Skip to content

Skip to table of contents

NHLOKOMHAKA YA XIDONDZRO 45

Nyika Lisima Tovoko Dzra Ku Ganzdrela Yehovah A Tempeleni Dzrake

Nyika Lisima Tovoko Dzra Ku Ganzdrela Yehovah A Tempeleni Dzrake

“Gandzrelani lweyi a hambiki matilo ni misava”—MPFUL. 14:7.

LISIMU 93 Tovokisa Ntlhanganu Wezru

NKATSRAKANYU WA LESWI TAKA DONDZRIWA a

1. I yini leswi ntsrumi yi swi hlayaka nakone leswo swi tlhamuxela yini kwezru?

 LOKO a wo va ni tovoko dzra ku khanela ni ntsrumi, xana a wu ta swi yingela leswi a yi ta ku byela swone? Namunhla, a ntsrumi yi khanela ni vhanu va “matiko hinkwawu, tinxaka hinkwatu, tindzrimi hinkwatu, ni tinhlonge hinkwatu”. Yi hlaya yini? Yi li: “Txhavani Xikwembu Nkulukumba mi mu dzrumisa, . . . gandzrelani Lweyi a hambiki matilo ni misava.” (Mpful. 14:6, 7) Yehovha i Xikwembu Nkulukumba mun’we wa ntiyiso lweyi vhanu hinkwavu va fanelaka ku mu gandzrela. Nakone hine hi mu tlangela ngopfu hi kuva a hi nyike tovoko dzra ku mu gandzrela a tempeleni dzrake dzra moya!

2. I yini tempele dzra moya dzra Yehovha? (Tlhela u vona bokisi ledzri liki “ I yini leswi tempele dzri kalaka dzri nga tlhamuxeli swone.”)

2 Xana i yini tempele dzra moya hi ntshimantshima nakone hi nga byi kuma kwini wutsrhokotsrhoko mayelanu ni tempele ledzri? Tempele dzra moya a hi muyaku wa kukazri. Kambe swi patsra hinkwaswu leswi Yehovha a hi yentxeliki swone, leswi seketeliwiki ka gandzrelo dzra xitizrulo xa Yesu, akuva vhanu va kota ku mu gandzrela. Mupostola Pawulo a swi tlhamuxele ha hombe leswo ka papela ledzri a dzri tsraleliki vakriste va Vaheberu lava a va tsrhama Yudeya. b

3-4. He xini xivangelo lexi yentxiki Pawulo a tsralela Vaheberu nakone i yini lexi a xi yentxiki akuva a va pfuna?

3 Ha yini Pawulo a tsralele vakriste va Vaheberu lava a va tsrhama Yudeya? Swi nga yentxeka ku ve hi kola ka swivangelo swibidzri. Xa ku sungula, akuva a va tiyisa. Wunyingi byavu a va kulisiwe ka wukhongoti bya Xiyuda nakone lava a va li vazrangeli va wukhongoti a va va poyila hi leswi va ndzrulukiki vakriste. Handle ka leswo, a va nge na tempele akuva va mu gandzrela kone Yehovha. A va nge na mbangu wa ku gandzrela kone nakone a va nge na muprista akuva a hisela Yehovha magandzrelo. Swi nga yentxeka leswo swi yentxe leswaku Vakriste lavu va hela ntamu swi va swiholisa lipfumelo dzravu. (Heb. 2:1; 3:12, 14) Nakone swi nga yentxeka van’we vavu va navele nambi ku tlhelela ka wukhongoti bya Xiyuda.

4 Xivangelo xa wubidzri hi leswaku Pawulo a a djula ku tiyisa vakriste va Vaheberu akuva va zama ku twisisa mintiyiso lemimpshwa ni lemiyentiki, kumbe “swakuda leswi tiyiki” leswi nga zritwini dzra Xikwembu Nkulukumba. (Heb. 5:11-14) Swi tikomba na van’we ka Vakriste va Vayuda a va ha khomelela ka Nawu wa Moxe, kambe Pawulo a va tlhamuxele leswaku a magandzrelo lawa a Nawu a wu hlaya leswaku a va fanela ku ma nyikela a ma nga susi swidoho hi ku helela, xileswo Nawu wa khale wu ‘helisiwile’. Swoswi Pawulo a a dondzrisa ntiyiso lowo lowu yentiki. A va dzrimuxe leswaku “a dumbu dzra ku yampswa”, ledzri seketeliwiki ka xitizrulu xa Yesu, hi dzrone ledzri a dzri ta va pfuna akuva va “tsrhindzrekela kusuhi na Xikwembu Nkulukumba”. — Heb. 7:18, 19.

