1. Mang e be yog reb e engel, ma susun e nge uw rogon e re n’ey u wan’dad?

 FAANRA non reb e engel ngom ma ga ra motoyil ngak, fa? Ngiyal’ ney e bay reb e engel ni be non ngak e girdi’ u “urngin e pi nam, nge ganong nge thin nge gubin mit e girdi’.” Mang e be yog? Be gaar: “Nge yib madgun Got ngomed, mi gimed ta’ fan nga feni sorok! . . . Mu siro’gad mi gimed meybil u p’eowchen Got ni ir e sunumiy e tharmiy, nge but’.” (Rev. 14:​6, 7) Kemus ni yigoo Jehovah e ir e bin riyul’ e Got nsusun e nge liyor urngin e girdi’ ngak. Ri gad be pining e magar ni ke bing e kanawo’ ngodad nrayog ni ngad liyorgad ngak u lan fare tempel rok nib fanathin!

2. Mang fare tempel rok Jehovah nib fanathin? (Kum guy fare kahol ni kenggin e “ N’en Der Yip’ Fan.”)

² Mang fare tempel nib fanathin, ma uw e rayog ni ngad pirieged murung’agen riy? Fare tempel nib fanathin e gathi riyul’ nib naun, ya be yip’ fan e yaram rok Jehovah u rogon ni ngad liyorgad ngak ko bin nib puluw e kanawo’ ni bochan fare biyul ni maligach ni ke pi’ Jesus. I weliy apostal Paul murung’agen e re yaram ney u lan fagi babyor ni yoloy nge yan ngak e pi Kristiano ni Hebrew ni ur pared u Judea ko bin som’on e chibog. b

3-4. Mang e i magafan’ Paul ngay u rarogon e pi Kristiano ni Hebrew ni ur pared u Judea, ma uw rogon ni ayuwegrad?

³ Mang fan ni yol Paul ngak e pi Kristiano ni Hebrew ni ur pared u Judea? Rayog ni bay l’agruw i fan ni yol ngorad. Bin som’on e bochan ni nge pi’ e athamgil nga lanin’rad. Yooren i yad e ilal ko teliw rok e pi Jew. Ere rayog ni i moningnagrad e pi tayugang’ ko teliw ni ur moyed riy ni bochan e kar manged boch e Kristiano.  Mang fan? Bochan ni piin Kristiano e dariy e tempel ni nga ranod ngay ni ngar liyorgad, maku dariy e altar ni ngar pied e maligach riy ngak Got, maku dariy e prist ni nga i machibnagrad. Re n’ey e rayog ni nge muleg laniyan’ pi gachalpen Kristus me warnag e michan’ rorad. (Heb. 2:1; 3:​12, 14) Ku rayog ni bay boch i yad ni i lemnag ni nge sul ko teliw rok e pi Jew.

⁴ Bin migid e yog Paul ko pi Kristiano nem ndarur guyed rogon ni ngar nanged fan e tin nib beech ara tin nib toar fan e machib ni kan taarebrogonnag ko “ggan nib el” ni bay u lan e Thin rok Got. (Heb. 5:​11-14) Ba tamilang ni bay boch i yad ni ka be fol ko fare Motochiyel rok Moses. Machane i yog Paul ni pi maligach ni un pi’ u tan e re Motochiyel nem e dabiyog ni ngari n’ag fan urngin e denen ko girdi’. Aram fan ni kan “pag” fare Motochiyel. Tomuren ma aram me weliy Paul boch e tin riyul’ u lan e thin rok Got nib toar fan. I puguran ngak pi walagen ni Kristiano murung’agen ban’en ni ‘kab gel e fel’ riy ni ir e ke l’agan’rad ngay’ ni be tor nga daken e maligach ni pi’ Jesus ni aram e n’en nra ‘chugurnagrad ngak Got.’​—Heb. 7:​18, 19.

