Pho kpẹ obo revun rọyen

Pho kpẹ ẹrhuẹrẹhọ robo rehẹ evun rọyen

UYONO 45

Vwẹ Ẹro Ọghanghanre Vwo ni Uphẹn rẹ wọ Vwọ Ga Vwẹ Uwevwin rẹ Ẹga ri Jihova re jẹ Ẹro Erhiemrẹ Na

Vwẹ Ẹro Ọghanghanre Vwo ni Uphẹn rẹ wọ Vwọ Ga Vwẹ Uwevwin rẹ Ẹga ri Jihova re jẹ Ẹro Erhiemrẹ Na

“Vwẹ ẹga kẹ Ohwo rọ ma odjuvwu na kugbe akpọ na.”​—ẸVW 14:7.

UNE 93 Bruphiyọ Emẹvwa rẹ Avwanre

ỌDJẸKOKO a

1. Die yen amakashe ọvo ta, kẹ die yen obo rọ tare na mudiaphiyọ kẹ avwanre?

 Ọ DA dianẹ amakashe ọvo ta ota kẹ wẹ, wọ cha kerhọ kẹ obo rọ ta? Nonẹna, o vwo amakashe ọvo rọ ta ota kẹ “kẹgborho kẹgborho kugbe uvwiẹ kugbe ẹrẹnvwe kugbe ihwo.” Die yen ọ ta? “Djoshọ rẹ Ọghẹnẹ wọ vwẹ urinrin kẹ . . . Vwẹ ẹga kẹ Ohwo rọ ma odjuvwu na kugbe akpọ na.” (Ẹvw 14:​6, 7) Jihova yen Ọghẹnẹ rẹ uyota vuọvo ro fori nẹ ihwo eje vwẹ ẹga kẹ. Mavọ yen ọ vwẹrhoma te ri Jihova vwọ kẹ avwanre uphẹn ọghanghanre ra vwọ vwẹ ẹga kẹ vwẹ uwevwin rẹ ẹga rode rọyen na!

2. Die yen uwevwin rẹ ẹga ri Jihova na re jẹ ẹro erhiemrẹ na? (Ni ekpeti na “ Obo Ro Jẹ Dia.”)

2 Die yen uwevwin rẹ ẹga na, kẹ tivọ yen a da sa mrẹ evuẹ ri djisẹ rọyen fiotọ? Uwevwin rẹ ẹga na dia uwevwin ghevweghe re rhiẹromrẹ-ẹ. Ọyen ọrhuẹrẹphiyotọ ri Jihova ra vwọ vwẹ ẹga kẹ vwẹ idjerhe ro rhiabọreyọ womarẹ izobo rẹ ọtanhirhe ri Jesu na. Ọyinkọn Pọl nabọ dje ọrhuẹrẹphiyotọ nana fiotọ vwẹ ileta ro si rhe Inenikristi ri Hibru rẹ ẹgbukpe ujorin rẹsosuọ re dia Judia. b

3-4. Die yen ọdavwẹ ri Pọl kpahen Inenikristi ri Hibru rehẹ Judia, kẹ ukẹcha vọ yen ọ vwọ kẹ ayen?

3 Diesorọ Pọl vwo si ileta rhe Inenikristi ri Hibru re dia Judia? Ọ sa dianẹ erọnvwọn ivẹ kiriguo yen sorọ. Ọrẹsosuọ, o vwo phiuduphiyọ ayen awọ. Ẹga rẹ ihwo ri Ju yen a da yọnrọn buebun rayen ghwanre. Ọ sa dianẹ ilori rẹ ẹga rayen ri jovwo na vwẹ ayen jehwẹ nẹ ayen rhe dia Inenikristi re. Diesoro? Inenikristi na vwo uwevwin ra bọnre rẹ ayen da ga ẹga-a. Ayen ji vwo agbada re de ze izobo kẹ Ọghẹnẹ yẹrẹ irherẹn ri ze izobo kẹ aye-en. Ọnana sa nẹrhẹ ofu dje idibo na, je nẹrhẹ esegbuyota rayen shekpotọ. (Hib 2:1; 3:​12, 14) Ọ sa dianẹ evo rayen vwo ẹwẹn rẹ ayen vwo rhivwin kpo ẹga ri Ju rẹ ayen hepha jovwo na.

