1. Yinki mbazi mosi ke na zonzá, mpe yinki ya zola kuzonza samu na beto?

 KANA mbazi me kwiza zonzila nge mambu, nge ke sala yinki? Ya tsyeleka nge ke kuwa yandi mbote-mbote. Bubu yayi, mbazi ke na zonzá “na bantu yina kele na ntoto, na bantu ya bayinsi nyonso, bifumba nyonso, bandinga nyonso, mpe makanda nyonso.” Yinki yandi ke na zonzaka? “Beno zitisa Nzambi mpe beno kembisa yandi. . . . Beno sambila Nzambi yina yidikaka zulu na ntoto.” (Luz. 14:6, 7) Yehova ke Nzambi ya matsyeleka yina bantu nyonso me lunga kusambila. Ya ke bweso ya nene yina beto ke na yawu ya kusambila yandi na kati ya tempelo ya yandi ya nene ya kimpeve.

2. Tempelo ya Yehova ya kimpeve kele yinki? (Tala mpe encadré “ Yinki ya kele ve.”)

² Yinki ke tempelo ya kimpeve mpe wa’ faso beto lenda zaba yawu mbote-mbote? Tempelo ya kimpeve ke ve yinzo yina ba me tunga na maboko. Ya ke bamambu yina Yehova me yidika na nzila ya munkayulu ya Yesu samu beto sambila yandi na faso ya mbote. Polo zonzilá mambu yango na buku ya Baebre. Yandi soniká buku yango samu na bakristo ya ndinga ya Ebre. b

3-4. Samu na yinki Polo sonikilá bakristo ya Baebre yina vandá na Zude, mpe wa’ faso mambu yina yandi zonzá, zolá sadisa bawu?

³ Samu na yinki yandi sonikila bawu yawu? Ya lenda vanda na bamambu zole yina natak’ yandi na kusonik’ yawu. Ya ntete, ya vandá samu na kukindisa bawu. Mingi ya bawu katuká na dibuundu ya Bazwife. Ya lenda vanda ti bamfumu ya dibuundu yayi vandá seká bawu samu ba kumá bakristo. Ba vandá seká bakristo samu ba vandá ve na tempelo ya nene, na banganga-nzambi, mpe mesa ya kusala minkayulu. Ntangu ya nkaka, ya vandá mambu yina zolá lembisa kiminu ya  bawu. (Ebr. 2:1; 3:12, 14) Ba ya nkaka zolá kanisa na kuvutuka na dibuundu ya Bazwife.

⁴ Ya zole, Polo sonikilá bawu samu ba vandá sala ve bangolo, samu na kutimuna “madya ya dema” yina ke na mambu ya Nzambi. (Ebr. 5:11-14) Ba ya nkaka, vandá landa ntete Misiku ya Moyize. Polo lakisá bawu ti, ata muntu vandá kuzwa mulemvo na faso ya kulunga na kupesa minkayulu yina musiku vandá lomba. Ni na yawu, Nzambi “katulaka Misiku.” Polo longá bawu matsyeleka ya dema. Mpe yandi lakisá bawu ti “kivuvu ya mbote” yina munkayulu ya Yesu vandá pesa bawu lenda nata bawu “pene-pene na Nzambi.”​—Ebr. 7:18, 19.

5. Yinki beto ke na nsatu ya kubakula na buku ya Baebre, mpe samu na yinki?

⁵ Polo lakisá bawu samu na yinki lusambu ya Bakristo me lutila yina ba vandá salá na ntama. Lusambu yina Bazwife vandá sadila na nzila ya musiku vandá kaka “kinsinsya [kifwani] ya bima yina fwana kuzwiza. Kasi butsyelika ni Klisto.” (Kol. 2:17) Beto ke sadilá bifwani samu na kulonga bamambu ya mfunu. Faso mosi mpe, mutindu Bazwife vandá sambila, vandá kifwani ya lusambu ya tsyeleka yina zolá kwiza. Samu Yehova ndima lusambu ya beto, beto me bonga kuzaba bamambu yina Yehova salá samu beto kuzwa mulemvo ya masumu ya beto. Beto tala faso buku ya Baebre ke lakisa ti “butsyelika” (lusambu ya Bakristo) me lutila “kifwani” (faso vandá sambilá Bazwife). Ya ke sadisa beto na kubakula yinki ke tempelo ya kimpeve mpe yinki ya zola kuzonza samu na beto.

