1. ¿Wiˈix tuˈugë anklës jyënaˈany, ets ti mbäät nduˈunëm?

 ¿MMËDOOWˈITËP ko tuˈugë anklës mmëgäjpxëdët? Tyam ta tuˈugë anklës mëdiˈibë käjpxp mä “mä tëgekyë nax käjpn, mä tëgekyë naxwinyëdë, es mä tëgekyë wiinkpë ayuk käjxpë”. ¿Wiˈix jyënaˈany? “Wintsëˈëgëdë Dios es awdattë, […] Awdattë diˈibë yajkoj ja tsäjp, naxwinyëdë, jikymyejyny, es mä nëë myuxy” (Diˈibʉ Jat. 14:​6, 7). Niˈamukë mbäät nˈawdäjtëmë Jyobaa, pes yëˈëjën ja Diosë tëyˈäjtënbë. Nguˈëˈëw ngukäjpxëm ko mbäät nˈawdäjtëm mä ja mëj templë mëdiˈibë jyaˈäjtypy.

2. ¿Ti yˈandijpy ja templë mëdiˈibë Jyobaa jyaˈäjtypy? (Ix nanduˈunë rekuäädrë, “ Mëdiˈibë kyaj duˈun tˈandijy”).

² ¿Tiijën yˈandijpy ja templë mëdiˈibë Jyobaa jyaˈäjtypy ets majën duˈun yajnimaytyaˈaky mä Biiblyë? Kyaj jyantsy yëˈëjëty tuˈugë tëjk. Yëˈëjën yˈandijpy extëmë Dios të ttukniwitsë yˈawdatëdët ja naxwinyëdë jäˈäy ets myëwingonëdët mët yëˈëgyëjxm ko Jesus ojts xyjyuuybyëtsëˈëmëm. Mä primer siiglë ojtsë apostëlë Pablo tnimaytyaˈaky kanäk pëky wiˈixënë Dios ttsoky ets yaˈˈawdatët. Jap ojts tnigajpxy mä Ebreeʉsʉty ko tnijäˈäyë ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë nety tsënääytyëp Judea. b

3, 4. ¿Tiko Pablo tmëjotmaybyaty ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë Ebreo, ets wiˈix tpudëjkë?

³ ¿Tiko apostëlë Pablo duˈun tnijäˈäyë ja Diosmëduumbëty? Ta majtsk pëky tiko duˈun tnijäˈäyë. Myëduk pëky, yëˈë parë tmëjääwmoˈoyany. Pesë nimay yëˈë nety të tmëyaak të tmëbatëdë wiˈix ja judiyëtëjk tijaty tyukniˈˈixëdë, ets waˈan ttsëˈkëdë ko nyëxiˈik tyukxiˈigëdët pënaty nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk ko  tpanëjkxtë Jesus. ¿Tiko? Yëˈko kyaj nety tmëdattë ja templë mä tˈawdattëdë Jyobaa, kyaj ja altaar mä dyaktët ja wintsëˈkën ets kyaj nanduˈun ja saserdotëty. Mbäädë nety yëˈë axëëk yajnayjyawëdë ets kyaj mëk tnekymyëdattët ja myëbëjkën (Eb. 2:1; 3:​12, 14). Axtë waˈan nääk wyinmääytyë ko oy jatëgok Diosˈawdattët extëm ja judiyëtëjk.

⁴ Myëmajtsk pëky, Pablo tyukˈijx ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë Ebreo ko kyaj nety ttundë ja mëjääw parë tjaygyukëdë tijaty jemy yajtukniˈˈijxëdëp o mëdiˈibë nëˈpäät këkpäätpë, jaˈa njënäˈänëm, ja “jeˈxyë tëˈëtspë” mëdiˈibë yajpatp mä Diosë yˈAyuk (Heb. 5:​11-14, TNM). Extëm nˈijxëm, tamë nety nääk mëdiˈibë yˈakpanëjkxtëp ja Ley mëdiˈibë Moisés yajmooy mä tniˈanaˈamë yajˈyakët ja wintsëˈkën, perë Pablo ojts tyukjaygyukëdë ko kyaj nety mbäät duˈun yajmaˈkxtäˈäytyë ja pyoky kyaytyey. Pääty, kyaj nety pën tˈokpanëjkxnë yäˈädë Ley. Pablo tukniˈˈijxëdë ja tëyˈäjtën mëdiˈibë nëˈpäät këkpäät, tukjamyajtsëdë ko mët yëˈëgyëjxm ko Jesus ojts kyuˈoogëdë, mbäädë nety “tjëjpˈixtë ja mëdiˈibë mas oy”, ets ko yëˈë nety pudëkëyandëp parë tmëwingondëdë Jyobaa (Eb. 7:​18, 19).

