1. N’ciyani comwe anjo akulewa, ndipo mafala yamweya yakuthandauza ciyani?

 BZINGADAKHALA kuti imwepo muna mwayi wakubva anjo akulalewa namwe, kodi mungadatetekera bzomwe iye akulewabzo? Bzimwebzi bzikucitika ntsiku zino. Anjo akulalewa kwa “mtundu uli-wentse, dzinza, cirewedwe na mbumba.” Kodi n’ciyani comwe iye akulewa? Iye akulewa kuti: “Gopani Mulungu ndipo mupaseni ulemerero . . . namatani Ule omwe adalenga kudzulu, [na] dziko la pantsi.” (Apokalipse 14:6, 7) Mafala yamweya yakuthandauza kuti Yahova ndiye yekha Mulungu wacadidi omwe tentsenefe tin’funika kumunamata. Timbatenda kwene-kwene mwayi omwe iye adatipasa wakumunamata mu templo yace yauzimu!

2. Kodi templo yauzimu ya Yahova n’ciyani? (Onani kwadru yakuti “ Kodi Temployi Ikuthandauza Lini Bzinthu Bziponi?”)

² Kodi templo yauzimu n’ciyani, ndipo n’kuponi komwe tingagumane bzinthu bzakufotokoza bza temployo? Templo yauzimu ni nyumba lini yakucita kukonzedwa na wanthu. Ni makonzedwe ya Yahova yakuti timunamate mwakuthemera mwakuphatisa basa ntsembe ya cakulombolera ya Jezu Kristu. Mpostolo Paulo adafotokoza bza makonzedwe yamweya mu tsamba lomwe adanembera Akristau wacihebereu omwe akhakhala ku Djudeya. b

3-4. Kodi ni thupo liponi lomwe mpostolo Paulo akhanalo na Akristau wacihebereu omwe akhakhala ku Djudeya, ndipo kodi iye adawathandiza tani?

³ Thangwe ranyi Paulo adanembera tsamba limweri Akristau wacihebereu omwe akhakhala ku Djudeya? Iye adacita bzimwebzi pinango pa mathangwe mawiri yakufunika kwene-kwene. Thangwe lakuyamba likhali lakuti awalimbikise. Azinji wa iwo pomwe akhanati  kukhala Akristau akhanamata cipembedzo cacidjuda. Pinango atsogoleri wawo wa cipembedzo akhambawanyoza thangwe ra kukhala Akristau. Thangwe ranyi? Thangwe Akristauwo akhalibe templo yakudeka yakunamatira, guwa la ntsembe kuti ambapereke ntsembe kwa Mulungu na wantsembe kuti ambawatsogolere. Bzimwebzi bzingadawofokesa anyakupfunza wa Jezu bzicicitisa kuti cikhulupiro cawo ciwofoke. (Ahebereu 2:1; 3:12, 14) Pinango winango wa iwo adakhala na makumbukidwe ya kufuna kubwerera pomwe ku cipembedzo cacidjuda.

⁴ Caciwiri, mpostolo Paulo adauza Akristau wacihebereuwo kuti iwo akhacita lini nyongo kuti abvesese bzinthu bzipsa ayai bzakuzika bzomwe iwo adapfunzisidwa bzomwe bzikhali ninga “cakudya cakulimba” cakugumanika mu Fala la Mulungu. (Ahebereu 5:11-14) Bzikuwoneka kuti winango wa iwo akhapitiriza kuphatisa basa Lamulo la Mozeji. Tsono Paulo adawafotokozera kuti ntsembe zomwe Lamulo likhalewa kuti ziperekedwe zingadakwanisa lini kumalisiratu pikado zawo. Na thangwe limweri, Lamulo ‘lidacosedwa.’ Patsogolo pace, Paulo adayamba kuwapfunzisa bzinthu bzinango bzakuzika. Iye adakumbusa Akristau anzacewo bza “cidikhiro cabwino” comwe cidakwanisika thangwe ra ntsembe ya Jezu yomwe ingadawathandiza kuti akhale ‘wakufendererana na Mulungu.’ — Ahebereu 7:18, 19.

