Amuye ku shebo

Amuye pa mitwi iliimo

MUTWI WAKWIIYA 48

Inga Mwashooma Ayi Yehova Alaakumucafwa Ndyemutokwiinda Mumapensho

Inga Mwashooma Ayi Yehova Alaakumucafwa Ndyemutokwiinda Mumapensho

“‘Amuyume, . . . ceebo nebo ndi amwebo,’ mbwaamba Yehova wamakoto abashilumamba.”—AGA. 2:​4, NWT.

LWIIMBO 118 “Amutunungileko Lushomo”

NSHESHI TWIIYE a

1-2. (a) Ino bukaalo mbotubeteemo bulikoshenye buyani abukaalo baJuda bakaboolela ku Jelusalemu mbobakalingaamo? (b) Amwaambe mapensho amwi baJuda ngobakalinga kwiindaamo. (Amubone kabokosi kacite mutwi utokwaamba ayi “ Shintu Mboshakalinga Muciindi Cakwe Agayi, Sekaliya, a Esila.”)

 SA CIMWI ciindi mulalisukama pasheshi shikacitike kunembo? Mpashi incito yakamana aboobo mulalisukama mbweenga mwalangweeta mukwashi wanu shiyandika. Mpashi inga mwalisukama pa mukwashi wanu ceebo ca mapensho esa ceebo ca shamapolitiki, kupenshekwa na kupikishikwa ndyetutoshimikila. Sa kuli lipenshi ndyemutokwiindaamo pamapensho aya? Na mboboobo, mutoyuminishikwa kwiiya Yehova mbwaakacafwa bantu bakwe muciindi cakale kale ndyebakalinga kwiinda mumapensho mbuli aaya.

2 BaJuda bakashalilwa mu Babiloni bakalinga kuyandika kuba alushomo luyumu kwaamba ayi bashiye buboni bwabo abuumi mbobakashibila akuya kucishi baanji nkobatakalinga kushi kabotu. Ndyebakashikabo, cakababeta ciyumu kucana shiyandika sha mikwashi yabo, mu bwaami bwa bene Pesha mwakalinga nkoondo alimwi bakalinga kupikishikwa kushishi shimwi. Aboobo bamwi cakabayumina kubikila maano ku kuyaka cipya tempele yakwe Yehova. Ici cakapa kwaamba ayi mu 520 B.C.E., Yehova atume bashinshimi bobilo, Agayi a Sekaliya, kuya mukucafwa bantu kwaamba ayi batalike kusebensa cankusu muncito yakwe Yehova. (Aga. 1:1; Seka. 1:1) Kweelana ambweshi twiiye, kuyuminisha kwa bashinshimi aba kwakacafwa abuumbi. Nacibi boobo, pesule lya myaaka pafwiifwi a 50, baJuda bakaboolela ku Jelusalemu bakalinga kuyandika kuyuminishikwa alimwi. Lyalo Esila shikukopolola Milawo, wakesa ku Jelusalemu kuswa ku Babiloni mukuyuminisha bantu bakwe Lesa kwaamba ayi babikile maano kukulambila kwancine.—Esila 7:​1, 6.

3. Ino njimiipusho nshi njeshi tucane shikumbulo? (Tushimpi 22:19)

3 Bweenka bushinshimi bwakwe Agayi a Sekaliya mbobwakacafwa bantu bakwe Lesa kutolelela kucinka manungo muli Yehova ndyebakalinga kupikishikwa, aswebo inga bwatucafwa kushoma ayi Yehova alaakutucafwa ndyetutokwiinda mumapensho. (Amubelenge Tushimpi 22:19.) Ndyetutokwiiya makani Yehova ngaakaamba kwiinda muli Agayi a Sekaliya akubona nsheenga tweeya kucakubonenaako cakwe Esila, tutoocana shikumbulo kumiipusho iyi: Ino baJuda bakacita buyani ndyebakalinga kwiinda mumapensho aya? Ino nceebonshi tulyeelete kubikila maano kukucita kuyanda kwakwe Lesa ndyetutokwiinda mumapensho, alimwi ino inga twacita buyani kwaamba ayi tunooshoma Yehova abuumbi?

