1. ¿K’usi yakal chal li jun anjele, xchiʼuk k’u yelan skʼan xkiltik li k’usi chale?

 TI SKʼOPONUKOT junuk anjele, ¿mi ta van xachikintabe? Mi xanaʼe, avi kʼakʼale oy jun anjel yakal chkʼopoj «ta skotol lumetik, nitilulaletik, jeltos kʼopetik xchiʼuk ta skotol jteklumetik». ¿Kʼusi ta xal? «Xiʼtaik xchiʼuk albeik smukʼulal li Diose, […] ichʼik ta mukʼ li buchʼu la spas vinajel, balumil, nab xchiʼuk li nioʼetike» (Apok. 14:​6, 7). Jkotoltik skʼan xkichʼtik ta mukʼ li Jeovae, yuʼun jaʼ li melel Diose. Jaʼ yuʼun, xuʼ jtojtik ta vokol ti xuʼ xkichʼtik ta mukʼ li ta smukʼta templo ta mantale.

2. ¿Kʼusi skʼan xal li stemplo ta mantal Jeovae? (Kʼelo xtok li rekuadro « Li kʼusi maʼuk chalbe skʼoplale»).

² ¿Kʼusi jaʼ li templo ta mantale xchiʼuk bu jotukal ta Vivlia chalbe skʼoplal? Li templo ta mantale maʼuk batsʼi jpʼej na. Jaʼ skʼoplal li kʼusi xchapanoj Jeova sventa xichʼ ichʼel ta mukʼ kʼuchaʼal oy ta yoʼontone xchiʼuk jaʼ koliyal ti cham ta jtojolaltik Jesus sventa xpojvane. Li ta voʼnee, li jtakbol Pabloe laj to xchapbe lek smelolal ti kʼu yelan skʼan xkichʼtik ta mukʼ li Diose. Te ta jtatik li ta karta la stsʼibabe batel j-ebreoetik ti te nakalik ta Judeae. b

3, 4. ¿Kʼu yuʼun la svul yoʼonton ta stojolal j-ebreoetik li Pabloe, xchiʼuk kʼuxi la skoltaan?

³ Li Pabloe, ¿kʼu yuʼun la stsʼibabe batel karta li yajtsʼaklomtak Kristo ti te nakalik ta Judeae? Oy chib srasonal. Baʼyele, jaʼ sventa spatanbe yoʼonton, yuʼun jutuk mu skotoluk li j-ebreoetike jaʼ toʼox jech xchʼunojik kʼuchaʼal li judaetike. Jaʼ yuʼun, xuʼ van chlabanatik yuʼun li jnitvanejetik ta relijion taje. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li jchʼunolajeletike muʼyuk smukʼta temploik ti bu chichʼik ta mukʼ li Diose, mi jaʼuk skajleb matanal ti bu xuʼ xakʼik li milbil matanale  xchiʼuk chʼabal paleetik. Taje jaʼ van xuʼ xchibajik-o xchiʼuk xkʼunib xchʼunel yoʼontonik li yajtsʼaklomtak Kristoe (Ebr. 2:1; 3:​12, 14). Ta skoj taje, xuʼ van oy junantik la snop sutik li ta srelijion judaetike.

⁴ Xchibal, li Pabloe laj yalbe j-ebreoetik ti muʼyuk yakal chakʼ yipalik ta yaʼibel smelolal li kʼusitik achʼike o li kʼusitik vokolik ta aʼibel smelolale, li tsatsal veʼliletik ti te ta jtatik ta Skʼop Diose (Ebr. 5:​11-14). Yuʼun junantike jaʼ yakal to tspasik li kʼusi chal Smantal Moisese. Pe li Pabloe laj yalbe smelolal ti milbil matanaletik chakʼik jech kʼuchaʼal chal li Smantal Moisese, mu xchʼaybatik-o ta j-echʼel li smulike. Jaʼ yuʼun, muʼyuk xa sbalil kom li mantal taje. Ta tsʼakale, li Pabloe laj yalbe li kʼusitik mas tsotsik skʼoplal skʼan xaʼibeik smelolale. La svulesanbe ta sjol ti koliyal li matanal laj yakʼ Jesuse, oy spatobil yoʼontonik. Taje jaʼ chkoltaatik-o sventa xnopajik ta stojolal li Diose (Ebr. 7:​18, 19).

5. ¿Kʼusi ti skʼan xkaʼibetik smelolale, xchiʼuk kʼu yuʼun?

