1. Ngimba uwandumi ikuyoba isyafiki, kangi sikusanusya isyafiki kumyitu?

 LINGA uwandumi ayagha pakuyobesania nanumwe, ngimba mwayagha pakupilikisya isi ayagha pakubabula? Amasiku agha, uwandumi ikuyoba “ku bafikolo fyosa, aba mfisu fyosa, aba munjobelo syosa na mbandu bosa.” Ngimba ikuyoba isyafiki? Ikuti “Amuntileghe Kyala, kangi mumpeghe ubukulumba . . . Amumwiputeghe uyu akipelile ikya kumwanya nikya pasi.” (Ubuset. 14:​6, 7) Yehova yo Kyala mwene wanaloli uyu aliwesa ikulondiwa ukumwiputa. Tukundaghisya fiyo panongwa yakuti atupele ulusako ulunywamu ulwakuti tumwiputeghe umwene mu tempile lyake inywamu ilya mwambepo.

2. Ngimba itempile lya mwambepo ilya Yehova findu fiki? (Keta ibokosi ilyakuti “ Isi Itempile lya Mwambepo Litikusanusya.”)

² Ngimba itempile lya mwambepo findu fiki, kangi tubaghile ukusyagha kughu ifundo isi sikulingania isya tempile ili? Itempile lya mwambepo yikaya nyumba iyi yiyengiwe. Loli lubatiko lwa Yehova ulwa kwiputa munjila iyakwitikisiwa ukwendela mwikemo lya kitabulilo kya Yesu. Untumiwa Pauli alingenie kanunu isya lubatiko ulu mwakalata uyu abalembile Abakristu Abahiburi aba bikalagha ku Yudai. b

3-4. Ngimba Pauli apasyagha isyafiki isyakufwana na Bakristu Abahiburi aba bikalagha ku Yudai, kangi abatulile bulebule?

³ Nongwa yafiki Pauli abalembile kalata Abakristu Abahiburi aba bikalagha ku Yudai? Abombile isi pafifukwa fibili. Ikyakwanda, alondagha ukubakasya. Bo bakali ukwipela ukuya Bakristu,  bingi bakongagha ifimanyisyo fya Bayuda. Abalongosi babo bakunyuma aba matchalichi babaghile ukuti babanyozagha panongwa yakuti balipelile ukuya Bakristu. Nongwa yafiki? Panongwa yakuti Abakristu bakali nitempile ilyakwiputilamo, bakali nikighemo ikyakuti babikileghe amakemo kwa Kyala, kangi bakali nabaputi abakuti babalongosyeghe. Isi syayagha pakubawisya amaka abafundiwa ba Kristu kangi bakayagha pakuya nulwitiko lwamaka. (Hib. 2:1; 3:​12, 14) Kangi bamo bayagha pakugheliwa ukuti baghomokele kangi ku tchalichi lya Bayuda.

⁴ Ikyabubili, Pauli ababulile Abakristu aba ukuti bakiyipagha ukuti bapilikisye kanunu ifimanyisyo ifipya pamo ifundo insolofu isya mwambepo, ifi fyo “fyakulya ifikafu” ifi fikwaghiwa Mmasyu gha Kyala. (Hib. 5:​11-​14) Kangi bamo bakindililagha ukukonga indaghilo sya Mose. Loli Pauli alingenie ukuti amakemo agha babikagha ukufwana nindaghilo, ghakapangisyagha ukuti bahobokeliwe ubutulanongwa bwabo. Pakifukwa iki, ululaghilo “lwalyomwike.” Yonongwa yake Pauli akindilile ukubamanyisya ifundo insolofu isya bwanaloli. Umwene abakumbwisye Abakristu abinake isya “lusubilo ulununupo” ulu ukwendela nkitabulilo kya Yesu lwabatulagha fiyo “ukuseghelela kwa Kyala.”​—Hib. 7:​18, 19.

