Skip to content

Skip to table of contents

DILONGI 45

Vua Nkinza Luaku Widi lu Kubuongimina Yave ku Tempelo yi Kiphevi

Vua Nkinza Luaku Widi lu Kubuongimina Yave ku Tempelo yi Kiphevi

‘Buongiminanu No wuvanga diyilu, ntoto, ḿbu ayi zitho zi minlangu.’—NZAI. 14:7.

NKUNGA 93 Sakumuna Zikhutukunu Zitu

MAMBU TUANLONGUKA a

1. Mbi mbasi mueka kadi mu kutuba ayi mbi mawu mansundula kuidi befu?

 BOTI mbasi wunkoluka yaku, bukiedika ti ngie wunkuiza yuwa mambu kantuba? Bubu, vadi mbasi mueka yidi mu kukoluka ‘kuidi zitsi zioso, mimvila mioso, zimbembu zioso ayi makabu moso.’ Mbi nandi kadi mu kutuba? ‘Vuminanu Nzambi ayi mvananu nkembo . . . Buongiminanu No wuvanga diyilu, ntoto, ḿbu ayi zitho zi minlangu.’ (Nzai. 14:​6, 7) Yave nandi to Nzambi yi kiedika befu boso tufueti buongimina. Buabu buidi tulenda kumvutudila mantondo mu luaku katuvana lu kumbuongimina mu tempelo’andi yi kiphevi?

2. Mbi binsundula tempelo yi kiphevi? (Tala quadro “ Mambu Makhambulu.”)

2 Mbi binsundula tempelo yi kiphevi ayi kuidi tulenda bakila tsudukusu? Tempelo yi kiphevi yisi ko yo yiba mu thangu yikhulu. Vayi yidi thuadusulu Yave katsikika muingi kakikinina mbuongimin’itu mu nzila khudulu yi Yesu Klistu. Mvuala Polo wusudikisa matedi thuadusulu ayoyo mu nkanda kasonikina Baklistu ku Ebeleo baba zingilanga ku yuda mu sekulu yitheti. b

3-4. Mambu mbi maba kuazula mvuala Polo matedi Baklistu ku Ebeleo ayi buidi kaba sadisila?

3 Kibila mbi mvuala Polo kasonikina nkanda kuidi Baklistu ku Ebeleo? Ḿba, mu bibila biodi bi nkinza. Ditheti, muingi kubakindisa. Kibila bawombo mu bawu baba mu binganga bi basi Yuda. Zimfumu ziawu zi binganga ḿba baba ku bavuezanga bo bayiza ba minlandikini mi Yesu. Kibila mbi? Kibila minlandikini mi Yesu basa ba ko tempelo, ni bikuma babe vaninanga minkhayilu kuidi Nzambi, ayi ni zimfumu zi zinganga Nzambi muingi kubatuadisa. Mambu amomo ḿba mavongisa minlandikini mi Yesu Klistu ayi mu kibila akiokio kiminu kiawu kiyiza dekuka. (Ebe. 2:1; 3:​12, 14) Ayi ḿba bawombo mu bawu baba tomba kuvutuka mu binganga bi basi Yuda.

4 Dimmuadi, mvuala Polo wutebula monyo Baklistu ku Ebeleo ti babasa vanga ko mangolo, muingi kuvisa malongi mamona voti mambu maphinda kibibila kintedila ‘bidia bingolo.’ (Ebe. 5:​11-14) Bawombo mu bawu baba tatamana kulandakana nsiku wu Mose. Polo wusudikisa ti minkhailu baba vananga milendi manisa ko masumu moso. Mu kibila akiokio, diawu ‘babikila kulandikinina’ nsiku. Vayi Polo wutona kulonga mambu ma phinda mu kutebula monyo zikhomba ziandi ‘kivuvu kilutidi’ mu nzila khudulu yi Yesu Klistu kilenda basadisa ‘kufikama Nzambi.’—Ebe. 7:​18, 19.