5. ¿Ti tsojkëp njaygyujkëm, ets tiko?

⁵ Pablo tyukjaygyujkë ja Diosmëduumbëty ko niˈigyë nety yˈoyëty extëm jam Diosˈawdatë ets kyaj dyuˈunëty extëmë nety tëëyëp të ttundë. Jyënany ko extëmë netyë judiyëtëjk të Diosˈawdattë jeˈeyë nety “extëmë awax diˈibë jaminan” ets yˈakjënany: “Perë Kristë dëˈën ja tëyˈäjtën” (Kol. 2:17). Ko jäˈäy kyëxëˈëgyë yˈawax o yˈaˈapk, kyaj yëˈë ja jäˈäy ndimyˈijxëm. Nanduˈunën jeˈeyë ojts yˈaˈapkë extëmë nety ja judiyëtëjk Diosˈawdattë, pes jeˈeyë nety yaˈˈaˈijxnaxy wiˈix ok yaˈˈawdatäˈänyë Dios. Jëjpˈam njaygyujkëm wiˈixënë Jyobaa të dyajnaxkëdaˈaky ja templë mëdiˈibë jyaˈäjtypy, jaˈa njënäˈänëm, wiˈix mbäät nˈawdäjtëm. ¿Tiko? Yëˈko mbäädë net nyajpokymyaˈkxëm etsë net nˈawdäjtëm extëm ttsoky. Min nˈoknimaytyakëm ja “awax” o aˈapk (wiˈix Diosˈawdäjttë ja judiyëtëjk) ets “ja tëyˈäjtën” (wiˈix tyam nDiosˈawdäjtëm). Parë nnijäˈäwëm min nˈokˈijxëm wiˈix jyënaˈanyë Ebreeʉsʉty. Ko duˈun nduˈunëm, xypyudëkëyäˈänëm parë yajxon njaygyujkëm tidën yˈandijpy ja templë mëdiˈibë Jyobaa jyaˈäjtypy ets wiˈixën ndukˈoyˈäjtëm.

6. ¿Wiˈix ijty tyuny ja tabernakulo?

⁶ Wiˈix Diosˈawdäjttë ja judiyëtëjk. Ko apostëlë Pablo tnimaytyaky ja templë mëdiˈibë  Jyobaa jyaˈäjtypy, yëˈë yajtuun ja tabernakulo mëdiˈibë Moisés kyoj mä jëmëjt 1512 mä kyajnëm myinyë Jesus (ixë rekuäädrë “Wiˈix Diosˈawdäjttë ja judiyëtëjk ets wiˈix tyam nDiosˈawdäjtëm”). Ja tabernakulo, nanduˈun ijty yajtijy “wit tëjk” ets jap ijty ja israelitëty tyuˈukmuktë parë tˈawdattë Jyobaa ets dyaktë ja wintsëˈkën (Éx. 29:​43-46). Ets duˈun tmëjëdijttë tëgok tëgok tsyënääytyëgäjtstë mä it lugäärë äänëˈëk tëtsëˈëkpë (Éx. 25:​8, 9; Núm. 9:22). Naa 500 jëmëjtën duˈun dyajtuundë axtë koonëm ojts yajkojy ja templë jam Jerusalén. Yäˈädë tabernakulo, yëˈë nety yˈandijpy ko mas oy yaˈˈawdatäˈänyë Dios mä tiempë myiny kyëdaˈaky.

7. ¿Näˈä nyaxkëdaky ja templë mëdiˈibë Jyobaa jyaˈäjtypy?

