Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

NSOLO WA PFUNDZIRO 48

Khalani na Cinyindiro Cakuti Yahova Anakuphedzani m’Midzidzi ya Nyatwa

Khalani na Cinyindiro Cakuti Yahova Anakuphedzani m’Midzidzi ya Nyatwa

“Khalani amphambvu . . . thangwi ine ndiri na imwe, alonga Yahova wa anyankhondo.”—AJEU 2:4.

NYIMBO 118 ‘Thimizirani Cikhulupiro Cathu’

PINAFUNA IFE KUPFUNDZA a

1-2. (a) Pinthu pidacitikira Aizraeli adabwerera ku Yerusalemu, pyalandana tani na pinthu pinaticitikira lero? (b) Longani pang’ono nyatwa zidathimbana na Aizraeli. (Onani bokosi ya nsolo wakuti “ Ntsiku za Ajeu, Zakariya na Esdhra.”)

 KODI midzidzi inango musadzudzumika thangwi ya pinthu pinafuna kucitika ntsogolo? Panango mwaluza basa, pontho musadzudzumika kuti munatsalakana tani banja yanu. Panango imwe musadzudzumika na banja yanu thangwi ya uviyaviya wa ndale za dziko, kutcingwa na kukhondeswa kwa basa yathu yakumwaza mphangwa. Kodi imwe musadzudzumikambo na pinthu pyenepi? Khala ndi tenepo, imwe munawangiswa kakamwe mungaona njira idaphedza Yahova Aizraeli mu ndzidzi ukhathimbana iwo na nyatwa ninga zenezi.

2 Ayuda akakhala ku Bhabhilonya akhafunika kukhala na cikhulupiro cakuwanga toera abuluke ku Bhabhilonya, kwakuti akhali na umaso wadidi mbabwerera ku dziko yawo kwakuti azinji a iwo nee akhadziwako mwadidi. Pidafika iwo kweneko, akhanentseka toera kutsalakana mabanja awo. Iwo akhathimbanambo na uviyaviya mu utongi wa Persya, pontho akhatcingwa na anthu a madziko a cifupi. Na thangwi ineyi, pikhali pyakunentsa kuna anango toera amange papswa templo ya Yahova. Natenepa cifupi na caka 520 Kristu Mbadzati Kubalwa, Yahova atuma mprofeta Ajeu na Zakariya toera kuphedza mbumba kuti ipitirize kucita basa ineyi mwaphinga. (Ajeu 1:1; Zak. 1:1) Mu ndzidzi unapfundza ife, tinaona kuti ciwangiso cidapereka aprofeta anewa caphedza kakamwe mbumba. Ngakhale tenepo, pidapita pyaka 50, Ayuda adabwerera ku Yerusalemu akhafuna pontho ciwangiso. Buluka penepo, Esdhra, mulembi wakuti akhadziwa mwadidi Mwambo, aenda ku Yerusalemu buluka ku Bhabhilonya toera aphedze atumiki a Mulungu kuti apitirize kuikha ulambiri wa Yahova pa mbuto yakutoma.—Esd. 7:1, 6.

3. Ndi mibvundzo ipi inafuna ife kutawira mu nsolo uno? (Misangani 22:19)

3 Maprofesiya adalonga Ajeu na Zakariya aphedza atumiki a Mulungu nduli toera apitirize kunyindira Yahova mu ndzidzi ukhatcingwa iwo. Maprofesiya anewa anatiphedzambo toera tipitirize kunyindira ciphedzo ca Yahova maseze tithimbane na nyatwa. (Lerini Misangani 22:19.) Mu ndzidzi unaona ife mphangwa za Mulungu zidapereka Ajeu na Zakariya na kuona citsandzo ca Esdhra, tinatawira mibvundzo iyi: Nyatwa zidathimbana na Aizraeli adabwerera ku Yerusalemu zakhuya tani umaso wawo? Thangwi yanji tisafunika kupitiriza kuikha Umambo wa Mulungu pa mbuto yakutoma mu umaso wathu m’midzidzi ya nyatwa? Pontho tinacitanji toera tinyindire kakamwe Yahova m’midzidzi ya nyatwa?

NYATWA ZIDATHIMBANA NA AYUDA ADABWERERA KU YERUSALEMU ZAKHUYA TANI UMASO WAWO?

4-5. Thangwi yanji Ayuda aluza phinga yawo m’basa yakumanga templo?

4 Pidafika Ayuda ku Yerusalemu, iwo akhafunika kuphata basa kakamwe. Mwakucimbiza iwo amanga guwa, pontho aikha miyala pantsi toera kumanga templo. (Esd. 3:1-3, 10) Mbwenye thangwi yakuthimbana na nyatwa zizinji, mwakukhonda dembuka iwo aluza phinga yawo. Kusiyapo basa yakumanga templo, iwo akhafunika kumanga nyumba zawo, kulima minda na kutsalakana mabanja awo. (Esd. 2:68, 70) Pontho iwo akhatcingwa na anyamalwa awo toera asiye kucita basa yakumanga papswa templo.—Esd. 4:1-5.

