1. N’nga ngelo unoonga vyani, n’nga vinoonga liyevyo vinothapulelan’ni?

 AAKALE ira ngelo atoodha ira aonge na nyo, mungavuruwane vyafuna liye uwandelani? Malamboano ngelo unoonga “muilambo yothene, ziza nlilothene, iongelo iliyothene na tundu uliwethene.” N’nga ngeluo unoonga vyan’ni? Liye unoonga ira “Mum’move Nlungu nom’va-a titimi-o . . . nom’lambela liye baa-i upanduchile dhulu na ilambo yavathi.” (Apok. 14:6, 7) Yohova ngu Nlungu wa imbarimbari wenuo mutu uliwethene unofwanela liye m’lambela. Ninosimba maningi ira Yohova utoniva-a ngari yapereso yavadhulu volambela kachisinimwee nlukulu wauzimu.

2. N’nga kachisi wa Yohova wauzimu chini? (Muone kwadru loi “ Nnga kachisi nlukulu wauzimu chini?”)

² N’nga kachisi wauzimu chini, n’nga ninafwanya wani makundo oonga vya kachisuo? Kachisi wauzimu kai nyumba baa-i, mbwenye ndi ndhila yolambela Yohova morumeleya dhela musembe ya Yesu. Paulo atoonga vya kachisi mukartalee lalembele liye Makristau Aiyeberi enao takala wu Yuda. b

3-4. N’nga Paulo akumbanyedhan’ni vya Makristau Aiyebere awu Yuda, n’nga aakami-idhe a-vi?

³ Mwasiwa ngwan’ni Paulo atoalembela karta Makristau awu Iyeberi enao takala wu Yuda? Vinooneya ira venango atoirana vyevi va myasa minli. Yoroma, afuna ira aalimbi-e. Namwasa oi anjinji mwa Makristauala taulukulele mureligiau la Iyuda, e-no vinooneya ira anamasogolela areligiau liwa lawale tanoanyoza namwasa okala Makristau. Mwasiwa ngwan’ni tanoonyoziwa? Namwasa oi Makristauao katana kachisi waphama  ira talambelengamo. Katana iguwa yovelelavo sembe yooneya phama thitho katana alimbo velela sembe ira taalabelenga. Vyevi vingafooki-idhe anama-arela a Yesu noairi-a ira iroromelo yiwa irome yeva. (Aeb. 2:1; 3:12, 14) Venango atu enango tangakopeile ira tawelele wu Yuda.

⁴ Yanambili, Paulo atoonga ira Makristau Aiyeberala katakaana thindhi ira taode vwechecha makundo mapya venango makundo odi-a aimbarimbari, enao ali yodya “yothakuna” anofwanyeya M’madhu a Nlungu. (Aeb. 5:11-14) Vinooneya ira enango mwa Makristauala tanoo-arela ilamulo ya Mose. Mbwenye Paulo aongile ira sembe dhaveleliwa movwelana na ilamulo yava-iwile Mose, kadhamali-elatu vyodawa. Namwasa wa vyevi, ilamulwiyo “yatoomali-iwa.” Voi e-no Paulo atooroma funji-a makundo odi-a aimbarimbari. Liye atoathuucha Makristau afwee vya “idedi-edho yaphama” dhela musembe ya Yesu yeniyo yaakami-e “m’kwivela Nlungu.”—Aeb. 7:18, 19.

5. N’nga ninofwanela vwechecha makundo avi abukhu la Aebere, n’nga mwasiwa ngwan’ni?

⁵ Paulo atoawandela abalee awu Iyeberi ira ndhila ya-arela Makristau volambela yali yaphama maningi i-yana na ya-arela aliwa ndulimu. Vyongo vyaira Ayuda volambela vyali vyo-okaana basa “ruthi wa vyevyo vyadha, mbwenye imbarimbari yali mwa Kristu.” (Akol. 2:17) Ruthi wa yongo unooda thonyi-edha mwemo munooneela yongwiyo. Ee-no vyaira Ayuda awale volambela, wali ruthi wa vyongo vyevyo vyadha sogolowiwa. Ninofwanela vwechecha ndhila ivelele Yohova vofuna kami-a ira atu taleveleliwe vyodawa viwa thitho nim’lambelenga mundhila yorumeleya. Dhoweni nioneni viongiwile mubukhu la Aebere ira nifwanafwani-edhele na “ruthi” (wenuo uli ndhila yolambelela Ayuda) na vyongo “vyaimbarimbari” (yeniyo ili ndhila yolambelela ya Makristau). Irana vyevi, unonikami-a vwechecha vyoonga kachisi wauzimu na munonikuzela aliwa.