5. N’ciyani comwe tin’funika kubvesesa m’bukhu la m’Bibliya la Ahebereu, ndipo n’thangwe ranyi?

⁵ Paulo adafotokozera abale wace wacihebereuwo kuti thangwe ranyi kanamatidwe kacikristau kakhali kapadzulu kuposa kanamatidwe kawo kacidjuda. Kanamatidwe ka cipembedzo cacidjuda kakhali mthunzi wa “bzinthu bzomwe bzingadabwera, tsono cadidi cace ciri mwa Kristu.” (Akolose 2:17) Mthunzi umbaimira cinthu cacadidi, tsono mthunziyo ndiwo lini cinthuco. Mpsibodzi-bodzimbo na kanamatidwe kacidjuda kakale-kale. Iko kakhali mthunzi wa bzomwe bzingadabwera kutsogolo. Tin’funika kubvesesa makonzedwe yomwe Yahova adayaikha kuti pikado zathu zilekereredwe nakuti kanamatidwe kathu kakhale kakubvumidwa na iye. Bwerani tindendemezere “mthunzi” (omwe ni kanamatidwe kacidjuda) na “cadidi cace” (comwe ni kanamatidwe kacikristau), ninga momwe bzimbafotokozedwera m’bukhu la Ahebereu. Tikacita bzimwebzi tin’dzabvesesa bwino thandauzo la templo yauzimu na momwe ifepano timbacitira mbali ya temployo.

6. Kodi tendi la mkonkhano likhaphata basa lanyi?

⁶ Makonzedwe yakale-kale. Pomwe Paulo akhafotokoza nkhani yace, iye adaphatisa basa tendi  la mkonkhano lomwe lidakhazikisidwa na Mozeji mu gole la 1512 AEC (Onani kwadru yakuti “Makonzedwe Yakale-kale — Kanamatidwe Kacikristau.”) Tendi la mkonkhano cikhali cinthu cakukonzedwa na tendi comwe Ajirayeri akhambacinyamula kuli-kwentse komwe iwo akhambayenda. Iwo adaphatisa basa tendi la mkonkhano limweri kwa magole pafupi-fupi 500 mpaka pomwe templo idadzakonzedwa ku Jeruzalemu. (Ekisodo 25:8, 9; Numero 9:22) “Tendi la mkonkhano” likhali mbuto yomwe Ajirayeri akhambafenderera Mulungu kuti amunamate na kupereka ntsembe zawo kwa iye. (Ekisodo 29:43-46) Tsono, tendi la mkonkhanolo likhaimira cinthu cikulu comwe cikhabwera kutsogolo kwa Akristau.

7. Kodi ni lini pomwe templo yauzimu idayamba?

⁷ Kanamatidwe kacikristau. Tendi la mkonkhano lakale-kale likhali mthunzi wa “bzinthu bzakudzulu,” ndipo likhaimira templo ikulu yauzimu ya Yahova. Paulo adalewa kuti: “Tendi limweri [ayai tendi la mkonkhano] ni ciratizo ca nthawe ino.” (Ahebereu 8:5; 9:9) Tsono, pomwe iye adanembera Ahebereu mafala yamweya, templo yauzimuyo ikhadayambika kale kwa Akristau. Iyo idayamba mu gole la 29 EC. Mu gole limweri, Jezu adabatizidwa, adadzozedwa na mzimu wakucena ndipo adayamba kutumikira ninga “mkulu wa antsembe” wa Yahova mu templo yauzimu imweyi. c — Ahebereu 4:14; Mabasa 10:37, 38.

8-9. Mwakubverana na Ahebereu 7:23-27, kodi n’kusiyana kuponi komwe kulipo pakati pa akulu wa antsembe mu nthawe ya Ajirayeri na Mkulu wa Antsembe Jezu Kristu?

⁸ Makonzedwe yakale-kale. Mkulu wa antsembe akhana basa la kuimikira wanthu kwa Mulungu. Mkulu wa antsembe wakuyamba wa Ajirayeri, Aroni, adaikhidwa na Yahova pomwe tendi la mkonkhano lidakhazikisidwa. Tsono, Paulo adalewa kuti: “Antsembe angadapitiriza lini na basa lawo thangwe [akhambafa], ndipopa wanthu winango akhambapita m’mbuto mwawo kuti apitirize na basalo.” d (Werengani Ahebereu 7:23-27.) Pakuti antsembewo akhali wakuperewera, iwo akhafunika kupereka ntsembe thangwe ra pikado zawo. Pamwepa pana kusiyana kukulu pakati pa akulu wa antsembe wa mu nthawe ya Ajirayeri na Mkulu wa Antsembe Jezu Kristu.

