Kɔ no mu nsɛm no do

Kɔ no mu nsɛm a wɔahyehyɛ no do

ADZESUA ASƐM 48

Ɔto Ma Ɔyɛ Dzen A, Nya Ahotodo Dɛ Jehovah Bɔboa Wo

Ɔto Ma Ɔyɛ Dzen A, Nya Ahotodo Dɛ Jehovah Bɔboa Wo

‘Hom nhyɛ dzen, na mowɔ hom nkyɛn, dɔm Jehovah na ɔse.’—HAG. 2:4.

NDWOM 118 “Ma Hɛn Gyedzi Nyɛ Kɛse”

DZA YERUBOSUSU HO a

1-2. (a) Ɔhaw a Christianfo binom rihyia ndɛ no, ebɛn kwan do na ɔtse dɛ dza ɔtoo Jewfo a wɔsanee kɔr Jerusalem no? (b) Ka ɔhaw a Jewfo no hyiae no bi ho asɛm. (Hwɛ adakaba a wɔato dzin “ Haggai, Zechariah, Na Ezra Hɔn Aber Do.”)

 ƆTƆ da na edwendwen dza obesi daakye ho a, ɔyɛ a ɔbɔ wo hu anaa? Bi a w’edwuma efi wo nsa ma mbrɛ ibesi ahwɛ w’ebusua ato wo dadwen. Bi so a wɔretan hom enyi, wɔmmpen asɛnka edwuma no do wɔ beebi a ewɔ no, anaa osian amanyɛsɛm ntsi, ɔman a etse mu no redan ebutuw. Iyinom nyina ntsi, bi a mbrɛ ibesi abɔ w’ebusua ho ban no ato wo adwendwen. Ndzɛmba a yɛabobɔ do yi bi rehaw wo anaa? Sɛ dɛm a, nna ɔno dza yerubosusu ho yi bɛhyɛ wo nkuran kɛse. Ibohu mbrɛ Jehovah sii boaa tsetse Israelfo no aber a wohyiaa nsɛndzendzen a ɔtsetse dɛm no.

2 Nna ɔgye gyedzi kɛse ana Jewfo a wɔdze mfe pii atsena Babylon no egya hɔn egyapadze nyina hɔ na woetwa kwan tsentsenntsen akɔ ɔman a wonnyim hɔ papa no mu. Wodur hɔ no, wɔannkyɛr biara na sikasɛm mu ahokyer, ɔsoɛrtsia nye amanyɛsɛm mu menntse-moho-ase maa hɔnho kyeer hɔn. Dɛm ntsi Jehovah n’asɔrfi a nna wɔresan esi no bio no, nna ɔyɛ dzen ma binom dɛ wobosuo mu. Osian dɛm nsɛm yi a nna orisisi ntsi, bɛyɛ 520 A.H.B. no, Jehovah somaa ne nkɔnhyɛfo beenu, Haggai na Zechariah, dɛ wɔnkɔboa no nkorɔfo no na wɔnhyɛ hɔn dzen ma wɔnkeka hɔnho wɔ Jehovah no som mu. (Hag. 1:1; Zech. 1:1) Dɛ mbrɛ adzesua yi bɛma yeehu no, nkuranhyɛsɛm a nkɔnhyɛfo yi dze maa Jewfo no boaa hɔn papaapa, na ɔmaa wɔsanee hyɛɛ edwuma no ase bio. Naaso bɛyɛ mfe 50 ekyir no, Jewfo a wɔsanee kɔr Jerusalem no abaw mu bui, ntsi nna wobehia nkuranhyɛ bio. Nna Ezra yɛ obi a ɔaben wɔ mbra no ne nkyerɛwee mu. Ofii Babylon kɔr Jerusalem kɛhyɛɛ Nyankopɔn no nkorɔfo nkuran dɛ wɔmfa Jehovah no som ndzi kan wɔ hɔn asetsena mu.—Ezra 7:​1, 6.