MAPENSHO AKALENGESHA BAJUDA KUBOOLELA MWISULE

4-5. Ino nshiinshi shakapa kwaamba ayi baJuda bacileeke kusebensa cankusu muncito yakuyaka cipya tempele?

4 BaJuda ndyebakaboolela ku Jelusalemu, bakalinga kucite shiinji shakucita. Kapatana kwiinda aciindi, bakamanisha kuyaka cipaililo cakwe Yehova akuyaka lwiimbi lwa tempele. (Esila 3:​1-3, 10) Nacibi boobo, tapana kwiinda aciindi bakacileka kusebensa cankusu ceebo ca mapensho aanji ngobakalinga kwiindaamo. Tabakalinga kucitebo ncito yakuyaka cipya tempele, sombi bakalinga kweelete kuyaka amaandaabo, kulima akulangweeta mikwashi yabo shakulya. (Esila 2:​68, 70) Alimwi bakalinga kupikishikwa ku balwani babo, abo bakalinga kusuni ayi bacileeke kuyaka cipya tempele.—Esila 4:​1-5.

5 Kwiilikaawo, baJuda bakeenda mumapensho ceebo ca nkoondo yakalingaako. Cishi cabo cakalinga kweendeleshekwa a bene Pesha. Sailasi mwaami wa bene Pesha ndyaakafwa mu 530 B.C.E., Cambyses uyo wakamupyana pa bwaami, wakalinga kusuni kukoma bene Ijipiti. Ndyebakalinga kuya ku Ijipiti, cilyeelete kwaamba ayi bashilumamba bakwe bakalinga kusuni kunoopekwa shakulya, maanshi alimwi amwakoona kubene Isilaeli. Ici cakapa kwaamba ayi bene Isilaeli bapengeleeko. Mwaami wakakonkelawo Dalyasi I ndyaakatalika kweendelesha, mapensho akatolelela. Bantu bakalinga kupondoka alimwi mwakalinga nkoondo mubweendeleshi bwa bene Pesha. Ishi shoonse shakapa kwaamba ayi baJuda baanji balisukame mbweenga bacanina mikwashi yabo shiyandika. Ceebo camapensho ngobakalinga kwiindaamo, baJuda bamwi bakalinga kubona ayi tacakalinga ciindi ceelete cakuyaka cipya tempele yakwe Yehova.—Aga. 1:2.

6. Kweelana a Sekaliya 4:​6, 7, ino ngamapensho nshi amwi baJuda ngobakalinga kwiindaamo, alimwi ino Sekaliya wakabayuminisha buyani?

6 Amubelenge Sekaliya 4:​6, 7. Kwiilika pa kwiinda mulipenshi lyakucanina mikwashi yabo shiyandika ankoondo yakalinga mucishi, baJuda bakalinga kupenshekwa. Mu 522 B.C.E., balwani babo bakapa kwaamba ayi mfulumeende ya bene Pesha iimike ncito yakuyaka cipya tempele yakwe Yehova. Nacibi boobo, Sekaliya wakabayuminisha ayi Yehova alaakubacafwa kukoma mapensho ali woonse, kwiinda mumushimu wakwe. Mu 520 B.C.E., Mwaami Dalyasi wakasuminisha ayi incito itolelele kwiilikaawo akupa baJuda maali akusebensesha, lyalo akulwiita bamwi bamu bweendeleshi bwakwe ayi babacaafwe kusebensa ncito.—Esila 6:​1, 6-10.