⁵ Li Pabloe laj yalbe yermanotak ti jaʼ mas lek ti kʼu xa yelan chichʼik ta mukʼ li Jeovae ti jaʼ mu jechuk kʼuchaʼal ta voʼnee. Laj yal ti kʼu yelan chichʼik ta mukʼ Dios li judaetike jaʼ noʼox «snakʼobal [o skʼelobil] li kʼusi chtale». Xi to laj yale: «Pe jaʼ yuʼun Kristo li kʼusi melele» (Kol. 2:17). Yuʼun kʼalal oy kʼusi chkilbetik snakʼobale mu xkiltik lek kʼusi jaʼ. Ti kʼu yelan laj yichʼik ta mukʼ Dios li judaetik ta voʼnee, jaʼ noʼox snakʼobal li kʼusi chtal ta tsʼakale. Tsots skʼoplal ti xkaʼibetik smelolal ti kʼu yelan skʼan xkichʼtik ta mukʼ li Jeovae, jaʼ xkaltik, li templo ta mantale. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun xuʼ jtatik-o perton yuʼun li jmultike xchiʼuk xuʼ xkichʼtik ta mukʼ Dios kʼuchaʼal tskʼane. Avie, jkoʼoltajestik li «snakʼobal» (ti kʼu toʼox yelan chichʼik ta mukʼ Dios li judaetike) xchiʼuk li «kʼusi melel» (ti kʼu yelan chichʼik ta mukʼ Dios li yajtsʼaklomtak Kristoe). Sventa xkaʼibetik smelolale, jkʼeltik kʼusi chal li karta sventa j-ebreoetike. Vaʼun, te chkaʼibetik smelolal kʼusi jaʼ li templo ta mantale xchiʼuk kʼuxi te tsʼakal jkʼoplaltik ek.

6. ¿K’u yelan la stunesik li axibalnae?

⁶ Li snakʼobale. Sventa xchapbe skʼoplal templo ta mantal li Pabloe, jaʼ la stunes li axibalna la spas Moises ta sjabilal 1512  kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse (kʼelo li rekuadro «Li snakʼobal xchiʼuk li kʼusi melele»). Li axibalna ti karpana sventa tsobobbail sbi xtoke jaʼ te laj yichʼik ta mukʼ Dios li j-israeletike xchiʼuk te laj yakʼik milbil matanal (Eks. 29:​43-46). Chkuchik batel kʼalal tsjel yavilik li ta takixokol balumile (Eks. 25:​8, 9; Num. 9:22). Te van 500 jabil la stunesik jaʼ to laj yiktaik kʼalal meltsaj li templo ta Jerusalene. Li axibalnae jaʼ noʼox jun senyail ti oy kʼusi lek chtal ta tsʼakale.

7. ¿Bakʼin vul ta lokʼel li templo ta mantale?

⁷ Li kʼusi melele. Li axibalnae jaʼ «snakʼobal li kʼusitik oy ta vinajele» xchiʼuk jaʼ skʼan xal li smukʼta templo Jeovae. Xi laj yal li Pabloe: «Li karpana [o axibalna] taje jaʼ noʼox senyail sventa li jkʼakʼaliltike» (Ebr. 8:5; 9:9). Kʼalal la stsʼibabe batel j-ebreoetik taje, oy xa ox li templo ta mantale, yuʼun jaʼo vul ta lokʼel li ta sjabilal 29 kʼalal talem xa ox li Jesuse. Li jabil taje jaʼo laj yichʼ voʼ li Jesuse, laj yichʼ tʼujel ta chʼul espiritu xchiʼuk lik tunuk kʼuchaʼal «mero lekil bankilal pale» li ta templo ta mantale (Ebr. 4:14; Ech. 10:​37, 38). c

8, 9. Jech kʼuchaʼal chal ta Ebreos 7:​23-27, ¿kʼusi mu xkoʼolajik-o li buchʼutik tunik ta mero bankilal pale ta Israel xchiʼuk li «mero lekil bankilal pale» Jesukristoe?