5. Ngimba tukulondiwa ukupilikisya isyafiki ukufuma mu buku lya mu Baibolo ilya Bahiburi, kangi nongwa yafiki?

⁵ Pauli ababulile Abahiburi ikifukwa iki ukwiputa kwabo kwali kwapamwanya fiyo ukukinda ukwiputa uku babombagha kunyuma. Injila iyi Abayuda babombelagha pakwiputa ukufwana nindaghilo yali ‘nsyungulu itolo wa isi syayagha pakwisa loli ifyanaloli fyo fya Kristu.’ (Kolos. 2:​17 NWT.) Unsyungulu kikaya kindu kyanaloli iki kikuboneka. Mwakufwana itolo, injila iyi Abayuda babombelagha pakumwiputa Kyala nkabalilo kakunyuma, yali nsungulu itolo panongwa yakuti injila inunu iyakumwiputa Kyala yakali ukwisa. Tukulondiwa ukupilikisya kanunu ulubatiko ulu Yehova abikile ukuti tuhobokeliwe ubutulanongwa bwitu mwakwiputa munjila iyi umwene ikulonda ukuti tumwiputeghe. Isagha tufwanikisyeghe “unsyungulu” (muno Abayuda bamwiputilagha Kyala), “nifyanaloli” (muno Abakristu bikumwiputila Kyala), bo muno likuyobela ibuku lya Bahiburi. Linga tukubomba isi, tubaghile ukupilikisya kanunu isi itempile lya mwambepo likusanusya namuno likutupalamasyila.

6. Ngimba ihema balibombelagha bulebule?

⁶ Muno Abayuda bamwiputilagha Kyala. Isi Pauli alinganiagha syafumagha pihema ili Mose alyandisye mu 1512 B.C.E. (Keta itchati ilyakuti, “Muno Abayuda Bamwiputilagha Kyala​—Muno Abakristu Bikumwiputila Kyala.”) Ihema lyabonekagha bo itenti ili pakwanda Abaisraeli bapimbagha linga bikusama ukubuka kumalo aghangi. Babombile ihema kwa fyinja ifyakufwana 500 ukwisakufika pakabalilo aka itempile lyayengiwe ku Yerusalemu. (Kuso. 25:​8, 9; Kuba. 9:​22) “Pahema inyikemo” ghali malo agha Abaisraeli babunganagha ukuti bamwipute Kyala nukubika amakemo. (Kuso. 29:​43-​46) Loli ihema limilagha kangi ikindu kimo ikyakulondiwa fiyo iki kyayagha pakubatula Abakristu.

7. Ngimba itempile lya mwambepo lyalyandile ndili ukubomba imbombo?

⁷ Muno Abakristu bikumwiputila Kyala. Ihema lya nkabalilo kakunyuma wali “nsyungulu wa fya kumwanya,” kangi limilagha itempile inywamu lya mwambepo ilya Yehova. Pauli atile “ihema ili kyo kifwanikisyo kya kabalilo ka lilino.” (Hib. 8:5; 9:9) Yonongwa yake pakabalilo aka abalembelagha Abahiburi, itempile lya mwambepo bo lyandile kale ukubomba imbombo ku Bakristu. Lyalyandile ukubomba imbombo mu 29 C.E. bo Yesu osiwe, apakiwe nambepo mwikemo, nukwanda ububombeli pakuya “mputi unkulumba” wa Yehova mu tempile lya mwambepo. c​—Hib. 4:​14; Imbo. 10:​37, 38.

8-9. Ukufwana na Bahiburi 7:​23-​27, ngimba kukindana kuliku ukunywamu uku kulipo pakati pabaputi abakulumba ba ku Israeli nu Mputi Unkulumba Yesu Kristu?