7. Ino Yehova wakabacafwa buyani baJuda ndyebakabikila maano kuncito yakuyaka?

 7 Kwiinda muli Agayi a Sekaliya, Yehova wakashomesha bantu bakwe ayi alaakubacafwa na bakabikile maano kuncito yakuyaka cipya tempele. (Aga. 1:​8, 13, 14; Seka. 1:​3, 16) Pesule lyakuyuminishikwa ku bashinshimi, mu 520 B.C.E baJuda bakatalika alimwi incito yakuyaka cipya tempele, akwiimanisha myaaka 5 kaitana kukwana. Mukwiinga bakabikila maano kuncito yakuyaka nabi ndyebakalinga kwiinda mumapensho, Yehova wakabacafwa kucana shiyandika alimwi akubacafwa kutolelela kuba abushicibusa buyumu anguwe. Aboobo bakasebensela Yehova calusangalalo.—Esila 6:​14-16, 22.

AMUTOLELELE KUBIKILA MAANO KUKUCITA KUYANDA KWAKWE LESA

8. Ino maswi ngotucana pa Agayi 2:4 inga atucafwa buyani kutolelela kubikila maano kukucita kuyanda kwakwe Lesa? (Amubone amakani amweela.)

8 Mapensho anene ndyatooya cisena pafwiifwi, cilayandika abuumbi kunookwiibaluka ayi tulyeelete kukonkela mulawo waamba pakusebensa ncito yakushimikila. (Maako 13:10) Nacibi boobo, mpashi inga catuyumina kubikila maano kuncito yakushimikila na tutokwiinda mulipenshi lyakubula maali na kupikishikwa kubamwi. Ino nciinshi ceenga catucafwa kutolelela kubikila maano kukucita kuyanda kwakwe Yehova? Tulyeelete kutolelela kushoma ayi “Yehova wamakoto abashilumamba” b ali andiswe. Alaakutucafwa na twatolelela kubikila maano kukucita kuyanda kwakwe. Aboobo tatweelete kuloonda cili coonse.—Amubelenge Agayi 2:4.

9-10. Ino nshiinshi shakacafwa beebene bamwi kushoma ayi maswi Yesu ngakaamba pa Mateyo 6:33 ngancine?

9 Amuyeeye pacakubonenaako ca ba Oleg aba Irina, c beebene basebensa mbuli bapainiya. Ndyebakalongela ku libungano limwi lyakalinga kubulishite, incito yakamana ceebo camapensho ashamaali mucishi mobakalinga kukala. Nabi kwaamba ayi pafwiifwi amwaaka womwi tabakwe kucikonsha kucana ncito njeenga basebensa kwaciindi cilaamfu, bakalinyumfwa ayi Yehova wakalinga kubacafwa alimwi cimwi ciindi bakalinga kucafwikwa kubamakwesu abenankashi. Ino nciinshi cakabacafwa ndyebakalinga kwiinda mumapensho aya? Ba Oleg abo pakutaanguna bakalinga balefuka, bakaamba ayi, “Kusebensa cankusu muncito yakushimikila kwakatucafwa kubikila maano kushintu shiyandika abuumbi mubuumi.” Balo abakaabo bakatolelela kusebensa cankusu muncito yakushimikila nabi ndyebakalinga kulangoola ncito.

10 Bushiku bumwi ndyebakaswa muncito yakushimikila, bakacana ayi shicibusa wabo umwi weenda mushinso wa makilomita ali 160 kubaletela shoola shobilo mwakalinga shakulya. Ba Oleg bakaamba ayi: “Alimwi pabushiku ubu, twakabona Yehova abamakwesu abenankashi mbobatubikilako maano abuumbi. Tulishomete cakutatoonsha ayi Yehova taalekeleshi basebenshi bakwe, nabi ndyebatoobona ayi shintu teshi shikaboteewo mubuumi bwabo.”—Mate. 6:33.

11. Ino nshiinshi sheenga shaswaamo na twabikila maano kukusebensa ncito Lesa njaakatupa?

11 Yehova alisuni kwaamba ayi tubikile maano kukucafwa bantu kuba bashikwiiya kwaamba ayi bakapuluke. Kweelana ambotweeya mu  palagilafu 7, Agayi wakayuminisha bantu bakwe Yehova kutalika alimwi kusebensa ncito yakuyaka cipya tempele. Yehova wakabashomesha ayi ‘alaakubapa coolwe’ na bacita boobo. (Aga. 2:​18, 19) Aswebo inga twashooma ayi Yehova alaakutupa shoolwe na twabikila maano kuncito njaakatupa.