3. Ebɛn nsɛmbisa na yerubosusu ho wɔ adzesua yi mu? (Mbɛbusɛm 22:19)

3 Aber a aman a woetwa Nyankopɔn no nkorɔfo ho ehyia no soɛree tsiaa hɔn no, nkɔm a Haggai na Zechariah hyɛe no boaa hɔn ma wɔkɔr do dze hɔnho too Jehovah do. Ɔmmfa ho nsɛndzendzen biara a yebehyia wɔ hɛn asetsena mu no, dɛm nsɛm yi botum aboa hɛn so ndɛ ma yaakɔ do dze hɛnho ato Jehovah do dɛ ɔbɔboa hɛn. (Kenkan Mbɛbusɛm 22:19.) Nyankopɔn n’asɛm a Haggai na Zechariah dze too gua, nye nhwɛdo pa a Ezra yɛe no, sɛ yesusu ho a, yebenya nsɛmbisa a odzidzi do yi ho mbuae: Nsɛndzendzen a Jewfo a wɔsanee kɔr Jerusalem no hyiae no kaa hɔn dɛn? Sɛ asetsena mu yɛ dzen ma hɛn a, ebɛnadze ntsi na ɔsɛ dɛ yɛkɔ do dze Nyankopɔn n’apɛdze a yɛbɛyɛ no dzi kan wɔ hɛn asetsena mu? Afei so, sɛ ndzɛmba mu yɛ dzen ma hɛn a, yebesi dɛn ahyɛ ahotodo a yɛwɔ wɔ Jehovah mu no dzen?

ƆHAW A JEWFO A WƆSANEE KƆR HƆN KUROW MU NO HYIAE NO KAA HƆN PAA

4-5. Ebɛn ɔhaw na bi a ɔmaa ahokeka a nna Jewfo no dze risi asɔrfi no kɔr famu?

4 Aber a Jewfo no sanee kɔr Jerusalem no, nna edwuma pii wɔ hɔ a ɔsɛ dɛ wɔyɛ. Wokodurii no, ntsɛmara na wɔsanee sii Jehovah n’afɔrmbukyia no, na wɔtoow asɔrfi no ne fapem. (Ezra 3:​1-3, 10) Naaso wɔannkyɛr biara na ahokeka a wɔdze reyɛ edwuma no kɔr famu. Ebɛnadze ntsi a? Osiandɛ sɛ nna asɔrfi a worisi no da nkyɛn a, nna ɔsɛ dɛ wɔsan sisi adan a hɔnankasa bɛtsena mu, wɔyɛ haban na wɔhwɛ hɔn mbusua so. (Ezra 2:​68, 70) Ɔnnyɛ ɔno nkotsee o, nna hɔn atamfo a woetwa hɔnho ehyia no awe ataa do dɛ wɔremma wɔnnsan nnsi asɔrfi no bio. Ntsi wɔsoɛree tsiaa hɔn.—Ezra 4:​1-5.

5 Jewfo a wɔsanee kɔr Jerusalem no, nna sikasɛm ho ayɛ dzen ama hɔn. Afei so, ndzɛmba a nna ɔnnkɔ yie wɔ ahenman no mu no maa Jewfo no ho kyeer hɔn kɛse. Sɛ yɛbɛka a, hɔn nsaase mpo nna Persia Ahenman no na ɔhwɛ do. Afe 530 A.H.B. no, Persiahen Cyrus wui na Cambyses bedzii n’adze. Cambyses yɛɛ dɛ ɔnye Egyptfo bɔkɔ akɔko na oedzi hɔn do konyim. Aber a ɔnye no nsordaafo nam kwan do rokɔ Egypt no, ɔbɛyɛ dɛ no nsordaafo no kɔr Israelfo no do dɛ wɔmma hɔn edziban, nsu, nye beebi a wɔbɛda. Iyi maa Israelfo no ho kyeer hɔn paa. Cambyses no wu ekyir no, Darius I na obedzii n’adze. Aber a Darius hyɛɛ ase dɛ oridzi adze no, nna ɔmamfo no mu pii da ho ara tsew Persia Ahenman no do etua, na wɔyɛ basabasa. Ekyingye biara nnyi ho dɛ, nsɛm a osisii yi haaw Jewfo a nna wɔasan akɔ hɔn kurow mu no. Ɔbɛyɛ dɛ nna mbrɛ wobesi ahwɛ hɔn mbusua no abɛyɛ hɔn dadwen. Osian dɛm haw ahorow yi ntsi, nna Jewfo binom adwen yɛ hɔn dɛ ber nnsoe dɛ wɔsan si Jehovah n’asɔrfi no.—Hag. 1:2.