⁷ Wiˈix tyam nDiosˈawdäjtëm. Ja tabernakulo, yëˈëyë nety jeˈeyë “nyikojtutën diˈibë jam tsäjpotm” ets yëˈë myaytyäˈägaampy ja mëj templë mëdiˈibë Jyobaa jyaˈäjtypy. Pablo jyënany: “Wit tsäjptëjk [o tabernakulo] yëˈëyë jeˈeyë tuˈugë ijxpajtën diˈibë yajpaduump tyamyë” (Eb. 8:5; 9:9). Pääty ko yajnijäˈäyë ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë Ebreo, tamë nety yajpatnë ja templë mëdiˈibë Jyobaa jyaˈäjtypy. Ja nyaxkëdaky mä jëmëjt 29 ko Jesus nyëbejty ets tyukëdakë ja espiritë santë. Desde jaa tyuundëjkë “saserdotë wintsën” mä ja templë mëdiˈibë Jyobaa jyaˈäjtypy c (Heb. 4:​14, TNM; Apos. 10:​37, 38).

8, 9. Extëm jyënaˈanyë Ebreeʉsʉty 7:​23-27, ¿wiˈix tyëgatyëty ja saserdotë wintsën mëdiˈibë ijty ttuundëp Israel etsë Jesukristë, ja Saserdote Wintsën?

⁸ Wiˈix Diosˈawdäjttë ja judiyëtëjk. Ja saserdotë wintsën, yëˈë ijty kyunajxypy ja nax käjpn Dios windum. Aarón yëˈë tim jawyiin saserdotë wintsëˈäjt jam Israel, ets jaa Jyobaa wyinˈijxë ko ojts yajkojˈabety ja tabernakulo. Pablo duˈun tnimaytyaky: “Ja wiinkpë teetyëty [o saserdotë wintsën] nimay yˈijty, jaˈa ko yˈoˈktë es tyëjkëdë wiingatypyë” d (käjpxë Ebreeʉsʉty 7:​23-27). Komë yäˈädë saserdotë wintsënëty pokyjyaˈayë nety yajpäättë, pääty tsojkbë nety nanduˈun dyaktë ja wyintsëˈkën parë yajmaˈkxtët ja pyoky kyaytyey. Perë Jesukristë, ja Saserdotë Wintsën tim tëgatsyë nety mët ja saserdotëty mëdiˈibë tuundëp jam Israel.

⁹ Wiˈix tyam nDiosˈawdäjtëm. Jesukristë, ja mëdiˈibë nSaserdotë Wintsënˈäjtëm jam tyuny “mä ja tsäjptëjk diˈibë Dios yajkoj tsäjpotm. Yä naxwiiny yëˈë wit tsäjptëjk diˈibë Moisés yajkoj” (Eb. 8:​1, 2). Pablo nyimaytyak ko Jesus “jyikyˈaty winë xëë winë tiempë, winë xëë winë tiempë tyeetyˈatët”. Nanduˈun jyënany ko Jesus “yëˈë dëˈën wäˈäts es kyajpë pyojpë, kyaj dyëˈënëty extëmë pekytyuumbë” ets kyaj dyuˈunëty extëm ja saserdotë wintsënëty mëdiˈibë tuundë Israel, pesë “Jesús tëgok jeˈeyë mët winë xëë winë tiempë dyajky ja wintsëˈkën”. Min nˈokˈijxëm wiˈix ijty ja judiyëtëjk dyaktë ja wintsëˈkën mä ja altaar ets wiˈix tyam nyajkëm.

10. ¿Ti yˈandijpy ko ijty yajˈyaky ja wintsëˈkën mä ja altaar mëdiˈibë koobrë?

¹⁰ Wiˈix Diosˈawdäjttë ja judiyëtëjk. Mä ja tabernakulo, tam ijty tëjkˈagëˈëy tuˈugë altaar mëdiˈibë koobrë mä Jyobaa yajtukwintsëˈëgë ja jëyujk animal (Éx. 27:​1, 2; 40:29). Per ko duˈun ttuundë, kyaj yajmaˈkxtäˈäy ja nax käjpnë pyoky kyaytyey (Eb. 10:​1-4). Ko ijty yajˈyoxy yajnoˈoky ja jëyujk animal janääm jatsojk mä ja tabernakulo, yëˈë nety yˈandijpy ko nanduˈun yajˈyakäˈäny tuˈugë wintsëˈkën mëdiˈibë niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy tyukˈoyˈataampy.

11. ¿Mä mëdiˈibë altaar nyayajkë Jesus extëmë wintsëˈkën? (Ebreeʉsʉty 10:​5-7, 10).

