1. Kiitanchchay yootiyobay aybee, qassi hegee nuna waati maaddii?

 ISSI kiitanchchay nena haasayissiyakko I yootiyobaa neeni ezgguutee? Yaatikko, ha wodiyan issi kiitanchchay “asa ubbaayyo, zare ubbaayyo, qommo ubbaayyo, dumma dumma biittaa qaala ubbaayyoonne yara ubbaayyo” yootiiddi deˈees. I yootiyobay aybee? “Xoossaayyo yayyite; a bonchchite. . . . Saluwaa, sa7aa . . . medhdhida Xoossaayyo goinnite.” (Ajj. 14:6, 7) Yihoowa xalaalay asa ubbay goynnana bessiyo tumu Xoossa. Gita gidida ayyaana beeta maqidasiyan awu goynniyo dumma maataa nuussi immido gishshawu nuuni A keehi galatoos!

2. Yihoowa ayyaana beeta maqidasee aybee? (“ Ayyaana Beeta Maqidasee Qonccissennabaa” giya saaxiniyakka xeella.)

² Ayyaana beeta maqidasee aybee, qassi hegaa loytti qonccissiyabaa awuppe demmana danddayiyoo? Ayyaana beeta maqidasee tumu keetta gidenna. Hegee Yihooway Yesuusa wozuwa yarshshuwa baggaara A ufayssiya ogiyan nuuni awu goynnanaadan giigissidobaa qonccissees. Kiitettida Phawuloosi koyro xeetu layttan Yihudan deˈiya Ibraawe Kiristtaanetussi xaafido dabddaabbiyan hegaabaa loytti qonccissiis. b

3-4. Yihudan deˈiya Ayhuda Kiristtaaneta xeelliyagan Phawuloosa qofissidabay aybee, qassi I eta maaddanawu waatidee?

³ Phawuloosi Yihudan deˈiya Ibraawe Kiristtaanetussi dabddaabbiya xaafidoy aybissee? Naaˈˈu waanna gaasotun gidennan aggenna. Koyroogee, eta minttettanaassa. Etappe daroti  Kiristtaane gidanaappe kase Ayhuda haymaanootiya kaalloosona. Eti Kiristtaane gidido gishshawu Ayhuda haymaanootiya kaalettiyageeti eta borennan aggokkona. Ayssi giikko, goynnanawu beeta maqidasee etawu baawa, Xoossawu yarshshiyosikka baawa, qassi etawu haggaaziya qeesetikka baawa. Hagee Kiristtoosi erissiyo ashkkarati hidootaa qanxxanaadaaninne eta ammanoy shugganaadan oottana danddayees. (Ibr. 2:1; 3:12, 14) Etappe amaridaageeti Ayhuda haymaanootiyawu guyye simmanawu paacettennan aggokkona.

⁴ Naaˈˈanttoogee, Phawuloosi Ibraawe Kiristtaaneti Xoossaa Qaalan deˈiya ‘mino qumaa’ hegeekka, ooratta woy ciimma gidida timirtteta akeekanawu aynne baaxetiiddi deˈennaagaa yootanaassa. (Ibr. 5:11-14) Etappe amaridaageeti haˈˈikka Muuse Higgiya kaallennan aggokkona. Shin Muuse Higgiya maaran yarshshiyogee nagaraa muleera atto giissana danddayibeennaagaa Phawuloosi yootiis. Yaatiyo gishshawu, he Higgee “attiis.” Hegaappe simmin Phawuloosi he ciimma timirttetuppe amaridaageeta eta tamaarissiis. I ba mala Kiristtaaneti Yesuusa wozo yarshshuwa baggaara ‘Xoossaakko shiiqanaadan’ tumuppe maaddiya, ‘ufayssan naagi uttidobaa’ eti hassayanaadan oottiis.—Ibr. 7:18, 19.