6. Ebɛn ɔhaw afofor na Jewfo no hyiae, na dɛ mbrɛ Zechariah 4:​6, 7 ma yehu no, ebɛn awerɛhyɛmu na Zechariah dze maa hɔn?

6 Kenkan Zechariah 4:​6, 7. Sɛ sikasɛm mu ahokyer nye ndzɛmba a nna ɔnnkɔ yie wɔ ahenman no mu a ɔmaa Jewfo no ho kyeer hɔn no da nkyɛn a, nna ɔsɛ dɛ Jewfo no san gyina ɔtaa ano. Jewfo no atamfo no yɛɛ dza wobotum biara nyaa krataa fii Persia aban no hɔ. Wotutuu guu Persia aban n’asomu dɛ Jewfo no retsew etua. Na iyi maa Persia aban no dze nsa too Jehovah n’asɔrfi a nna wɔresan esi no do wɔ afe 522 A.H.B. Naaso Zechariah maa Jewfo no awerɛhyɛmu dɛ Jehovah dze no sunsum bɔboa hɔn ma woeesi asɔrfi no ɔmmfa ho nsɛndzendzen biara a wobehyia no. Ampaara so wɔ 520 A.H.B. no, Ɔhen Darius yii nsa a nna wɔdze ato Jehovah n’edwuma no do no. Na ɔmaa Jewfo no ndzɛmba ahorow a nna wobehia dze ayɛ edwuma no. Afei so, oyiyii ambradofo a nna wɔbɔboa hɔn ma woeesi Jehovah n’asɔrfi no.—Ezra 6:​1, 6-10.

7. Aber a Jewfo a wɔsanee kɔr Jerusalem no dze Nyankopɔn n’apɛdze dzii kan wɔ hɔn asetsena mu no, ebɛn nhyira na wonyae?

 7 Jehovah nam Haggai na Zechariah do hyɛɛ no nkorɔfo no bɔ dɛ, sɛ wɔdze asɔrfi no a nna wɔresan esi no dzi kan wɔ hɔn asetsena mu a, nna ɔbɔboa hɔn na ɔaataa hɔn ekyir. (Hag. 1:​8, 13, 14; Zech. 1:​3, 16) Nsɛm a nkɔnhyɛfo yi kaa kyerɛɛ Jewfo a nna wɔasan akɔ Jerusalem no hyɛɛ hɔn nkuran paa. Na iyi maa wɔtoaa asɔrfi a nna worisi no do wɔ afe 520 A.H.B. Woenndu mfe enum mpo na wosii wiei. Osiandɛ Jewfo no dze Nyankopɔn n’apɛdze dzii kan wɔ hɔn asetsena mu ntsi, ɔmmfa ho nsɛndzendzen a wohyiae no, Jehovah boaa hɔn. Ɔnnyɛ ndzɛmba a wohia wɔ asetsena mu nkotsee na ɔdze maa hɔn, mbom ɔboaa hɔn ma wɔnye no ntamu ebusuabɔ no so yɛɛ papa. Iyi maa wɔdze enyigye soom Jehovah.—Ezra 6:​14-16, 22.

KƆ DO ARA FA NYANKOPƆN N’APƐDZE DZI KAN WƆ W’ASETSENA MU

8. Asɛm a ɔwɔ Haggai 2:4 no besi dɛn aboa hɛn ma yaakɔ do dze Nyankopɔn n’apɛdze edzi kan wɔ hɔn asetsena mu? (Hwɛ ase hɔ asɛm no so.)