 ¹¹ Wiˈix tyam nDiosˈawdäjtëm. Jesus nyijäˈäwëbë nety ko päätyë Tyeety kyajxë yä Naxwiiny parë dyaˈˈawäˈätspëtsëmëdë naxwinyëdë jäˈäy (Mat. 20:28). Pääty ko Jesus nyëbejty, yëˈë yaˈijxë ko tyunaambyë nety ti Tyeety tuknipëjkë (Fwank 6:38; Gal. 1:4). Duˈunxyëp extëm nyayäjkë mä tuˈugë altaar, yäˈädë yëˈë yˈandijpy ko tyunaambyë nety ti ja Tyeety tsyojkypy. Ets ¿ti nety tsyojkypy ja Tyeety? Tkëyakët ja jyukyˈäjtënë wäˈätspë. Jesus kyëyäjk ja jukyˈäjtën “tëgok jeˈeyë mët winë xëë winë tiempë”, ets duˈun yajmaˈkxtët ja pyoky kyaytyey xëmëkyëjxm pënaty mëbëjkëdëp (käjpxë Ebreeʉsʉty 10:​5-7, 10). Minë net nˈoknimaytyakëm ja tabernakulo wiˈixë nety yˈixëty jodoty ets tijaty yˈandijpy mëdiˈibë nety jap ijtp.

12. ¿Pënën ijty mbäät jeˈeyë tyëkëdë mä ja tabernakulo?

¹² Wiˈix Diosˈawdäjttë ja judiyëtëjk. Extëmë nety yˈixëty ja tabernakulo, ak naduˈun ojts yajkojy ja templë mëdiˈibë Jerusalén. Majtsk ja kuartë, tuˈuk ojts yajtijy “Wäˈäts It Wäˈäts Lugäär” ets jatuˈuk mëdiˈibë kortinë yajnaywyäˈkxëp, ja ojts yajtijy “Waanë Wäˈäts It Wäˈäts Lugäär” (Eb. 9:​2-5; Éx. 26:​31-33). Mä ja lugäärë Wäˈätspë, tam ijty tuˈugë kandelääbrë mëdiˈibë oorë, tuˈugë altaar mä yajnoˈoky ja päˈäkxuˈkpë ets ja meesë mä yajpëjktaˈaky ja tsäjpkaaky Dios windum. Yëˈëyë nety mbäät tyëkëdë mä ja lugäärë Wäˈätspë, “ja saserdotëty mëdiˈibë yajwinˈijxtë” parë ttundët tijatyë nety nyikëjxmˈäjttëp (Núm. 3:​3, 7, 10). Mä ja lugäärë Mëk Wäˈätspë, yëˈë jap ijtp ja kääxë kajpxyˈatypyë mëdiˈibë oorë ets yëˈë yˈandijpy ko Jyobaa tam yajpääty, yëˈëyë ijty jap tëjkëdëp ja saserdotë  wintsën (Éx. 25: 21, 22). Ja Xëëw mä poky yajmeˈkxy, jaa ijty yajtuny tuk tëgok tuˈukpë jëmëjt ets jap tmënëjkxtë ja jëyujk animalë nyëë nyeˈpyny parë nyaytyukunaxëdë ets parë nanduˈun niˈamukë ja nax käjpn yajmaˈkxët ja nyëë pyoky (Lev. 16:​2, 17). Ko tiempë nyajxy, ta mët yëˈëgyëjxmë Diosë yˈespiritë santë yajnijäˈäwë tidën yˈandijpy tijatyë nety jap ijtp mä ja tabernakulo e (Eb. 9:​6-8).

13. ¿Ti yˈandijpy ja lugäärë Wäˈätspë ets ja Mëk Wäˈätspë?