5. Mbi tufueti visa matedi buku yi Ebeleo ayi kibila mbi?

5 Mvuala Polo wusudikisa kuidi zikhomba ku Ebeleo ti phila yimona babe buongimina Yave, yiluta kena mbuongimini babe vanganga mu kinganga ki basi Yuda. Mambu babe kikininanga mu kinganga ki basi Yuda maba to ‘mbonosono yi mambu mala monika, vayi kiedika ki mambu amomo kidi mu Klistu.’ (Kolo. 2:17) Kitsuisa ki kiuma kidi to mbonosono mu phila kiuma kididi. Bobuawu mvandi phila basi Yuda baba buongiminanga Yave yiba to mbonosono yi mambu mala monika. Diawu tufueti visa thuadusulu Yave katsikika muingi tubaka mlevu wu masumu mitu ayi tumbuongimina mu phila nandi kantombila. Ndoko tudedikisa “kitsuisa” voti kifuani (phila yikhulu basi Yuda baba kumbuongiminanga) na “phila” (Baklistu ba kumbuongiminanga bubu), dedi bummonisina Ebeleo. Kuvanga mawu mala tusadisa kuvisa buboti tempelo yi kiphevi ayi buidi befu tuididi mu tempelo ayoyo.

NZO YINLONGO

6. Buidi babe sadilanga nzo yinlongo?

6 Mbuongimini yikhulu. Mvuala Polo wutubila mu dilongi diandi matedi nzo yinlongo batunga mu bilumbu bi Mose mu mvu 1512 A.T.K (Tala fikula yintubila “Thuadusulu Yikhulu ayi—Thuadusulu yi Baklistu.”) Nzo yinlongo yiba yitungu buka divuala yo basi Isaeli baba nunganga kunata voso kua vama bankuenda. Bawu basadila yawu nduka 500 di mimvu nati bayiza tunga tempelo ku Yelusalemi. (Esodu 25:​8, 9; Zinta. 9:22) “Nzo ayoyo yinlongo” kiba kibuangu basi Isaeli babe kutikininanga muingi kubuongimina Nzambi ayi kuvana minkhailu. (Esodu 29:​43-46) Mvandi nzo yinlongo yaba monisa mambu malutidi mala monika kuntuala kuidi Baklistu.

7. Thangu mbi tempelo yi kiphevi yiyiza monikina?

7 Mbuongimini yi Baklistu. Nzo yinlongo yiba mbonosono yi ‘mambu madi ku diyilu,’ ayi yaba monisa tempelo yi kiphevi yi Yave. Mvuala Polo wutuba ti ‘nzo ayoyo yidi kifuani mu thangu ayiyi.’ (Ebe. 8:5; 9:9) Diawu mu thangu kasonikina nkanda kuidi Baklistu ku Ebeleo, buna tempelo yi kiphevi yimana vangama mu thangu yi Baklistu. Mu mvu 29 T.K. Wawu mvu Yesu kabotama, kasodulu mu phevi yinlongo ayi katonina kuvanga kisalu ki ‘mfumu yi zinganga nzambi’ mu tempelo yi kiphevi yi Yave. cEbe. 4:14; Mava. 10:​37, 38.

MFUMU ZINGANGA NZAMBI

8-9. Dedi bummonisina Ebeleo 7:​23-27 disuasana mbi didi zimfumu zi zinganga Nzambi zi Isaeli ayi Mfumu Zinganga Nzambi Yesu Klistu?

8 Mbuongimini yikhulu. Mfumu yi zinganga Nzambi wutambula nsua muingi kuyundula dikabu va ntuala Nzambi voti kutuamina dikabu ntuala va ntuala Nzambi. Aloni nandi mfumu yi zinganga Nzambi yitheti Yave kasola, bo bayundula nzo yinlongo. Dedi bo mvuala Polo kasudikisila, ‘vaba tombulu kubieka zinganga Nzambi ziwombo, kibila lufua luaba ku batulanga nkaku muingi batatamana mu kisalu kiawu.’ d (Tanga Ebeleo 7:​23-27.) Ayi mu kuba batu ba masumu zimfumu zi zinganga Nzambi aziozio, babe vananga minkhailu mu kibila ki masumu mawu. Adiodio diawu disuasana didi mu zimfumu zi zinganga Nzambi ziba ku Isaeli na Yesu Klistu Mfumu Zinganga Nzambi.