NSHEENGA TWACIITA KWAAMBA AYI TUNOOSHOMA YEHOVA ABUUMBI

12. Ino nceebonshi Esila a baJuda mbaakalingaabo bakalinga kuyandika kuba alushomo luyumu?

12 Mu 468 B.C.E., Esila a likoto lyabili lya baJuda, bakaswa ku Babiloni akuya ku Jelusalemu. Esila abaabo mbwaakalingaabo bakalinga kuyandika kuba alushomo luyumu kwaamba ayi bacikoonshe kweenda lweendo ulu. Mwaami wakabapa golodi asilifa uunji kwaamba ayi bakasebenseshe pakuyaka tempele. Aboobo naakwiinga bakabanyaaya kubalwani. (Esila 7:​12-16; 8:31) Kwiilikaawo, bakesa mukushiba ayi Jelusalemu tayakalinga kushitilishitwe. Mundabala mwakalinga kukalabo bantu baniini alimwi lubumbu aminjililo shakalinga kuyandika kubambwa. Ino nshiinshi nsheenga tweeya kuli Esila pamakani akwiiya kunooshoma Yehova abuumbi?

13. Ino nshiinshi shakacafwa Esila kwiiya kunooshoma Yehova abuumbi? (Amubone amakani amweela.)

13 Esila wakabonaawo kale Yehova mbwaakacafwa bantu bakwe ndyebakalinga mubukaalo buyumu. Mu 484 B.C.E., cilyeelete kwaamba ayi Esila wakalinga kukala ku Babiloni Mwaami Sakisesi ndyaakapa mulawo wakwaamba ayi baJuda boonse bakalinga kweendeleshekwa a bene Pesha, bacaikwe. (Esita 3:​7, 13-15) Esila a baJuda boonse naakwiinga bakacaikwa! Ndyebakanyumfwa mulawo uyu, bakoongumana abuumbi cakwaamba ayi bakacileka kulya alimwi bakalinga kunoolilabo ndyebakalinga kupaila kuli Yehova kwaamba ayi abacaafwe. (Esita 4:3) Ano amuyeeyebo Esila a baJudanyina mbobakalinyumfwa abo bakalinga kusuni kubacaya ndyebakacaikwa mbabo! (Esita 9:​1, 2) Shakacitika paciindi cilya shakacafwa Esila kulibambila bukaalo buyumu mbwaakalinga kusa mukwiindaamo akumucafwa kunooshoma Yehova abuumbi ayi inga washitilisha bantu bakwe. d

14. Ino nciinshi nankashi umwi ncaakeeya Yehova ndyaakamucafwa paciindi ndyaakalinga mubukaalo buyumu?

14 Na Yehova watucafwa paciindi ndyetuli mubukaalo buyumu, lushomo lwesu muli nguwe lulayuminaako. Amuyeeye pacakubonenaako cakwe Nankashi Anastasia, uyo ukala ku Eastern Europe. Wakasalawo kucileka ncito ceebo ca kutasuna kwaabanamo lubasu mu shamapolitiki. Wakaamba ayi: “Ici ncocakalinga ciindi cakutaanguna kutabaawo amaali mubuumi bwangu.” Lyalo wakaamba ayi: “Ndakapaila kuli Yehova alimwi ndakabona mbwaakandama kabotu. Na incito ikamaane alimwi, teshi nkaloondeewo. Na Yehova inga wandama kabotu sunu, nkokwaamba ayi alaakutolelela kundama kabotu.”

15. Ino nciinshi cakacafwa Esila kutolelela kunooshoma Yehova? (Esila 7:​27, 28)

15 Esila wakabona Yehova mbwaakalinga kumucafwa. Kukutumana kuyeeya pashiindi Yehova ndyaakamucafwaawo, kwakacafwa Esila kutolelela kunooshoma muli nguwe abuumbi. Esila wakaamba ayi “lyaansa lyakwe Yehova Lesa wangu lyakalinga pali ndime.” (Amubelenge Esila 7:​27, 28.) Esila wakasebensesha maswi akoshenye aaya mankanda 6 mulibuku lyamu Baibo licite liina lyakwe.—Esila 7:​6, 9; 8:​18, 22, 31.