⁹ Kanamatidwe kacikristau. Mkulu wathu wa Antsembe Jezu Kristu ni “mtumiki . . . pa tendi lacadidi lomwe lidakonzedwa na Yahova sikuti na munthu.” (Ahebereu 8:1, 2) Paulo adalewa kuti “pakuti [Jezu] akupitiriza kukhala na moyo mpaka kale-kale, untsembe bwace bun’funika lini kupitidwa m’mbuto.” Paulo adathumizira kulewa kuti Jezu ni “wakucena, wakusiyana na wanthu wapikado” ndipo mwakusiyana na akulu wa antsembe mu nthawe ya Ajirayeri, “iye an’funika lini kupereka ntsembe ntsiku zentse” thangwe ra pikado zace. Tsapano mbatiwoneni kusiyana komwe kulipo pakati pa maguwa ya ntsembe, ntsembe zomwe zikhaperekedwa mu nthawe ya Ajirayeri na momwe Akristau ambacitira ntsiku zino.

10. Kodi kuperekedwa kwa ntsembe pa guwa la ntsembe kawiri-kawiri kukhalatiza ciyani?

¹⁰ Makonzedwe yakale-kale. Kunja kwa tendi la mkonkhano kukhana guwa la ntsembe la mkuwa lomwe akhaliphatisa basa kuti aperekere ntsembe za bzifuwo kwa Yahova. (Ekisodo 27:1, 2; 40:29) Tsono ntsembe zimwezi zingadakwanisa lini kumalisiratu pikado zentse za wanthuwo. (Ahebereu 10:1-4) Kuperekedwa kwa ntsembe za bzifuwo kawiri-kawiri pa tendi la mkonkhano kukhalatiza kuti pakhafunika ntsembe ibodzi yomwe ingadakwanisa kumalisiratu pikado za wanthu wentse pa dziko la pantsi.

11. Kodi ni pa guwa la ntsembe liponi lomwe Jezu adapereka ntsembe yace? (Ahebereu 10:5-7, 10)

 ¹¹ Kanamatidwe kacikristau. Jezu akhadziwa kuti Yahova adamutumiza pa dziko la pantsi kuti adzapereke moyo wace ninga ntsembe kwa wanthu wentse. (Mateu 20:28) Ndipopa, pomwe Jezu adabatizidwa, iye adabzipereka kuti acite bzomwe Yahova akhafuna. (Juwau 6:38; Agalatiya 1:4) Jezu adabzipereka pa guwa la ntsembe lakuyezezera lomwe likhaimira “kufuna” kwa Mulungu kuti Mwana wace apereke moyo wace wakulungamiratu ninga ntsembe kuti apulumuse wanthu. Moyo wa Jezu udaperekedwa “kabodzi kokha mpaka kale-kale” kuti umalise pikado za wanthu wentse omwe an’khulupira iye. (Werengani Ahebereu 10:5-7, 10.) Tsapano mbatiwoneni thandauzo la bzinthu bzakusiyana-siyana bzomwe bzikhali mkati mwa tendi la mkonkhano.

12. Kodi mbani omwe akhabvumizidwa kupita mu Mbuto Yakucena, ndipo mbani omwe akhabvumizidwa kupita mu Cipinda Cakucenesesa?