8 Osiandɛ ahohiahia kɛse no abɛn paa ntsi, yehu dɛ nnyɛ dɛm aber yi na ɔsɛ dɛ yedzi asɛnka edwuma a wɔdze ahyɛ hɛn nsa no ho agor koraa. (Mark 13:10) Naaso sɛ hɛn sikasɛm yɛ basaa, anaa asɛmpa a yɛka no ntsi wɔsoɛr tsia hɛn a, obotum ayɛ dzen ama hɛn dɛ yɛdze hɛn adwen besi asɛnka edwuma no do kɛse. Ebɛnadze na obotum aboa hɛn ma yɛdze Ahendzi no edzi kan wɔ hɛn asetsena mu? Ɔsɛ dɛ yɛkɔ do nya awerɛhyɛmu dɛ, ‘dɔm Jehovah’ b wɔ hɛn afa. Sɛ yɛkɔ do dze Ahendzi no dzi kan wɔ hɛn asetsena mu a, ɔno so bɔboa hɛn. Ntsi ɔnnsɛ dɛ yesuro biribiara.—Kenkan Haggai 2:4.

9-10. Awarfo bi sii dɛn hun dɛ asɛm a Jesus kae wɔ Matthew 6:33 no yɛ nokwar paa?

9 Hom mma yɛnhwɛ Oleg na Irina c hɔn asɛm no. Wɔyɛ awarfo a wɔsom dɛ daa akwampaafo. Wotui kɔboaa asafo bi wɔ beebi fofor. Aber a wotui kɔr hɔ no ekyir no, wɔannkyɛr na ɔman a wɔtse mu no ne sikasɛm yɛɛ basaa, na iyi maa hɔn edwuma fii hɔn nsa. Ɔwɔ mu dɛ wɔannhyɛ da ara ennya edwuma papa biara annyɛ bɛyɛ afe kor dze, naaso wohun dɛ Jehovah dɔ hɔn paa, na ɔtɔ da so a nna enuanom bɛyɛ hɔn mboa. Ebɛnadze na ɔboaa hɔn ma wotumii gyinaa ɔhaw a wohyiae yi nyina ano? Ahyɛse no dze Oleg yɛɛ basaa naaso ekyir yi ɔkaa dɛ: “Asɛnka edwuma a yɛdze hɛn ber pii yɛe no boaa hɛn ma yɛdze dza no ho hia paa no dzii kan wɔ hɛn asetsena mu.” Aber a nna ɔnye ne yer gu do repɛ edwuma no nyinara, nna wɔkɔ do yer hɔnho yɛ asɛnka edwuma no dzendzenndzen.

10 Da kor bi a wɔpoon asɛnka kodur fie no, nna hɔn nyɛnko berɛbo bi etwa kwan bɛyɛ kilomita 160 (akwansin 100) dze edziban baag ebien ebesi hɔn ekyir. Oleg kaa dɛ: “Dɛm da no, dza osii no maa yɛsanee hun dɛ Jehovah nye hɛn nuanom a wɔwɔ asafo no mu no dwen hɛnho paa. Iyi ma yenya awerɛhyɛmu dɛ sɛ yɛtse nka dɛ hɛn enyidado nyina asa mpo a, ɔnnyɛ adze a Jehovah no werɛ befir n’asomfo da.”—Matt. 6:33.