⁸ Li snakʼobale. Li mero bankilal palee jaʼ chkʼopoj ta stojolal jteklum kʼalal oy kʼusi tskʼanbeik li Diose. Li Aarone jaʼ li baʼyel mero bankilal pale ta Israel ti jaʼ laj yichʼ tʼujel yuʼun Jeova kʼalal laj yichʼ akʼbel ta skʼob Dios li axibalnae. Pe xi la xchapbe skʼoplal li Pabloe: «Ep buchʼutik ochik ta paleal kʼuchaʼal kʼexoliletik, yuʼun mu xa xuʼ spas batel yabtelik ta paleal ta skoj ti chamike» (kʼelo Ebreos 7:​23-27). d Jech xtok, ta skoj ti jpasmuliletik li mero bankilal paleetike, skʼan xakʼik milbil matanaletik ta skoj li smulik eke. Taje jaʼ li kʼusi jelelik-o li mero bankilal pale ta Israel xchiʼuk li «mero lekil bankilal pale» Jesukristoe.

⁹ Li kʼusi melele. Li mero Bankilal Pale kuʼuntik ti jaʼ li Jesukristoe «te chtun […] li ta melel karpana ti jaʼ la svaʼan Jeovae, ti maʼuk la svaʼan li krixchanoetike» (Ebr. 8:​1, 2). Li Pabloe laj yal ti «chʼabal buchʼu chkʼextaat ta paleal ta skoj ti kuxul-o sbatel [osil]» li Jesuse. Jech xtok, laj yal ti muʼyuk xchopolile ti jelel kʼuchaʼal li jpasmuliletike. Yuʼun li mero bankilal paleetik ta Israele jpasmuliletik, pe li Jesuse mu persauk xakʼ milbil matanal jujun kʼakʼal ta skoj ti chʼabal smule. Avie jaʼ xa kalbetik skʼoplal li skajleb matanal xchiʼuk li milbil matanaletike.

10. ¿Kʼusi skʼelobil li milbil matanal chichʼ akʼel li ta skajleb matanal ta kovree?

¹⁰ Li snakʼobale. Li ta yochebal axibalnae te oy li skajleb matanal ta kovre ti jaʼ te chchikʼik li chonbolometik sventa xakʼbeik ta matanal li Jeovae (Eks. 27:​1, 2; 40:29). Pe li milbil matanaletik taje mu xchʼaybat-o ta j-echʼel smulik li j-israeletike (Ebr. 10:​1-4). Li milbil matanaletik laj yakʼik ta axibalnae, jaʼ skʼelobil li matanal chichʼ akʼel ti chtupʼbat-o smulik ta j-echʼel li krixchanoetike.

11. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta matanal xkuxlejal li Jesuse? (Ebreos 10:​5-7, 10).

 ¹¹ Li kʼusi melele. Li Jesuse snaʼoj ti takat tal ta balumil yuʼun Jeova sventa xtal yakʼ xkuxlejal ta stojolal li krixchanoetike (Mat. 20:28). Jaʼ yuʼun, kʼalal laj yichʼ voʼ li Jesuse, jaʼ te lik spas li kʼusi tskʼan yoʼonton li Jeovae (Juan 6:38; Gal. 1:4). Taje xkoʼolaj kʼuchaʼal laj yakʼ ta skajleb matanal li xkuxlejale. Li skajleb matanal taje jaʼ skʼelobil «li kʼusi tskʼan yoʼonton» Diose, yuʼun li kʼusi oy ta yoʼontone jaʼ ti xakʼ xkuxlejal ta stojolal krixchanoetik li Xnichʼone. Li Jesuse ta «jun noʼox velta ta j-echʼel» laj yakʼ xkuxlejal sventa stupʼbe smul li buchʼutik chakʼ xchʼunel yoʼonton ta stojolale (kʼelo Ebreos 10:​5-7, 10). Avie jaʼ xa kalbetik skʼoplal li yut axibalnae xchiʼuk li kʼusitik te oye.

12. ¿Buchʼu xuʼ x-och li ta Chʼul Kuarto xchiʼuk li ta Batsʼi Lekil Chʼul Kuartoe?