Ino mbukaalo nshi ndyeenga twabona Yehova mbwaatucafwa? (Amubone palagilafu 16) e

16. Ino mbukaalo nshi ndyeenga twabona Yehova mbwaatucafwa? (Amubone acikope.)

16 Yehova inga watucafwa ndyetuli mubukaalo buyumu. Kucakubonenaako, na twasenga munene wancito kwaamba ayi atusuminishe kuya kukubungana kunene na kwaalulako ciindi ncotusebensa kwaamba ayi tunoocanika kumabungano lyoonse, inga twabona Yehova mbwaatucafwa. Inga twakankamana shintu mbweenga shaba. Aboobo lushomo lwesu muli Yehova lulayuminaako.

Esila atoolila akupaila ndyaali pa tempele, ceebo ca shibiibi sha baJuda. Bantu abalo batolila. Lyalo Shekaniya wayuminisha Esila kwiinda mukumulwiita ayi: “Lupulusho nkolucili ku bene Isilaeli. . . . Tulaakumucafwa.”​—Esila 10:​2, 4 (Amubone palagilafu 17)

17. Ino Esila wakatondesha buyani kuliceesha paciindi ndyaakalinga mubukaalo buyumu? (Amubone cikope cili papeeji yakutaanguna.)

17 Esila wakalinga kuliceesha akupaila kuli Yehova kwaamba ayi amucaafwe. Lyoonse na walisukama, wakalinga kupaila kuli Yehova. (Esila 8:​21-23; 9:​3-5) Ceebo cakwaamba ayi Esila wakalinga kucinka manungo muli Yehova, bamwi bakalyaaba kumucafwa alimwi akukonkela cakubonenaako cakwe cakuba alushomo. (Esila 10:​1-4) Na twalisukama pamakani ambweenga twacana shiyandika lwakumubili na mbweenga twashitilisha mukwashi wesu, tulyeelete kupaila kuli Yehova akushoma ayi atootucafwa.

18. Ino nshiinshi sheenga shatucafwa kwiiya kunooshoma Yehova abuumbi?

18 Aswebo na twaliceesha akusenga Yehova kwaamba ayi atucaafwe, lyalo akusumina lucafwo kuswa kubashominyineesu, lushomo lwesu muli Lesa lulaakuyuminaako. Nankashi Erika uyo ucite baana botatwe, wakatolelela kushoma Yehova nabi ndyakeenda mumapensho akamupa kuba abuumba abuumbi. Muciindi ciniinibo, mwanaakwe mwanakashi wakeendilila alimwi wakafwitwa beebaye. Wakaamba pashakacitika ayi: “Inga toshibili limwi Yehova mbweshi akakucaafwe. Inga wakucafwa munshila njowatalinga kuyeeyela. Ndaboona ayi Yehova alasebensesha bamakwesu abenankashi kukumbula mipailo yangu iinji kwiinda mushintu nsheenga baamba na kucita. Na ndabalwiita mapensho ngontokwiindaamo, cilababeta cuubu kuncafwa.”

AMUTOLELELE KUSHOMA YEHOVA KUSHIKILA KUMAMANINO

19-20. Ino nciinshi nceenga tweeya kuswa ku baJuda abo batakwe kucikonsha kuboolela ku Jelusalemu?

19 Kuli ciiyo ciyandika nceenga tweeya kuswa ku baJuda abo batakwe kucikonsha kuboolela ku Jelusalemu. Bamwi mpashi tabakwe kucikonsha kuboolela ceebo cakucembela, kuciswa na mikuli njobakalinga kucite mumukwashi. Nacibi boobo, bakalyaaba kucafwa baabo bakaboolela kwiinda mukubapa shintu nshebakalinga kuyandika pakuyaka tempele. (Esila 1:​5, 6) Citoboneka kwaamba ayi nabi ndipakeenda myaaka 19 kuswa ciindi likoto lyakutaanguna ndyelyakashika ku Jelusalemu, abo bakacaala mu Babiloni bakatolelela kutuma shabupe ku Jelusalemu.—Seka. 6:10.