4 Ọrivẹ, Pọl vuẹ Inenikristi ri Hibru nẹ ayen nama davwẹngba rẹ ayen vwo vwo ẹruọ kpokpọ yẹrẹ iyono ikokodo re dia ‘emu ọgangan’ rehẹ Ota rẹ Ọghẹnẹ-ẹ. (Hib 5:​11-14) Vwọrẹ uyota, evo rayen ji nene Urhi ri Mosis na. Pọl nabọ djefiotọ kẹ ayen nẹ izobo rẹ Urhi ri Mosis na che se si umwemwu no karekare-e. Fikirẹ ọnana, a da “kpairoro vrẹ” Urhi na. Ọtiọyena Pọl de yono ayen iyota ikokodo evo. Pọl karophiyọ Inenikristi na vwọ kpahen izobo rẹ ọtanhirhe ri Jesu na nẹ, ọyen “iphiẹrophiyọ ro yovwin vrẹ” ọ rẹ Urhi ri Mosis, rọ sa cha ayen uko vwo “sikẹrẹ” Ọghẹnẹ.​—Hib 7:​18, 19.

5. Die yen ofori nẹ e vwo ẹruọ rọyen vwẹ ọbe ri Hibru, kẹ diesorọ?

5 Pọl nabọ djefiotọ kẹ iniọvo ri Hibru oboresorọ ẹga rẹ Inenikristi vwo yovwin vrẹ ọ ri jovwo shesheri. Oborẹ ihwo ri Ju ga ẹga wan, ọyen “uhoho rẹ obo re cha vwẹ obaro, ẹkẹvuọvo ayen rugba vwevunrẹ Kristi.” (Kọl 2:17) Uhoho djisẹ rẹ obo erọnvwọn hepha, ọ dia orọnvwọn na dẹ-ẹn. Ọtiọyen yen ẹga rẹ ihwo ri Ju rẹ ọke awanre je dia uhoho rẹ obo re cha vwẹ obaro. Ofori nẹ e vwo ẹruọ rẹ ọrhuẹrẹphiyotọ ri Jihova vwo mu, ọ sa vwọ vwẹ imwemwu rẹ avwanre vwo ghovwo avwanre ji rhiabọreyọ ẹga ra vwọ kẹ. E ja vwẹ “uhoho” na (ẹga rẹ ihwo ri Ju rẹ awanre) vwọ vwanvwe “orugba” na (ẹga rẹ Inenikristi) kirobo re djisẹ rọyen vwẹ ọbe ri Hibru. Ọtiọyena ke se vwo ẹruọ rẹ oborẹ uwevwin rẹ ẹga na mudiaphiyọ kugbe obo ro vwo churobọ si avwanre.

ITABANAKO NA

6. Mavọ yen a reyọ itabanako na vwo ruiruo wan?

6 Ẹga ri Ju rẹ awanre. Pọl mu ota rọyen kpahen itabanako ri Mosis vwo vi vwẹ 1512 B.C.E. (Ni ekpeti na “Ẹga rẹ ihwo ri Ju rẹ awanre​—Ẹga rẹ Inenikristi.”) Itabanako na pha kerẹ utughẹ rẹ ihwo rẹ Izrẹl muẹ nene oma ọke rẹ ayen de nẹ asan kpo asan. Ayen reyerọ vwo ruiruo ikpe ri joma te 500, tavwen ayen ke rhe bọn uwevwin rẹ ẹga na vwẹ Jerusalẹm. (Ey 25:​8, 9; Uk. 9:22) “Utughẹ ra da vwa oma na” ọyen asan rẹ ayen da vwoma ga Ọghẹnẹ ji ze izobo kẹ. (Ey 29:​43-46) Ẹkẹvuọvo, itabanako na jẹ uhoho rẹ obo ri yovwirin rọ cha vwẹ obaro, rẹ Inenikristi rhẹro rọyen.

7. Ọke vọ yen uwevwin rẹ ẹga re jẹ ẹro erhiemrẹ na vwọ tonphiyọ?

7 Ẹga rẹ Inenikristi. Itabanako rẹ awanre na ọyen “uhoho rẹ erọnvwọn rehẹ obodjuvwu,” ro dje oborẹ uwevwin rẹ ẹga ri Jihova na cha dia. Pọl tare nẹ “Utughẹ [yẹrẹ, itabanako] nana ọyen udje rẹ obo re herọ asaọkiephana.” (Hib 8:5; 9:9) Ọtiọyena, vwẹ ọke ro vwo si rhe ihwo ri Hibru, jẹ uwevwin rẹ ẹga re jẹ ẹro erhiemrẹ na herọ re. Ọ tonphiyọ vwẹ 29 C.E. Ukpe yena yen Jesu bromaphiyame, ọyen a vwọ vwẹ ẹwẹn ọfuanfon jẹreyọ, ọyen ọ je vwọ ton ẹga phiyọ kerẹ “orherẹn rode” ri Jihova vwẹ uwevwin rẹ ẹga re jẹ ẹro erhiemrẹ na. c​—Hib 4:14; Iru 10:​37, 38.