⁸ Muno Abayuda bamwiputilagha Kyala. Umputi unkulumba apeliwe ubudindo ubwakubimila abandu kwa Kyala. Aroni uyu ali mputi uwakwanda wa Baisraeli, asaliwe na Yehova pakabalilo aka ihema lyabikiwagha. Loli ukufwana na isi Pauli alingenie, “bingi aba bipelagha ukuya baputi, papo ubufwe bwabapingagha ukuti bangayangako bwila.” d (Belenga Bahiburi 7:​23-​27.) Kangi pakuya bandu basitabugholofu, abaputi aba balondiwagha ukubika amakemo panongwa yabutulanongwa bwabo. Uku ko kukindana kunywamu uku kulipo pakati pabaputi abakulumba ba ku Israeli nu Mputi Unkulumba, Yesu Kristu.

⁹ Muno Abakristu bikumwiputila Kyala. Pakuya Mputi witu Unkulumba, Yesu Kristu “ikubomba . . . muhema yanaloli iyi ayimike Yehova, bomma abandu.” (Hib. 8:​1, 2) Pauli alingenie ukuti “umwene loli [Yesu] papo ikuyako bwila na bwila, po ubuputi bwake atikupokelanila nuyungi.” Pauli alyongelile kangi ukuti, Yesu “nsitakababye, uyu apawikeko kubatulanongwa” kangi mwakukindana nabaputi abakulumba ba ku Israeli, Yesu “atikulondiwa ukuti tasi atwaleghe ilikemo” panongwa yabutulanongwa bwake. Lino isagha tuyobesanie ukukindana kwa fighemo na makemo agha Abayuda bakunyuma babikagha na agha Abakristu banaloli bikubika.

10. Ngimba amakemo agha babikagha pakighemo ikya kikuba ghimilagha isyafiki?

¹⁰ Muno Abayuda bamwiputilagha Kyala. Panja pabwingililo bwa ihema kyalipo ikighemo ikya kikuba iki babikilangapo amakemo gha finyamana kwa Yehova. (Kuso. 27:​1, 2; 40:29) Loli amakemo agha ghakapangisyagha ukuti abandu bahobokeliwe ubutulanongwa bwabo. (Hib. 10:​1-4) Ukukindilila ukubika amakemo  gha finyamana pihema, kwimilagha ikemo limolyene ili lyayagha pakubabula abandu kubutulanongwa.

11. Ngimba kighemo kiliku iki Yesu aliyipile ukuya ikemo? (Bahiburi 10:​5-7, 10)

¹¹ Muno Abakristu bikumwiputila Kyala. Yesu asimenye ukuti Yehova alintumile pakisu ukuti asabike ubumi bwake ukuya ikemo lya kitabulilo ku bandu. (Mat. 20:28) Yonongwa yake pakabalilo aka osiwagha, Yesu aliyipile ukuti abombe isi Yehova alondagha. (Yoh. 6:​38; Gal. 1:4) Ikighemo iki Yesu aliyipile kikapangiwe na bandu loli kimilagha “ubwighane” bwa Kyala. Yesu abikile ubumi bwake “kamokene” ukuti omole ubutulanongwa bwa mundu aliwesa uyu ikunangisya ulwitiko mwa Kristu. (Belenga Bahiburi 10:​5-7, 10.) Lino tukuya pakuyobesania isi ifindu ifi fyaghiwagha nkati mu hema fimilagha.

12. Ngimba yonani uyu alondiwa ukwingila nkipinda kilikyosa ikya ihema?

¹² Muno Abayuda bamwiputilagha Kyala. Ihema na matempile agha ghayengiwe ku Yerusalemu ghali ghakufwana itolo nkati. Nkati mwali ifipinda fibili​—“Ubuyo Ubwikemo” kangi “Nubukinde Ubwikemo.” Kangi umwenda wakusighila wali pakati pafipinda ifi. (Hib. 9:​2-5; Kuso. 26:​31-​33) Nkati mbuyo Ubwikemo mwali ikikolelanyale kya golide, ikighemo ikyakufukisyapo amakemo amokye, nikitalati kya fisyesye ifinangisiwa. “Abaputi abapakiwa” bo bene aba bitikisiwagha ukwingila nkati mbuyo Ubwikemo ukuti babombe imbombo syabo inyikemo. (Kuba. 3:​3, 7, 10) Mbuyo Ubukinde Ubwikemo lyalimo ibokosi lya lwitikano ilya golide ili limilagha ukuyapo kwa Yehova. (Kuso. 25:​21, 22) Umputi  unkulumba yo mwene uyu itikisiwagha ukukinda pamwenda uwakusighila nukwingila mbuyo Ubukinde Ubwikemo kamokene pakyinja Pisiku lya Kwikemekesya. (Levi. 16:​2, 17) Ikyinja kilikyosa, umwene ingilagha nilopa lya finyamana ukuti ahobokeliwe ubutulanongwa bwake nubwa bandu bosa. Ukufuma apo, Yehova ukwendela mwambepo wake mwikemo, alingenie kanunu isi ifindu ifi fyaghiwagha muhema fimilagha.​—Hib. 9:​6-8. e