5. Nuuni Ibraawe maxaafaappe akeekana koshshiyabay aybee, qassi aybissi?

⁵ Ibraawe Kiristtaaneti Yihoowawu goynniyo ogee eti kase Ayhuda haymaanootiyan goynniyo ogiyappe keehi aadhdhiyogaa Phawuloosi etawu qonccissiis. Ayhudati Muuse Higgiya maaran goynnido ogee “sinttappe yaana yohotu eesho; shin bollai Kiristtoosaagaa.” (Qol. 2:17) Eeshoy issi uraa kuwappe attin he uraa gidenna. Yaatiyo gishshawu, beni Ayhudati Xoossaa goynnido ogeekka yaanabawu eesho gidiis. Yihooway koyiyogaadan nuuni awu goynnanaadan nu nagaraa atto gaanawu I giigissidobaa nuuni akeekana koshshees. Ibraawe maxaafan qonccidaagaadan eeshuwa (Ayhudati goynnido ogiya) bollaara (Kiristtaaneti goynniyo ogiya) ane geeddarssoos. Yaatiyogan ayyaana beeta maqidasiyanne hegee nunaara waani gayttiyakko akeekana danddayoos.

6. Israaˈeelati Xoossaa dunkkaaniya aybawu goˈettidonaa?

⁶ Ayhudati goynnido ogiya. Phawuloosi  Muusee 1512 K.K. essido dunkkaaniya denddo oottidi haasayiis. (“Ayhudati Goynnido Ogiya—Kiristtaaneti Goynniyo Ogiya” giya charttiya xeella.) Xoossaa dunkkaanee Israaˈeelati issisaappe harasaa biiddi efiyo, guutta dunkkaane mala. Yerusalaamen beeta maqidasee keexettana gakkanaashin, 500 gidiya layttawu eti hegaa goˈettidosona. (Kes. 25:8, 9; Qoo. 9:22) Ha Xoossaa dunkkaanee Israaˈeelati Xoossaakko shiiqanawu, yarshshuwa shiishshanawunne awu goynnanawu goˈettiyo waanna soho. (Kes. 29:43-46) Gidikkonne, ha Xoossaa dunkkaanee Kiristtaanetu wodiyan yaana keehi loˈˈobawukka leemiso.

7. Ayyaana beeta maqidasee awude eqqidee?

⁷ Kiristtaaneti goynniyo ogiya. Beni Xoossaa dunkkaanee ‘saluwan deˈiyabawu eesho,’ qassi hegee gita gidida Yihoowa ayyaana beeta maqidasiyawu leemiso. Phawuloosi hagaadan giis: “He Dunkkaanee ha wodiyau leemiso.” (Ibr. 8:5; 9:9) Yaatiyo gishshawu, I Ibraawe Kiristtaanetussi hegaabaa xaafiyo wode ayyaana beeta maqidasee deˈees. Hegee 29 M.Ln eqqiis. He laytti Yesuusi xammaqettiis, geeshsha ayyaanan tiyettiis, qassi beeta maqidasiyan ‘qeese ubbatu gita halaqa’ gididi Yihoowawu haggaaziyogaa doommiis. c—Ibr. 4:14; Oos. 10:37, 38.

8-9. Ibraawe 7:23-27y yootiyogaadan, Israaˈeelan qeese ubbatu halaqaanne gita Qeese Ubbatu Halaqaa Yesuus Kiristtoosa giddon deˈiya dummatettay aybee?

⁸ Ayhudati goynnido ogiya. Qeese ubbatu halaqay asaa gishshaa Xoossaa sinttan shiiqees. Israaˈeelan qeese ubbatu halaqa gidanaadan Yihooway koyro Aaroona sunttiis; hegee hanidoy Xoossaa dunkkaanee anjjettido wodiyaana. Shin, Phawuloosi yootidoogaadan qeeseti merinawu haggaazennaadan ‘hayqoy eta diggiyo’ gishshawu, issoy haraa sohuwan oottanaadan daro qeeseti koshshidosona. d (Ibraawe 7:23-27 nabbaba.) Hegaa bollikka, qeese ubbatu halaqati nagaranchcha gidiyo gishshawu eti bantta nagarawukka yarshshuwa shiishshana koshshiis. Hegee Israaˈeelan qeese ubbatu halaqaa giddooninne gita Qeese Ubbatu Halaqaa Yesuus Kiristtoosa giddon deˈiya dummatettaa loytti qonccissees.

