Gui˗eu deuˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ
Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ˗ahˇ cah ngeh, maˬnaˆ kaˬ muˇ hawˇ˗eu hahˬ zaˬ laˬ ma maˬ ngeuˇ naˇ yawˬ jeˬ yawˬ dzaˬ˗eu jeˬ jaˆ ngaˇ siˬ laˬ?
Maˬnaˆ kaˬ muˇ heu naˇ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ˗ahˇ 40 kʼoꞈ cah ngeh, aˬ myah luꞈ ya dzaˬ˗eu dzaˇ pyeuꞈ meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 16:35) Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ hahˬ zaˬ laˬ ma aˇ jiˇ teu nyiˬ poˆ bi dzaˬ˗euˬ meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 16:12, 13; Bawˇtsahˬ 11:31) Kʼoeˇ naˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ dzaˇ nui jeˬ jiˇ paˇ ya dzaˬ˗aˬ siˬ.
Yaw jeˬ ma jeˬ, tiˬ poˆ na˗aˬ Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ hawˇ˗eu dzaˇ nui deuˬ poˆ dzaˬ nya˗eu “jawˇ naˬ˗eu jawˇ duˬ”˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu meh. (Bawˇtsahˬ 10:33) Aˬ yawꞈ maꞈ neh jawˇ naˬ˗iˇ˗euˬ tiˬ tsahˇ naˇ “iˇ cuꞈ iˇ beuˆ tseˇ nyiꞈ beuˆ doˆ˗awˇ, daoˇ aˇ bawˬ shiꞈ tseˇ bawˬ dehꞈ˗eu” Eˇleˬ lehˇ kuˇ˗eu Oˆeˆsiˆ˗ahˇ jawˇ naˬ˗iˇ˗euˬ meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 15:27) Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ bawˇ tsahˬ sahˬ lahˬ lehˇ ehˇ˗eu paˇ dmˬ˗ahˇ (Gaˬ laˬ pyuˇ dawˬ) “Teu tsahˇ˗ahˇ daoˇ aˇ bawˇ dehꞈ byah taˬ˗awˇ, dzaˇ jaˆ duˬ hawˇ˗eu tsiˇ jaˆ duˬ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh iˇ tsehˆ laˇ tsehˆ cah˗eu tsawˇ haˬ aˇ lam aˇ lam gʼaˬ˗euˬ gʼaˬ naˬ naˬ duˬ pyeuꞈ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.
Kʼoeˇ naˇ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ nymˬ˗mˇ iˬ nah Peˇlahˬ lehˇ kuˇ˗eu huiˬ dui dui˗eu Oˆeˆsiˆ˗ahˇ jawˇ naˬ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu naˇ Peˇlahˬ gʼaˬ lawˬ˗euˬ jawˇ duˬ tiˬ tsahˇ pyeuꞈ meh. a Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ miˇ tsaˬ˗ahˇ poˆ tseˇ pyehˆ tseˇ˗eu paˇ dmˬ˗ahˇ (Gaˬ laˬ pyuˇ dawˬ) “Gʼaˬ lawˬ teu gaˇ 81 laˇ [130 kiˬloˬmiˬteuˬ] ehˇ gʼaˬ ni mahˇ˗eu lawˇ gʼawˆ tiˬ hmˬ jaˆ˗eu meh. Lawˇ gʼawˆ teu naˇ mahˇ dui dui˗awˇ, caˇ dui dui˗eu uˬ taꞈ, Siˇnaˆ gawˬ jawˬ teu kaˬ˗ahˇ neh tsawˇ myahˇ doˆ dui dui˗eu tiˬ gʼawˆ pyeuꞈ meh. Lawˇ gʼawˆ tahˬ mehˇ˗ahˇ neh 28 laˇ [45 kiˬloˬmiˬteuˬ] iˇ gʼeh naˇ 3 laˇ [4.8 kiˬloˬmiˬteuˬ] ehˇ gʼaˬ naˆ ni mahˇ˗awˇ, iˬ ma laˆ shaˆ˗ahˇ neh 610 miˬteuˬ ehˇ gʼaˬ naˆ ni goˇ˗eu Oˆeˆsiˆ jaˆ˗eu meh. Oˆeˆsiˆ teu naˇ muiˬ dui dui˗awˇ, daoˇ aˇ bawˇ yaw myaˬ heˇ bawˇ dehꞈ˗eu uˬ taꞈ, yaw myaˬ heˇ kʼoꞈ tsawˇ haˬ deuˬ naˬ laˇ˗eu jawˇ duˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh Siˇnaˆ gawˬ jawˬ˗euˬ Eˬdeˬ yaˇ kʼmˇ loꞈ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.