¹³ Wiˈix tyam nDiosˈawdäjtëm. Të yajwinˈixtë Diosmëduumbëty 144,000 mëdiˈibë mëdë Jesus tyunäˈändë saserdotë jam tsäjpotm, yäˈädë nmëguˈukˈäjtëm jantsy oy mëdë Dios nyaymyayëdë (Diˈibʉ Jat. 1:6; 14:1). Mientrës jyukyˈattë yä Naxwiiny, Dios të wyinˈixëdë mët yëˈëgyëjxmë yˈespiritë santë etsë net yˈuˈunkniwäˈänëdë. Ja lugäärë Wäˈätspë mëdiˈibë nety yajpatp mä ja tabernakulo, yëˈë yˈandijpy ko jantsy oy mëdë Dios nyaymyayëdë (Rom. 8:​15-17). Ets ja lugäärë Mëk Wäˈätspë, yëˈë yˈandijpy ja tsäjp mä yajpäätyë Jyobaa. “Ja kortinë” mëdiˈibë yajnaywyäˈkxëp, yëˈë yˈandijpy ja Jesusë nyiniˈkx kyëbäjk mëdiˈibë myëdäjt yä Naxwiiny. Jesus naxwinyëdë jäˈäyë nety, pääty kyaj mbäät tyëjkë tsäjpotm parë tyunët saserdotë wintsën mä ja templë mëdiˈibë Jyobaa jyaˈäjtypy. Ko Jesus dyajkyë nyiniˈkx kyëbäjk extëmë wintsëˈkën parë ttukˈoyˈatët niˈamukë ja naxwinyëdë jäˈäy, ta yˈawatsy ja tuˈu parë mbäät tyëkëdë tsäjpotm pënaty të yajwinˈixtë yˈanaˈamdët. Ets parë nyëjkxtët tsäjpotm, tsojkëp nanduˈun dyajwëˈëmdët ja nyiniˈkx kyëbäjk mëdiˈibë yä Naxwiiny (Eb. 10:​19, 20; 1 Kor. 15:50). Ko Jesus jyukypyejky, ta tyëjkë mä ja lugäärë Mëk Wäˈätspë mëdiˈibë yajpatp mä ja templë mëdiˈibë Jyobaa jyaˈäjtypy ets jam mä tyuˈukmukäˈändë niˈamukë pënaty të yajwinˈixtë nyëjkxtët tsäjpotm.

14. Extëm jyënaˈanyë Ebreeʉsʉty 9:​12, 24-26, ¿tiko niˈigyë yˈoyëty extëm tyam nˈawdäjtëmë Jyobaa mä ja templë mëdiˈibë jyaˈäjtypy?

¹⁴ Jantsy oy extëmë Dios të ttukniwitsë tyam nˈawdäjtëm mët yëˈëgyëjxm ko Jesus ojts xyjyuuybyëtsëˈëmëm ets tyuny saserdotë wintsën. Ja lugäärë Mëk Wäˈästpë yëˈë ojts tkojˈyë naxwinyëdë jäˈäy ets yëˈëyë ja saserdotë wintsën myëdëjkëp ja jëyujk animalë nyeˈpyny. Perë “Kristë tëjkë tsäjpotm es xykyudënäˈäyëm ëtsäjtëm Dios windum”. Jam ttukëdëjkë Tyeety ja jyukyˈäjtënë wäˈätspë mëdiˈibë nety të dyaky extëmë wintsëˈkën parë naxwinyëdë jäˈäy ets “tjoˈotsanë ja jäˈäyëtyë pyojpëty” (käjpxë Ebreeʉsʉty 9:​12, 24-26). Ko Jesus nyayäjkë extëmë wintsëˈkën, ta nyajpokymyaˈkxëm xëmëkyëjxm. Minë net nˈokˈijxëm wiˈix mbäät niˈamukë nˈawdäjtëmë Jyobaa mä ja templë mëdiˈibë jyaˈäjtypy, oy njukyˈatäˈänëm yä Naxwiiny o jam tsäjpotm.

15. ¿Pënën ijty jap tuundëp tëjäˈp mä ja tabernakulo?

¹⁵ Wiˈix Diosˈawdäjttë ja judiyëtëjk. Mä ja tabernakulo tamˈäjtp ijty tuˈugë tëjäˈäw mä ja saserdotëty winë ttundë. Ets mä taabë tëjäˈäw, tam tuˈugë altaar mëdiˈibë koobrë mä yajnoˈoky ja wintsëˈkën. Tam ijty nanduˈun tuˈugë agëbujën mëdiˈibë koobrë mä ja nëë yˈityën ets jam ja saserdotëty kyëbuj kyëjaˈatstë ko ttuundäˈäytyë ja tuunk mëdiˈibë netyë Dios të tyuknipëkëdë (Éx. 30:​17-20; 40:​6-8). Mä ja templë mëdiˈibë ok yajkoj nanduˈun yajpëjktaky tuˈugë tëjäˈäw, ets mbäädë nety oypyënëty jap tyëkë parë tˈawdattëdë Dios.