6. Wa’ faso ba vandá sadila tenta ya lukutakanu?

⁶ Lusambu ya Bazwife. Polo zonzilá mingi tabernacle yina Moyize yidiká na mvula 1512 T.N.B. (Tala kizizi “Lusambu ya Bazwife​—Lusambu ya Bakristo.”) Ya vandá yinzo ya tenta yina bantu ya Izraele vandá tambulá na yawu bisika nyonso yina ba vandá kwenda. Ba sadilá yawu na kati ya bamvula 500 tii ntangu yina ba tungá tempelo na Yeruzalemi. (Bas. 25:8, 9; Kut. 9:22) “Tenta ya lukutakanu” yango vandá kisika ya ntete yina bantu ya Izraele vandá kumá pene-pene na Nzambi. (Bas. 29:43-46) Kuna, ba vandá pesa minkayulu mpe kukembila Nzambi. Kasi, tenta yango vandá kifwani ya kima ya kulutila nene yina zolá kwiza samu na Bakristo.

7. Na wapi ntangu tempelo ya kimpeve kumá butsyeleka?

⁷ Lusambu ya Bakristo. Tenta ya lukutakanu ya ntama vandá “kinsinsya ya bima ya tsyelika yina ke na mazulu.” Ya vandá kifwani ya tempelo ya nene ya kimpeve. Polo zonzá ti “ya ke kifwani ya mambu ya ntangu yayi.” (Ebr. 8:5; 9:9) Na ntangu yandi vandá sonika yawu na bakristo ya Baebre, tempelo ya kimpeve vandá butsyeleka samu na bakristo. Ya kumá butsyeleka na mvula 29 N.B, ntangu Yesu kuzwá mbotokolo. Na ntangu yina, ba tulá yandi mafuta ya mpeve ya santu, mpe yandi bandá kusadila Yehova mutindu “Nganga-Nzambi ya ntete ya nene” na tempelo ya kimpeve. c​—Ebr. 4:14; Bis. 10:37, 38.

8-9. Faso ke na lakisak’ yawu Baebre 7:23-27, wapi luswaswanu kele na banganga-nzambi ya nene ya Izraele ya ntama na Nganga-Nzambi ya nene ya kulutila nene, Yesu Kristo?

⁸ Lusambu ya Bazwife. Ni nganga-nzambi vandá na luve ya kuzonza samu na dikanda na mantwala ya Nzambi. Ni Aroni Yehova soolá samu na kuvanda nganga-nzambi ya nene ya ntete na Izraele ntangu ba yidiká tenta ya lukutakanu. Kasi, mutindu Polo zonzak’ yawu, “banganga-Nzambi yango vwandaka mingi, samu ti lufwa vwandaka sala ti bawu sala ve kisalu yina tii seko.” d Baebre 7:23-27 ke zonzaka: “Dyaka, banganga-Nzambi yango vwandaka mingi, samu ti lufwa vwandaka sala ti bawu sala ve kisalu yina tii seko. Kasi Yesu ke zingaka seko, mpe kisalu ya yandi ya bunganga-Nzambi ke manisa ve. Ni yawu yina, yandi lenda kuvuukisa seko bayina ke kumaka pene-pene na Nzambi na luve ya yandi, samu ti yandi ke kaka moyo samu na kusambidilaka bawu. Na yina, Yesu kele nganga-Nzambi ya ntete yina lungaka na beto. Yandi kele ya longo, ke na dyambu ya yimbi ve, mpe ke na disumu ve. Nzambi katulaka yandi sika kele misumuki mpe zangulaka yandi na mazulu. Yandi kele ve mutindu banganga-Nzambi ya ntete ya nkaka yina ke pesaka bilumbu nyonso minkayulu ntete samu na masumu ya bawu mosi, mpe na manima samu na masumu ya bantu nyonso. Yandi pesaka munkayulu kaka mbala mosi, ntangu yandi pesaka nzutu ya yandi mosi.” Samu ba vandá bantu ya masumu, ba vandá pesá mpe minkayulu samu na masumu ya bawu mosi. Ni yawu ke na lakisá luswaswanu yina kele na banganga-nzambi ya Izraele na Nganga-Nzambi ya kulutila nene, Yesu kristo.

⁹ Lusambu ya Bakristo. Mutindu Nganga-Nzambi ya nene, Yesu Kristo ke “na salaka . . . kisalu ya yandi na kati ya . . . yinzo ya tsyelika ya lele yina tungamaka na muntu ve kasi na Mfumu.” (Ebr. 8:1, 2) Polo zonzá ti “Yesu ke zingaka seko, mpe kisalu ya yandi ya bunganga-Nzambi ke manisa ve.” Polo zonzá mpe ti “Yesu ke na dyambu ya yimbi ve, mpe ke na disumu ve” mpe yandi ke ve mutindu banganga-nzambi ya nene ya Izraele, “yina ke pesá minkayulu ntete samu na masumu ya bawu mosi”. Ntangu yayi, beto tala luswaswanu yina kele na minkayulu mpe mesa ya minkayulu yina ba vandá sadilá na ntama na lusambu ya Izraele mpe yina ya zola kuzonza samu na Bakristo.