6. N’nga sasa wa-indi-edheliwa a-vi basa?

⁶ Ndhila yolambelela ya Ayuda. Paulo atoonga makundwee vo-indi-edha basa sasa wamangile Mose mu yawa ya 1512 B.C.E. (Muone kwadru loi “Ndhila yolambelela ya Ayuda—Ndhila yolambelela ya Makristau.”) Sasa wali ninga thendha latukula Aisraeli wu limburo n’nango nodhowana wu limburo n’nango. Thendhalo tatooli-indi-edha basa wa vyawa vaduziduzi 500 fiyedha vevo kachisi wa  imbarimbari vya mangiwile aliwa wu Yerusalemu. (Ekis. 25:8, 9; Num. 9:22) “Sasa ogumaneelavula” wali limburo lelo Aisraeli lagumaneyavo aliwa ira talambele Nlungu thitho velela sembe. (Ekis. 29:43-46) Mbwenye sasuo waimelela vyongo vilukulu vyevyo vyadha.

7. N’nga kachisi wauzimu waromile e-lini laba basa?

⁷ Ndhila yolambelela ya Makristau. Sasuo wali “ruthi wa vyongo vyadhulu” thitho waimelela kachisi nlukulu wa Yohova. Paulo aongile ira “sasuo ali ifwanafwani-o ya hora yo-eliwelavotu yeniyo imadhi fiya.” (Aeb. 8:5; 9:9) Vahora Paulo yalembela liye karta Makristau Aiyeberala, kachisi wauzimu wali ungalivo wale. Kachisula waromile laba basa mu yawa ya 29 EC. Mu yawa yei Yesu atoobadiziwa, thitho atoozoziwa na zimu ochena voi atooroma laba ninga “ndimuwa waalimbo velela sembe wavadhulu” mukachisi wauzimu wa Yohova. c—Aeb. 4:14; Mayir. 10:37, 38.

8-9. Movwelana na lemba la Aebere 7:23-27, n’nga vali i-yana oi a-vi vari va andimuwa aalimbo velela sembe awu Israeli na Yesu Kristu wenuo uli ndimuwa waalimbo velela sembe wavadhulu?

⁸ Ndhila yolambelela ya Ayuda. Ndimuwa waalimbo velela sembe atokaana izo yoimelela atu a Nlungu. Ndimuwa waalimbo velela sembe wa Aisraeli oroma ali Aroni thitho asakuliwile na Yohova vevo sasa vyaromile aliwa laba basa. Mbwenye movwelana na vyaongile Paulo “vanofwanela kala alimbo velela sembe anjinji ovolowela limburo, namwasa oi wukwa wanoaimwanani-a dhowanave velela sembedho.” d (Muleri Aebere 7:23-27.) Voi katali olongomana, andimuwa aalimbo velela sembao tafwanela velelanga sembe dha vyodawa viwa. Piyevyo vyairi-idhe ira alimbo velela sembe Aisraeli ta-iyane maningi na ndimuwa waalimbo velela sembe wavadhulu, wenuo uli Yesu Kristu.

⁹ Ndhila yolambelela ya Makristau. Ninga ndimuwa waalimbo velela sembe, Yesu Kristu ndi “namalaba olabela atu enango . . . musasa omangiwa na Yohova a-kala omangiwa na mutu.” (Aeb. 8:1, 2) Paulo atoonga ira: “Namwasa okaana ingumi yo-omala, kavali m’volowela limburo [Yesu] vausembee.” Paulo atoodhowanave onga ira mo-iyana na alimbo velela sembe Aisraeli, Yesu “ngo-othakali-iwa thitho ngo-iyana naatu odawa, e-no kanofuneela velela dambo na dambo sembe dha madao.” Va-eni dhoweni nitapanyeni i-yana wa ndhila yolambelela ya Ayuda na ndhila yolambelela ya Makristau vamwasa wa viguwa vya sembe.

10. N’nga sembe dhaveleliwa va iguwa yam’kuwa dhaimelelan’ni?

¹⁰ Ndhila yolambelela ya Ayuda. Vaduzi na valango wa kachisi vatookala iguwa yam’kuwa vevo vaveleliwa sembe dha nyama wa Yohova. (Ekis. 27:1, 2; 40:29) Mbwenye sembedho kadhakami-a ira vyodawa vyaatu othene vileveleliwe. (Aeb. 10:1-4) Sembe dha nyama dhaveleliwa moweli-edha weli-edha vasasani dhaimelela sembe imbo-i yafuna dha cheni-elatu vyodawa vyaatu othene.