11. Sɛ yɛdze Nyankopɔn n’apɛdze dzi kan wɔ hɛn asetsena mu a, ebɛnadze na yebotum ahwɛ kwan?

11 Jehovah pɛ dɛ yɛdze asɛnka edwuma a ɔgye nkorɔfo nkwa no dzi kan wɔ hɛn asetsena mu na yɛkɔ do boa nkorɔfo ma wɔbɛyɛ esuafo. Dɛ mbrɛ yeedzi kan aka ho asɛm wɔ  nkyekyɛmu 7 no mu no, Haggai hyɛɛ Jehovah no nkorɔfo nkuran dɛ wɔnhyɛ Jehovah no som edwuma no ase fofor. Nna ɔtse dɛ mbrɛ afei na wɔrebɛhyɛ ase atow asɔrfi no ne fapem no. Jehovah bɔɔ hɔn anohoba dɛ sɛ wɔyɛ dɛm a, ‘obehyira hɔn.’ (Hag. 2:​18, 19) Hɛn so, yebotum enya awerɛhyɛmu dɛ sɛ yɛyɛ dza yebotum biara dze edwuma a Jehovah dze ahyɛ hɛn nsa no dzi kan wɔ hɛn asetsena mu a, obehyira hɛn.

IBESI DƐN AHYƐ AHOTODO A EWƆ WƆ JEHOVAH MU NO DZEN?

12. Nna ebɛnadze ntsi na Ezra nye ne mfɛfo Jewfo a nna wɔresan akɔ Jerusalem no hia gyedzi kɛse no?

12 Jewfo a nna wɔresan efi Babylon akɔ Jerusalem no, Ezra nye binom kɔree wɔ afe 468 A.H.B. Nna Ezra nye hɔn a wɔka noho no behia gyedzi kɛse ansaana woetum etwa dɛm kwan no. Osiandɛ nna kwan no do yɛ hu. Afei so, nna wɔsoso sika kɔkɔɔ nye dwetɛ pii a ɔhen no dze ama hɔn dɛ wɔmfa nkɔboa ma wɔmfa nsi asɔrfi no. Nna ewifo wɔ dɛm kwan no do, ntsi nna wobotum agye hɔn ndzɛmba no efi hɔn nsamu. (Ezra 7:​12-16; 8:31) Iyi da nkyɛn a, nna ɔrennkyɛr na woebohu dɛ Jerusalem kurow no ara so mpo no mu yɛ hu. Nna Jewfo kakraabi na wɔtse kurow no mu, na nna ɔsɛ dɛ wosiesie kurow no n’afasu nye no mbobow no. Ezra dze noho too Jehovah do kɛse aber a nna oridzi dɛm dwuma yi. Ebɛnadze na yebotum esua efi no hɔ?

13. Ebɛnadze na ɔboaa Ezra ma ɔhyɛɛ ahotodo a nna ɔwɔ wɔ Jehovah mu no dzen? (Hwɛ ase hɔ asɛm no so.)

13 Ezra hun mbrɛ Jehovah boaa no nkorɔfo wɔ mber a no mu yɛ dzen mu. Aber a Ɔhen Ahasuerus hyɛɛ dɛ wonkuku Jewfo a wɔwɔ Persia Ahenman no mu no nyinara wɔ afe 484 A.H.B. no, nna ɔbɛyɛ dɛ Ezra tse Babylon. (Esther 3:​7, 13-15) Ntsi nna Ezra noara so no nkwa da esian mu. Aber a Jewfo a wɔwɔ “ɔmansin biara mu” tsee dɛm ahyɛdze no, hɔn werɛ hoow araa ma wodzii mbuada na wosui, na wɔserɛɛ Jehovah dɛ ɔmboa hɔn. (Esther 4:3) Hwɛ mbrɛ Ezra nye ne mfɛfo Jewfo a nna wɔwɔ hɔ dɛm aber no bɛtse nka aber a pɔw bɔn a hɔn atamfo bɔe no dan kɔr hɔnara hɔn do no! (Esther 9:​1, 2) Ɔbɛyɛ dɛ dza ɔtoo Ezra no maa osiesiee noho maa nsɔhwɛ ahorow a nna obehyia daakye no, na iyi hyɛɛ ahotodo a nna ɔwɔ dɛ Jehovah botum abɔ no nkorɔfo ho ban aber biara no mu dzen. d