¹² Li snakʼobale. Li yut axibalna xchiʼuk li temploetik laj yichʼ vaʼanel ta tsʼakal ta Jerusalene, koʼoltik yelan. Li «Chʼul Kuarto» xchiʼuk li «Batsʼi Lekil Chʼul [Kuartoe]» chʼakal ta jlik kortina (Ebr. 9:​2-5; Eks. 26:​31-33). Li ta Chʼul Kuartoe te oy li kandelero pasbil ta oroe, te oy skajleb matanal sventa xchikʼobil pom xchiʼuk jkot mexa sventa li pan ti chichʼ akʼel kʼuchaʼal matanale. Jaʼ noʼox xuʼ x-ochik ta Chʼul Kuarto li paleetik sventa spasik li chʼul abtelal tee (Num. 3:​3, 7, 10). Li ta Batsʼi Lekil Chʼul Kuartoe te oy li «xkaxail strato» Jeova ti pasbil ta oroe xchiʼuk ti jaʼ skʼan  xal ti te oy li Jeovae (Eks. 25:​21, 22). Li buchʼu noʼox xuʼ xjelav li ta kortina sventa x-och batel li ta Batsʼi Lekil Chʼul Kuartoe jaʼ noʼox li mero bankilal palee. Li ta Skʼakʼalil Stael Pertone chichʼbe ochel xchʼichʼel li chonbolometik sventa sta perton li stuke xchiʼuk li jteklume, taje jun velta ta jabil chichʼ pasel (Lev. 16:​2, 17). Ta mas tsʼakale, li Jeovae la stunes li xchʼul espiritu sventa xalbe smelolal li kʼusi skʼan xal li kʼusitik te oy ta axibalnae (Ebr. 9:​6-8). e  

13. ¿Kʼusi smelolal li Chʼul Kuarto xchiʼuk li Batsʼi Lekil Chʼul Kuartoe?

¹³ Li kʼusi melele. Li 144 mil ti yichʼojik tʼujel ta chʼul espiritue lek xil sbaik xchiʼuk li Jeovae. Li jtsop krixchanoetik taje koʼol chtunik ta paleal xchiʼuk li Jesus ta vinajele (Apok. 1:6; 14:1). Avi ti liʼ to oyik ta balumile laj yichʼik tʼujel ta xchʼul espiritu Dios xchiʼuk chkʼotik kʼuchaʼal xnichʼnabtak. Li Chʼul Kuartoe jaʼ smelolal ti lek tajek xil sbaik xchiʼuk li Diose (Rom. 8:​15-17). Li Batsʼi Lekil Chʼul Kuartoe jaʼ smelolal vinajel ti jaʼ te nakal li Jeovae. Li kortina ti jaʼ xchʼakoj li Chʼul Kuartoe xchiʼuk li Batsʼi Lekil Chʼul Kuartoe jaʼ skʼan xal li sbekʼtal Jesuse. Li sbekʼtale jaʼ toʼox chmakat-o sventa mu xbat ta vinajel sventa x-och li ta mero lekil Bankilal Pale li ta templo ta mantale. Kʼalal laj yakʼ ta matanal sbekʼtal li Jesuse, xuʼ xa ox xmuyik ta vinajel li buchʼutik tʼujbilik ta chʼul espiritue. Sventa staik li matanal taje, li buchʼutik tʼujbilike mu stakʼ xmuyik xchiʼuk li sbekʼtal stakopalike (Ebr. 10:​19, 20; 1 Kor. 15:50). Kʼalal chaʼkuxiem xa ox li Jesuse, och li ta Batsʼi Lekil Chʼul Kuarto ta mantale. Ta mas tsʼakale, te ch-ochik skotol li buchʼutik yichʼojik tʼujele.

14. Jech kʼuchaʼal chal Ebreos 9:​12, 24-26, ¿kʼu yuʼun stuk noʼox jech li stemplo ta mantal Jeovae?

¹⁴ Ti kʼu yuʼun stuk noʼox jech ti kʼu yelan chichʼ ichʼel ta mukʼ li Jeovae jaʼ ta skoj ti la spojutik xchiʼuk ti te chtun ta paleal li Jesukristoe. Li Batsʼi Lekil Chʼul Kuarto ta Israel ti spasoj noʼox krixchanoetike jaʼ noʼox xuʼ x-och li mero bankilal pale sventa x-och yakʼ li xchʼichʼel chonbolometike. Pe li Jesuse och batel ti bu toj echʼ xa noʼox chʼule, jaʼ xkaltik, och batel ta vinajel ti jaʼ te oy li Jeovae. Te laj yakʼ li stukʼil kuxlejal «sventa slajesbe skʼoplal li [mulile]» (kʼelo Ebreos 9:​12, 24-26). Li matanal laj yakʼ ti mu kʼusi xkoʼolaj-oe jaʼ chchʼay ta j-echʼel li jmultike. Mu ventauk ti bu chijkuxiutike, mi liʼ ta balumil o ta vinajel, xuʼ me xkichʼtik ta mukʼ Jeova ti kʼu yelan tskʼane.

15. ¿Buchʼu te ch-abtejik li ta yamakʼil axibalnae?