13. Ngimba ubuyo ubwikemo Nubukinde Ubwikemo ubwa ihema bukwimila isyafiki ku Bakristu banaloli?

¹³ Muno Abakristu bikumwiputila Kyala. Abafundiwa banandi itolo ba Kristu aba bapakiwe na mbepo mwikemo, bali pabumanyani ubununu fiyo na Yehova. Aba 144,000 aba, bisakuya baputi kumwanya pampene na Yesu. (Ubuset. 1:6; 14:1) Ubuyo Ubwikemo ubwa ihema bukunangisya ukuti abene bana bamwambepo ba Kyala pakabalilo aka bali pakisu. (Rom. 8:​15-​17) Ubuyo Ubukinde Ubwikemo ubwa ihema bukwimila kumwanya, kuno Yehova ikwikala. “Umwenda” wakusighila ughu ghukupaghula ubuyo Ubwikemo ku buyo Ubukinde Ubwikemo, ghukwimila umbili wa nyama uwa Yesu ughu wansighagha ukuti angingilagha kumwanya pakuya Mputi Unkulumba wa tempile lya mwambepo. Mwakubika umbili wake uwa nyama ukuya kitabulilo ku bandu, Yesu abighulile Bakristu bosa abapakiwa injila iyakubuka kumwanya. Bope balondiwagha ukughuleka umbili wabo wa nyama ukuti bambilile ikyabupe kyabo kya kumwanya. (Hib. 10:​19, 20; 1 Kor. 15:50) Bo Yesu asyukile, umwene alingile mbuyo Ubukinde Ubwikemo ubwa tempile lya mwambepo, kuno abapakiwa bosa bisakuya nawe.

14. Ukufwana na Bahiburi 9:​12, 24-​26, ngimba findu fiki fikupangisya ukuti ulubatiko lwa tempile lya Yehova ilya mwambepo luye lyapadela fiyo?

¹⁴ Lino tubaghile ukuketa kanunu ubununu bwa lubatiko lwa Yehova ulwa kwiputa kwa bwanaloli pasi pa ikemo lya kitabulilo kya Yesu Kristu Umputi. Umputi unkulumba ku Israeli ingilagha mbuyo Ubukinde Ubwikemo ubu bwayengiwe na bandu ukuti akabike amakemo gha ilopa lya finyamana, loli Yesu alingile “kumwanya,” ubuyo ubukinde ubwikemo, ukuti akabonekele nkyeni mwa Yehova. Umwene abikile ubumi bwake ubugholofu panongwa ya uswe “ukuti asosyepo ubutulanongwa nkwikemesya kwake yuyo.” (Belenga Bahiburi 9:​12, 24-​26.) Ikemo lya Yesu likututula ukuti tuhobokeliweghe ubutulanongwa bwitu kwa bwila na bwila. Bo muno twisakumanyilila munkhani iyakukongapo, kali tuli nulusubilo ulwakwisakubuka kumwanya pamo ulwakwisakwikala pakisu kyapasi, twesa tukulondiwa ukumwiputa Yehova mu tempile lyake lya mwambepo.