9 Mbuongimini yi Baklistu. Mfumu Zinganga Nzambi Yesu Klistu, widi ‘kisadi . . . Ki nzo yinlongo yikiedika, yo Naveka Yave katuadisa kubika batu.’ (Ebe. 8:​1, 2) Mvuala Polo ‘wusudikisa ti [Yesu] wunzinganga mvu ka mvu ayi ni mutu kalasa kivinginina ko kiyeko kiandi.’ Mvuala Polo wubue tuba ti Yesu widi “wuvedila” vayi zimfumu zi zinganga Nzambi ku Isaeli basa ba ko bavedila. Diawu, vabasa tombulu ko ‘Yesu kuvana minkhailu’ mu kibila ki masumu mandi. Buabu tala disuasana didi mu minkhailu babe vananga mu mbuongimini yikhulu ayi mu mbuongimini yi Baklistu.

BIKUMA AYI MINKHAILU

10. Mbi minkhailu baba vikanga miaba monisa?

10 Mbuongimini yikhulu. Kukhati luphangu va khotolo yi nzo yinlongo, vaba kikuma ki kisengo baba vikilanga minkhailu mi bibulu babe vananga kuidi Yave. (Esodu 27:​1, 2; 40:29) Vayi minkhailu amiomio miabasa manisanga ko masumu moso ma dikabu. (Ebe. 10:​1-4) Minkhailu mi bibulu baba tatamananga kuvana ku nzo yinlongo, miaba monisa nkhailu wulutidi wala vukisa batu boso.

11. Kikuma mbi Yesu kavanina nkhailu? (Ebeleo 10:​5-7, 10)

11 Mbuongimini yi Baklistu. Yesu wuzaba ti Yave wunfila va ntoto muingi kuvana luzingu luandi banga khudulu va mvingi batu bawombo. (Matai 20:28) Diawu, mu mbotumunu’andi, Yesu wu kivana muingi kuvanga luzolo lu Yave. (Yoa. 6:38; Ngala. 1:4) Nkhailu Yesu kavana kasa wuvanina ko va kikuma batu bavanga vayi kunsundula kuvanga “luzolo” lu Nzambi. Yesu wuvana luzingu luandi mu “khumbu yimueka to” muingi kulemvukila masumu ma batu boso badi kiminu mu nandi. (Tanga Ebeleo 10:​5-7, 10.) Buabu, tuentubila mua biuma bidi kukhati nzo yinlongo.

KIBUANGU KINLONGO AYI KILUTIDI KINLONGO

12. Nani wuba nsua wu kukota mu bivinga bi nzo yinlongo?

12 Mbuongimini yikhulu. Nzo yinlongo ayi zitempelo bayiza tunga ku Yelusalemi ziba dedi mueka kukhati. Kukhati kuba bivinga biodi—“Kibuangu Kinlongo” ayi “Kibuangu Kilutidi Kinlongo”—biawu biba bikabuka mu nledi. (Ebe. 9:​2-5; Esodu 26:​31-33) Kukhati kibuangu Kinlongo kuba muinda, kikuma ki kuvikila malasi ayi meza yi mapha. ‘Zinganga Nzambi basolo’ bawu to baba nsua wu kukota ku kibuangu Kinlongo muingi kuvanga biyeku biawu. (Zinta. 3:​3, 7, 10) Ku kibuangu Kilutidi Kinlongo kuba kasu yi luwawanu yiba mbonosono ti Yave wuba na dikabu diandi. (Esodu 25:​21, 22) Nkulutu wu zinganga Nzambi nandi to wuba nsua wu kukota ku kibuangu Kilutidi Kinlongo, khumbu yimueka to mu mvu mu Kilumbu ki Kundinda Mlevu. (Levi. 16:​2, 17) Kadika mvu, nandi waba kotanga kuawu ayi waba natanga menga ma bibulu muingi kudinda mlevu wu masumu mandi ayi ma dikabu dioso. Bosi kutsuka, Yave, mu nzila phevi’andi yinlongo, wuzabikisa tsundu yi mambu amomo.—Ebe. 9:​6-8. e