5. Mang e ba t’uf ni nge tamilang u wan’dad ko fare babyor ko Bible ni Hebrews, ma mang fan?

⁵ I weliy Paul ngak pi walagen ni Hebrew fan ni kab gel e fel’ ko liyor ni yad be tay ko bin un tay kakrom. Rogon e liyor ni i tay e pi Jew u tan fare Motochiyel e kemus ni “tagalul’ ko pi n’en ni ka ba’ nga m’on ni bay fini m’ug; ma bin ni ir riy e Kristus.” (Kol. 2:17) Tagalul’ u ban’en e kemus ni be dag yaan fare n’em, machane gathi ri ireram fare n’em. Ere ku arrogon e liyor ni i tay e pi Jew kakrom ni kemus ni be dag yaan ban’en ni bay fini yib ni aram e bin ni ir. Ba t’uf ni nge tamilang u wan’dad rogon kanawoen ni ke yarmiy Jehovah ni ngan n’ag fan e denen rodad riy, ya nge yag nda liyorgad ngak u rogon nib m’agan’ ngay ni ngad rin’ed. Ere chiney e ngad taareb rogonnaged fare “tagalul’” (ara kanawoen e liyor ko pi Jew) ko “bin ni ir” (ara kanawoen e liyor ko piin Kristiano) nrogon ni kan weliy ko Hebrews. Faan gad ra rin’ e re n’ey, ma aram e rayog ni nge tamilang fan u wan’dad fare tempel nib fanathin nge rogon e re n’ey ngodad.

6. Mang e un rin’ ko fare tabernacle?

⁶ Kanawoen e liyor ko pi Jew. I weliy Paul murung’agen fare tabernacle ni ngongliy Moses ko duw ni 1512 B.C.E. (Mu guy fare thin ni kenggin e “Kanawoen e Liyor ko Pi Jew​—Kanawoen e Liyor ko Piin Kristiano.”) Fare tabernacle e kan ngongliy ni bod ba tent ni ma fek piyu Israel nga  i un ngorad ko gin yad be yan riy. Ba chugur i gaman 500 e duw nra fanayed e re tabernacle ney nge mada’ ko ngiyal’ ni kan ngongliy fare tempel u Jerusalem. (Ex. 25:​8, 9; Num. 9:22) Re “Tent” nem e aram e gin ma yan piyu Israel ngay ni ngar liyorgad ngak Got mar ognaged e maligach rorad. (Ex. 29:​43-46, BT) Machane fare tabernacle e ku be dag yaan ban’en ni kab fel’ boch nra yib boch nga m’on ni fan ngak e piin Kristiano.

7. Mingiyal’ e sum fare tempel nib fanathin?

⁷ Kanawoen e liyor ko piin Kristiano. Fare tabernacle kakrom e “be yan u yaan e n’en ni bay u tharmiy,” maku be dag yaan fare tempel rok Jehovah nib fanathin. I yog Paul nre tent nem ara fare tabernacle e “ban’en ni be yip’ fan e re ngiyal’ i n’ey ni gadad ba’ riy.” (Heb. 8:5; 9:9) Ere nap’an ni yol ngak e pi Hebrew ma bay fare tempel nib fanathin. I sum e re tempel nem ko duw ni 29 C.E. Aram e re duw nni taufenag Jesus riy, min dugliy nga gelngin Got nib thothup, me tabab ko pigpig u lan fare tempel rok Jehovah nib fanathin ni ir e ‘prist nib th’abi tolang.’ c​—Heb. 4:14; Acts 10:​37, 38.

8-9. Mang reb e ban’en nrib thil u thilin e pi prist nib tolang u Israel nge Jesus Kristus ni ir e Prist Nth’abi Tolang nrogon ni be yog e Hebrews 7:​23-27?

⁸ Kanawoen e liyor ko pi Jew. Fare prist nth’abi tolang e kan pi’ mat’awun ni nge yan nga p’eowchen Got ni pa’ e girdi’ rok. Aron ni ir e bin som’on e prist nth’abi tolang u Israel e mel’eg Jehovah u nap’an nni madnomnag fare tabernacle. Machane i weliy Paul ni pi prist nem e “yad boor, ya ur m’ad nde yog ni nguur maruwelgad i yan.” d (Mu beeg e Hebrews 7:​23-27.) Kub t’uf ni ngar pied e maligach ni fan ko denen rorad ya dawor ra flontgad. Ireray reb e ban’en nrib thil u thilin e pi prist nib tolang u Israel nge Jesus Kristus ni ir e Prist Nth’abi Tolang.