20 Nabi kwaamba ayi inga tatucikoonshi kucita shiinji muncito yakwe Yehova kweelana ambweenga katusuni, inga twashooma ayi Yehova alalumba pakusebensa cankusu kwesu kwaamba ayi tumusangalashe. Ino nceebonshi nceenga twaambila boobo? Muciindi cakwe Sekaliya, Yehova wakalwiita mushinshimi wakwe kwaamba ayi apange mushini wa golodi asilifa uyo ngobakatambula kuswa ku baJuda bakacaala mubusha ku Babiloni. (Seka. 6:11) ‘Mushini unene’ uyu wakalinga kubeebalusha shipo shabo nshobakalinga kupa kuswa paanshi lyamoyo. (Seka. 6:14) Inga twashoma cakutatoonsha ayi Yehova teshi akalube kusebensa cankusu kwesu paciindi ndyetuli mubukaalo buyumu.—Ebu. 6:10.

21. Ino nciinshi ceshi cikatucaafwe kutolelela kushoma Yehova nabi tukeende mumapensho ali buyani kunembo?

21 Ncakutatoonsha kwaamba ayi tunanokwiinda mumapensho munshiku shino shakweelaako, alimwi mpashi kunembo shintu inga shabicilaako. (2 Timo. 3:​1, 13) Nacibi boobo, tatweelete kulisukama cakwiindilila. Munookwiibaluka maswi Yehova ngaakalwiita bantu bakwe muciindi cakwe Agayi ayi: “Amuyume . . . Mutaloondi.” (Aga. 2:​4, 5) Aswebo inga twashooma ayi Yehova alaakutolelela kuba andiswe na twatolelela kucita nsheenga twacikonsha muncito yakwe. Tulaakutolelela kushoma Yehova nabi tukeende mumapensho ali buyani kunembo, na twatolelela kukonkela nshotweeya kuswa ku bushinshimi bwakwe Agayi a Sekaliya alimwi anshotweeya kuswa kucakubonenaako cakwe Esila.

LWIIMBO 122 Amuyume, Mutatenkaani!

a Mutwi uyu wabambilwa kutucafwa kuyumya lushomo lwesu muli Yehova ndyetutokwiinda mulipenshi lyakubula maali, mapensho esa ceebo ca shamapolitiki na kupikishikwa ndyetutoshimikila.

b Maswi akwaamba ayi “Yehova wamakoto abashilumamba” alacanika mankanda ali 14 mulibuku lyakwe Agayi. Akalinga kwiibalusha baJuda alimwi aleebalusha ndiswe ayi Yehova alicite nkusu shiinditeewo alimwi alicite likoto linene lya baanjelo mbwaeendelesha.—Kulu. 103:​20, 21.

c Meena amwi akaalulwa.

d Esila wakalinga kucishi kabotu kukopolola Milawo yakwe Lesa. Aboobo wakalinga kucite lushomo luyumu mubushinshimi bwakwe Yehova nabi kabatana kuya ku Jelusalemu.—2 Maka. 36:​22, 23; Esila 7:​6, 9, 10; Jele. 29:14.

e BUSANSULUSHI BWA SHIKOPE: Mukwesu atosenga munene wancito kwaamba ayi amusuminishe kuya mukucanika kukubungana kunene, sombi bamukakila. Ndyaatolibambila kuya mukubandika amunene wancito alimwi, wapaila kuli Yehova kusenga lucafwo abutanjilishi. Watondesha munene wancito kapepa kakwiita bantu kukubungana, akumusansulwiita ayi Baibo ilatucafwa kuba bantu bali kabotu. Munene wancito wasangalala akumusuminisha ayi inga waya.