1. Nkimba uwantumi akunena ichoni, sona vyo akunena vikung’anamula ichoni kwa uswe?

 NANTI uwantumi anganena numwe, ka mungateghelezya vyo akunena? Amasiku ghano uwantumi akunena na “bantu abaluko losi, na bantu abavikolo vyosi na bantu abaneno zyosi.” Nkimba akunena ichoni? Akunena ukuti, “Mumunyilaye, mumuchindikaye u Chala! . . . Mumuchindikaye yuyo akapela kumwanya ni chisu ichapasi.” (Ubuvu. 14.6, 7) U Yehova we Chala weka uwabwanaloli yo aliwesi abaghiye ukumwiputa. Tukupalizya nkani ichifukwa chakuti atupiye ulusako ulwakuti tumwiputaghe mutempeli lyache ilikulu ilyabuzimu!

2. Nkimba itempeli ilya Yehova ilyabuzimu chochoni? (Ennya sona ibokosi ilyakuti “ Vyo te Vyabwanaloli.”)

² Nkimba itempeli ilyabuzimu chochoni, sona tungavyagha kwighi ivintu ivyakulongosola itempeli ili? Itempeli ilyabuzimu te nyumba iyakuboneka na maso. Itempeli ili, ndondomeko yo u Yehova abikite iyakwiputa ukwa kwitikiziwa ukwendela mu sembe iyakutusatula yo u Yesu akapeleka. Umutumiwa u Pabuli akalongosola indondomeko iyi mukalata yache yo akabasimbila Abakilisitu ababwandilo aba Chihebeli bo bakikalagha ku Yudeya. b

3-4. Nkimba u Pabuli akabinong’onelagha ichoni Abakilisitu aba Chihebeli aba ku Yudeya, sona akabavwa buli-buli?

³ Choni cho u Pabuli akabasimbila ukalata uyu Abakilisitu aba Chihebeli aba ku Yudeya? Pakaba ivifukwa vibili. Ichabwandilo, ukuti abakazye. Abinji bakakulila muchipanga icha Chiyuda. Abalongozi abamuchipanga chabo ichakale, babaghiye  ukuti bakabanenagha ichifukwa chakuti bakasinta nu kuba Bakilisitu. Chifukwa buli? Ichifukwa chakuti Abakilisitu batakaba ni tempeli ilyakuboneka na maso ilyakuti baye biputileko, batakaba ni chighemo ichakuti bangapelekelapo isembe kwa Chala sona batakaba nu wasembe uwakuti angababombelagha. Ivi nge vikapangisya ukuti abamanyili aba Kilisitu aba banyokele munyuma sona nge ulwitiko lwabo lukachepa. (Hebe. 2.1; 3.12, 14) Bamo nge vikabapangisya ukuti banyokele kuchipanga chabo icha Chiyuda.

⁴ Ichabubili, u Pabuli akababuzya Abakilisitu aba Chihebeli ukuti batakabikaghapo umoyo ukuti bivwisye ivintu ivipya pamo ukumanyila ivintu ivyabuzimu ivyakwibila vyo “chakulya ichikafu” cho chikwaghiwa mu Mazyu gha Chala. (Hebe. 5.11-14) Vikuboneka ukuti bamo bakaba ukuti bachili bakubukilila ukusunga Indaghilo izya Mozesi. U Pabuli akalongosola ukuti isembe izya mu Ndaghilo zitangamazizya zila imbibi. Pachifukwa ichi, Indaghilo zikaba ukuti “zyamongoliwa.” U Pabuli akabukilila ukubamanyisya ivimanyisyo ivikafu ivyabwanaloli. Akabakumbusya Abakilisitu abamwabo ivya “lusubilo ulwizapo” ukwendela mu sembe iya Yesu yo yingabavwa ukuti bapalamile “kwa Chala.”—Hebe. 7.18, 19.