⁹ Kiristtaaneti goynniyo ogiya. Qeese Ubbatu Halaqaa Yesuus Kiristtoosi he tumu dunkkaaniyan oottees, “he Dunkkaanee asi essidoogaa gidennan, Xoossai essidoogaa.” (Ibr. 8:1, 2) Hegaa Phawuloosi hagaadan qonccissiis: “Yesuusi merinau de7iyo gishshau, a qeesetettai laamettenna.” Phawuloosi gujjidikka, Yesuusi ‘borssoy baynnaagaanne nagaranchchatuura gayttennaagaa’ yootiis; qassi Israaˈeelan qeese ubbatu halaqata gididi oottidaageetuppe dumma hanotan, I ba ‘nagarawu hachchi hachchi yarshshana koshshenna.’ Yarshshiyosaanne yarshshuwa xeelliyagan beni Ayhudati goynnido ogiyaninne ha wodiyan Kiristtaaneti goynniyo ogiya giddon deˈiya dummatettaa ane beˈoos.

10. Naasiya birataappe oosettida yarshshiyosan shiiqiya yarshshoti ay qonccissiyonaa?

¹⁰ Ayhudati goynnido ogiya. Xoossaa dunkkaaniya geliyo penggeppe kareera Yihoowawu mehiya yarshshota yarshshiyo, naasiya birataappe oosettida yarishshiyo sohoy deˈees. (Kes. 27:1, 2; 40:29) Gidoppe attin, he yarshshoti asaa nagaraa muleera atto giissana danddayibookkona. (Ibr. 10:1-4) Xoossaa  dunkkaaniyan ubbatoo mehiya yarshshiyogee asaa nagaraa muleera atto giissana yarshshoy deˈiyogaa bessees.

11. Yesuusi bana yarshsho oottidi shiishshidosay aybee? (Ibraawe 10:5-7, 10)

¹¹ Kiristtaaneti goynniyo ogiya. Yesuusi ba deˈuwa wozo yarshsho oottidi asawu immanaadan Yihooway A saˈaa kiittidoogaa I erees. (Maa. 20:28) Hegaa gishshawu, Yesuusi xammaqettido wode Yihooway koyiyobaa oottanawu murttidoogaa bessiis. (Yoh. 6:38; Gal. 1:4) Yesuusi bana yarshshido yarshshiyosay Xoossay ‘koyiyobaa’ qonccissees; Yihoowa Naˈay asa gididi wottiyobi baynna ba deˈuwa yarshshiyogee Yihooway koyiyoba. Kiristtoosa ammaniya ubba asaa nagaray atto geetettanaadan woy muleera kamettanaadan “naa77anttennan issitoo” Yesuusi ba deˈuwa yarshshiis. (Ibraawe 10:5-7, 10 nabbaba.) Kaallidi, Xoossaa dunkkaaniya giddon deˈiyabati ay qonccissiyakko beˈana.