5. I yini leswi hi fanelaka ku swi twisisa mayelanu ni buku dzra Vaheberu, nakone ha yini?

5 Pawulo a tlhamuxele Vakriste va Vaheberu leswaku a wugandzreli bya wukriste a byi tlakukile ku tlula wugandzreli lebyi a va li ka byone khale. Leswi a va swi yentxa akuva va gandzrela Yehovha hi kuya hi nawu wa Moxe a kova ntsena “ntsrhuti wa leswi swa ha taka, kambe a xisekelo xa kakunene xa mintxhumu leyi i Kriste”. (Kol. 2:17) A ntsrhuti wa ntxhumu wa kukazri wo kombisa ntsena leswi ntxhumu lowo wu tsrhamisiki xiswone kambe a hi wone hi ku kongoma. Hi lani ku fanaka, ndlela leyi Vayuda a va mu gandzrela ha yone Xikwembu Nkulukumba a kova ntsrhuti ntsena, hikusa kutani a va ta gandzrela Yehovha hi ndlela ya ku yampswa. Hi fanela ku twisisa hinkwaswu leswi Yehovha a swi yentxiki akuva hi kota ku dzrivaleliwa swidoho ni ku va swi koteka kuva hi mu gandzrela hi ndlela leyi a yi djulaka. Ka xidondzro lexi, hi ta fananisa “ntsrhuti” (ndlela leyi Vayuda a va gandzrela ha yone) ni “xisekelo xa kakunene” (ndlela leyi Vakriste va gandzrelaka ha yone) hi lani swi tlhamuxeliwaka ha kone ka buku dzra Vaheberu. Ku yentxa leswo swi ta hi pfuna ku dzri twisisa ha hombe tempele dzra Yehovha ni lisima dzra dzrone.

TABERNAKELE

6. Xana a Tabernakele a dzri tizrisiwa hi ndlela yini?

6 Ndlela leyi Vayuda a va gandzrela ha yone. Pawulo a tizrise tabernakele ledzri hambiwiki hi Moxe hi 1512 N.N.Y., akuva a tlhamuxela tempele dzra moya. (Vona bokisi ledzri liki: Ndlela Leyi Vayuda A Va Gandzrela Ha Yone— Ndlela Leyi Vakriste Va Gandzrelaka Ha Yone). A tabernakele a dzri tsrhame ku fana ni tende ledzri Vaisrayele a va ta dzri teka va fambafamba na dzrone lomu va yaka kone loko va zruzra. Dzri tizrisiwe ku dzringana kolomu ka 500 wa malembe ku ko ku yakiwa a tempele a Yerusalema. (Eks. 25:8, 9; Atinhl. 9:22) A tabernakele kumbe “tende dzra nhlengeletanu”, a ku li mbangu lowu Vaisrayele a va tlhangana kone akuva va gandzrela Xikwembu Nkulukumba ni ku hisela kone magandzrelo. (Eks. 29:43-46) Kambe a tabernakele a dzri tlhela dzri yimela ntxhumu wa ku yampswa lowu Yehovha a a ta wu nyika Vakriste.

7. Xana a Tempele dzra moya dzri ve kone hi lembe muni?

7 Ndlela leyi Vakriste va Gandzrelaka ha yone. A tabernakele a dzri “fanekisela a mintxhumu ya le tilweni,” nakone a dzri yimela tempele ledzrikulu dzra moya dzra Yehovha. Pawulo a hlaye leswaku “a tende [kumbe tabernakele] ledzri, dzri yimela mintxhumu leyi yentxekaka swoswi.” (Heb. 8:5; 9:9) Kutani nkama lowu Pawulo a tsraleliki Vaheberu, a tempele dzra moya kutani a dzri li dzra xivizri ka Vakriste. Dzri sungule ku va kone hi lembe dzra 29 N.Y. Hi lembe ledzro, Yesu a babatisiwile ni ku totiwa hi moya wa ku Xwenga nakone a sungule ku tizra swanga “muprista lwenkulu” wa Yehovha ka tempele dzra moya cHeb. 4:14; Mint. 10:37, 38.

