1.Nĩ ũvoo wĩva tũnengetwe nĩ mũlaĩka, na waĩle kũtuma twĩwʼa ata?

 WE MŨLAĨKA akaneena naku no ũmwĩthukĩĩsye? Ũmũnthĩ, ve mũlaĩka ũneenaa na “kĩla mbaĩ na ũko na kĩthyomo na andũ.” We ethĩawa aimatavya ata? Aasya: “Mũkĩei Ngai na mũimũkumya . . . Mũthaithei Ũla woombie ĩtu na nthĩ.” (Ũvu. 14:​6, 7) Vai Ngai ũngĩ wa wʼo waĩle kũthaithwa nĩ kĩla mũndũ eka Yeova. Kwoou tũtũngaa mũvea ta kĩ kwona atũnengete kĩanda kya mwanya kya kũmũthaithĩa ĩkalũnĩ yake ĩnene ya kĩ-veva!

2.Ĩkalũ ya kĩ-veva ya Yeova nĩ yĩva? (O na ĩngĩ, sisya ĩsandũkũ “ Kĩla Kĩtonanawʼa Nĩ Ĩkalũ ya Kĩ-veva.”)

² Yo ĩkalũ ya kĩ-veva nĩ yĩva, na nĩ kyaũ kĩtonya kũtũelesya mũnango ĩũlũ wayo? Ĩkalũ yĩu ti mwako wĩ vandũ. Nĩ mũvango ũla Yeova wĩkĩte kwĩsĩla nthembo ya wovosyo ya Yesũ nĩ kana andũ matonye kũmũthaitha ũndũ vaĩlĩte. Mũtũmwa Vaulo nĩwaeleisye mũvango ũsu valũanĩ ũla waandĩkĩie Aklĩsto Aevelania, ala matwĩe Yutia ĩvindanĩ ya atũmwa. b

3-4.Vaulo amakawʼa nĩ maũndũ meva asũanĩa Aklĩsto Aevelania ala maĩ Yutia, na amatetheeisye ata?

³ Nĩkĩ Vaulo waandĩkĩie Aklĩsto asu valũa? Nũndũ wa itumi ta ilĩ. Mbee, endaa kũmathangaasya. Aingĩ moo maĩ ma ndĩni ya Kĩyuti matanatwʼĩka Aklĩsto. Na kwoou no kwĩthĩwa ala maĩ atongoi moo ma ndĩni mamaumanasya nũndũ wa kũtwʼĩka Aklĩsto. Nĩkĩ? Nũndũ Aklĩsto mayaĩ na ĩkalũ ya kũthaithĩa, kĩthembeo maumĩsya Ngai nthembo, na athembi  ma kũmathũkũma. Ũndũ ũsu waĩ ũtonya kũtuma makwʼa ngoo na mũĩkĩĩo woo ũyonza. (Aevl. 2:1; 3:​12, 14) O na no kwĩthĩwa amwe moo meeliĩlaa ndĩni yoo ya tene.

⁴ Kelĩ, Vaulo endaa kũtavya Aklĩsto asu Aevelania kana mayeekĩaa kĩthito maelewe ũwʼo mweũ ũla mamanyĩwʼa, kana momanyĩsyo me vinya ala me Ndetonĩ ya Ngai, ala wametie “lĩu mũmũ.” (Aevl. 5:​11-​14) Veonekana amwe moo no makwataa Mĩao ya Mose. Ĩndĩ Vaulo nĩwamaeleisye kana nthembo ila syaaĩlĩte kumwa kwosana na Mĩao iyaĩ ivetea andũ naĩ vyũ. Kĩu nĩkyo kyatumĩte mĩao ĩsu ‘ĩvetwa.’ Ĩtina wa ũu, nĩwamamanyĩisye momanyĩsyo mana me vinya. Nĩwamalilikanilye “wĩkwatyo ũngĩ mũseo” maĩ nawʼo nũndũ wa nthembo ya Yesũ, ũla waĩ ũtonya kũmatetheesya ‘mamũthengeee Ngai.’​—Aevl. 7:​18, 19.