¹² Makonzedwe yakale-kale. Templo zomwe zidadzakonzedwa kutsogolo ku Jeruzalemu zikhali zakundendemerana na tendi la mkonkhano lomwe Mozeji adakonza. Mkati mwace mukhadagawidwa pawiri. Mbali yakuyamba ikhacemeredwa “Mbuto Yakucena” ndipo yaciwiri ikhacemeredwa “Cipinda Cakucenesesa.” Mbuto zimwezi zikhadagawidwa na cinguwo pakati. (Ahebereu 9:2-5; Ekisodo 26:31-33) Mkati mwa Mbuto Yakucena mukhana cakuikhira kandiyero ca oro, guwa la ntsembe kuti ambatenthere bzakununtcirisa na meza ya pau zakuwonesera. “Antsembe wakudzozedwa” okha ndiwo omwe akhabvumizidwa kupita mu Mbuto Yakucena kuti akacite  mabasa yawo yakupambulika. (Numero 3:3, 7, 10) Mu Cipinda Cakucenesesa mukhana thungwa la cipangano lomwe likhalatiza kuti Yahova akhali pamwepo. (Ekisodo 25:21, 22) Mkulu wa antsembe yekha ndiye omwe akhabvumizidwa kupita mu Cipinda Cakucenesesa pa Ntsiku Yakumpsinkha Pikado kabodzi pa gole. (Levitiko 16:2, 17) Gole liri-lentse, iye akhambapita m’mwemo na mulopa wa bzifuwo kuti akampsinkhe pikado zace na pikado za Ajirayeri wentse. Pomwe padapita nthawe, mwakuphatisa basa mzimu wace wakucena, Yahova adacitisa kuti libveseseke thandauzo la bzinthu bzomwe bzikhali mkati mwa tendi la mkonkhano. — Ahebereu 9:6-8. e

13. Kodi Mbuto Yakucena na Cipinda Cakucenesesa bzimbaimira ciyani pa kanamatidwe kacikristau?

¹³ Kanamatidwe kacikristau. Anyakupfunza wakucepa wa Jezu adadzozedwa na mzimu wakucena ndipo ali pa uxamwali bwakupambulika na Yahova. Wanthu wakukwana 144 000 amwewa an’katumikira ninga antsembe kudzulu pabodzi na Jezu. (Apokalipse 1:6; 14:1) Mbuto Yakucena ya tendi la mkonkhano imbaimira mkhalidwe wawo wauzimu ninga wana wa Mulungu pomwe akali pa dziko la pantsi pano. (Aroma 8:15-17) Cipinda Cakucenesesa ca tendi la mkonkhano cimbaimira kudzulu komwe Yahova ambakhala. “Cinguwo” comwe cikhagawa Mbuto Yakucena na Cipinda Cakucenesesa cimbaimira thupi la umunthu la Jezu lomwe lingadamutazisa kuti ayende kudzulu kuti akakhale Mkulu wa Antsembe mu templo yauzimu ya Yahova. Pomwe Jezu adapereka thupi lace la umunthu ninga ntsembe kuti apulumuse wanthu, iye adafungula njira kuti Akristau wakudzozedwa akakhale na moyo kudzulu. Akristau amwewa an’funika kusiya mathupi yawo ya umunthu kuti akatambire mabaibai yawo kudzulu. (Ahebereu 10:19, 20; 1 Akolinto 15:50) Pomwe Jezu adalamusidwa, iye adapita mu Cipinda Cakucenesesa ca mu templo yauzimu ndipo anyakudzozedwa wentse ambayendambo kumweko.

14. Mwakubverana na Ahebereu 9:12, 24-26, n’ciyani comwe cimbacitisa makonzedwe ya templo yauzimu ya Yahova kukhala yapadzulu?

¹⁴ Pamwepa tikukwanisa kuwona kuti makonzedwe ya Yahova ya kunamata kwakucena mwakuphatisa basa ntsembe ya cakulombolera na untsembe bwa Jezu Kristu njapadzulu kwene-kwene. Mkulu wa antsembe mu nthawe ya Ajirayeri akhambapita mu Cipinda Cakucenesesa cakukonzedwa na wanthu na mulopa wa bzifuwo bza kuperekedwa ntsembe. Tsono Jezu “adapita kudzulu,” yomwe ni mbuto yakucena kwene-kwene, kuti akawonekere kwa Yahova. Kumweko iye adakapereka pereso ya moyo wace wakulungamiratu m’mbuto mwa ifepano “kuti acose pikado mwakuphatisa basa ntsembe yace.” (Werengani Ahebereu 9:12, 24-26.) Ntsembe ya Jezu imbaposa ntsembe zentse ndipo ina mphanvu yakupfudza pikado mpaka kale-kale. Ninga momwe tiniwonera mu ndime zomwe zikubwerazi, bziribe basa penu cidikhiro cathu n’cakuyenda kudzulu ayai n’cakudzakhala pa dziko la pantsi pano, tentsenefe tin’funika kunamata Yahova mu templo yace yauzimu.