11. N’nga Yesu adhivelele e-lini vaiguwani ninga sembe? (Aebere 10:5-7, 10)

¹¹ Ndhila yolambelela ya Makristau. Yesu atoidhiwa ira Yohova am’rumile vailambo yavathi ira adhavelele ingumee ninga dipo naifunelo yoi aombole atu wu madao. (Mat. 20:28) Vaubadizwee, Yesu atoodhivelela ira airengana  ifunelo ya Yohova. (Ju. 6:38; Agal. 1:4) Yesu atoodhivelela va iguwani ya sembe yopipirisa, yeniyo inoimelela “ifunelo” ya Nlungu yoi Mwanee avelele sembe ingumee yolongomana. Ingumi ya Yesu yatooveleliwa “fendo umbo-i” ira ikunele vyodawa vya mutu uliwethene unom’roromela Kristu. (Muleri Aebere 10:5-7, 10.) Va-eni dhoweni nitapanyeni vinothapulela vyongo vyali mwari mwa kachisi.

12. N’nga mbaani arumeli-iwa volowa kwartu nlilothene lava sasani?

¹² Ndhila yolambelela ya Ayuda. Vyongo vyafwanyeya mwari mwa sasula, vyali vyolandana na vyongo vyafwanyeya kachisini wamangiwile wu Yerusalemu. Mwarimwee mwali makwartu menli. “Limburo lochena” na “limburo lochena mokwaranyi-a.” Makwartwala ta-iyani-iwile na nguwo yopitariwa. (Aeb. 9:2-5; Ekis. 26:31-33) Mwari mwalimburo lochena mwali yo-elavo nyale ya golide, iguwa ya sembe dhoka-a na meza ya mapau aiwoneeli-edho. “Alimbo velela sembe osakuliwa” mbenao baa-i tarumeli-iwa volowa mulimburo lochena ira tamalabe basa liwa. (Num. 3:3, 7, 10) Mulimburo lochena mokwaranyi-a mwakalecha likasa la vwelano la golidi lelo laimelela kalavo wa Yohova. (Ekis. 25:21, 22) Ndimuwa waalimbo velela sembe baa-i ngwarumeli-iwa lupa nguwo ya-iyani-a limburo lochena nodhowa wu limburo lochena mokwaranyi-a va dambo lovelela sembe ya vyodawa. (Lev. 16:2, 17) Yawa iliyothene liye anoovolowa na sangiri ya inyama ira amakunele vyodawavyee thitho vyodawa vya Aisraeli othene.  Taira e-no Yohova anoo-indi-edha basa zimu ochena voonga vinothapulela vyongo vyafwanyeya sasanimo.—Aeb. 9:6-8. e

13. N’nga limburo lochena na lochena mokwaranyi-a linoimelelan’ni volambela wa Makristau?

¹³ Ndhila yolambelela ya Makristau. Anamafunjedha oyeva a Kristu ozoziwa na zimu ochena, tali vauxamwali wavakundu na Yohova. Atu okwakwana 144.000 anodha labanga ninga alimbo velela sembe dhulu vambo-i na Yesu. (Apok. 1:6; 14:1) Limburo lochena la sasa linoimelela ira aliwa tatotukuliwa kala a-ima auzimu a Nlungu vahora ili aliwa vailambo yavathi. (Aroma 8:15-17) Limburo lochena mokwaranyi-a la sasani, linoimelela dhulu weo unokala Yohova. “Nguwo” yeniyo ya-iyani-a limburo lochena na limburo lochena mokwaranyi-a, inoimelela manungo a Yesu enao ali ninga yobarela yom’muimwanani-a dhowa dhulu malabanga ninga ndimuwa waalimbo velela sembe wavadhulu mukachisi wauzimu. Yesu angavelenle manungwee vyali liye vailamboi ninga sembe yoombolana atu, atoodhula ndhila yoi Makristau othene ozoziwa tamakaena ingumi dhulu. Aliwa tanofuneela i-yachi manungwiwa vailambo yavathi ira tamawachele yotuva dhulu. (Aeb. 10:19, 20; 1 Akor. 15:50) Yesu angavenyathi-iwile atoodhowa mavolowa mulimburo lochena mokwaranyi-a lauzimu, unofuna aliwa dhakala vambo-i na ozoziwa othene.

14. Movwelana na lemba la Aebere 9:12, 24-26, mwasiwa ngwan’ni ninooda onga ira lambela Yohova mukachisee nlukulu wauzimu kwavadhulu maningi?