5.Nĩ ũndũ wĩva ũwetetwe ĩvukunĩ ya Aevelania twaĩle kwĩkĩa kĩthito tũũelewe, na nĩkĩ?

⁵ Vaulo nĩwaeleisye ana-a-asa make nĩkĩ ũthaithi woo wa Kĩklĩsto waĩ mũseo vyũ kwĩ ũthaithi woo wa tene. Maũndũ ala maatĩĩawa ndĩninĩ ya Kĩyuti maĩ o “kyuu kya maũndũ ala makoka, ĩndĩ kĩla kya wʼo nĩ Klĩsto.” (Ako. 2:​17) Kyuu kĩkaa ũkũtavya ve kĩndũ kĩ vo, ĩndĩ ti kyo ĩ kĩndũ. O ta ũu, mũvango wa Ayuti wa ũthaithi waĩ o kyuu kya ũndũ mũseo waĩ mbee, nawʼo nĩ mũvango wa ĩkalũ ya kĩ-veva. Mũvango ũsu Yeova ũtũtwʼĩĩe ũtumaa tũekewa naĩ sitũ, na kwoou no nginya tũũelewe nĩ kana tũmũthaithe ũndũ vaĩlĩte. Ekai yu tũelekanyʼe “kyuu” (mũvango wa Ayuti wa ũthaithi) na “kĩla kya wʼo” (mũvango wa Aklĩsto wa ũthaithi), o tondũ vonanĩtwʼe ĩvukunĩ ya Aevelania. Kwĩka ũu nĩkũũtuma tũelewa nesanga yĩla ĩkalũ ya kĩ-veva na ũndũ yĩtũkonetye.

6.Yĩla ĩeema ya kũmbanĩa yatũmĩawa ata?

⁶ Mũvango wa Ayuti wa ũthaithi. Vaulo aiandĩka valũa wake, asũanĩaa yĩla ĩeema ya kũmbanĩa yaseũviwʼe nĩ Mose mwakanĩ wa 1512. (Sisya kyati “Mũvango wa Ayuti wa Ũthaithi na Mũvango wa Aklĩsto wa Ũthaithi.”) Kĩla ĩvinda Aisilaeli meũthama, maendaa na ĩeema yĩu. Mayĩtũmĩie myaka ta 500 nginya yĩla mesie kwaka ĩkalũ Yelusaleme. (Kuma 25:​8, 9; Mot. 9:​22) Matũmĩaa “ĩeema ya kũmbanĩa” kũmũthaitha Ngai na kũmumĩsya nthembo. (Kuma 29:​43-​46)  Ĩndĩ ĩeema yĩu yaĩ ngelekanyʼo ya ũndũ ũngĩ waĩ mbee mũseo vyũ kwĩ yo, ũla wakonetye Aklĩsto.

7.Ĩkalũ ya kĩ-veva yeethĩiwe kwʼo ĩndĩĩ?

⁷ Mũvango wa Aklĩsto wa ũthaithi. Yĩla ĩeema ya kũmbanĩa yaĩ “kyuu kya maũndũ ma ĩtunĩ,” na yaĩ ngelekanyʼo ya ĩkalũ ĩnene ya kĩ-veva ya Yeova. Vaulo aisye kana “ĩeema yĩu nĩ ngelekanyʼo ya ĩvinda yĩĩ.” (Aevl. 8:5; 9:⁠9) Kwoou ayĩsa kũtwʼĩka nĩwaandĩkĩa Aevelania valũa, ĩkalũ ya kĩ-veva yaĩ yeethĩiwe kwʼo. Yambĩĩie kwĩthĩwa kwʼo mwaka wa 29 ĩtina wa Klĩsto. Mwaka ũsu nĩwʼo Yesũ wavatisiwe, etĩkĩwʼa veva mũtheu, na atwʼĩka “mũthembi mũnene mũno” wa Yeova ĩkalũnĩ yĩu ya kĩ-veva. c​—Aevl. 4:​14; Meko 10:​37, 38.