5. Choni cho tukulondiwa ukwivwisya ibuku ilya mu Bayibolo ilya Aba Hebeli sona chifukwa buli?

⁵ U Pabuli akabalongosolela Abakilisitu Abachihebeli ichifukwa cho ukwiputa ko bakiputagha, kukaba kwapamwanya nkani ukuchila ko bakiputagha kwisinda. Izila yo Abayuda bakabombezyanga imbombo pakwiputa ukuyana ni Ndaghilo, yikaba “muzyezye bulo uwa vintu [vyo] vikaba vichili pakubako, loli ichinecho we Kilisitu.” (Kolo. 2.17) Umuzyezye ghukulangizya bulo ichintu ichenecho mo chibeleye. Umwakuyana bulo, izila yo Abayuda bakabombezyanga imbombo pakwiputa u Chala kwisinda, yikaba bulo muzyezye ichifukwa chakuti izila inyiza iyakumwiputila u Chala yikaba ukuti yikwiza. Tukulondiwa ukwivwisya indondomeko yo u Yehova abikite ukuti imbibi zyitu zihobokeliwe umwakuti tumwiputaghe muzila iyakwitikiziwa. Za tuyanisye “umuzyezye” (izila yo Abayuda bakabombezyanga imbombo pakwiputa) ni “chenecho” (izila yo Abakilisitu bakubombezya imbombo), ngati mo ibuku ilya Aba Hebeli likulongosolela. Nanti twabomba bunubu, tungivwisya akiza itempeli ilyabuzimu ili na mo likutukwafizya.

6. Ka ichihema chikabombagha mbombo buli?

⁶ Izila yo Abayuda bakabombezyanga imbombo pakwiputa. U Pabuli akanenezannya nabo  inkani iya chihema cho u Mozesi akapanga mu 1512 B.C.E. (Ennya ichati ilyakuti “Izila yo Abayuda Bakabombezyanga Imbombo Pakwiputa—Izila yo Abakilisitu Bakubombezya Imbombo.”) Ichihema chikabonekagha ngati chitenti. Abaizilayeli bakanyamulagha ichihema ichi ukufuma pamalo aghanji ukubuka pamalo aghanji. Bakachibombezya ukwa myaka iyakuchimbilila 500 mupaka pa kabalilo ko bakazengela itempeli ku Yelusalemu. (Kuso. 25.8, 9; Kuba. 9.22) ‘Ichihema icha nkomano,’ ghakaba malo gho Abaizilayeli bakiputilaghapo u Chala nu kupelekelapo isembe. (Kuso. 29.43-46) Abaizilayeli bakanyamulagha ichihema ichi pa kabalilo ko bakasamagha po bakendagha munkolongo. (Kuso. 25.8, 9; Kuba. 9.22) Loli ichihema ichi chikimilagha ichintu chimo ichapamwanya sana ku Bakilisitu cho chikaba ukuti chikwiza.

7. Ka izila yo Abakilisitu bakubombezya imbombo yikanda lighi?

⁷ Izila yo Abakilisitu bakubombezya imbombo. Ichihema chikaba chifwanikizyo bulo “nu muzyezye uwa vivyo vili kumwanya.” Chikimilagha itempeli ilikulu ilyabuzimu ilya Yehova. U Pabuli akanena ukuti “ichisakasa [ichihema] ichi chikaba chifwanikizyo bulo icha kabalilo ako.” (Hebe. 8.5; 9.9) Pa kabalilo ko akabasimbilagha Abahebeli, itempeli ilyabuzimu ili likaba ukuti lyanda kale pakubomba imbombo ichifukwa chakuti likanda pakubomba imbombo mu 29 C.E. Umwaka ughu ghogho u Yesu akoziwa, akasaliwa nu muzimu umuzelu sona akanda ukumubombela u Yehova ngati ‘uwa sembe usongo nkani’ uwa tempeli ilyabuzimu. c—Hebe. 4.14; Imbo. 10.37, 38.

8-9. Ukuyana na Aba Hebeli 7.23-27, ka abasembe aba ku Izilayeli nu Wasembe Usongo Nkani u Yesu Kilisitu bakupambana buli-buli?

⁸ Izila yo Abayuda bakabombezyanga imbombo pakwiputa. Uwa sembe usongo nkani akimilagha abantu kwa Chala. Uwa sembe uwa Baizilayeli uwabwandilo u Aloni, akasaliwa nu Yehova pa kabalilo ko bakighulilagha ichihema. Loli ngati mo u Pabuli akalongosolela abasembe abakale, “bakaba binji nkani, ichifukwa bo weka afwa uyunji akendelela pakubomba imbombo yabo.” d (Belenga Aba Hebeli 7.23-27.) Sona ichifukwa chakuti abasembe aba bakaba bambula ukufikapo, bope bulo bakapelekagha isembe izya mbibi zyabo. Ivi vyakupambana nkani nu Wasembe Usongo Nkani u Yesu Kilisitu.