12. Xoossaa dunkkaaniyan deˈiya kifileta gelana danddayiyay oonee?

¹² Ayhudati goynnido ogiya. Xoossaa dunkkaaniya giddon deˈiyabaynne guyyeppe Yerusalaamen keexettida beeta maqidasiya giddon deˈiyabay issi mala. Naaˈˈu kifileti deˈoosona, hegeetikka, ‘Geeshsha Sohuwanne Ubbaappe Aadhdhiya Geeshsha Sohuwa,’ eta shaakkiyay magalashuwa. (Ibr. 9:2-5; Kes. 26:31-33) Geeshsha Sohuwan worqqaappe oosettida xomppeta wottiyo ballay, ixaanaa cuwayiyosaynne oyttaa wottiyo xaraphpheezay deˈees. ‘Qeese gididi oottanaadan tiyettidaageetu’  xallay bantta oosuwa polanawu Geeshsha Sohuwa gelanaadan paqqadettiis. (Qoo. 3:3, 7, 10) Ubbaappe Aadhdhiya Geeshsha Sohuwan Yihooway qoncciyogawu leemiso gidida worqqaappe oosettida maachchaa taabootay deˈees. (Kes. 25:21, 22) Layttan issitoo Nagaraa Atto Giissiyo Gallassan, Ubbaappe Aadhdhiya Geeshsha Sohuwa qeese ubbatu halaqa xalaalay gelanaadan paqqadettiis. (Wog. 16:2, 17) I layttan layttan, ba nagaraassinne kumetta deriya nagaraassi atotettaa demmanawu mehiya suuttaa ekkidi yaa gelees. Wurssettan Yihooway ba geeshsha ayyaanaa baggaara Xoossaa dunkkaaniyan oosettiyabay aybakko loytti qonccissiis.—Ibr. 9:6-8.

13. Xoossaa dunkkaaniyan Geeshsha Sohoynne Ubbaappe Aadhdhiya Geeshsha Sohoy Kiristtaaneti goynniyo ogiyan ay qonccissii?

¹³ Kiristtaaneti goynniyo ogiya. Kiristtoosi erissiyo ashkkaratuppe amaridaageeti geeshsha ayyaanan tiyettidosona; qassi eti Yihoowara dumma dabbotaa dabbotidosona. Ha 144,000ti saluwan Yesuusaara qeese gididi oottana. (Ajj. 1:6; 14:1) Xoossaa dunkkaaniyan Geeshsha Sohoy eti saˈan deˈiyo wode ayyaanaaban Xoossaassi naatu mala gidiyogaa qonccissees. (Roo. 8:15-17) Xoossaa dunkkaaniyan Ubbaappe Aadhdhiya Geeshsha Sohoy Yihooway deˈiyo saluwa qonccissees. Geeshsha Sohuwa Ubbaappe Aadhdhiya Geeshsha Sohuwappe shaakkiya “magalashoi” Yesuusa bollaa qonccissees; he bollay I ayyaana beeta maqidasiyan gita Qeese Ubbatu Halaqa gididi saluwa gelennaadan diggiis. Yesuusi ba bollaa asawu yarshsho oottidi immiyogan, tiyettida Kiristtaaneti ubbay saluwa biyo ogiya dooyiis. Eti saluwan woytuwa demmanawu bantta bollaa aggana koshshees. (Ibr. 10:19, 20; 1 Qor. 15:50) Yesuusi hayquwappe denddi simmidi ayyaana beeta maqidasiyan Ubbaappe Aadhdhiya Geeshsha Sohuwa geliis; tiyettidaageeti ubbay guyyeppe yaa gelana.

14. Ibraawe 9:12, 24-26y yootiyogaadan, Yihoowa ayyaana beeta maqidasiyan goynniyogee Muuse Higgiya maaran goynniyogaappe keehi aadhdhiyoy aybissee?

¹⁴ Yihooway Yesuusa wozuwa yarshshuwa baggaaranne Kiristtoosi qeese ubbatu halaqa gididi oottiyoban goˈettidi tumu goynuwawu giigissidobay keehi aadhdhiyogaa hagaappe akeekana danddayoos. Israaˈeelan qeese ubbatu halaqay mehiya suuttaa ekkidi asi giigissido, Ubbaappe Aadhdhiya Geeshsha Sohuwa gelees; shin Yesuusi Yihoowa sinttan beettanawu ubbaappe aadhdhiya geeshsha sohuwa “saluwaa” geliis. I “nagaraa xaissanau bana” nu gishshawu yarshshidi, wottiyobi baynna ba deˈuwa waagaa yan shiishshiis. (Ibraawe 9:12, 24-26 nabbaba.) Yesuusa yarshshoy nagaraa merinawu atto giissees. Nuuni kaallidi beˈanaagaadan, nu hidootay saluwan gidin woy saˈan nuuni ubbay ayyaana beeta maqidasiyan Yihoowawu goynnana danddayoos.

