah ama ada edisana spirit esie anam ẹnen̄ede ẹkụt se mme n̄kpọ emi ẹkedude ke esịt tent utuakibuot oro ẹkedade ẹban̄a.​—Heb. 9:6-8. e

13. Nso ke Edisana ye Ata Edisana ke tent utuakibuot ẹda ẹban̄a ke ata idem n̄kpọ?

¹³ Ata idem n̄kpọ. Ẹda edisana spirit ẹyet ndusụk mbet Christ aran, mmọ ẹnyụn̄ ẹkabade nditọ Abasi. Ibat mbon emi ẹyetde aran iwakke, mmọ ẹdi owo 144,000 kpọt, ndien mmọ ẹyeka ẹkedu ye Jesus ke heaven ẹdi mme oku. (Edi. 1:6; 14:1) Edisana ke tent utuakibuot ada aban̄a nte Jehovah adade spirit esie obon mmọ nte nditọ ini mmọ ẹsụk ẹdude mi ke isọn̄. (Rome 8:15-17) Ata Edisana ke tent utuakibuot ada aban̄a heaven emi Jehovah odụn̄de. Ọfọn̄ “ikpehe” emi akabaharede Edisana ye Ata Edisana ada aban̄a idem Jesus. Adan̄a nte Jesus ekedide obụk ye iyịp, enye ikekemeke ndidụk heaven n̄kedi akamba Akwa Oku ke ndamban̄a temple oro. Jesus ndikayak ẹwot enye yak enye akpa afak mme owo, anam kpukpru mme Christian emi ẹyetde aran ẹkeme ndika heaven n̄kodu uwem. Edi mmọ idikemeke ndidụk heaven ye idem emi edide obụk ye iyịp. Ana idem mmọ enye oro n̄ko aka. (Heb. 10:19, 20; 1 Cor. 15:50) Ke Jesus ama ekeset, enye ama odụk Ata Edisana ke ndamban̄a temple oro. Ndien nte ini akade, kpukpru mbon emi ẹyetde aran ẹyetiene enye ẹdụk do.

14. Didie ke Mme Hebrew 9:12, 24-26 owụt nte usụn̄ emi ituakde ibuot ke ndamban̄a temple Jehovah ọfọnde akan nte Ibet Moses eketemede nditọ Israel ẹtuak ibuot ẹnọ enye?

¹⁴ Jehovah ama ada n̄kpa emi Jesus akakpade afak nnyịn anam n̄kpọ man ẹkeme ndituak ibuot nnọ Enye ke usụn̄ emi Enye enyịmede. Ke se isụk inemede emi ima, imokụt nte oro ye utom emi Jesus Christ anamde nte Akwa Oku ọnọ nnyịn ọfọnde akan nte ẹkesituakde ibuot ẹnọ Abasi ke Israel. Ubọk owo ke ẹkeda ẹnam Ata Edisana emi akwa oku ke Israel ẹkesimende uwa mme unam ẹdụk. Edi Jesus okodụk heaven akada ke iso Jehovah. Idụhe ebiet ndomokiet emi asanade akan heaven. Jesus ama ayak unen emi enye ekenyenede ndidu uwem nte mfọnmma owo atak enye ke isọn̄ emi ke ntak nnyịn. Unen oro ke enye ekemen odụk iso Jehovah man “emen idiọkn̄kpọ efep ebe ke ndiwa idemesie.” (Kot Mme Hebrew 9:12, 24-26.) N̄kpa emi Jesus akakpade afak nnyịn edi akakan uwa emi anamde ẹfen idiọkn̄kpọ nnyịn ke nsinsi nsinsi. Se iyomde ndineme idahaemi ọmọn̄ anam ikụt ke edide idori enyịn ndikodu uwem ke heaven m̀mê mi ke isọn̄, ke kpukpru nnyịn imekeme ndituak ibuot nnọ Jehovah ke ndamban̄a temple esie.

15. Mmanie ẹkesidu ke okụre tent utuakibuot ẹnam n̄kpọ ẹnọ Abasi?

¹⁵ Mbukpọn̄ n̄kpọ. Tent utuakibuot ama enyene okụre kiet emi mme oku ẹkesidude ẹnam utom mmọ. Ẹma ẹsịn ọkọ ẹkan okụre oro ẹkụk. N̄kpọ efen emi okodude ke okụre oro ekedi akamba itieuwa okpoho emi ẹkesiwade uwa, ye besịn okpoho emi ẹkesisịnde mmọn̄ yak mme oku ẹda ẹnam idemmọ asana mbemiso ẹnamde edisana utom emi mmọ ẹkesinamde do. (Ex. 30:17-20; 40:6-8) Ke mme temple emi ẹkedibọpde nte ini akakade, ẹma ẹnyene okụre an̄wa ẹdian ye okụre emi ekesidude ke esịt esịt. Okụre an̄wa emi ke mbon emi mîkedịghe mme oku ẹkekeme ndidu ntuak ibuot nnọ Abasi.