10. Minkayulu yina ba vandá pesa na ngaanda ya tenta ya lukatakanu vandá kifwani ya yinki?

¹⁰ Lusambu ya Bazwife. Na ngaanda ya tenta ya lukutakanu, vandá na mesa ya minkayulu, kisika ba vandá yoká minkayulu samu na Yehova. (Bas. 27:1, 2; 40:29) Kasi minkayulu yina, vandá katula ata fioti masumu ya bantu. (Ebr. 10:1-4) Minkayulu ya bibulu yina ba vandá salá na tenta ya lukutakanu vandá bifwani ya munkayulu ya kulutila mfunu yina zolá kuula bantu nyonso na masumu.

11. Na wapi mesa Yesu pesá luzingu ya yandi mutindu munkayulu? (Baebre 10:5-7, 10)

¹¹ Lusambu ya Bakristo. Yesu zabá ti Yehova fidisak’ yandi na ntoto samu na kupesa luzingu ya yandi mutindu munkayulu samu na kuvuukisa bantu. (Mat. 20:28) Na yawu, kilumbu yina yandi kuzwá mbotokolo, yandi kwizá na mantwala ya Tata ya yandi samu na kusala luzolo ya yandi. (Yoa. 6:38; Gal. 1:4) Mesa yina Yesu sadilá samu na kupesa munkayulu ya yandi vandá ni luzolo ya Tata ya yandi. Luzolo ya Tata, vandá ti yandi pesa luzingu ya yandi ya kulunga samu na bantu. Yesu pesá luzingu ya yandi “kaka na mbala mosi” samu na kukatula masumu ya bantu nyonso yina ke tulá kiminu na yandi. Baebre 10:5-7, 10 ke zonzaka: “Ni yawu yina, ntangu Klisto vwandaka kwiza na yinza, yandi tubaka na Nzambi: ‘Nge me zola ve minkayulu to makabu, kasi nge me pesa munu nzutu. Nge me yangalala ve na bibulu yina ba me yoka na mesa ya kuyoka minkayulu, mpe minkayulu yina bantu ke pesaka samu na kuzwa mulemvo ya masumu. Na yina, mu tubaka:  Nzambi ya munu, munu yandi yayi! Mu me kwiza samu na kusala mambu yina nge zola mutindu ya kele ya kusonama samu na munu na dibuku ya nge.’ Yesu-Klisto salaka mambu yina Nzambi vwandaka zola. Yandi pesaka nzutu ya yandi kaka na mbala mosi, mpe yawu salaka ti beto kuma bantu ya [santu].” Bima yina vandá na tenta ya lukutakanu ke kifwani ya yinki? Beto zonzila yawu.

12. Nani vandá na luve ya kukota na Kisika ya Santu mpe na Kisika ya Kulutila Santu?

¹² Lusambu ya Bazwife. Tenta ya lukutakanu mpe batempelo yina ba tungá na mantwala na Yeruzalemi vandá kaka faso mosi na kati. Na kati ya yawu, vandá na bisika zole: “Kisika ya Santu” mpe “Kisika ya Kulutila Santu,” yina vandá ya kukabuka na lele. (Ebr. 9:2-5; Bas. 26:31-33) Na Kisika ya Santu vandá na mwinda, mesa yina ba vandá yoká mananasi mpe mampa yina ba vandá pesá na Nzambi. Kaka ‘banganga-nzambi yina ba tulaka mafuta’ vandá na bweso na kukota na kati, samu na kusala kisalu ya bawu. (Kut. 3:3, 7, 10) Na kati ya Kisika ya Kulutila Santu vandá na sanduku ya luwawanu. (Bas. 25:21, 22) Kaka ni nganga-nzambi ya nene vandá na bweso ya kukota na Kisika ya Kulutila Santu. (Lev. 16:2, 17) Ya vandá salamá kilumbu mosi na mvula, kilumbu ya kulemvokila masumu. Bamvula nyonso, yandi vandá kotá na menga ya bibulu samu na masumu ya yandi mosi mpe masumu ya dikanda nyonso. Na nzila ya mpeve ya santu, Yehova lakisá pwelele yinki vandá sosa kuzonza, bamambu yina vandá salama na tenta ya lukutakanu.​—Ebr. 9:6-8. e