ORHERẸN RODE NA

8-9. Vwo nene obo rehẹ Hibru 7:​23-27, ofẹnẹ rode vọ yehẹ uvwre rẹ irherẹn ride rẹ ihwo rẹ Izrẹl vẹ Orherẹn Rode, Jesu Kristi?

8 Ẹga ri Ju rẹ awanre. Orherẹn rode na vwo uturhi ro vwo ze izobo rẹ ihwo rẹ Izrẹl vwọ kẹ Ọghẹnẹ. Erọn yen orherẹn rode rẹsosuọ ri Jihova vwo mu ọke ra vwọ reyọ itabanako na vwọ kpahotọ. Ẹkẹvuọvo kirobo ri Pọl djere, “ihwo buebun da rhe dia irherẹn okpokpahọn kidie ughwu jẹ ayen sa dia ọtiọyen rhirin rhiri-in.” d (Se Hibru 7:​23-27.) Vwọba, kidie nẹ ayen ihwo ri jẹgba, irherẹn ride na ji ze izobo fikirẹ imwemwu rayen. Ọnana yen ofẹnẹ rode rọ herọ vwẹ uvwre rẹ irherẹn ride rẹ ihwo rẹ Izrẹl vẹ Orherẹn Rode na, Jesu Kristi.

9 Ẹga rẹ Inenikristi. Orherẹn Rode rẹ avwanre, Jesu Kristi ọyen “odibo . . . utughẹ rẹ uyota na, ri Jihova vwo vi, ọ dia ohworakpọ-ọ.” (Hib 8:​1, 2) Pọl djere fiotọ nẹ kidie nẹ Jesu “herọ bẹdi bẹdẹ na, o rhe vwo ohwo vuọvo rọ cha reyọ ẹdia rọyen kerẹ orherẹ-ẹn.” Pọl je vwọba nẹ Jesu ọyen ohwo ro “vwo ẹgua-a, rọ fẹnẹ irumwemwu,” nẹ vwọ fẹnẹ irherẹn ride rẹ ihwo rẹ Izrẹl , ‘ofori ro vwo ze izobo kẹdi kẹdẹ fikirẹ imwemwu robọ rọye-en.’ Enẹna, e ja ta ota kpahen ofẹnẹ rọhẹ uvwre rẹ egbada na kugbe izobo rẹ ẹga ri Ju rẹ awanre vẹ ẹga rẹ Inenikristi.

EGBADA NA KUGBE IZOBO NA

10. Die yen izobo re ze vwẹ enu rẹ agbada ra vwẹ ẹrovwo ru na rionbọ ra?

10 Ẹga ri Ju rẹ awanre. Agbada ra vwẹ ẹrovwo ru re de ze izobo rẹ eranvwe kẹ Jihova hẹ otafe rẹ anurhoro ra wan rua itabanako na. (Ey 27:​1, 2; 40:29) Ẹkẹvuọvo, izobo rẹ eranvwe na che se phoro umwemwu rẹ ihwo na no karekare-e. (Hib 10:​1-4) Izobo rẹ eranvwe re ze ọkieje vwẹ itabanako na rionbọ kpo izobo ọvo ro che phoro imwemwu rẹ ihworakpọ no karekare.

11. Agbada vọ yen Jesu da vwẹ oma rọyen kpahotọ vwo ze izobo? (Hibru 10:​5-7, 10)

11 Ẹga rẹ Inenikristi. Jesu riẹnre nẹ Jihova ji ọyen rhe rọ vwọ vwẹ arhọ rọyen kpahotọ vwo ze izobo rẹ ọtanhirhe vwọ kẹ ihworakpọ. (Mt 20:28) Ọtiọyena, Jesu vwo bromaphiyame nu, ọ da vwẹ oma rọyen kpahotọ ro vwo ru ọhọre ri Jihova. (Jọ 6:38; Ga 1:4) Jesu vwẹ oma rọyen kpahotọ vwẹ agbada rẹ udje na ro mudiaphiyọ “ọhọre” rẹ Ọghẹnẹ rẹ Ọmọ rọyen vwọ vwẹ arhọ rọyen ọgbagba na vwo ze kẹ ihworakpọ. Jesu vwẹ arhọ rọyen kpahotọ “ẹsiẹvo goi” ro vwo phoro imwemwu rẹ ihworakpọ no karekare, kọyen imwemwu ri kohwo kohwo ro vwo esegbuyota kpahen Kristi. (Se Hibru 10:​5-7, 10.) Enẹna, e gbe ja fuẹrẹn oborẹ erọnvwọn ra vwọ rhuẹrẹ obevun rẹ itabanako na mudiaphiyọ.