8-9.Kwosana na Aevelania 7:​23-​27, ve kĩvathũkanyʼo kĩva kĩnene katĩ wa athembi anene ma Isilaeli na ũla Mũthembi Mũnene mũno, Yesũ Klĩsto?

⁸ Mũvango wa Ayuti wa ũthaithi. Mũthembi mũnene nĩwe weesũvanaa mbee wa Ngai kwondũ wa andũ. Aluni nĩwe waĩ wa mbee vyũ kũtwʼĩka mũthembi mũnene, na anyuviwe nĩ Yeova yĩla ĩeema ya kũmbanĩa yavathawa kwondũ wa kũmũthaithĩa. Ĩndĩ o tondũ Vaulo waeleisye, “nũndũ wa kĩkwʼũ, athembi mayaĩ matonya kũendeea kwĩthĩwa me athembi, [na] nĩkyo kĩtumi angĩ matwʼĩkaa athembi vandũ voo.” d (Soma Aevelania 7:​23-​27.) Na nũndũ maĩ o andũ, no maaĩlĩte kumya nthembo kwondũ wa naĩ syoo ene. Maũndũ asu monanĩtye kĩvathũkanyʼo kĩnene mũno katĩ wa athembi anene ma Isilaeli na ũla Mũthembi Mũnene mũno, Yesũ Klĩsto.

⁹ Mũvango wa Aklĩsto wa ũthaithi. Mũthembi Mũnene Yesũ Klĩsto nĩwe “mũthũkũmi . . . wa yĩla ĩeema ya wʼo, yĩla yaseũviwʼe nĩ Yeova, ĩndĩ ti mũndũ.” (Aevl. 8:​1, 2) Vaulo aisye kana nũndũ Yesũ “eendeea kwĩthĩwa mũthembi tene na tene, ũthembi wake ndũkatiĩwa angĩ.” Ongelile kwasya kana Yesũ nĩ Mũthembi Mũnene “ũte mũvuku, ũvathanĩtwʼe na eki ma naĩ,” na kana kĩvathũkanyʼo na athembi anene ma Isilaeli, “nde na vata wa kumasya nthembo kĩla mũthenya” kwondũ wa naĩ syake. Yu ekai tũneenee ithembeo ila syaĩ Isilaeli na nthembo ila syaumawʼa, na tũyona kĩvathũkanyʼo kya mũvango ũsu na mũvango wa Aklĩsto wa ũthaithi.

10.Ila nthembo syaumĩawʼa kĩla kĩthembeonĩ kya ũthuku syaĩ kyuu kya kyaũ?

¹⁰ Mũvango wa Ayuti wa ũthaithi. Ngalĩko ya nza ya mũomo wa ĩeema ya kũmbanĩa veethĩawa na kĩthembeo kya ũthuku, kĩla kyatũmĩawa kumĩsya Yeova nthembo sya nyamũ. (Kuma 27:​1, 2; 40:29) Ĩndĩ nthembo isu iyaĩ syĩsa kũvetea andũ naĩ vyũ. (Aevl. 10:​1-4) Syaĩ o kyuu kya nthembo ĩla ĩkavetea andũ naĩ vyũ.