13. Yinki ke Kisika ya Santu mpe Kisika ya Kulutila Santu?

 ¹³ Lusambu ya Bakristo. Lutangu ya bakristo yina ba tulá mafuta na mpeve ya santu samu na kukwenda na zulu, ke kaka ndambu. Ya ke kaka na bantu 144 000 ke sala mutindu banganga-nzambi kintwadi na Yesu na mazulu. (Luz. 1:6; 14:1) Kisika ya Santu kele ntangu Nzambi ke ndima bawu mutindu bana ya yandi ata ti ba ke ntete na ntoto. Ni mpeve ya santu ke tuba na bawu ti ba ke bana ya Nzambi mpe ba ke kwenda zinga na mazulu. (Rom. 8:15-17) Kisika ya Kulutila Santu ke ni mazulu, kisika yina Yehova ke vandaka. “Lele” yina vandá kabulá Kisika ya Santu na Kisika ya Kulutila Santu ke ni nzutu ya musuni ya Yesu. Na nzutu ya musuni, yandi lendá kota ve mutindu Nganga-Nzambi ya nene na tempelo ya kimpeve. Ntangu Yesu pesá nzutu ya yandi mutindu munkayulu, yandi fungulá nzila na bakristo yina ba tulá mafuta na kukwenda yala na yandi na mazulu. Samu na kukwenda na mazulu, ba ke bika nzutu ya bawu ya musuni. (Ebr. 10:19, 20; 1 Ko. 15:50) Ntangu Yesu vumbuká na lufwa, yandi kotá na Kisika ya Kulutila Santu ya tempelo ya kimpeve, kisika yina ba yina nyonso ba tulá mafuta ke kwenda.

14. Kaka faso ke lakisak’ yawu Baebre 9:12, 24-26, samu na yinki faso Yehova me yidika bamambu samu beto sambila yandi me lutila faso ba vandá sambilak’ yandi na ntama?

¹⁴ Beto ke na talá pwelele ti, bamambu Yehova me sala samu beto sambila yandi me lutila mbote, samu ti ni Yesu ke Nganga-Nzambi ya nene mpe ni na manima ya munkayulu ya yandi, bakristo lenda sambila Yehova. Nganga-Nzambi ya nene na Izraele vandá kota na menga ya bibulu, na Kisika ya Kulutila Santu yina bantu tungaka. Kasi, Yesu “kotaka na mazulu,” kisika yina me lutila santu na bisika nyonso ya santu, kisika yina yandi kele na mantwala ya Yehova. Kuna, samu yandi zingá mutindu muntu ya kulunga awa na ntoto, yandi lendá “kupesa nzutu ya yandi mutindu munkayulu” samu na bantu. Baebre 9:12, 24-26 ke zonzaka: “Klisto kotaka kaka mbala mosi na kivinga ya longo. Yandi pesaka ve menga ya nkombo to ya ngombe. Kasi yandi pesaka menga ya yandi mosi, mpe ni na mutindu yina yandi kuulaka beto yimeni na masumu ya beto. Ya tsyelika, Klisto kotaka ve na kivinga ya longo yina bantu tungaka, mpe yina kele kaka kifwani ya kivinga ya tsyelika ya longo. Kasi Klisto kotaka na mazulu sika yandi kele ntangu yayi na ntwala ya Nzambi samu na beto. ‘Mvula ni mvula, nganga-Nzambi ya ntete ya ba-Zwife ke kotaka na menga ya kibulu na kati ya kivinga ya longo. Kasi Klisto kotaka na mazulu samu na kupesa ve bambala mingi nzutu ya yandi mutindu munkayulu.’ Kana ve, yandi zolaka tala mpasi bambala mingi katuka mbandukulu ya yinza. Ya tsyelika, yandi me kwiza kaka mbala mosi na ntangu yayi ya nsuka samu na kukatula masumu na kupesa nzutu ya yandi mutindu munkayulu.” Ni munkayulu ya Yesu ke katula masumu na mbala mosi. Beto vanda na kivuvu ya kuzinga awa na ntoto to na mazulu, beto nyonso lenda sepela na kusadila Yehova na tempelo ya yandi ya kimpeve. Beto zonzila yawu ntangu yayi.