ASAN ỌFUANFON NA KUGBE ASAN RỌ MA FON NA

12. Ono yen sa ro ivun rehẹ itabanako na?

12 Ẹga ri Ju rẹ awanre. E ru obevun rẹ uwevwin rẹ ẹga ra bọnre vwẹ Jerusalẹm họhọ oborẹ obevun rẹ itabanako na hepha. Ivun ivẹ yehẹ obevun rẹ itabanako na​—“Asan Ọfuanfon na” kugbe “Asan rọ Ma Fon na”​—ra reyọ ikọtini vwo phi ohẹriẹ phiyọ. (Hib 9:​2-5; Ey 26:​31-33) Ogburhukpẹ rẹ oro na, agbada ra da torhẹ isẹnsi kugbe imẹje rẹ ikara hẹ evunrẹ Asan Ọfuanfon na. “Irherẹn” na ọvo yen vwo uphẹn re vwọ ro Asan Ọfuanfon na re ze izobo. (Uk 3:​3, 7, 10) Ekpeti rẹ ọphọ rẹ oro na yehẹ Asan rọ Ma Fon na ro mudiaphiyọ nẹ Jihova hẹ etiyin. (Ey 25:​21, 22) Orherẹn rode na ọvo yen vwo uphẹn rọ vwọ wanvrẹ ikọtini na, vwọ ro Asan rọ Ma Fon na vwẹ Ẹdẹ rẹ Arhuẹrẹ re ruẹ obọvo ẹgbukpe. (Li 16:​2, 17) Kukpe kukpe yen o muẹ ọbara rẹ eranvwe ruọ ro che vwo ze izobo rẹ imwemwu rọyen vẹ ọ rẹ ẹgborho na eje. Ukuotọ rọyen, Jihova da wan oma rẹ ẹwẹn ọfuanfon rọyen vwo dje oborẹ ẹbẹre sansan rẹ itabanako na mudiaphiyọ fiotọ.​—Hib 9:​6-8. e

13. Die yen Asan Ọfuanfon kugbe Asan rọ Ma Fon na mudiaphiyọ vwẹ ẹga rẹ Inenikristi?

13 Ẹga rẹ Inenikristi. A vwẹ ẹwẹn ọfuanfon jẹ idibo ri Jesu evo reyọ, ayen riavwerhen rẹ oyerinkugbe roghẹresan vẹ Jihova. Ayen ihwo 144,000 ri che nene Jesu ga kerẹ irherẹn vwẹ odjuvwu. (Ẹvw 1:6; 14:1) Asan Ọfuanfon vwẹ itabanako na mudiaphiyọ ẹdia rẹ ayen hepha kerẹ ihwo ra vwẹ ẹwẹn ọfuanfon jẹreyọ vwẹ otọrakpọ na. (Ro 8:​15-17) Asan rọ Ma Fon vwẹ itabanako na mudiaphiyọ odjuvwu ri Jihova dia. “Ikọtini” rọ hẹriẹ Asan Ọfuanfon na vwo nẹ Asan rọ Ma Fon na mudiaphiyọ ugboma ri Jesu rọ dia oshegberudion rọ nẹrhẹ o jẹ odjuvwu ẹruọ kerẹ Orherẹn Rode rẹ uwevwin rẹ ẹga re jẹ ẹro erhiemrẹ na. Jesu vwọ vwẹ oma rọyen kpahotọ vwo ze izobo kẹ ihworakpọ, o de rhie idjerhe phiyọ rẹ Inenikristi ra jẹreyọ eje se vwo kpo odjuvwu. Ayen ji che gbobọnyẹ ugboma rayen na tavwen osa rayen vwẹ odjuvwu ki se te ayen obọ. (Hib 10:​19, 20; 1Kọ 15:50) Jesu vwo vrẹn nushi nu, ọ da ro Asan rọ Ma Fon vwẹ uwevwin rẹ ẹga re jẹ ẹro erhiemrẹ na, rọ dia asan rẹ ihwo ra jẹreyọ na eje da cha vwomaba.