14. Ebɛnadze na akyerɛbaa bi suae fii mbrɛ Jehovah boaa no aber a noho kyeer no no mu?

14 Sɛ yɛkɔ ahokyer mu na yehu mbrɛ Jehovah si boa hɛn no a, ɔma yenya ahotodo dɛ ɔbɔboa hɛn daakye so. Hom mma yɛnhwɛ dza ɔtoo hɛn akyerɛbaa Anastasia a ɔtse Eastern Europe no. Nna n’edwumamufo rehyɛ no dɛ ɔmfa noho nhyɛ amanyɛsɛm mu, dɛm ntsi ogyaa edwuma no. Ɔkaa dɛ: “Nna moho nnwew dɛm da.” Afei, ɔdze kaa ho dɛ: “Mobɔɔ asɛm no ho mpaa na muhun dɛ Jehovah dɔ me na ɔdwen moho paa. Sɛ ɔkɛba no dɛ m’edwuma san so fi me nsa bio a, murunnsuro. Osiandɛ minyim dɛ, sɛ mo sor Egya no ahwɛ me ndɛ a, ɔbɔhwɛ me ɔkyena so.”

15. Ebɛnadze na ɔboaa Ezra ma ɔkɔr do dze noho too Jehovah do? (Ezra 7:​27, 28)

15 Ezra hun Jehovah ne nsa wɔ n’abrabɔ mu. Ezra dwendween mbrɛ nna Jehovah esi aboa no wɔ mber bi a etwa mu no ho, na ekyingye biara nnyi ho dɛ iyi boaa no ma ɔkɔr do dze noho too Jehovah do. Hyɛ asɛm a Ezra kae yi nsew. Ɔkaa dɛ: ‘Jehovah me Nyankopɔn ne nsa wɔ mo do.’ (Kenkan Ezra 7:​27, 28.) Ezra kaa nsɛm bi a ɔnye iyi dzi nsɛ bɛyɛ mpɛn esia wɔ nwoma a ɔkyerɛwee no mu.—Ezra 7:​6, 9; 8:​18, 22, 31.

Ebɛn mber ahorow mu na yebotum ehu Nyankopɔn ne nsa wɔ hɛn abrabɔ mu? (Hwɛ nkyekyɛmu 16) e

16. Ebɛn mber ahorow mu na yebotum ehu Nyankopɔn ne nsa wɔ hɛn abrabɔ mu? (Hwɛ mfonyin no so.)

16 Sɛ yerihyia ɔhaw a, Jehovah botum aboa hɛn ma yeegyina ano. Dɛ nhwɛdo no, sɛ yɛserɛ hɛn edwumawura dɛ ɔmma hɛn kwan ma yɛnkɔ ehyiadzi, anaa sɛ yɛserɛ no dɛ ɔnyɛ nsesa wɔ mber a yɛdze yɛ edwuma no mu mbrɛ ɔbɛyɛ a yebotum akɔ asafo nhyiamu a, nna yɛrekyerɛ dɛ yɛpɛ dɛ yehu Jehovah ne nsa wɔ hɛn abrabɔ mu. Sɛ yɛyɛ dɛm a, Jehovah bɔboa hɛn ma wɔaayɛ hɛn nwanwa, na iyi bɛma ahotodo a yɛwɔ wɔ no mu no ayɛ kɛse.

Ezra tsena famu dze su robɔ mpaa wɔ asɔrfi hɔ. No werɛ ahow paa osian amamfo no hɔn bɔn ntsi. Nyimpadɔm no so rusu. Na Shecaniah rekyekye Ezra no werɛ na ɔreka akyerɛ no dɛ: “Enyidado da ho ara wɔ hɔ ma Israel. . . . Yedzi w’ekyir.”​—Ezra 10:​2, 4 (Hwɛ nkyekyɛmu 17)

17. Aber a Ezra hyiaa ɔhaw no, ebɛnadze na ɔyɛe dze kyerɛɛ dɛ ɔbrɛ noho adze? (Hwɛ mfonyin a ɔwɔ Ɔweɔn-Aban no enyim no.)