16. Mmanie ẹdu ke nsio nsio okụre ke ndamban̄a temple ẹnam n̄kpọ ẹnọ Abasi?

¹⁶ Ata idem n̄kpọ. Mbemiso nsụhọ mme owo emi ẹyetde aran ẹtienede Jesus ẹkedu ke heaven ẹnam utom nte oku, mmọ ẹdu ke okụre oro odude ke esịt esịt ndamban̄a temple ke isọn̄ emi ẹnam utom mmọ. Mmọn̄ emi okodude  ke akamba besịn ke tent utuakibuot ye ke mme temple edi ata akpan n̄kpọ emi etide mmọ ye kpukpru mme Christian ke ana uwem nnyịn asana, ke ana inyụn̄ ituak ibuot inọ Jehovah kpọt. “Akwa otuowo” emi ẹsọn̄ọde ẹda ye nditọete Christ emi ẹyetde aran ẹnyụn̄ ẹn̄wamde mmọ ẹnam n̄kpọ Abasi ẹdu ndien ke m̀mọ̀n̄ ẹtuak ibuot ẹnọ Jehovah? Apostle John okokụt mmọ “ẹdade ke iso ebekpo,” ẹnyụn̄ “ẹnamde edisana utom ẹnọ [Abasi] uwemeyo ye okoneyo ke temple esie.” Akwa otuowo oro ẹdu mi ke isọn̄ ke okụre an̄wa ndamban̄a temple oro ẹnam se ẹtịn̄de oro. (Edi. 7:9, 13-15) Enem nnyịn etieti nte Jehovah ayakde itiene ituak ibuot inọ enye!

17. Nso ye nso ke inyene ifet ndiwa nnọ Jehovah?

¹⁷ Mfịn, kpukpru mme Christian ẹnyene ifet ndiwa uwa nnọ Jehovah. Mmọ ndida ini mmọ, odudu mmọ, ye se mmọ ẹnyenede nnam n̄kpọ Abasi edi uwa oro. Imekeme ‘ndiwa uwa ekọm nnọ Abasi kpukpru ini, oro edi, mfri n̄kpọkinua emi ẹdade ẹtan̄a enyịn̄ esie an̄wan̄wa.’ Se Paul eketịn̄de ye mme Hebrew emi ẹkedide mme Christian edi oro. (Heb. 13:15) Ima inam ofụri se ikemede inọ Jehovah, oro owụt ke imenen̄ede ima nte enye ayakde ikeme ndituak ibuot nnọ enye.

18. Mme Hebrew 10:22-25 owụt ke nso ke nnyịn mîkpetreke ndinam, ke nso n̄ko ke nnyịn mîkpefreke tutu amama?

¹⁸ Kot Mme Hebrew 10:22-25. Mbemiso utịt leta emi Paul ekewetde ọnọ mme Hebrew, enye ama asiak nsio nsio n̄kpọ inamde ituak ibuot inọ Jehovah emi mîkpanaha itre ndinam. Mme n̄kpọ oro ẹma ẹsịne nnyịn ndibọn̄ akam nnọ Jehovah, ndikwọrọ ikọ, ndisop idem ye nditọete nnyịn ndụk mbono esop, ndinyụn̄ nsọn̄ọ kiet eken idem ‘adan̄a nte ikụtde ite ke usen Jehovah ke asan̄a ekpere.’ Ke utịt utịt n̄wed Ediyarade, angel Jehovah ama ọdọhọ ete: “Tuak ibuot nọ Abasi.” Enye eketịn̄ ikọ oro ikaba man owụt ke se imọ itịn̄de oro edi ata akpan n̄kpọ. (Edi. 19:10; 22:9) Ẹyak ikûfre akpan n̄kpọ emi Bible ekpepde aban̄a akwa ndamban̄a temple Jehovah, ikûnyụn̄ ifre utọ ifet emi inyenede ndituak ibuọt nnọ akwa Abasi nnyịn!