14. Vwo nene obo rehẹ Hibru 9:​12, 24-26, die yen nẹrhẹ ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ uwevwin rẹ ẹga ri Jihova re jẹ ẹro erhiemrẹ na dia ọ ro me yovwin?

14 Avwanre sa mrẹ gbonozẹ enẹna nẹ ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ ẹga rẹ uyota ri Jihova ruru womarẹ izobo rẹ ọtanhirhe na kugbe ẹdia ri Jesu Kristi hepha kerẹ orherẹn, yovwin vrẹ Ẹga ri Ju rẹ awanre. Ọbara rẹ eranvwe yen orherẹn rode rẹ ihwo rẹ Izrẹl muẹ rua Asan rọ Ma Fon rẹ ohworakpọ ruru re vwo ze izobo, ẹkẹvuọvo Jesu ro “odjuvwu komobọ,” rọ dia asan rọ ma fon, ra vwomaphia kẹ Jihova. Etiyin ọ da vwẹ ọghanrovwẹ rẹ arhọ ọgbagba rọyen vwọ kpahotọ fikirẹ avwanre “rere o vwo si umwemwu no womarẹ izobo rọ vwẹ oma rọyen ze.” (Se Hibru 9:​12, 24-26.) Izobo ri Jesu yen izobo rọ rho kparobọ ro phoro imwemwu eje no karekare. Kirobo rẹ avwanre che yono enẹna, owenẹ iphiẹrophiyọ rẹ avwanre ọ ra vwọ dia odjuvwu yẹrẹ otọrakpọ na, avwanre eje sa ga Jihova vwẹ uwevwin rẹ ẹga rọyen re jẹ ẹro erhiemrẹ na.

OTEGODO NA

15. Ono yen ga ẹga vwẹ otegodo rọhẹ itabanako na?

15 Ẹga ri Ju rẹ awanre. Itabanako na vwo otegodo ọvo​—asan ro rhiephiyọ rhuarho, ra gbogba riariẹ rẹ irherẹn na de ruiruo ra vwọ kẹ ayen. Agbada rẹ ẹrovwo ọrhuarho re de ze izobo rẹ ẹtorhẹ na hẹ evunrẹ otegodo na, ọtiọyen ji te oze rẹ ẹrovwo rẹ ame hepha rẹ irherẹn na vwo ruẹ oma rayen fuan tavwen ayen ki vwobọ vwẹ ẹga ọfuanfon. (Ey 30:​17-20; 40:​6-8) Ẹkẹvuọvo, uwevwin rẹ ẹga ra bọnre ukuko na ji vwo otegodo vwẹ otafe rẹ ihwo re dia irherẹ-ẹn se muẹdia da vwẹ ẹga kẹ Ọghẹnẹ.

16. Ono yen ga vwẹ otegodo ọvuọvo rẹ uwevwin rẹ ẹga re jẹ ẹro erhiemrẹ na?

16 Ẹga rẹ Inenikristi. Tavwen ayen ki rhi nene Jesu ga kerẹ irherẹn vwẹ odjuvwu, i ri chekọ vwẹ usun rẹ iniọvo ri Jesu ra vwẹ ẹwẹn ọfuanfon jẹreyọ fuevun ga vwẹ otegodo rọhẹ obevun rẹ uwevwin rẹ ẹga na re rhiẹromrẹ-ẹ rọhẹ otọrakpọ na. Oze rode rẹ ame hepha vwẹ itabanako na kugbe uwevwin rẹ ẹga na, ọyen ẹkarophiyọ ọghanghanre vwọ kẹ ayen kugbe Inenikristi eje rẹ ayen vwọ fon vwọrẹ uruemu kugbe ẹga rẹ ayen vwọ kẹ Jihova. Kẹ tivọ yen “otu gbidigbidi” ri biẹcha iniọvo ri Kristi ra jẹreyọ na da vwẹ ẹga kẹ Ọghẹnẹ? Ọyinkọn Jọn mrẹ ayen ri “mudia obaro rẹ ekete na” ro ghwe shephiyọ vẹ otegodo rọhẹ otafe rọhẹ otọrakpọ na rẹ ayen da “vwẹ ẹga ọfuanfon kẹ te ason te uvo vwevunrẹ uwevwin rẹ ẹga rọyen.” (Ẹvw 7:​9, 13-15) Ọyen emu rẹ omavwerhovwẹn re vwo vwobọ vwẹ ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ ẹga ọfuanfon ri Jihova!