13. Mbi binsundula kibuangu Kinlongo ayi Kilutidi Kinlongo mu mbuongimini yi Baklistu?

13 Mbuongimini yi Baklistu. Mua batu to basolo mu minlandikini mi Yesu, mu phevi yinlongo ayi badi lunungu va mesu ma Yave. Thalu yi batu abobo, yidi 144.000 badi luaku lu kuba zinganga Nzambi ku diyilu na Yesu. (Nzai. 1:6; 14:1) Nzo Yinlongo yidi mbonosono ti bawu basolo, banga bana ba Nzambi ba kiphevi bo bakhidi va ntoto. (Loma 8:​15-17) Kibuangu Kilutidi Kinlongo kidi mbonosono yi kibuangu Yave kankalanga ku diyilu. “Nledi” waba kaba kibuangu Kinlongo ayi Kilutidi Kinlongo wummonisa nyitu yi kinsuni yi Yesu ava kukota ku diyilu banga Mfumu yi Zinganga Nzambi ku tempelo yi kiphevi. Bo kavana nyitu’andi banga khudulu mu kibila ki batu, Yesu wuzibula nzila kuidi baklistu basolo muingi kuzingila ku diyilu. Bawu mvawu bafueti bika nyitu’awu yi kinsuni muingi batambula nsendo wu kukuenda ku diyilu. (Ebe. 10:​19, 20; 1 Koli. 15:50) Bosi, bo Yesu kavulubuka, wukota ku kibuangu Kilutidi Kinlongo ki tempelo yi kiphevi ko Baklistu boso basolo bela ba yandi va kimueka.

14. Dedi bummonisina Ebeleo 9:​12, 24-26, mbi bimmonisa ti mbuongimini yi Baklistu yilutidi kena mbuongimini yikhulu?

14 Nati avava tumamona thuadusulu yi Yave matedi mbuongimini yi kiedika mu nzila khudulu ayi Mfumu Zinganga Nzambi Yesu Klistu. Mfumu zinganga Nzambi ku Isaeli waba kotanga ku kibuangu Kilutidi Kinlongo kivangulu mu mioko mi batu ayi baba vananga nkhailu wu menga ma bibulu. Vayi Yesu wukota “ku diyilu” kibuangu Kilutidi Kinlongo muingi kumonika va ntuala Yave. Nandi wuvana luzingu luandi luvedila mu kibila ki masumu mitu ‘muingi kumanisa masumu mu nzila khudulu’andi.’ (Tanga Ebeleo 9:​12, 24-26.) Khudulu yi Yesu Klistu yawu to yimmanisa masumu mitu. Dedi bo tunkuiza muena, kheti kivuvu kitu kidi ki kuzingila ku diyilu voti va ntoto, befu boso tulenda buongimina Yave ku tempelo yi kiphevi.

NGANDA

15. Banani baba sadilanga kukhati luphangu yi nzo yinlongo?

15 Mbuongimini yikhulu. Nzo yinlongo yiba kukhati luphangu ayi vaba kibuangu, zinganga Nzambi baba vangilanga bisalu. Dedi kikuma kinneni ki kisengo kiba kukhati luphangu va ndeko dibola di kisengo, diba nlangu zinganga Nzambi baba sukudilanga mioko ayi malu, ava kue vanga kiyeku kinlongo. (Esodu 30:​17-20; 40: 6-8) Zitempelo bayiza tunga kuntuala, mvandi ziba bibuangu bikhambu ba kukhati luphangu ko batu bakhambu ba zinganga Nzambi balenda bela batelama ayi kubuongimina Nzambi.