17 Ezra fi ahobrɛadze mu hwehwɛɛ Jehovah no mboa. Aber biara a nna Ezra bɛtse nka dɛ ndzɛmba a ɔsɛ dɛ odzi ho dwuma no ho dadwen ahyɛ no do no, nna ofi ahobrɛadze mu bɔ Jehovah mpaa. (Ezra 8:​21-23; 9:​3-5) Ezra dze noho too Jehovah do, na iyi maa hɔn a wɔwɔ ne nkyɛn no so taa n’ekyir na wosuasuaa gyedzi a ɔdaa no edzi no. (Ezra 10:​1-4) Sɛ dza yehia wɔ asetsena mu, nye mbrɛ yebesi abɔ hɛn ebusua ho ban no ho dadwen hyɛ hɛn do a, ɔsɛ dɛ yɛdze hɛnho to Jehovah do na yɛbɔ no mpaa.

18. Ebɛnadze na obotum aboa hɛn ma ahotodo a yɛwɔ wɔ Jehovah mu no aayɛ kɛse?

18 Sɛ yɛbrɛ hɛnho adze na yɛserɛ Jehovah dɛ ɔmboa hɛn na yɛma hɛn nuanom so boa hɛn a, ahotodo a yɛwɔ wɔ Nyankopɔn mu no bɛyɛ kɛse. Erika yɛ hɛn akyerɛbaa bi a ɔwɔ mba baasa. Awerɛhosɛm bi too no naaso ɔkɔr do dze noho too Jehovah do. Nna onyinsen naaso ne yafun no sɛɛe. Afei so, no kun a ɔdɔ no paa so wui. Iyi nyina sii wɔ ber tsiabaa bi mu. Ɔkaa dza osii no ho asɛm dɛ: “Sɛ asɛm bi to wo a, ahyɛse no, bi a irunnhu mbrɛ Jehovah besi aboa wo. Naaso ebɔhwɛ no, nna beebi a w’enyi nnda no, hɔ na mboa befi aba. Mobɔɔ mpaa mpɛn pii. Mpaa a mobɔe no, mebohu dɛ Jehovah nam nsɛm a m’anyɛnkofo kae nye dza wɔyɛe dze boaa me no do ebua no mu pii. Sɛ meka dza ɔhaw me no ho asɛm kyerɛ m’anyɛnkofo a, ɔnnyɛ dzen koraa dɛ wɔbɔboa me.”

FA WOHO TO JEHOVAH DO KESI EWIEI

19-20. Jewfo a woenntum annsan annkɔ Jerusalem no, ebɛnadze na yesua fi dza wɔyɛe no mu?

19 Yebotum so enya esuadze tsitsir bi efi Jewfo a woenntum annsan annkɔ Jerusalem no hɔ. Ɔbɛyɛ dɛ hɔn mu binom wɔ hɔ a nna osian mpanyinyɛ, yarba, nye ebusua mu asodzi ahorow ntsi, nna worunntum nnsan nnkɔ. Ɔno mpo no, wofii hɔn akoma mu dze ndzɛmba a nna hɔn a wɔresan akɔ no behia no maa hɔn. (Ezra 1:​5, 6) Ɔbɛyɛ dɛ aber a Jewfo a wodzii kan sanee kɔr Jerusalem no kodurii no, bɛyɛ mfe 19 ekyir mpo no, nna Jewfo a wɔwɔ Babylon no da ho ara fi hɔn pɛ mu dze ntoboa mona hɔn nuanom no wɔ Jerusalem.—Zech. 6:10.

20 Sɛ yenntum nnyɛ pii wɔ Nyankopɔn no som mu mpo a, yebotum enya awerɛhyɛmu dɛ Jehovah n’enyi sɔ mbɔdzen a yɛrobɔ dɛ yɛbɛyɛ dza ɔpɛ no. Yesi dɛn hu dɛm? Jehovah kaa kyerɛɛ nkɔnhyɛnyi Zechariah dɛ ɔmfa sika kɔkɔɔ na dwetɛ a Jewfo a wɔwɔ Babylon no dze amona no bi nyɛ abɔtsir. (Zech. 6:11) Nna dɛm ‘abɔtsir kɛse’ yi bɛyɛ “nkaadze” ama hɔn. Nna ɔbɛma wɔakaa ntoboa a hɔn nuanom fii hɔn pɛ mu yii no. (Zech. 6:14) Hɛn so, yebotum enya awerɛhyɛmu dɛ mbɔdzen a yɛrobɔ dɛ yebefi hɛn akoma nyinara mu asom Jehovah wɔ mber a no mu yɛ dzen mu mpo no, no werɛ rimmfir da.—Heb. 6:10.