15. Xoossaa dunkkaaniya dabaaban oottiyageeti oonee?

¹⁵ Ayhudati goynnido ogiya. Xoossaa dunkkaaniyan issi dabaabay deˈees, hegee direttida aaho soho; yan qeeseti bantta aawatettaa poloosona. Naasiyappe merettida, xuuggiyo yarshshuwa yarshshiyosaynne qeeseti bantta oosuwa polanaappe kase meecettanawu goˈettiyo naasiyappe oosettida meechcha keree dabaaban deˈees. (Kes. 30:17-20; 40:6-8) Gidikkonne, guyyeppe keexettida beeta maqidasiyan kare dabaabaykka deˈees; yan qeese gidennaageeti Xoossawu goynnoosona.

16. Ayyaana beeta maqidasiya dabaabatun oottiyageeti oonee?

¹⁶ Kiristtaaneti goynniyo ogiya. Tiyettida ishanttuppe attidaageeti qeese gididi Yesuusaara  saluwan oottanawu baanaappe kase, saˈan deˈiya ayyaana beeta maqidasiya giddo dabaaban ammanettidi haggaazoosona. Xoossaa dunkkaaniyan deˈiya meechcha keree etikka, ubba Kiristtaanetikka kandduwaninne ayyaanaaban geeshsha gididi deˈanaadan hassayissees. Yaatin tiyettida Kiristtoosa ishantta ammanettidi maaddiya ‘zawi baynna daro asay’ Yihoowawu awan goynnanee? Eti “Xoossaa kawotaa araataa sinttan eqqidi,” “qamminne gallassi a Beeta Maqidasiyan [Xoossaayyo]” oottiyogaa kiitettida Yohaannisi beˈiis; eti hegaadan oottiyoy saˈan deˈiya kare dabaabaana. (Ajj. 7:9, 13-15) Yihooway ayyaana beeta maqidasiyan nuuni ayyo goynniyo gita maataa immido gishshawu A keehi galatoos!

17. Nuuni Yihoowawu aybaa yarshshiyo maatay deˈii?

¹⁷ Ha wodiyan ubba Kiristtaaneti bantta wodiya, wolqqaanne aquwa goˈettidi Xoossaa Kawotettawu oottiyogan Yihoowawu yarshshiyo maatay etawu deˈees. Kiitettida Phawuloosi Ibraawe Kiristtaanetussi yootidoogaadan nuuni Xoossaayyo “ubba wode galataa yarshshuwaa immoos; hegaa giyoogee menttershshai a sunttaayyo immiyo galataa giyoogaa.” (Ibr. 13:15) Nuuni Yihoowawu goynnanawu nuussi danddayettida ubbabaa oottiyogan Yihoowawu goynniyo maataa nashshiyogaa bessana danddayoos.

18. Ibraawe 10:22-25y yootiyogaadan nuuni ubbatoo oottana koshshiyabay aybee, qassi nuuni mule dogana koshshennabay aybee?

¹⁸ Ibraawe 10:22-25 nabbaba. Phawuloosi Ibraawe Kiristtaanetuyyo xaafido dabddaabbiya wurssettaa heeran nuuni Yihoowawu goynniyo wode ubbatoo oottana koshshiyabaa yootiis. Hegeetikka: Yihoowa woossiyogaa, haratussi sabbakiyogaa, gubaaˈe shiiquwa shiiqiyogaanne ‘Yihoowa gallassay matattiyogaa nuuni beˈiyo gishshawu’ kaseegaappe aaruwan issoy issuwa minttettiyogaa. Yihoowa kiitanchchay hagaadan giis: “Xoossaayyo goinna.” (Ajj. 19:10; 22:9) Hagee keehi koshshiyogaa qonccissanawu I hagaa naaˈˈutoo yootiis. Yihoowa ayyaana beeta maqidesiyanne nu gita Xoossawu goynniyo maataa nashshiyogaa xeelliyagan nuuni tamaarido ubbabaa mule dogennaageeta gidoos!