MUPRISTA LWENKULU

8-9. Hi ku ya hi Vaheberu 7:23-27, he kwini ku hambana loku a ku li kone ka vaprista lavakulu va Israyele ni Muprista Lwenkulu Yesu Kriste?

8 Ndlela leyi Vayuda a va Gandzrela ha yone. A muprista lwenkulu a a yimela xitsrhungu a mahlweni ka Xikwembu Nkulukumba. A muprista lwenkulu wa ku sungula a tikweni dzra Israyele ku ve Aroni. Yene a a hlawuliwe ha Yehovha loko ku khanguliwa a tabernakele. Kambe, hi lani Pawulo a tlhamuxeliki ha kone, “vanyingi swi djule va va vaprista hi ku pfaleta van’wana hi leswi lifu dzri va siveliki ku ya mahlweni va tizra swanga vaprista.” d (Dondzra Vaheberu 7:23-27.) Swanga hi leswi a va li vhanu va ku kala ku hetiseka a vaprista lavakulu a va fanela ku nyikela magandzrelo akuva va dzrivaleliwa swidoho swavu. Lani hi vona ku hambana a makazri ka vaprista lavakulu va Israyele ni muprista lwenkulu Yesu Kriste.

9 Ndlela leyi Vakriste va Gandzrelaka ha yone. Swanga muprista lwenkulu, Yesu Kriste “a tizra . . . ka tende dzra ntiyiso ledzri yimisiwiki hi Yehovha, ku nga li mhunu.” (Heb. 8:1, 2) Pawulo a tlhamuxele leswaku “leswi Yesu a yaka mahlweni a hanya hi lani ku nga helikiki, a wuprista byake a byi na wa ku byi siva.” Pawulo a tlhele a hlaya leswaku hi “lweyi a kalaka a nga na bati, lweyi a kalaka a nga fani ni vadohi nikutsrongo” nakone ku hambana ni vaprista lavakulu va Israyele, yene “a swi vileli kuva a nyikela a magandzrelo siku ni siku” hi kola ka swidoho swake. Swoswi a hi voneni ku hambana loku nga kone a makazri ka altari ni Magandzrelo swa le minkameni ya Vayuda ni swa Vakriste.

ALTARI NI MAGANDZRELO

10. Xana a magandzrelo lawa a ma yentxiwa ka altari dzra kobre a ma yimela yini?

10 Ndlela leyi Vayuda a va Gandzela ha yone. Hi tlhelo dzra le handle dzra tabernakele a ku ni altari dzra kobre ledzri ka dzrone a ku hiseliwa Yehovha magandzrelo ya swihazri. (Eks. 27:1, 2; 40:29) Kambe, magandzrelo lawo a ma nga helisi swidoho swa vhanu hi ku helela. (Heb. 10:1-4) Magandzrelo lawo a ma tsrhamela ku nyikeliwa nkama ni nkama a tabernakeleni, nakone a ma tizra swanga xikombiso xa leswaku a nkameni lowu taka a ku ta va ni xitlhavelo xin’we lexi a xi ta nyikeliwa, lexi a xi ta helisa swidoho swa vhanu hinkwavu.

11. He dzrini altari ledzri Yesu a nyikeliki a xitlhavelo ka dzrone? (Vaheberu 10:5-7, 10)

11 Ndlela leyi Vakriste va Gandzrelaka ha yone. Yesu a a swi tiva leswaku Yehovha a mu zrumele lani misaveni akuva a ta nyikela wutomi byake swanga mhunu wa nyama leswaku a tizrula vhanu vanyingi. (Mat. 20:28) Xileswo, ka babatiso dzrake Yesu a tikombekise mahlweni ka Yehovha akuva a yentxa leswi Yehovha a a swi djula. (Yoh. 6:38; Gal. 1:4) Yesu a nyikele wutomi byake ka aletari dzra ku fanekisela, ku nga li ka aletari dzra xivizri, ledzri a dzri yimela “ku zrandzra” ka Yehovha. A ku zrandzra ka Yehovha a a li leswaku Yesu Kriste a nyikela wutomi byake lebyi hetisekiki swa nga mhunu wa nyama. Yesu a nyikele wutomi byake “kan’we swi helela kolanu” akuva a helisa xidoho hi ku helela ka hinkwavu lava va kombisaka lipfumelo kwake. (Dondzra Vaheberu 10:5-7, 10.) Swoswi, a hi voneni leswaku leswi swi nga ndzreni ka tempele swi yimela yini.