⁹ Izila yo Abakilisitu bakubombezya imbombo. U Yesu Kilisitu pakuba uwa Sembe witu Usongo Nkani, “akubomba imbombo . . . muchisakasa [muchihema] ichenecho chicho chizengiwe nu Yehova te ninyobe zyabantu awe.” (Hebe. 8.1, 2) U Pabuli akalongosola ukuti ‘u Yesu akubangako bwila na bwila sona ubusembe bwache bute bwakulekelana nu muntu uyunji awe.’ U Pabuli akongelezyapo ukuti u Yesu “ate ni chilema nachimo-chimo, sona ate ni mbibi nayimo-yimo.” U Yesu akupambana na basembe aba mu kabalilo aka Baizilayeli, “pakuti chitakulondiwa ukuti abike tasi ivyakwiyipa ivya isiku ni siku” ivya mbibi zyache. Pa kabalilo aka za twennye impambano yo yilipo kapasi pa sembe zyo bakapelekagha kale pachighemo ni zila yo Abakilisitu bakubombezya imbombo.

10. Nkimba isembe zyo bakapelekagha pachighemo zikalangizyanga ichoni?

¹⁰ Izila yo Abayuda bakabombezyanga imbombo pakwiputa. Kuzi kwa chihema kukaba ichighemo ichakupelekelapo isembe izya nyama kwa Yehova. (Kuso. 27.1, 2; 40.29) Loli isembe izi, zitakapangisyanga ukuti imbibi izya bantu zihobokeliwe zila. (Hebe. 10.1-4) Ukupeleka isembe izya nyama pachihema, kukalangizyanga ukuti  kuntazi kukwiza pakupelekiwa isembe yo yikwiza pakupangisya ukuti abantu basatuliwe zila ku mbibi zyo bali nazyo.

11. Nkimba chighemo buli cho u Yesu akipelekelapo isembe? (Aba Hebeli 10.5-7, 10)

¹¹ Izila yo Abakilisitu bakubombezya imbombo. U Yesu akamanya ukuti u Yehova akamutuma pachisu ichapasi ukuti ize apeleke ubumi bwache ngati sembe ukuti abasatule abantu abinji. (Mata. 20.28) Pa kabalilo ko u Yesu akoziwanga, akalangizya ukuti akulonda ukubomba vyo u Yehova akalondagha. (Yoha. 6.38; Gala. 1.4) Ichighemo cho u Yesu akipelekelapo isembe chikimilagha “ubwighane” ubwa Chala. Ubwighane ubwa Yehova bukaba bwakuti Umwana wache apeleke isembe ubumi bwache ubwakufikapo. U Yesu akapeleka ubumi bwache “lyoka bulo mpela” ukuti akupikile imbibi izya aliwesi yo ali nu lwitiko mwa Kilisitu. (Belenga Aba Hebeli 10.5-7, 10.) Pa kabalilo aka, za tunenezannye ivintu vyo vikaba mukasi mwa chihema vyo vikimilagha.