⁹ Kanawoen e liyor ko piin Kristiano. Jesus Kristus ni ir e Prist rodad Nth’abi Tolang e “be ngongliy e maruwel ko prist nib th’abi tolang . . . [u] lan e bin riyul’ e tent ni Somol e ngongliy rogon, ma gathi girdi’ e ngongliy rogon.” (Heb. 8:​1, 2) I weliy Paul ni “Jesus e bay i par nib fos ndariy n’umngin nap’an, ma maruwel rok ko prist e daki af rok ngak be’.” Ki ulul ngay nge weliy ni Jesus e “dariy e denen rok; ke fal Got nga bayang ni gathi ir reb e pi tadenen” ma “dariy fan ni nge pi’ e maligach ni gubin e rran” ni fan ko denen rok ni bod ni ma rin’ e pi prist nib tolang u Israel. Ere chiney e ngad weliyed e n’en nib thil u thilin e altar nge maligach ni un fanay u nap’an piyu Israel nge bin baaram ni fini yib nga tomuren u nap’an e piin Kristiano.

10. Mang e be dag yaan fapi maligach ni un ognag u daken fare altar ni kan ngongliy ko bronze?

¹⁰ Kanawoen e liyor ko pi Jew. Bay ba altar ni kan ngongliy ko bronze ni kan tay nga puluwon e gin baaram ni yima yan riy nga lan fare tabernacle ni yima ognag e gamanman ni maligach riy ngak Jehovah. (Ex. 27:​1, 2; 40:29) Machane pi maligach nem e dabiyog ni ngari n’ag fan urngin e denen ko girdi’. (Heb. 10:​1-4) Pi gamanman ni maligach ni un pi’ ko fare tabernacle e be dag yaan e bin baaram e maligach ni yira pi’ boch nga tomuren ni ir e ra n’ag fan urngin e denen ko girdi’.

11. Kun altar e ognag Jesus ir u daken nib maligach? (Hebrews 10:​5-7, 10)

¹¹ Kanawoen e liyor ko piin Kristiano. Manang Jesus ni ke l’og Jehovah nga fayleng ni nge pi’ e yafos rok nib biyul ni maligach ni fan ko girdi’. (Matt. 20:28) Ere nap’an nni taufenag, me ognag ir ni nge rin’ e n’en nib m’agan’ Jehovah  ngay. (John 6:38; Gal. 1:4) I ognag Jesus ir u daken ba altar nib fanathin ni be yip’ fan e n’en “ba adag” Got ni nge rin’ Fak ni aram e nge ognag e yafos rok nib flont nib maligach. I ognag Jesus e yafos rok “nri taab yay ma aram e ke mus” ni ngari upunguy e denen rok urngin e piin yad ra dag nriyul’ nib mich Kristus u wan’rad. (Mu beeg e Hebrews 10:​5-7, 10.) Ere bin migid e ngad weliyed e n’en be yip’ fan e pi n’en bay u lan fare tabernacle.

12. Mini’ e rayog ni nge yan nga lan fa gal singgil u tabernacle?

¹² Kanawoen e liyor ko pi Jew. Ba dake taareb rogon langgin fare tabernacle nge tempel ni un ngongliy u Jerusalem boch nga tomuren. L’agruw e singgil u langgin ma bay bangi kateng riy ni be kieg e “Gin’en nib Thothup” nge “Gin’en ni Th’abi Thothup.” (Heb. 9:​2-5; Ex. 26:​31-33) U lan e Gin nib Thothup e bay ba tagil’ e magal riy ni kan ngongliy ko gol, nge ba altar ni yima urfiy e incense riy, nge ba tebel ni ma par e flowa nib thothup u daken. Yigoo piin kan “gapgepnagrad ni ngar manged prist” e rayog ni nga ranod nga lan e Gin nib Thothup ni ngar rin’ed e maruwel rorad. (Num. 3:​3, 7, 10, BT) Ma Gin Th’abi Thothup e bay fare kahol ko m’ag riy ni kan ngongliy ko gol ni be yip’ fan e gin bay Jehovah riy. (Ex. 25:​21, 22) Yigoo en th’abi tolang ko prist e rayog ni nge yan nga barba’ fagi kateng nga lan e Gin Th’abi Thothup u nap’an e rofen ni Rran ko Biyul ni yima tay ni taab yay u gubin e duw. (Lev. 16:​2, 17) Gubin e duw ni ma yan nga lan e gin’em ni ke fek rachaen e gamanman ni nge biyuliy e denen rok nge denen ko fare nam nu Israel ni ga’ngin. Munmun me tamilangnag Jehovah e n’en nri be yip’ fan e pi n’ey  ni bay u lan fare tabernacle u daken gelngin nib thothup.​—Heb. 9:​6-8. e