¹⁴ Veva ninooda ona ira ndhila isaka-edhile Yohova ira vakale lambela ochena dhela musembe ya khuto thitho izo ya Yesu ninga ndimuwa waalimbo velela sembe, njavadhulu maningi. Ndimuwa waalimbo velela sembe wu Israeli anoorumeli-iwa volowa mulimburo lochena mokwaranyi-a losaka-edhiwa naatu angatukunle sangiri la inyama mbwenye Yesu atoodhowa dhulu lelo nli “limburo lochena mokwaranyi-a” mamburo othene nodhowa maoneela vamethoni va Yohova. Dhuluo atoovelela wa Nlungu ufulu wana liye okaana ingumi ninga mutu olongomana vailambo yavathi thitho atoirana vyevi malo mwa-iyo othene “ira amali-e vyodawa dhela musembee.” (Muleri Aebere 9:12, 24-26.) Sembe ya Yesu inokami-a ira vyodawa vi-u vileveleliwe modhowa nodhowa. Akala nitokaana idedi-dho yodhowa dhulu venango yokala vailamboi, othene ninodha m’lambelanga Yohova mukachisee wauzimu thitho ninotapanyani vyevi mundima dho-areladhi.

15. N’nga mbaani alabela mulimburo la sasa?

¹⁵ Ndhila yolambelela ya Ayuda. Sasuo watokaana limburo lelo lamangeliwile panda weo alimbo velela sembe walaba aliwa basaliwa. Mulimburoli mwatookala iguwa ilukulu yam’kuwa na basiya lam’kuwa mokala ma-inje lelo alimbo velela sembe la-indi-edha aliwa basa vofuna dhicheni-a ta-anarome laba basaliwa lopambuleya. (Ekis. 30:17-20; 40:6-8) Kachisi wadhidhe dhamangiwa vasogolovee, watookaana limburo laundhe, weo waimela atu oi kai alimbo velela sembe nom’lambelanga Nlungu.

16. N’nga mbaani unolaba mukachisi wauzimu muliburo la mwari, na unolabela mulimburo laundhe?

¹⁶ Ndhila yolambelela ya Makristau. Abalee a Yesu ozoziwa ta-anadhowe malaba na Yesu dhulu ninga alimbo velela sembe, anolaba basa mwathindhi vailamboi mumamburo amwari mwakachisi wauzimu. Basiya nlukulu la mwari mwakachisi linoathuucha ozoziwa  thitho Makristau othene ira anofwanela kaana makalelo aphama thitho ochena mwauzimu. N’nga “amwinji nlukulu” enao anokami-a mororomeleya abalee a Kristu ozoziwa, anom’labela Yohova tangali wani? Rumiwi Juwau atowaona “tangaimenle vamethoni vapando waumwene,” vyevyo vinothonyi-edha ira tali mulimburo laundhe lavailambo yavathi weo “unom’labela aliwa Nlungu urumiwi wavakundu thana na ma-iyu mukachisee.” (Apok. 7:9, 13-15) Ninosimba maningi ngari yapereso yavadhulu iniva-idhe Yohova, yolambela kachisinimwee nlukulu wauzimu!

17. N’nga nina ngari yovelela sembe dhiivi wa Yohova?

¹⁷ Malamboano Makristau othene atookaana ngari yovelela sembe wa Yohova vo-indi-edha basa horiwa, kopolo dhiwa thitho vyongo viwa vom’labela Yohova. Movwelana vyevyo rumiwi Paulo vyawandele liye Makristau awu Iyeberi, “hora dhothene ninooda m’titimi-a Nlungu thitho ninooda irana vyevi akala ninovelela sembe wa liye vo-indi-edha basa milomwi-u ira nilaleele vya dhinalee.” (Aeb. 13:15) Ninooda thonyi-edha ira ninosimba ngari ina i-yo yom’lambela Yohova, vodhilimbi-edha irana yongo iliyothene inaode i-yo vom’labela.

18. Movwelana na lemba la Aebere 10:22-25, n’nga ndi vyongo viivi vya-anofwanela i-yo vipwaza, n’nga ndi vyongo viivi vinofwanela i-yo vithuulelanga hora dhothene?

¹⁸ Muleri Aebere 10:22-25. Komoni wa karta lalembele liye Aeberi, Paulo atoonga vyongo vyo-iyana i-yana vyokuza lambela wi-u vyoi kaninofwanela vipwaza. Vyongovyee vinothangani-avo lobela wa Yohova, mwadha vochena idedi-edho yi-u, gumaneya vambo-i ninga pingo thitho limbi-ana, “simbwasimbwa vanoona i-yo ira dambo la [Yohova] nli duzi.” Komoni wa bukhu la Apocalipse, ngelo wa Yohova atoonga fendo wili vofuna sikimizela, ira: “Lambelani Nlungu.” (Apok. 19:10; 22:9) Dhoweni nithuuleleni makundo othene odi-a aimbarimbari okuza kachisi nlukulu wauzimu na vyevyo vinofunjedhavo i-yo thitho simba ngari yolambela Nlungwi-u nlukulu, Yohova!