11.Yesũ aumĩisye thayũ wake kĩthembeonĩ kĩva ta nthembo? (Aevelania 10:​5-7, 10)

¹¹ Mũvango wa Aklĩsto wa ũthaithi. Yesũ nĩweesĩ Yeova amũtũmie kũũ nthĩ nĩ kana aumye thayũ wake ta nthembo ya wovosyo kwondũ wa andũ. (Mt. 20:28) Nũndũ wa ũu, yĩla wavatisawa, nĩweeyumisye eke kwenda kwa Yeova. (Yoa. 6:​38; Aka. 1:⁠4) Kwoou aumisye thayũ wake ĩũlũ wa kĩthembeo  kya ngelekanyʼo, nakyo nĩ “kwenda” kwa Ngai. Kwenda kwa Yeova kwaĩ kwona Mwana wake ayumya thayũ wake ũte na naĩ kwondũ wa andũ. Yesũ anenganie thayũ wake “ĩvinda o yĩmwe vate kũsyokea,” nĩ kana wĩthĩwe wĩwʼanĩthyo, kana kwa ndeto ingĩ, ũvwʼĩke vyũ naĩ sya onthe ala monanasya nĩmamũĩkĩĩe Klĩsto. (Soma Aevelania 10:​5-7, 10.) Yu twĩenda kwona kĩla kyoonanawʼa nĩ syĩndũ ila syaĩ ĩeemanĩ ya kũmbanĩa.

12.Nũũ waĩ atonya kũlika tũsũmbanĩ twelĩ twa ĩeema ya kũmbanĩa?

¹² Mũvango wa Ayuti wa ũthaithi. Ngalĩko ya nthĩnĩ ya yĩla ĩeema ya kũmbanĩa yailye o ta ya makalũ ala mesie kwakwa Yelusaleme. Nthĩnĩ veethĩawa tũsũmba twĩlĩ, tũla tweetawa “Vandũ Vatheu” na “Vandũ Vatheu Vyũ,” na twavakanĩtwʼe na vasia ũtumĩtwe na ndii. (Aevl. 9:​2-5; Kuma 26:​31-​33) Nthĩnĩ wa vala Vandũ Vatheu veethĩawa na kĩndũ kya kwilĩĩla taa kya thaavu, kĩthembeo kya kũtoeesya ũvani, na mesa ya kwilĩĩla mĩkate ya wonanyʼo. No ‘athembi ala metĩkĩiwʼe mauta’ meetĩkĩlĩtwʼe kũlika vala vandũ vatheu nĩ kana meanĩsye wĩa woo wa ũthembi. (Mot. 3:​3, 7, 10) Navo vala Vandũ Vatheu Vyũ veethĩawa na ĩsandũkũ ya ũtianĩo ya thaavu, na nĩyo yoonanasya kana Yeova e vau. (Kuma 25:​21, 22) No mũthembi mũnene e weka weetĩkĩlĩtwʼe kũvĩtũka vasia nĩ kana alike vala Vandũ Vatheu Vyũ, na eekaa ũu o ĩmwe tu kwa mwaka Mũthenyanĩ  wa Wĩwʼanĩthyo. (Ali. 16:​2, 17) Kĩla mwaka alikaa na nthakame ya nyamũ nĩ kana ewʼanĩthye naĩ i syake na sya mbaĩ yonthe kwa Ngai. Ĩndĩ Yeova atũmĩĩte veva wake mũtheu nĩwesie kũvuanyʼa ũtheinĩ kĩla maũndũ asu onthe moonanasya.​—Aevl. 9:​6-8.

13.Vala Vandũ Vatheu na vala Vandũ Vatheu Vyũ va yĩla ĩeema ya kũmbanĩa vaĩ kyuu kya kyaũ?