12. Ka bo bawenu bo bakingilagha muvipinda ivya chihema?

¹² Izila yo Abayuda bakabombezyanga imbombo pakwiputa. Ichihema na matempeli gho pisinda pache ghakazengiwa ku Yelusalemu, mukasi mukaba mwakuyana bulo. Mukasi mukaba ivipinda vibili, ‘Ubuyo ubuzelu’ nu “Buyo Ubuzelu Nkani” vyo vikagabiwa nu mwenda uwakuzighila. (Hebe. 9.2-5; Kuso. 26.31-33) Muchipinda Ichizelu mukaba ichakubikilapo inyale, ichighemo ichakufukizizyapo ivyakununkila, itebulo sona ichibama ichakupaghuliwa. ‘Abasembe abapakaziwa’ bene bobo bakitikiziwanga ukwingila  muchipinda Ichizelu ukuti babombe imbombo zyabo. (Kuba. 3.3, 7, 10) Muchipinda Ichizelu Nkani mukaba ibokosi ilya lufingo lyo likimilagha ukubapo kwa Yehova. (Kuso. 25.21, 22) Uwa sembe usongo nkani weka weyo akitikiziwanga ukupululila umwenda uwakuzighila nu kwingila mu Chipinda Ichizelu Nkani lyoka bulo pamwaka Pisiku Ilyakupepesya. (Levi. 16.2, 17) Umwaka ghulighosi, akingilagha ni banda ilya nyama ukuti apepesye imbibi zyache ni zyache sona izya bantu bosi bo bananga ukusita ukumanya. Pa kabalilo kache, u Yehova akabombezya umuzimu wache umuzelu ukuti avumbule akiza cho ivintu vyo vikaba mukasi mwa chihema vikimilagha.—Hebe. 9.6-8.

13. Ka ichipinda Ichizelu ni chipinda Ichizelu Nkani chikwimila ichoni ku Bakilisitu?

¹³ Izila yo Abakilisitu bakubombezya imbombo. Abamanyili aba Kilisitu abakuchepa bulo, bakupakaziwa nu muzimu umuzelu vyo vikupangisya ukuti babe pabumanyani ubwapadela nu Yehova. U Yesu akwiza pakuba na bantu 144,000 kumwanya bo bakwiza pakubomba ngati basembe. (Ubuvu. 1.6; 14.1) Ichipinda Ichizelu icha muchihema chikwimila ukuti Abakilisitu abakupakaziwa basaliwa ukuba bana ba Chala ababuzimu po bachili bali pachisu ichapasi. (Loma 8.15-17) Ichipinda Ichizelu Nkani icha muchihema, chikwimila kumwanya ko u Yehova akwikala. “Umwenda uwakuzighila” gho ghukupaghula ichipinda Ichizelu ni chipinda Ichizelu Nkani ghukwimila umubili uwa Yesu uwanyama gho ghukamuzighilagha ukuti ingile kumwanya ngati Wasembe Usongo Nkani mutempeli ilyabuzimu. Pa kabalilo ko akapeleka umubili wache pakuba sembe ku bantu, u Yesu akighula izila iyakubuka kumwanya ku Bakilisitu abakupakaziwa. Bope bakuleka umubili uwanyama ukuti baye bapokele umuvwalo wabo kumwanya. (Hebe. 10.19, 20; 1 Koli. 15.50) U Yesu akati azyuka, akingila muchipinda Ichizelu Nkani icha mutempeli ilyabuzimu lyo abapakaziwa bosi bakwingilamo.

14. Ukuyana na Aba Hebeli 9.12, 24-26, choni cho tungati indondomeko yo u Yehova abikite iyakwiputa pa tempeli ilyabuzimu yapamwanya nkani?

¹⁴ Ivintu ivi vikulangizya akiza indondomeko iya pamwanya yo u Yehova abikite pa nkani iyakwiputa ukuzelu ukwendela mu sembe iya Yesu ni mbombo ya busembe ya Yesu Kilisitu. Uwa sembe usongo nkani uwa mu Izilayeli akingilagha ni banda ilya nyama ukuti apeleke isembe muchipinda Ichizelu Nkani cho chikapangiwa na bantu. Loli u Yesu “akinjila kumwanya ukwenecho,” amalo gho mazelu nkani ukuchila ghosi, ukuti abonekele pamaso pa Yehova. Kumalo agha, u Yesu akapeleka ubumi bwache ubwakufikapo mumalo mwa uswe “ukuti efye imbibi pakwiyipa mwene.” (Belenga Aba Hebeli 9.12, 24-26.) Isembe yo u Yesu akapeleka yikupangisya ukuti imbibi zyitu zihobokeliwanje kwa bwila na bwila. Ngati mo inti tumanyilile kuntazi uku, swebosi tungamwiputa u Yehova mutempeli ilyabuzimu ili napo ulusubilo lyitu lungaba lyakumwanya pamo pachisu ichapasi.