15. Banani vandá salá na ngaanda ya ntete ya tenta ya lukutakanu?

¹⁵ Lusambu ya Bazwife. Na ngaanda ya ntete ya tenta ya lukutakanu vandá na mesa, kisika banganga-nzambi vandá yoká minkayulu. Ya vandá mpe na ndonga ya nene ya kufuluka na maza yina banganga-nzambi vandá sadila samu na kusukula maboko na makulu tekila ba sala bisalu ya bawu. Kisika yango vandá ya kukangama na clôture ya balele. (Bas. 30:17-20; 40:6-8) Na manima, ntangu ba tungá batempelo ba salá mpe bangaanda ya nkaka. Ba yina vandá ve banganga-nzambi vandá telama kuna samu na kusambila.

16. Na tempelo ya kimpeve, banani ke sadilá na ngaanda ya ntete mpe banani ke sadilá na ngaanda ya nkaka?

¹⁶ Lusambu ya Bakristo. Bakristo yina kuzwá mafuta ke na salá na ngaanda ya ntete awa na ntoto tekila ba kwenda sala mutindu banganga-Nzambi na Yesu na mazulu. Ndonga ya nene ya maza ke na bambulá bawu mpe bakristo nyonso ti, ba me lunga kuvanda kaka na bunkete na luzingu ya bawu nyonso mpe na faso ya bawu ya kusambila Yehova.  Wapi kisika “nkonga [kimvuka] ya nene” ya bantu yina ke sadisá bakristo yina kuzwá mafuta ke sambilá Yehova? Ntumwa Yoane talá bawu ya “kutelama na ntwala ya kiti ya kintinu,” yina ke ngaanda ya nkaka awa na ntoto kisika yina ba ke na “kusadila Nzambi mpimpa na ntangu na kati ya yinzo ya yandi.” (Luz. 7:9, 13-15) Ya ke bweso mpe kilengi mingi na kusadila Yehova na kati ya tempelo ya yandi ya kimpeve.

17. Yinki beto ke na bweso ya kupesa na Yehova?

¹⁷ Bubu yayi, bakristo ke na bweso ya kupesa ntangu, ngolo, mpe bima ya bawu na Yehova samu na kusambila yandi. Mutindu ntumwa Polo zonzak’ yawu na bakristo ya Baebre: “Beto bika ve na kupesa na Nzambi masiika mutindu munkayulu. Ya zola kutuba: Bampova ya yinwa ya beto yina ke na kukembisa nkumbu ya yandi.” (Ebr. 13:15) Samu na kulakisa na Yehova ti beto ke sepelá na bweso yina ke na beto ya kusadila yandi, beto lenda pesa yandi nyonso yina me lutila ntalu samu na beto.

18. Mutindu ke na lakisak’ yawu Baebre 10:22-25, wapi bamambu beto me lunga kubika ata fioti ve mpe yinki beto me fwana na kuzimbana ve?

¹⁸ Baebre 10:22-25 ke zonzaka: “Na yina, beto kwenda pene-pene ya Nzambi na ntima ya butsyelika, mpe ya kufuluka na kiminu. Bantima fwana kuvwanda ya kuvedila na mambu nyonso ya yimbi, mpe banzutu fwana kuvwanda ya kusukula na maza ya kuvedila. Beto tatamana na kuzabisa na pwelele ti beto ke salaka kivuvu ya beto na sika ya Nzambi. Beto lemba ve samu ti Nzambi ke lungisaka bansilulu ya yandi. Beto salasana samu na kutwadisa beto na kuzola bampangi mpe na kusala bisalu ya mbote. Beto manga ve na kwenda kuvukana kintwadi na bampangi ya dibuundu mutindu bantu ya nkaka me kuma na kifu ya kusala yawu. Kasi konso muntu na kati ya beto fwana kukindisa bampangi. Ya me lunga mutindu yina samu ti beno zaba ti Kilumbu ya Mfumu me kuma pene-pene.” Na nsuka ya mukanda ya yandi na Baebre, Polo zonzilá mwa bamambu ya lusambu ya beto yina ke mfunu mingi. Na kati ya yawu, ke na: kusala balusambu na Yehova, kuzonzila kivuvu ya beto na bantu ya nkaka, kukwenda na balukutakanu ya kimvuka, kukindisa bampangi, ‘samu ti beto zaba ti Kilumbu ya Mfumu me kuma pene-pene.’ Na nsuka ya buku ya luzabusu, mbazi ya yehova zonzá bambala zole: “Ni Nzambi nge fwana kusambila.” (Luz. 19:10; 22:9) Na yawu, beto lenda zimbana ve matsyeleka yina beto me katuka kutimuna na yina me tadila tempelo ya nene ya kimpeve ya Yehova mpe bweso yina beto ke na yawu na kusadila Yehova na kati.