21. Ebɛnadze na ɔbɔboa hɛn ma yaakɔ do dze hɛnho ato Jehovah do ɔmmfa ho dza obesi daakye no?

21 Ekyingye biara nnyi ho dɛ, yɛbɔkɔ do ehyia tsebea a no mu yɛ dzen wɔ nda a odzi ekyir yi mu. Na obotum aba dɛ ndzɛmba bɛgye nsamu koraa daakye. (2 Tim. 3:​1, 13) Naaso ɔnnsɛ dɛ yɛma iyi haw hɛn koraa. Ɔsɛ dɛ yɛkaa asɛm a Jehovah kaa kyerɛɛ Jewfo a nna wɔwɔ Haggai n’aber do no. Ɔkaa kyerɛɛ hɔn dɛ: “Mowɔ hom nkyɛn . . . Mma hom nnsuro.” (Hag. 2:​4, 5) Ntsi ɔsɛ dɛ yenya awerɛhyɛmu dɛ sɛ yɛkɔ do ara yɛ dza Jehovah pɛ a, ɔno so bɔboa hɛn. Yennyim ɔhaw a yebehyia daakye dze, naaso sɛ yɛdze dza yeesua efi Haggai na Zechariah nkɔnhyɛ no mu, nye nhwɛdo pa a Ezra yɛe no yɛ edwuma a, ɔbɔboa hɛn ma yɛdze hɛnho aato Jehovah do kɛse.

NDWOM 122 Hom Ntsintsim, Mma Hom Nnhinhim!

a Sɛ sikasɛm ho yɛ dzen ma hɛn, nkorɔfo soɛr tsia aban no wɔ beebi a yɛtse, anaa wɔsoɛr tsia asɛnka edwuma a yɛreyɛ no a, adzesua yi bɔboa hɛn ma yaahyɛ ahotodo a yɛwɔ dɛ Jehovah bɔboa hɛn ma yeegyina ano no mu dzen.

b Asɛmfua ‘dɔm Jehovah’ no pue mpɛn 14 wɔ Haggai nwoma no mu. Dɛm asɛm yi kaakaa Jewfo no dɛ Jehovah no tum nnyi ano, na ɔwɔ abɔfo dɔm kɛse a wɔhyɛ n’ase. Na dɛmara na ɔkaa hɛn ndɛ so.—Ndw. 103:​20, 21.

c Wɔasesa edzin ahorow no bi.

d Nna Ezra aben wɔ Nyankopɔn ne Mbra no ne nkyerɛwee mu. Ntsi ansaana ɔresan akɔ Jerusalem mpo no, nna ɔwɔ ahotodo dɛ nkɔm a Jehovah ahyɛ no bɛba mu.—2 Mber. 36:​22, 23; Ezra 7:​6, 9, 10; Jer. 29:14.

e MFONYIN NO HO NKYERƐKYERƐMU: Onua bi reserɛ n’edwumawura dɛ ɔmma no kwan ma ɔnkɔ ɔmantɔw ehyiadzi, naaso n’edwumawura no annyɛ. Ɔrobɔ Jehovah mpaa, na ɔreserɛ no dɛ ɔmboa no ma onhu dza ɔbɛka aber a ɔasan ekehyia n’edwumawura no. Onua no dze ehyiadzi ho nsato krataa no rekyerɛ n’edwumawura no, na ɔrekyerɛ no mfaso a obenya aber a ɔakɔ ehyiadzi a ɔtse dɛm no. Edwumawura no n’enyi agye, na ɔasesa n’adwen dɛ ɔbɛma no kwan ma ɔaakɔ.