13. Mang e be yip’ fan e Gin nib Thothup nge Gin Th’abi Thothup ko fare tabernacle?

¹³ Kanawoen e liyor ko piin Kristiano. Bay boch i gachalpen Kristus nib mudugil urngirad ni kan dugliyrad nga gelngin Got nib thothup, ma ke fel’ e tha’ u thilrad Jehovah u yugu reb e kanawo’ nib thil. Pi cha’ney ni yad 144,000 u gubin e yad ra un ngak Jesus ko pigpig u tharmiy ni yad boch e prist. (Rev. 1:6; 14:1) Gin nib Thothup ko fare tabernacle e be yip’ fan ni kan mel’egrad ni ngar manged pi fak Got u daken gelngin nib thothup u nap’an ni ka yad bay u fayleng. (Rom. 8:​15-17) Ma Gin Th’abi Thothup ko fare tabernacle e be yip’ fan e tharmiy ni aram e gin ma par Jehovah riy. Fagi “kateng” ni be kieg e Gin nib Thothup nge Gin Th’abi Thothup e be yip’ fan downgin e girdi’ ni bay rok Jesus ni aram e n’en be taleg ndabiyog ni nge yan nga tharmiy ni ir fare Prist Nth’abi Tolang ko fare tempel nib fanathin. Nap’an ni pi’ ir ni maligach ni fan ko girdi’, ma aram me bing e kanawo’ ngak urngin e Kristiano ni kan dugliyrad ni nga ranod nga tharmiy. Ere thingar kur paged downgin e girdi’ ni bay rorad ya nge yag ngorad e tow’ath rorad ni bay u tharmiy. (Heb. 10:​19, 20; 1 Kor. 15:50) Tomuren nni faseg Jesus ko yam’, ma aram me yan nga lan e Gin Th’abi Thothup ko fare tempel nib fanathin ni aram e gin yad ra mada’ gubin e piin kan dugliyrad ngay.

14. Mang fan ni kab manigil e yaram rok Jehovah ni fan ko liyor u lan fare tempel rok nib fanathin nrogon ni be yog e Hebrews 9:​12, 24-26?

¹⁴ Ere re n’ey e be tamilangnag ni kab manigil e yaram rok Jehovah ni fan ko bin riyul’ e liyor ni be tor nga daken fare biyul ni maligach ni ke pi’ Jesus Kristus nge rarogon ni ir e prist. Fare prist nth’abi tolang u Israel e ma yan nga lan e Gin Th’abi Thothup ni girdi’ e ke ngongliy ni ke fek rachaen e gamanman ni kan pi’ ni maligach, machane Jesus e yan “nga lan e tharmiy” ni nge yan i sak’iy nga p’eowchen Jehovah ni aram e gin th’abi thothup ni bay, mu rom e ognag riy fel’ngin e yafos rok nib flont ni pi’ ni fan ngodad “ni fan e nge chuweg e denen u daken e maligach ni pi’ ni aram ir.” (Mu beeg e Hebrews 9:​12, 24-26.) Maligach ni pi’ Jesus e aram e re maligach nra chuweg e denen rodad ndariy n’umngin nap’an. N’en gad ra fil ni migid e be tamilangnag ndemtrug ko gad be athapeg e yan nga tharmiy ara par u fayleng, ma gad gubin nrayog ni ngad liyorgad ngak Jehovah u lan fare tempel rok nib fanathin.