15. Kodi mbani omwe akhatumikira mu bwalo la tendi la mkonkhano?

¹⁵ Makonzedwe yakale-kale. Tendi la mkonkhano likhana bwalo lomwe ikhali mbuto yomwe antsembe akhambaphatira mabasa yawo. Guwa la ntsembe likulu la mkuwa lakuperekera ntsembe likhakhala pa bwalolo pabodzi na basiya la mkuwa la madzi lomwe antsembe akhaliphatisa basa kuti abzicenese pomwe akanati kucita basa lawo lakupambulika. (Ekisodo 30:17-20; 40:6-8) Templo zomwe zidadzakonzedwa zikhanalombo bwalo la kunja kuti wanthu omwe akhali lini antsembe ambakwanise kuima acinamata Mulungu.

16. Kodi mbani omwe ambatumikira mu bwalo la mkati la templo yauzimu, ndipo mbani omwe ambatumikira mu bwalo la kunja?

¹⁶ Kanamatidwe kacikristau. Pomwe akanati kukatumikira pabodzi na Jezu ninga antsembe  kudzulu, Akristau wakudzozedwa omwe akali pa dziko la pantsi pano ambatumikira mwakukhulupirika mu bwalo la mkati la pa dziko la pantsi la templo yauzimu. Basiya likulu la madzi ni cizindikiro kwa iwo na kwa Akristau wentse cakuti an’funika kupitiriza kukhala adacena pa mbali zentse za moyo wawo. Tsono n’kuponi komwe “thimu likulu” lomwe limbathandizira mwakukhulupirika abale wace wakudzozedwa wa Kristu limbanamatira Mulungu? Mpostolo Juwau adawawona “akhadaima pamaso pa mpando wa umambo,” bzomwe bzikuthandauza kuti ali pa dziko la pantsi pano pa bwalo la kunja, ndipo “acimbaphata mabasa yakupambulika mu templo mwace usiku na masikati.” (Apokalipse 7:9, 13-15) Ifepano timbatenda kwene-kwene mwayi omwe tinawo wakukhala na mbuto pa makonzedwe ya Yahova yakuti timunamate mwakucena!

17. Kodi ni bzinthu bziponi bzomwe tingamupase Yahova?

¹⁷ Ntsiku zino, Akristau tentse tina mwayi wakupereka ntsembe kwa Yahova mwakuphatisa basa nthawe yathu, mphanvu zathu na bzinthu bzathu kuti tiyendese patsogolo bzakufuna bza Umambo bwa Mulungu. Ninga momwe mpostolo Paulo adauzira Akristau wacihebereu, ifepano ‘tingapereke nthawe zentse ntsembe zacitumbizo kwa Mulungu. Ntsembezo ni mafala yakucokera pa mulomo pathu, yakupalizira padeca bza dzina lace.’ (Ahebereu 13:15) Tingalatize kuti timbatenda mwayi omwe tinawo wa kunamata Yahova mwa kumupasa ntsembe zathu zabwino.

18. Mwakubverana na Ahebereu 10:22-25, n’ciyani comwe tin’funika kupitiriza kucita, ndipo n’ciyani comwe tin’funika lini kuyebwa?

¹⁸ Werengani Ahebereu 10:22-25. Pomwe akhamaliza kunemba tsamba lace la kuyenda kwa Ahebereu, Paulo adalewa bzinthu bzakusiyana-siyana bzomwe tin’funika kucita pomwe tikunamata Yahova. Bzinthu bzimwebzi bzimbaphatanidza kupemba kwa Yahova, kupalizira wanthu winango bza cidikhiro cathu, kutsonkhana pabodzi na kulimbikisa anzathu, ndipo ‘tithumizire kucita bzimwebzi pomwe tikuwona kuti ntsiku ya Yahova ikufendera.’ Kuphampha kwa bukhu la Apokalipse, anjo wa Yahova akutsindika kawiri kentse kuti: “Namata Mulungu!” (Apokalipse 19:10; 22:9) Tenepo, mbatilekeni kuyebwa cinthu cakufunika kwene-kwene comwe tapfunza mu nkhani yathu ino cakulewa bza templo yauzimu ikulu ya Yahova na mwayi omwe tinawo wa kunamata Mulungu wathu!