UPHẸN RẸ AVWANRE VWORI RA VWỌ VWẸ ẸGA KẸ JIHOVA

17. Oka rẹ izobo vọ yen avwanre vwo uphẹn re vwo ze kẹ Jihova?

17 Nonẹna, Inenikristi eje vwo uphẹn rẹ ayen vwo ze izobo kẹ Jihova womarẹ ayen vwọ reyọ ọke, ẹgba vẹ ekuakua rẹ ayen vwori vwo toroba ẹyan-obaro rẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ. Avwanre ji se ru nene oborẹ ọyinkọn Pọl vuẹ Inenikristi ri Hibru nẹ ayen vwẹ “izobo rẹ ujiri kẹ Ọghẹnẹ ọkieje, kọyen, omamọ rẹ ẹbẹrunu rẹ avwanre rẹ avwanre vwo ghwoghwo odẹ rọyen vwẹ azagba.” (Hib 13:15) Avwanre se djephia nẹ e vwo ọdavwaro kpahen uphẹn ra vwọ ga Jihova womarẹ e vwo ruẹ asan rẹ ẹgba rẹ avwanre teri eje vwẹ ẹga rọyen.

18. Vwo nene obo rehẹ Hibru 10:​22-25, die yen ofori nẹ e nẹ kuẹrofia-a, kẹ die yen o fori nẹ ọ chọrọ avwanre ẹro-o?

18 Se Hibru 10:​22-25. Vwẹ okuphiyọ rẹ ileta ro si rhe Inenikristi ri Hibru, Pọl jokaphiyọ ẹdia sansan vwẹ ẹga rẹ avwanre, ro fori nẹ e ni kuẹrofia-a. Ọnana churobọ si ẹrhovwo ra nẹ rhe Jihova, re vwo ghwoghwo ota kẹ ihwo efa, kpo emẹvwa, kugbe re vwo phiuduphiyọ ihwo efa awọ “ma rho rẹ [avwanre] vwọ mrẹvughe nẹ ẹdẹ [ri Jihova] na siẹkẹrẹ re na.” Ro vwo siẹkẹrẹ oba rẹ ikuegbe rẹ Ẹvwọphia na re, amakashe ri Jihova da vwariẹn eta nana abọ ivẹ rọ vwọ kanrunumuo nẹ: “Ga Ọghẹnẹ!” (Ẹvw 19:10; 22:9) E jẹ uyota okokodo nana rẹ avwanre riẹn kpahen uwevwin rẹ ẹga ri Jihova re jẹ ẹro erhiemrẹ na, kugbe uphẹn rẹ avwanre vwọ ga Ọghẹnẹ rọ ma rho na chọrọ avwanre ẹro-o!

UNE 88 Ju Vwe Riẹn Idjerhe Wẹn

a Uwevwin rẹ ẹga ri Jihova rode na, ọyen ọvo vwẹ usun rẹ iyono ri me kodo vwẹ Baibol na. Die yen uwevwin rẹ ẹga yena? Uyono nana djisẹ rẹ oborẹ ọbe ri Hibru ta kpahen uwevwin rẹ ẹga na. E jẹ uyono nana ru ọdavwaro ru wo vwo kpahen uphẹn wọ vwọ ga Jihova ganphiyọ.

b Rere wọ vwọ mrẹ ọdjẹkoko rẹ ọbe ri Baibol ri Hibru, ni ividio na Ọdjẹkoko rẹ Ọbe ri Hibru vwẹ jw.org.

c Hibru ọyen ọbe vuọvo vwẹ Ẹbẹre ra Vwẹ Grik si Vwẹ Baibol na re de se Jesu Orherẹn Rode na.

d Vwo nene obo re si phiyọ ọbe ọvo, ọ sa dianẹ omarẹ irherẹn ride 84 yehẹ Izrẹl ọke ra vwọ ghwọrọ uwevwin rẹ ẹga rọhẹ Jerusalẹm vwẹ 70 C.E.

e Wọ sa vwọ riẹn kpahen oborẹ irherẹn na ruẹ vwẹ Ẹdẹ rẹ Arhuẹrẹ na, ni ividio na, The Tent ọ rẹ oyibo vwẹ jw.org.

g Ni ekpeti na “How the Spirit Revealed the Meaning of the Spiritual Temple” rọhẹ Uwevwin Orhẹrẹ ri July 15, 2010, aruọbe 22, ọ rẹ oyibo.