15. Ngimba bo banani aba babombagha pakipata kya ihema?

¹⁵ Muno Abayuda bamwiputilagha Kyala. Ihema lyali nikipata kimokyene kangi kyali namalo agha ghasyungutiliwe nilinga kuno abaputi babombagha imbombo yabo. Ikighemo ikinywamu ikya kikuba iki bokyelangapo ifyakufukisya, kyaghiwagha pakipata, pampene nibeseni lya misi ilya kikuba ili abaputi babombelagha ukuti biyelusye bo bakali ukwanda ukubomba ububombeli bwabo ubwikemo. (Kuso. 30:​17-​20; 40:​6-8) Loli amatempile agha ghayengiwe bo akabalilo kakindilepo, ghope ghali nikipata ikyapanja kuno abandu aba bakali baputi bimagha ukuti bamwipute Kyala.

16. Ngimba bo banani aba bikubomba mufipata filifyosa ifya tempile lya mwambepo?

¹⁶ Muno Abakristu bikumwiputila Kyala. Bo bakali ukubuka kumwanya ukuti bakalaghileghe bo baputi pampene na Yesu, abapakiwa bikubomba ububombeli bwabo mbusubiliwa nkipata ikyankati ikya tempile wamwambepo. Ibeseni inywamu ilya misi ili lyaghiwagha pihema na mmatempile, likubakumbusya abene ikindu ikyakulondiwa fiyo, bo muno siyilile ku Bakristu bosa ukuti bikulondiwa ukukindilila ukuya belu mwambepo nakumbili. Loli ngimba ko kughu kuno “abakilundilo ikikulumba,” aba bikubatula mbusubiliwa abakamu abapakiwa aba Kristu, bikumwiputa Yehova? Untumiwa Yohani ababwene “bimile nkyeni nkikota,” amalo agha pakisu ghafwene itolo nikipata kya panja, kuno “bikumbombela [Kyala] nnyumba yake pamusi na pakilo.” (Ubuset. 7:​9, 13-​15) Tukunndaghisya fiyo Yehova panongwa yakuti atupele ulusako ulunywamu fiyo ulwakumwiputa mu tempile lyake ilya mwambepo.

17. Ngimba makemo ghaliku agha tubaghile ukumpa Yehova?

¹⁷ Amasiku agha, Abakristu bosa bali nulusako ulwakubika amakemo kwa Yehova mwakubombela akabalilo, amaka nifindu ifi bali nafyo ukuti bambombeleghe umwene. Bo muno untumiwa Pauli ababulile Abakristu Abahiburi, nanuswe “mo tuntwalileghe bwila Kyala ilikemo lya lutufyo, ili syo seke sya milomo iyi yikuyiyoba ingamu yake.” (Hib. 13:15) Tubaghile ukunangisya ukuti tukundaghisya ulusako ulwa kumwiputa Yehova mwakumpa amakemo ghitu amanunu.

18. Ukufwana na Bahiburi 10:​22-​25, ngimba tukulondiwa ukubomba isyafiki, kangi tukumbukeghe isyafiki?

¹⁸ Belenga Bahiburi 10:​22-​25. Kubumalilo bwa kalata wake uwakubuka ku Bahiburi, Pauli alembile isya findu ifi utubalilo tosa tukulondiwa ukubomba linga tukwiputa kwa Yehova. Isi sikongelelapo, ukwiputa kwa Yehova, ukubafumukisya abangi, ukubungana pampene nukukasania, kangi “sisisi syo sikindilileghe itolo bo mukwagha ilisiku lya Yehova liseghelile.” Kubumalilo bwa ibuku lya Ubusetuli, uwandumi wa Yehova ayobile mwakwandisania amasyu aghakuti: “Mumbungulukileghe Kyala.” (Ubuset. 19:10; 22:9) Isagha tughelegheleghe ukukumbukila ifundo insolofu isya bwanaloli isyakufwana nitempile inywamu ilya mwambepo ilya Yehova nukundaghisya ulusako ulu tulinalo ulwakwiputa kwa Kyala witu unkulumba.