MBANGU WA KU XWENGA NI MBANGU WA KU XWENGISISA

12. I mani lweyi a a fanela ku nghena ka mbangu wa ku Xwenga nakone i mani a a fanela ku nghena ka mbangu wa ku Xwengisisa?

12 Ndlela leyi vayuda a va gandzrela ha yone. A ti tempele leti ti gamiki ti yakiwa a Yerusalema a ti fana hi le ndzreni ka tone. A ndzreni ku tone a ku ni mimbangu yibidzri, ku nga mbangu wa ku “xwenga” ni mbangu wa ku “xwengisisa”. Mimbangu leyi a yi hambanisiwa hi kortina. (Heb. 9:2-5; Eks. 26:31-33) A ndzreni ka mbangu wa ku Xwenga a ku ni motsre wa woru, altari dzra ku hisela ka dzrone mizri ya ku nun’whela, menza ni mapawu ya magandzrelo. A ku li “vaprista lava ku totiwa” ntsena lava a va pfumeleliwa ku nghena a mbangwini wa ku Xwenga akuva va yentxa mintizro yavu ya ku Xwenga. (Atinhl. 3:3, 7, 10) A ka mbangu wa ku Xwengisisa a ku kumeka a areka dzra xipfumelelanu ledzri a dzri xongisiwe hi woru. Dzrone a dzri yimela Yehovha. (Eks. 25:21, 22) A ku li muprista lwenkulu ntsena lweyi a a ni mpfumelelo wa ku nghena a mbangwini wa ku Xwengisisa kan’we hi lembe ku nga siku dzra dzrivaleliwo. (Lev. 16:2, 17) Lembe ni lembe a a nghena na a ni ngati ya swihazri akuva a kombela dzrivaleliwo dzra vhanu hinkwavu. Hi ku famaba ka nkama, Yehovha hi ku tizrisa moya wa ku Xwenga a swi beke livaleni leswaku a wu li wini ntlhamuxelo wa mimbangu leyibidzri ya tabernakele.—Heb. 9:6-8. e

13. A mbangu wa ku Xwenga ni wa ku Xwengisisa a tabernakeleni yi tlhamuxela yini ku va Kriste ?

13 Ndlela leyi Vakriste va Gandzrelaka ha yone. Vakriste, va nhlayu leyi hikiwiki, va totiwa hi moya wa ku Xwenga nakone hi kola ka leswo va ni wuxaka bya ku hlawuleka na Yehovha. Lava 144.000 va ta tizra swanga vaprista na Yesu a matilweni. (Mpful. 1:6; 14:1) A mbangu wa ku Xwenga wa tabernakele a wu yimela xiyimu xavu swanga vana va moya lava hlawuliwiki ha Xikwembu Nkulukumba kola misaveni. (Rom. 8:15-17) A mbangu wa ku Xwengisisa wa tabernakele wu yimela matilo, ku nga mbangu lowu Yehovha a tsrhamaka ka wone. “Kortina” ledzri a dzri hambanisa a mbangu wa ku Xwenga ni wa ku Xwengisisa ngopfu a dzri yimela mizri wa Yesu. Na a ha li kola misaveni nakone a ha ni mizri wa nyama a a nge na ku swi kota nu nghena a matilweni ni kuva a va muprista lwenkulu ka tempele dzra moya. Loko a nyikele mizri wake swa nga xitlhavelo xa vhanu hinkwavu, Yesu a pfule ndlela akuva vaprista hinkwavu lava totiwiki va kota ku ya hanya matilweni. Ku fana na Yesu, a vatotiwa na vone swi ta djula va tsrhika mizri wavu wa nyama akuva va yamukela a hakelo dzravu a matilweni. (Heb. 10:19, 20; 1 Kor. 15:50) Ntsrhaku ka loko Yesu a pfuxiwile, a nghene ka mbangu wa ku Xwengisisa ka tempele dzra moya, kumbe a matilweni, lani a vatotiwa hinkwavu va taka ya tipatsra na Yene.