15. Ka bo bawenu bo bakabombagha mumusolo uwa chihema?

¹⁵ Izila yo Abayuda bakabombezyanga imbombo pakwiputa. Ichihema chikaba nu musolo ghoka ughukulu gho ghukazyunguliliwa nu mupanda ko abasembe bakabombelaghako imbombo zyabo. Mumusolo ughu mukaba ichighemo ichikulu cho chikapakiwa nu mukuba. Palubazu pa chighemo pakaba ibeseni lyo likaba na mizi gho abasembe bakasukusulagha po bachili ukwanda ukubomba imbombo zyabo. (Kuso. 30.17-20; 40.6-8) Amatempeli gho ghakazengiwa pisinda pache bakongelezyapo ni misolo iyakuzi yo abantu bo batakaba basembe bakomanaghamo nu kumwiputa u Chala.

16. Ka bo bawenu bo bakubombela mumisolo iya tempeli ilyabuzimu?

¹⁶ Izila yo Abakilisitu bakubombezya imbombo. Po bachili ukubuka kumwanya ukuti baye  babombe ngati basembe poka nu Yesu, abapakaziwa bakubomba umwabusubaliwa mumusolo uwamukasi mutempeli ilyabuzimu. Ichibeseni ichikulu ichamizi cho chikaba pachihema na pamatempeli, chikubakumbuska abapakaziwa na Bakilisitu bosi ukuti babaghiye ukubukilila ukuba bazelu. Ka “ichilundilo ichikulu” cho umwabusubaliwa chikubavwa abakamu ba Kilisitu abapakaziwa, chikumubombela u Yehova kwiyi? Umutumiwa u Yohani akachennya ukuti chimiliye “pantazi pa chitengo icha bumwene,” ukung’anamula pachisu ichapasi gho musolo uwakuzi ko ‘chikumubombela u Chala umusanya nu busiku mutempeli lyache.’ (Ubuvu. 7.9, 13-15) Swe bakupalizya sana ukuti u Yehova atupiye ulusako ulwakuti tumwiputaghe mutempeli lyache ilikulu ilyabuzimu!

17. Nkimba tuli nu lusako ulwakumupa sembe buli u Yehova?

¹⁷ Amasiku ghano Umukilisitu aliwesi ali nu lusako ulwakupeleka isembe kwa Yehova umwakubombezya akabalilo, amaka sona ichuma chache pakwavwapo pa mbombo iya Bumwene ubwa Chala. Ngati mo umutumiwa u Pabuli akababuzizya Abakilisitu aba Chihebeli, nuswe bulo “zagha tubikaye amapalo kwa Chala akabalilo kosi ukwendela mwa Yesu. Ichi cho chakwiyipa chitu, chicho uluseke ulwa milomo yiyo yikwitika ukuti we Mwene.” (Hebe. 13.15) Tungalangizya ukuti tukupalizya ulusako lo tuli nalo ulwakumwiputa u Yehova, umwakubomba chilichosi cho tungakwanisya pakumubombela.

18. Ukuyana na Aba Hebeli 10.22-25, ka vintu buli vyo tukulondiwa ukubomba akabalilo kosi, sona vintu buli vyo tutakulondiwa ukuviluvya?

¹⁸ Belenga Aba Hebeli 10.22-25. Kubumalilo ubwa kalata yache yo akabasimbilagha Aba Hebeli, u Pabuli akasimba ivintu vyo akabalilo kosi tukulondiwa ukuti tubombaghe po tukumwiputa u Yehova. Ivintu ivi ko kwiputa kwa Yehova, ukulumbilila ku banji, ukukomana poka pa nkomano izya chipanga sona ukukazannya “nkani-nkani bo tukwennya ukuti isiku ilyakwiza ukwa [Yehova] lili papipi.” Uwantumi uwa Yehova akanena ukuti: “Mumuchindikaye u Chala!” (Ubuvu. 19.10; 22.9) Uwantumi akanena amazyu agha kabili kosi ukulangizya ukuti inkani iyi yakulondiwa sana. Nge twabomba chilichosi cho tungakwanisya ukuti tutakaluvye ivintu vyosi vyo twamanyila ivya tempeli ilikulu ilyabuzimu ilya Yehova sona ulusako lo tuli nalo ulwakumwiputa u Chala witu umukulu!