16. ¿Pënatyën tyam tuundëp tëjäˈp mä ja templë mëdiˈibë Jyobaa jyaˈäjtypy?

¹⁶ Wiˈix tyam nDiosˈawdäjtëm. Ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë të yajwinˈixtë parë tyundët saserdotë mëdë Jesus, japën tyam tyundë mä  ja templë mëdiˈibë Jyobaa jyaˈäjtypy mä ja tëjäˈäw mëdiˈibë tëgoty. Ja mëjnëë abëjkën mëdiˈibë nety ijtp mä ja tabernakulo ets mä ja templë, yëˈë xytyukjamyajtsëm ko niˈamukë nuˈun nDiosmëduˈunëm, tsojkëbën wäˈäts nyajnëjkxëm ja jukyˈäjtën ets yajxon nDiosmëduˈunëm. ¿Ets ja tëgoy myayjyaˈay määjën tyam Diosmëdundë ja mëdiˈibë pyudëjkëdëp pënaty nëjkxandëp tsäjpotm? Apostëlë Juan yˈijx ko “tamë nety tyanëdë unyaaybyajn winduuy mä ja Dios yajkutiky” ets “tmëdundë ja Dios xëëny koots mä tyëjk”. Yäˈädë tëgoy myayjyaˈay jap tëjäˈpë Dios tmëdundë mä ja templë mëdiˈibë Jyobaa jyaˈäjtypy (Diˈibʉ Jat. 7:​9, 13-15). ¡Jantsy oy nnayjyäˈäwëm ko nmëdäjtëmë lugäär mä mbäät nˈawdäjtëmë Dios mä ja templë mëdiˈibë jyaˈäjtypy!

17. ¿Ti wintsëˈkën mbäät nmoˈoyëmë Jyobaa?

¹⁷ Ninuˈun nDiosmëduˈunëm, mbäädë Jyobaa nmoˈoyëmë wintsëˈkën. ¿Wiˈix mbäät duˈun nduˈunëm? Ko nnasˈijxëmë xëëw tiempë, jot mëjääw ets ja meeny sentääbë parë nduˈunëmë Diosë tyuunk. Duˈun extëmë apostëlë Pablo tˈanmääy ja Diosmëduumbëty mëdiˈibë Ebreo, mbäät duˈunyëm “nˈawdäjtëm ja Dios mët ja nˈääˈäjtëm” (Eb. 13:15). Pën yëˈë nmoˈoyëmë Jyobaa mëdiˈibë niˈigyë nyajtsobatëm, yëˈë nety nyajnigëxëˈkëm ko nmëjjäˈäwëm ko mbäät nmëduˈunëm.

18. Extëm jyënaˈanyë Ebreeʉsʉty 10:​22-25, ¿ti ninäˈä mbäät ngajäˈäytyëgoˈoyëm?

¹⁸ (Käjpxë Ebreeʉsʉty 10:​22-25). Mä jyëjpkëjxnë Ebreeʉsʉty, apostëlë Pablo kanäk pëky ojts tnigajpxy wiˈixën mbäät nDiosmëduˈunëm ets ko ninäˈä mbäät njäˈäytyëgoˈoyëm. Extëm nˈokpëjktakëm, jyënany ko jëjpˈam nmënuˈkxtakëmë Jyobaa, nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm ets nnaymyëjääwmoˈoyëm nixim niyam, ets “waanë niˈigyë tyam, mët ko tyimpatnëp” mä myinäˈänyë Jyobaa myëjxëëw. Mä jyëjpkëjxnë Diˈibʉ Jatanʉp, jap tuˈugë anklës jyënany: “¡Awdat ja Dios!”. Ets majtskˈokën duˈun jyënany, yäˈädë yëˈë yˈandijpy ko jëjpˈamën duˈun yajtunët (Diˈibʉ Jat. 19:10; 22:9). Ninäˈä mbäät ngajäˈäytyëgoˈoyëm ko të nnijäˈäwëm nëˈpäät këkpäät ti yˈandijpy ja templë mëdiˈibë Jyobaa jyaˈäjtypy ets ko të tnasˈixë parë mbäät nˈawdäjtëm extëm të ttuknibëjktäägë.