14. Hi ku ya hi Vaheberu 9:12, 24-26, ha yini ndlela leyi hi mu gandzrelaka ha yone Yehovha ka tempele dzra moya yi tlhakukile ku tlula ndlela leyi Vayuda a va mu gandzrela ha yone?

14 A wugandzreli bya ku Xwenga ka Yehovha byi ti seketele ka xitlhavelo xa xitizrulo lexi nyikeliwiki ha Yesu Kriste ni ka ntizro wake swanga Muprista Lwenkulu. Swi le livaleni leswaku wugandzreli lebyi byi tlakuke ngopfu ku tlula ndlela leyi Vayuda a va mu gandzrela ha yone Yehovha a nkameni lowu khalutiki. A muprista lwenkulu a a nghena ni ngati ya swihazri swanga xitlhavelo ka mbangu wa ku Xwengisisa, ku nga mbangu lowu a wu yakiwe hi mavoko ya vhanu. Kambe Yesu a nghene matilweni hi ku kongoma, ku nga mbangu lowu Xwengiki ngopfu ku tlula mimbangu hinkwayu akuva a tikombekisa mahlweni ka Yehovha. Yesu a nyikele wutomi byake lebyi hetisekiki swanga mhunu wa nyama akuva ku buyeliwa hine hikuva a “susa xidoho hi ku tiyentxa gandzelo.” (Dondzra Vaheberu 9:12, 24-26.) Ntsrhaku ka xitlhavelo xa Yesu a ku nga ha ti vileleka switlhavelo swin’wana akuva hi kota ku dzrivaleliwa swidoho. Hi lani hi taka swi vona hakone, a swi na mhaka leswaku dumbu dzrezru i dzra ku hanya a misaveni kumbe a matilweni, hinkwezru hi nga gandzrela Yehovha ka tempele dzrake dzra moya.

MAGQEKE

15. I mani lweyi a a tizra a gqekeni dzra tabernakele?

15 Ndlela leyi Vayuda a va Gandzrela ha yone. A tabernakeleni a ku ni gqeke, ku nga mbangu lowu a wu pfulekile ni ku tlhela wu yakeliwa lihlampfu lani a vaprista a va kota ku hambela kone a mintizro yavu. A altari dzra kobre ledzri a ku hiseliwa ka dzrone magandzrelo a dzri kumeka ka gqeke ledzri, ku patsra ni basiya dzra kobre ledzri a dzri txheliwa mati akuva vaprista va kota ku tibasisa leswaku va yentxa ntizro wavu wa ku Xwenga. (Eks. 30:17-20; 40:6-8) A matempele lama gamiki mayakiwa hi ku famba ka nkama na wone a mani gqeke ledzri lava kalaka va nga li Vayuda a va ta kota ku gandzrela Yehovha ka dzrone.

16. I mani a tizraka ka gqeke dzra le handle nakone i mani a tizraka ka gqeke dzra le ndzreni, ka tempele dzra moya?

16 Ndlela leyi Vakriste va Gandzrela ha yone. Na va nga si ya matilweni akuva va ya tizra swanga vaprista lavakulu kun’we na Yesu, a ntlawa lowu saliki wa vatotiwa wu tizra hi ku dumbeka kola misaveni kumbe ka gqeke dzra le ndzreni ka tempele dzra moya. A basiya ledzrikulu dzra mati, ledzi a dzri kumeka ka gqeke dzra tempele i xidzrimuxo xa lisima ku Vakriste lava totiwiki, xa leswaku ku fana ni Vakriste hinkwavu, na vone va fanela ku tama va va lava basiki hi tlhelo dzra nyama ni hi tlhelo dzra moya. Kambe lava va “xitsrhungu lexikulu,” lava na vone va seketelaka vatotiwa, vone va mu gandzrela kwini Yehovha? Mupostola Yohane a vone xitsrhungu lexikulu na “xi yime mahlweni ka xiluvelo”. Ka tempele dzra xivizri leswo swi yimela a gqeke dzra le handle, lani “va mu yentxelaka ntizro wa ku Xwenga a tempeleni dzrake.” (Mpful. 7:9, 13-15) Na hine hi dzri nyika lisima ngopfu tovoko ledzri Yehovha a hi nyikiki dzrone dzra ku mu gandzrela ka tempele dzrake!