15. Mini’ e ma pigpig u lan e yoror ko fare tabernacle?

¹⁵ Kanawoen e liyor ko pi Jew. Fare tabernacle e bay lan e yoror riy ni bangi ban’en nib ga’ yang ni kan rungrunguy ni aram e gin ma rin’ e pi prist e maruwel rorad riy. Aram e gin bay riy fare altar nib ga’ ni kan ngongliy ko bronze ni fen e maligach ni mooruf nge fare dabiy ni kan ngongliy ko bronze ni bay e ran riy ni ma maluk e pi prist ngay u m’on ni ngar rin’ed e maruwel rorad. (Ex. 30:​17-20; 40:​6-8) Machane tempel ni un ngongliy boch nga tomuren e ku bay wuru’ e yoror riy nrayog ni nge yan i sak’iy e girdi’ ngay ni gathi yad e prist ni ngar liyorgad ngak Got.

16. Mini’ e be pigpig u langgin nge wuru’ e yoror ko fare tempel nib fanathin?

¹⁶ Kanawoen e liyor ko piin Kristiano. U m’on ni nge yan e tin ke magey ko pi walagen Jesus ni kan dugliyrad nga tharmiy ni ngar uned ngak ko pigpig ni yad boch e prist, ma aram e yad be pigpig u fithik’ e yul’yul’ u lan e yoror ko fare tempel nib fanathin u roy u fayleng. Fare dabiy ni bay e ran riy e be puguran ngorad nge tin ka bay e Kristiano feni ga’ fan ni ngar pared nib  beech e ngongol nge liyor rorad. Ere uw e be pigpig fapi “girdi’ ni ke muulung ni pire’ ni pire’” riy ni yad be ayuweg pi walagen Kristus ni kan dugliyrad? I guyrad apostal John ni “kar sak’iygad u p’eowchen tagil’ Got” ara wuru’ fare yoror ni “yad be pigpig ngak ni rran nge nep’ u lan e tempel rok” u roy u fayleng. (Rev. 7:​9, 13-15) Ri gad be pining e magar ngak Jehovah ni ke bing e kanawo’ ngodad nrayog ni ngad liyorgad ngak u lan fare tempel rok nib fanathin!

17. Mang maligach e rayog ni ngad pied ngak Jehovah?

¹⁷ Ngiyal’ ney e gubin e Kristiano nrayog ni ngar pied e maligach rorad ngak Jehovah ni aram e ngar fanayed e tayim rorad, nge gelngirad, nge chugum rorad ni ngar m’oneged Gil’ilungun. I yog apostal Paul ko pi Kristiano ni Hebrew ni ‘ngaur pininged e magar ngak Got ni gubin ngiyal’ nge mang maligach rorad ngak u daken Jesus; ni aram e gubin ngiyal’ ni ngaur pininged e magar nga fithingan u lungurad nga rogned ni ir e Somol.’ (Heb. 13:15) Rayog ni ngad pied e tin th’abi fel’ rodad ngak Jehovah ya nge yag ni ngad daged nib ga’ fan u wan’dad e tow’ath ni bay rodad ni ngad liyorgad ngak.

18. Mang e susun ndab ddigeyed, ma mang e susun e dab da paged talin nrogon ni be yog e Hebrews 10:​22-25?

¹⁸ Mu beeg e Hebrews 10:​22-25. Nap’an ni chugur nga tungun e gi babyor nem ni yoloy Paul ngak e pi Hebrew, me tamilangnag boch ban’en u rarogon e liyor rodad nsusun e dab ddigeyed. Pi n’ey e ba muun ngay e meybil ni gad ma tay ngak Jehovah, nge athap rodad ni gad ma weliy ko girdi’, nge muulung ni gad ma tay nga taabang, nge rogon ni gad ma pi’ e athamgil nga lanin’dad “ngari gel ni fan e [gad] be guy ni Chirofen ni bay yib [e rran rok Jehovah] riy e be chugur.” Nap’an ni chugur nga tungun fare babyor ni Revelation me yog e engel rok Jehovah fapi thin ni be gaar: “Mu ta’ fan Got ma ga meybil ngak!” (Rev. 19:10; 22:9) L’agruw yay ni sul u daken e pi thin ney ya nge gagiyel feni ga’ fan. Ere manga yugu dab da paged talin e biney e machib nib riyul’ u Bible nib toar fan ni kad filed u murung’agen e tempel rok Jehovah nib fanathin, me ga’ fan u wan’dad e tow’ath ni bay rodad ni ngad liyorgad ngak e Got rodad!