16. Banani bansadilanga ku nganda ayi kukhati luphangu lu tempelo yi kiphevi?

16 Mbuongimini yi Baklistu. Ava benda sadila banga zinganga Nzambi na Yesu ku diyilu, zikhomba ziandi basolo bansadila mu lukuikumunu kukhati luphangu lu tempelo yi kiphevi va ntoto. Dibola dinneni di nlangu yidi ndubu yinkinza kuidi bawu ayi kuidi Baklistu boso muingi batatamana badiodila mu kinsuni. Buabu, kibuangu mbi “nkangu wunneni,” bambuelanga mioku mu lukuikumunu Baklistu basolo bamvangilanga mbuongimini’awu? Mvuala Yoane wumona mu kimona meso ti ‘bawu baba batemana va ntuala ntinu,’ va ntoto ku nganda luphangu ko bawu ‘bansadilanga Nzambi builu ayi muinya.’ (Nzai. 7:​9, 13-15) Bukiedika, tufueti vua nkinza kibuangu tuidi mu mbuongimini yikiedika!

VUA NKINZA LUAKU TUIDI LU KUBUONGIMINA YAVE

17. Minkhailu mbi tuidi luaku muingi kuvana kuidi Yave?

17 Baklistu boso badi luaku lu kuvana minkhailu kuidi Yave mu kusadila thangu’awu, mangolo mawu ayi buima badi muingi kubuela mioku Kintinu ki Nzambi. Dedi bo mvuala Polo kakambila Baklistu ku Ebeleo, befu ‘tumvananga kuidi Nzambi dikaba di nzitusu voti mbutu wu bididi bitu, bimvananga kimbangi ki dizina diandi kuidi baboso.’ (Ebe. 13:15) Tulenda monisa ti tumvuanga nkinza luaku tuidi lu kubuongimina Yave mu kuvanga mamoso tulenda nunga.

18. Dedi bummonisina Ebeleo 10:​22-25, mambu mbi tulendi lenza ko ayi mbi tulendi bika ko kuvanga?

18 Tanga Ebeleo 10:​22-25. Mu mambu matsuka mvuala Polo kasonikina kuidi Baklistu ku Ebeleo, nandi wutubila mambu mawombo mo ka tulendi lenza ko matedi mbuongimin’itu. Dedi kufikama Yave mu nzila nsambu, kusamuna kuidi baboso kivuvu kitu, kukutakananga mu kimvuka ayi kukindasananga befu na befu, ‘mu kuluta zaba ti kilumbu ki mfumu kima fikama.’ Mu mambu matsuka madi mu buku yi Nzayikusu, mbasi yi Yave wutuba khumbu wadi: ‘Buongiminanu Nzambi!’ (Nzai. 19:10; 22:9) Tubika kuzimbakana kiedika akiokio ki phinda matedi tempelo yi kiphevi yi Yave ayi luaku tuidi lu kubuongimina Nzambi nkua ngolo zioso!

NKUNGA 88 Bika Minu Yidiata mu Zinzila Ziaku

a Dimueka mu mambu ma phinda Diambu di Nzambi dinlonga matedi Yave didi tempelo yi kiphevi. Mbi binsundula tempelo? Mu dilongi adidi tunkuiza tubila mambu madi mu buku yi Ebeleo yintubila matedi tempelo. Bika dilongi adidi dibuela phuil’aku yi kuvua nkinza luaku widi lu kubuongimina Yave.

b Muingi wuluta buela zaba matedi buku yi Ebeleo tala mu jw.org video yintuba Thonono Nkanda Kuidi Basi Ebeleo.

c Mu masonoko ma kingeleko buku yi Ebeleo yawu to yintubila ti, Yesu Klistu widi Mfumu yi Zinganga Nzambi.

d Buku yimueka yintuba ti ḿba kuba 84 di zimfumu zi zinganga Nzambi ku Isaeli bo batulula tempelo yi Yelusalemi mu mvu 70 T.K.

e Muingi wulonguka tsundu yi mambu mfumu zinganga Nzambi kaba vanganga mu kilumbu ki kudinda nlemvu wu masumu, tala video mu jw.org yintuba A Tenda.

g Tala quadro yintuba “Buidi Mbasi Kamonisina tsundu yi tempelo yi kiphevi” mu Kibanga ki Nsungi, kilumbu 15 Ngonda Yisambuadi mvu , 2010 tsielu 22.