¹³ Mũvango wa Aklĩsto wa ũthaithi. No amanyĩwʼa avũthũ ma Klĩsto metĩkĩwʼe veva mũtheu, na methĩawa na ngwatanĩo ya mwanya na Yeova. Asu nĩ ala 144,000 makethĩwa athembi ĩtunĩ vamwe na Yesũ. (Ũvu. 1:6; 14:⁠1) Vala Vandũ Vatheu va ĩeema ya kũmbanĩa nĩvo vaelekanĩtwʼe na kwĩthĩwa masyaĩtwe kwa veva me kũũ nthĩ makatuwa ana ma Ngai. (Alo. 8:​15-​17) Navo vala Vandũ Vatheu Vyũ va ĩeema ya kũmbanĩa nĩ ĩtunĩ, vala Yeova wĩkalaa. Nawʼo “vasia” ũla wavakanĩtye vala Vandũ Vatheu na vala Vandũ Vatheu Vyũ nĩ mwĩĩ wa Yesũ wa nyama, nũndũ nĩwʼo wamũsiĩĩaa kũlika ĩtunĩ e ta ũla Mũthembi Mũnene mũno wa yĩla ĩkalũ ya kĩ-veva. Ĩndĩ yĩla waumisye mwĩĩ wake wa nyama ta nthembo, nĩwavingũĩe Aklĩsto onthe etĩkĩwʼa mauta nzĩa ya kũthi ĩtunĩ. O namo no nginya matie mĩĩ yoo nĩ kana makwate ĩtuvi ya kũthi ĩtunĩ. (Aevl. 10:​19, 20; 1 Ako. 15:50) Yesũ athayũũkwʼa, nĩwalikile vala Vandũ Vatheu Vyũ va yĩla ĩkalũ ya kĩ-veva, na vau no vo etĩkĩwʼa mauta onthe maendaa.

14.Kwosana na Aevelania 9:​12, 24-​26, nĩkĩ mũvango wa kũmũthaithĩa Yeova ĩkalũnĩ ya kĩ-veva nĩwʼo mũseo vyũ?

¹⁴ Mũvango wa ũthaithi wa wʼo ũla Yeova wavangĩthisye kwĩsĩla nthembo ya wovosyo na wĩ ungu wa Mũthembi Mũnene Yesũ Klĩsto nĩwʼo mũseo vyũ. Vala Vandũ Vatheu Vyũ mũthembi mũnene walikaa na nthakame ya nyamũ ila syathembwa vaseũvĩtwʼe nĩ mũndũ, ĩndĩ Yesũ alikile vandũ vatheu vyũ kwĩ kwʼonthe, navo nĩ “ĩtunĩ mbene,” nĩ kana aũngame mbee wa Yeova. Kũũngama mbee wake nĩkwaminĩĩie kũĩvĩa naĩ sitũ “nĩ kana amine naĩ kwĩsĩla nthembo yake mwene.” (Soma Aevelania 9:​12, 24-​26.) Vai nthembo ĩngĩ yaĩ ĩtonya kũvetea andũ naĩ tene na tene eka ya Yesũ. O tondũ yu tũkwona, ithyonthe no tũmũthaithĩe Yeova ĩkalũnĩ yake ya kĩ-veva, twĩthĩwe twĩ na wĩkwatyo wa kwĩkala ĩtunĩ kana nĩ kũũ nthĩ.

15.Naaũ mathũkũmĩaa nthĩnĩ wa ĩla nza ya ĩeema ya kũmbanĩa?

¹⁵ Mũvango wa Ayuti wa ũthaithi. Yĩla ĩeema ya kũmbanĩa yaĩ na nza o ĩmwe mbiĩĩe, na vau nĩ vo athembi matetheasya mawĩa. Vau nĩ vo vaĩ na kĩthembeo kĩnene kya ũthuku kĩla kyavĩvĩawʼa nthembo, na no vo vaĩ kĩndũ kya ũthuku kya kwĩkĩa kĩwʼũ kĩla kyatũmĩawa nĩ athembi kũthamba mataneanĩsya ũthũkũmi woo mũtheu. (Kuma 30:​17-​20; 40:​6-8) Ĩndĩ makalũ ala mesie kwakwa, nĩmongelilwe vandũ vaĩ nza wa ĩkalũ, vala andũ ala mataĩ athembi maĩ matonya kũũngama maimũthaitha Ngai.

16.Naaũ mathaithĩaa Yeova nthĩnĩ wa nza ilĩ sya yĩla ĩkalũ ya kĩ-veva?