TOVOKO DZREZRU DZRA KU GANDZRELA YEHOVHA

17. He dzrini tovoko ledzri hi nga na dzrone nakone he swini switlhavelo leswi hi nga swi nyikaka Yehovha?

17 Namunhla, Vakriste hinkwavu va ni tovoko dzra ku nyikela switlhavelo ka Yehovha hi ku tizrisa nkama wavu, ntamu wavu ni leswi va nga na swone akuva va seketela hinkwaswu leswi a Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba wu nga le ku swi yentxeni. Hi lani mupostola Pawulo a hlayiki ha kone a byela Vakriste va Vaheberu, na hine hi “gandzrelo dzra xidzrumiso ka Xikwembu Nkulukumba, ku nga mazritu lama humaka a minon’wini yezru lawa hi ma humeselaka ku twalisa vito dzrake.” (Heb. 13:15) Hi kombisa leswaku hi dzri nyika lisima a tovoko ledzro loko hi gandzrela Yehovha hi hinkwaswu leswi hi nga na swone.

18. Hi ku ya hi Vaheberu 10:22-25, i yini leswi hi fanelaka ku swi yentxa nakone i yini leswi hi kalaka hi nga fanelanga hi swi yentxa?

18 Dondzra Vaheberu 10:22-25. Loko a ya wugan’wini ka papela ledzri a dzri tsraleliki Vaheberu, Pawulo a vulavule hi mintxhumu yinyingi leyi hine hi fanelaka ku yi yentxa akuva hi gandzrela Yehovha. Mintxhumu leyo yi patsra ku khongota ka Yehovha, ku zrezrela van’wana hi va byela hi ta dumbu dzrezru ni ku va kone mintlhanganwini akuva hi kutxana ni vamakwezru, “ngopfu ngopfu leswi siku dzra Yehovha dzri tsrhindzrekelaka.” Nakone ka buku dzra Mpfuletelo hi dondzra hi leswi a ntsrumi ya Yehovha yi swi hlayiki, yone yi te: “Gandzrelani Xikwembu Nkulukumba!” Yi phindhe mazrito lawa kabidzri ku kombisa leswaku i ya lisima ngopfu swinene! (Mpful. 19:10; 22:9) A hi swi djuli ku txhuka hi dzrivala leswi hi swi dondzriki mayelanu ni tempele ledzrikulu dzra moya, kun’we ni tovoko dzra ku hlawuleka ledzri hi nga na dzrone dzra ku gandzrela Xikwembu Nkulukumba.

LISIMU 88 Ni Tivise Tindlela Taku

a Yin’we ya tidondzro leti tlhakukiki ta Bibele i ya mayelanu ni tempele ledzrikulu dzra moya dzra Yehovha. Kambe i yini tempele? A xidondzro lexi, xi ta tlhamuxela wutsrhokotsrhoko bya buku dzra Vaheberu ledzri vulavulaka hi tempele ledzri. Ntsrhaku ka xidondzro lexi u ta ya u dzri nyika lisima tovoko ledzri u nga na dzrone dzra ku gandzrela Yehovha.

b Akuva u va ni muvono wa Buku hinkwadzru dzra Vaheberu, hlalela vhidiyu ledzri liki Nkantsrakanyu Wa Buku Dzra Vaheberu ka pajina dzrezru dzra jw.org

c Ka matsralwa ya Xigriki o va buku dzra Vaheberu ntsena ledzri hlayaka leswaku Yesu i Muprista Lwenkulu.

d Hi ku ya hi wudzrunguli bya kukazri, swi nga yentxeka a Israyele ku ve ni 84 wa vaprista lavakulu ku ya tlhasela loko ku hohlotiwa a tempele dzra le Yerusalema hi lembe dzra 70 N.Y.

e Akuva u twisisa ntxhumu wun’wana ni wun’wana lowu Muprista Lwenkulu a a wu yentxa hi siku dzra dzrivaleliwo, hlalela vhidiyu ledzri liki A Tenda ka pajina dzra jw.org

g Vona Bokisi ledzri liki: Ndlela Leyi Moya Wu Yi Paluxeke Ha Yona Nhlamuselo Ya Tempele Ya Moya ka Xihondzo xo Rindza xa 15 ka Julhu wa 2010, tluka 22.