¹⁵ Li snakʼobale. Li ta axibalnae lek jamal xchiʼuk lek joybil ti jaʼ te chtunik li paleetike. Li ta amakʼe te oy li mukʼta skajleb matanal ta kovre ti jaʼ te chchikʼik li matanaletike. Te oy xtok li perol ta kovre ti jaʼ sventa spok yok skʼobik li paleetik ti tspasik chʼul abtelale (Eks. 30:​17-20; 40:​6-8). Li ta temploetik laj yichʼ pasel ta tsʼakale, la spasik jun mukʼta amakʼ ek sventa te xichʼik ta mukʼ Jeova li buchʼutik muʼyuk chtunik ta paleale.

16. ¿Buchʼutik te chtun li ta yamakʼiltak templo ta mantale?

¹⁶ Li kʼusi melele. Avi ti liʼ to oyik ta balumil li buchʼutik tʼujbilike liʼ to yakal chtunik ta bikʼit yamakʼil templo xkaltike. Li voʼ ti te oy ta mukʼta perol ti te oy ta axibalna xchiʼuk li ta temploe tsvulesbat  ta sjolik xchiʼuk tsvules ta joltik ek ti tsots skʼoplal ti sakotikuk ta mantal xchiʼuk ti lekuk jtalelaltike. ¿Bu chichʼik ta mukʼ Jeova li epal krixchanoetik ti ta sjunul yoʼonton yakal tskoltaik li buchʼutik tʼujbilike? Li jtakbol Juane laj yil ti «te vaʼajtik ta yeloval li chotlebal sventa [ajvalil]» xchiʼuk ti «te tspasik chʼul abtelal ta kʼakʼal [akʼobale]». Li epal krixchanoetike jaʼ jech tspasik li ta balumile, jaʼ xkaltik, li ta mukʼta amakʼ li ta templo ta mantale (Apok. 7:​9, 13-15). ¡Jaʼ jun mukʼta matanal jtaojtik jkotoltik ti xuʼ xkichʼtik ta mukʼ Jeova li ta stemplo ta mantale!

17. ¿Kʼusitik matanal xuʼ xkakʼbetik li Jeovae?

¹⁷ Jkotoltik xuʼ xkakʼbetik matanal li Jeovae. ¿Kʼuxi xuʼ jpastik? Jaʼ ti jtunes jkʼakʼaltik, kipaltik xchiʼuk li kʼusitik oy kuʼuntik sventa xijtun ta stojolale. Taje jaʼ jech albatik yuʼun Pablo li j-ebreoetike, yuʼun xi albatike: «Jech-o me kakʼtik milbil matanaletik ti jaʼ skʼupil kʼoptael li Diose, jaʼ xkaltik, jaʼ li kʼusi chlokʼ ta ketik ti jamal chalbe skʼoplal ta stojolal krixchanoetik li sbie» (Ebr. 13:15). Mi ta sjunul koʼontontik chijtun ta stojolal li Jeovae, jaʼ me jech chkakʼtik ta ilel ti ep sbalil chkiltik ti xuʼ xkichʼtik ta mukʼe.

18. Jech kʼuchaʼal chal Ebreos 10:​22-25, ¿kʼusi ti mu stakʼ xkiktatik spasele, xchiʼuk kʼusi skʼan teuk-o ta joltik?

¹⁸ (Kʼelo Ebreos 10:​22-25). Li ta stsutsebaltik xa karta la stakbe batel li j-ebreoetik li Pabloe laj yal jaytosuk li kʼusitik skʼan jechuk-o jpastik sventa xkichʼtik ta mukʼ li Jeovae. Jech kʼuchaʼal ti jpastik orasione, ti xkalbetik yantik li spatobil koʼontontike, ti jtsob jbatike xchiʼuk ti jpatbe jba koʼontontik ta jujuntale. Mas to skʼan jech jpastik ta skoj ti chnopaj xa talel li skʼakʼalil Jeovae. Li ta slajebaltik kapitulo li ta Apokalipsise, xi chal li yaj-anjel Jeovae: «¡Jaʼ ichʼo ta mukʼ li Diose!». Chib to velta jech laj yal sventa xakʼ ta aʼiel ti toj tsots skʼoplale (Apok. 19:10; 22:9). Teuk me ta joltik li kʼusitik tsotsik skʼoplal la jchantik ta sventa li smukʼta templo Jeovae xchiʼuk ti jaʼ jun mukʼta matanal ti chkichʼtik ta mukʼe.