Peˇlahˬ˗ahˇ˗euˬ Oˆeˆsiˆ˗ahˇ dehꞈ˗eu daoˇ aˇ bawˇ
Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ neh doˆ le ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ kaˬ muˇ, kaˬ muˇ jahˇ˗eu oeˬ lahˬ, dzaˬ la gʼoˆ cehˇ hawˇ˗eu tsiˇ lawˬ muˇ yuˇ gʼeh˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ dzaˇ teu gʼawˬ myahˇ ni maˬ dzaˬ nya˗a. Kʼoeˇ naˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ “myaˬ dui dui˗eu yawˇ, ciꞈ myehꞈ hawˇ˗eu mawˇ neˇ deuˬ maˬ ehˇ” teh gʼeh˗euˬ meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 12:34-39) Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ gui coˇ ni gʼeh˗eu bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ˗ahˇ cah˗eu miˇ neh jeˬ zaˬ tiˬ mawˇ na shiˇ byoˆ gʼeh˗awˇ, tiˬ mawˇ na˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ sehꞈ dzaˬ˗eu uˬ taꞈ, tiˬ mawˇ na naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ lawˇ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ zmˬ˗eu meh. Maˬ ngeuˇ˗eu miˬ yehˇ deuˬ˗ahˇ lawˇ nehˬ ngeh jiˇ zmˬ˗eu meh. b (Gʼaˬkʼehˇ 7:39-43) Toˆ˗ehˇ kʼawꞈ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ aˬ myah luꞈ jeˬ zaˬ jawˇ˗eu meh. Aˬ dui, ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh ‘oeˬ tseˇ kʼoꞈ keuˆ ni naw maꞈ˗euˬ zaˬ deuˬ bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ laꞈ kʼoeˇ yawˇ bo bo˗ehˇ ya cah tehꞈ˗a’ lehˇ ehˇ gaˇ haw ngeh siˬ laˇ˗eu meh. (Bawˇtsahˬ 14:33) Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ aˬ coeˇ ya dawˇ˗awˇ shaˬ jiˇ ya dzaˬ˗euˬ kʼawꞈ, 40 kʼoꞈ aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ tsawˇ haˬ smˬ lam gʼaˬ ehˇ gʼaˬ ni˗ahˇ maˬ bi dzaˬ maˬ bi dawˇ loꞈ nya˗eu yaw duˬ baw meh. c
Jeˬ zaˬ deuˬ dzaˇ hawˇ˗eu iˇ cuꞈ aˬ gaˇ neh za˗eu nga? d Teu ngeh saˇ ka˗ahˇ uˬ yehˇ gʼawˬ mya ni jaˆ˗eu miˇ neh bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ˗ahˇ sahˬ lahˬ aˇ bawˇ deuˬ gʼawˬ mya ni jaˆ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ naꞈ suiˇ ni haw ahˇ leꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗eu paˇ dmˬ dmˬ 1 laꞈ kʼoeˇ (Gaˬ laˬ pyuˇ dawˬ) dzeuˇ yaꞈ˗euˬ 3,500 kʼoꞈ˗ahˇ “Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ neh jawˇ˗euˬ bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ˗ahˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah naˆ maˬ tseˇ iˇ cuꞈ jaˆ˗eu meh. Aˬ dui gaˇ kawˆ teu˗ahˇ gui coˇ ni gʼeh˗iˇ taˬ˗awˇ naꞈ suiˇ ni gʼeh˗eu lawˇ gʼawˆ gʼaˬ lawˬ yaw myaˬ tsahˇ jaˆ gaˇ haw ngeh, iˇ cuꞈ jaˆ haw yaꞈ˗euˬ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ kʼawꞈ bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ heu naˇ huiˬ dui dui˗awˇ guˆ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jawˇ duˬ pyeuꞈ luꞈ˗a siˬ. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 8:14-16) Yeˬhawˇbaˬ neh zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ jahˇ˗awˇ, iˇ cuꞈ maˬ biꞈ nehˬ law nmˇ˗aˬ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ hawˇ˗eu jeˬ zaˬ deuˬ ya shiˇ jiˇ tehꞈ˗a.—Doˆ˗iˇ˗eu 15:22-25; 17:1-6; Bawˇtsahˬ 20:2, 11.
Moˇseˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˬnaˆ kaˬ muˇ biꞈ nehˬ˗eu teu naˇ, “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ neh kʼaˇ ngehˬ kʼaˇ tmˇ˗euˬ jeˬ baˬ da neh tsawˇ haˬ zaˬ yaw dehꞈ ya dehꞈ˗eu gaˇ kawˆ naw maꞈ˗ahˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ mawꞈ˗euˬ miˇ neh” meh lehˇ ehˇ˗eu meh.—Dawˬmehˬmehˬ˗eu 8:3.
a 1992 kʼo, Ngaˬ siˬ ba la 1 nah˗ahˇ˗euˬ Loꞈ˗eu nymˇgoˇ laꞈ kʼoeˇ, pyaˆ pyawˬ 24-25-ahˇ haw. (Aˬkaˬ paw maˬ jaˆ)
b Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ˗ahˇ jawˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jeˬ zaˬ lawˇ nehˬ˗euˬ nyiˬ poˆ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Dahˬ beh˗eu poˆ naˇ, piˇ ma˗ahˇ aˇ yaˬ ka nehˬ ngeh pyeuꞈ˗awˇ, nyiˬ poˆ aˬ yawꞈ poˆ naˇ, Baˬsaˬkaˬ Bawˬ˗iˬ jahˇ ngeh pyeuꞈ meh. Teu nyiˬ poˆ luꞈ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ neh doˆ laˇ˗euˬ nyiˬ kʼoꞈ aˬ yawꞈ kʼoꞈ pyeuꞈ˗eu B.C. 1512-ahˇ lawˇ˗euˬ meh.—Uˬduˬtahˬ˗eu 8:14–9:24; Bawˇtsahˬ 9:1-5.
c Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ˗ahˇ cah laꞈ˗euˬ 40 kʼoꞈ jiˇ leˇ dzaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca deuˬ nehˬ˗ehˇ guiˇ deuˆ˗awˇ, jeˬ zaˬ gʼawˬ mya ni deuˆ geuꞈ nya˗euˬ meh. (Bawˇtsahˬ 31:32-34) Toˆ˗ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˇ leˇ ngeh keuˆ ni maˬnaˆ kaˬ muˇ dzaˬ˗euˬ meh.—Yawˇshuˆ 5:10-12.
d Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ maˬnaˆ kaˬ muˇ aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ dzaˬ loꞈ naˆ ni tehꞈ˗ehˇ bi gʼoˆ˗euˬ miˇ neh, jeˬ zaˬ deuˬ maˬ ya dzaˬ˗aˬ.—Doˆ˗iˇ˗eu 16:15, 16.