¹⁶ Mũvango wa Aklĩsto wa ũthaithi. Ana-a-asa ma Yesũ etĩkĩwʼa mauta matanathi ĩtunĩ methĩwe athembi nake, mamũthũkũmĩaa Yeova kũũ nthĩ me nza ya nthĩnĩ ya yĩla ĩkalũ ya kĩ-veva. Kĩla kĩndũ kĩnene kya kwĩkĩa kĩwʼũ kĩmalilikanasya kana, o vamwe na Aklĩsto ala angĩ onthe, no nginya methĩwe me atheu kĩ-veva na mwĩkalĩlenĩ woo.  Nao nata “ĩkomano ĩnene” ya ala makwataa mbau ana-a-asa ma Klĩsto etĩkĩwʼa mauta? Mamũthaithaa Ngai me va? Mũtũmwa Yoana amonie “maũngamĩte mbee wa kĩla kĩvĩla kya ũsumbĩ,” na ũndũ ũsu nĩwʼo ũelekanĩtwʼe na kũũngama nza wa ĩkalũ. Me vau nĩ vo “mamũthũkũmaa [Ngai] ũthũkũmi mũtheu mũthenya na ũtukũ ĩkalũnĩ yake.” (Ũvu. 7:​9, 13-​15) Vate nzika, nĩtũtanaa mũno kwĩthĩwa twĩ na kĩanda nthĩnĩ wa mũvango wa Yeova wa ũthaithi wa wʼo!

17.Yeova atũnengete mwanya wa kũmumĩsya nthembo syĩva?

¹⁷ Ũmũnthĩ, Aklĩsto onthe me na kĩanda kya mwanya kya kũmumĩsya Yeova nthembo matũmĩĩte ĩvinda yoo, vinya woo, na malĩ yoo nĩ kana wĩa wa Ũsumbĩ wa Ngai ũsonge mbee. O tondũ mũtũmwa Vaulo watavisye Aklĩsto Aevelania, kĩla ĩvinda no “tũmumĩasye Ngai nthembo ya ũtaĩo, nayo nĩ ũsyao wa ilomo sitũ ila itavanasya ũtheinĩ ĩsyĩtwa yake.” (Aevl. 13:15) Tũtonya kwonanyʼa kana nĩtwonaa kĩanda kĩu ũtũnengete kĩ kya vata kwa kũmumĩsya nthembo ila nzeo vyũ.

18.Kwosana na Aevelania 10:​22-​25, nĩ kyaũ tũtaĩle kwĩsa kũlekeleelya na nĩ kyaũ tũtaĩle kwĩsa kũlwa nĩkyo?

¹⁸ Soma Aevelania 10:​22-​25. Vaulo aiminĩĩa valũa ũla waandĩkĩie Aevelania, nĩwawetie maũndũ me kĩvathũkanyʼo makonetye ũthaithi witũ tũtaĩle kwĩsa kũmalekeleelya. Maũndũ asu nĩ ta kũmũvoya Yeova, kũtavanyʼa ũtheinĩ wĩkwatyo ũla twĩ nawʼo, kũmbana vamwe, na kũthangaanyʼa, “na mũno mũno tũyĩka ũu nũndũ [nĩtũkwona] mũthenya wa [Yeova] nũthengeee.” Mũthyanĩ wa ĩvuku ya Ũvuanyʼo, mũlaĩka wa Yeova akindĩlĩĩle ndeto ii kelĩ: “Mũthaithe Ngai!” (Ũvu. 19:10; 22:⁠9) Ekai ĩndĩ ame tũikaaĩse kũlwa nĩ ũmanyĩsyo ũũ mũliku ũkonetye ĩkalũ ĩnene ya kĩ-veva ya Yeova, na ekai tũendeee kwona kĩanda kĩla twĩ nakyo kya kũthaitha Ngai witũ mũnene kĩ kya vata!