5 Ayuda adabwerera ku Yerusalemu akhakhuyiwambo na uviyaviya ukhacitika mu utongi wa Persya. Pidafa Mambo Siro wa ku Persya mu caka 530 K.M.K., Kambisi, adakhala Mambo pa mbuto yace, akhafuna kukunda Ejitu. Pikhaenda iye ku Ejitu, pisaoneka kuti anyankhondo ace akhakwatira Aizraeli cakudya, madzi na mbuto zakukhala. Pyenepi pikhacitisa umaso wa Aizraeli kukhala wakunentsa kakamwe. Mu ndzidzi udatoma kutonga Dhariyo I, adapitira mbuto Mambo Kambisi, mu utongi wa Persya mukhapitiriza na nyatwa zizinji, ninga uviyaviya wa ndale za dziko. Nyatwa zenezi zikhacitisa kuti anthu azinji adabuluka ku ubitcu adzudzumike kuti mbadatsalakana tani mabanja awo. Thangwi ya nyatwa zenezi zonsene, Ayuda anango akhanyerezera kuti unoyu nee ukhali ndzidzi wakuthema toera kumanga papswa templo ya Yahova.—Ajeu 1:2.

6. Mwakubverana na Zakariya 4:6, 7, ndi pinentso pipi pinango pidathimbana na Ayuda, pontho Zakariya aapasa cinyindiro cipi?

6 Lerini Zakariya 4:6, 7. Kusiyapo nyatwa yakusowa kobiri na uviyaviya wa ndale za dziko, Ayuda akhafunikambo kupirira kutcingwa. Mu caka 522 K.M.K., anyamalwa awo anyengerera utongi wa Persya toera ulimirise basa yakumanga papswa templo ya Yahova. Mbwenye Zakariya apasa cinyindiro Ayuda cakuti Yahova mbadaaphedza toera apitirize kumanga papswa templo yace mwakukhonda tsalakana pinentso pyonsene. Mu caka 520 K.M.K., Mambo Dariyo aatawirisa toera apitirize kumanga templo, pontho aapasa kobiri toera acite pyenepi. Kusiyapo pyenepi, iye akhazikisa ntemo toera anthu anango a mu utongi wace aphedzere basa ineyi.—Esd. 6:1, 6-10.

7. Yahova apasa tani nkhombo Ayuda adabwerera ku Yerusalemu mu ndzidzi ukhaikha iwo basa yakumanga templo pa mbuto yakutoma?

 7 Mukuphatisira Ajeu na Zakariya, Yahova apanga atumiki ace kuti angaikha pa mbuto yakutoma basa yakumanga templo iye mbadaaphedza. (Ajeu 1:8, 13, 14; Zak. 1:3, 16) Thangwi yakuwangiswa na mafala a aprofeta anewa, Ayuda atoma pontho basa yakumanga templo mu caka 520 K.M.K., pontho iwo amalisa basa ineyi cifupi na pyaka pixanu. Nakuti Ayuda aikha basa ya Yahova pa mbuto yakutoma, mwakukhonda tsalakana pinentso pizinji, Yahova aatsalakana, pontho aaphedza toera akhale na uxamwali wakuwanga na iye. Natenepa iwo atumikira Yahova mwakutsandzaya.—Esd. 6:14-16, 22.

PITIRIZANI KUIKHA UMAMBO WA MULUNGU PA MBUTO YAKUTOMA

8. Mafala anagumanika pa Ajeu 2:4 anatiphedza tani toera tipitirize kuikha Umambo wa Mulungu pa mbuto yakutoma? (Onanimbo cidzindikiro capantsi.)

8 Nakuti nyatwa ikulu iri cifupi, ndi pyakufunika kakamwe kuna ife kubvera ntemo wakumwaza mphangwa zadidi. (Marko 13:10) Mbwenye panango pinakhala pyakunentsa kuna ife toera kupitiriza kumwaza mphangwa khala tisathimbana na nyatwa yakusowa kobiri peno khala tisatcingwa thangwi yakumwaza mphangwa. Ninji pinafuna kutiphedza toera kuikha Umambo wa Mulungu pa mbuto yakutoma? Tisafunika kunyindira kuti “Yahova wa anyankhondo” b ali kukhundu yathu. Iye anatiphedza toera kupitiriza kuikha Umambo wace pa mbuto yakutoma. Natenepa nee tisafunika kugopa.—Lerini Ajeu 2:4.

9-10. Banja inango yaona tani undimomwene wa mafala a Yezu anagumanika pa Mateu 6:33?

9 Onani citsandzo ca Oleg na Irina, c banja inatumikira ninga apainiya. Pidafuluka iwo toera kuenda kaphedzera mpingo unango, iwo aluza basa yawo thangwi ya nkandzo wakusoweka kwa kobiri mu dziko yawo. Maseze papita ndzidzi uzinji nee kugumana basa yakunyindirika, ndzidzi onsene iwo akhaona kuti Yahova akhaatsalakana, pontho midzidzi inango akhaphedzwa na abale na alongo awo. Ninji pidaaphedza toera akwanise kupirira m’midzidzi ineyi yakunentsa? Oleg wakuti pakutoma akhali wakutsukwala alonga: “Kucita pizinji mu utumiki kwatiphedza toera kuona kuti ndi cinthu cipi cakufunika kakamwe mu umaso.” Iye na nkazace pikhasaka iwo basa, akhapitiriza kucita pizinji mu utumiki.

10 Ntsiku inango pidabwerera iwo panyumba buluka mu utumiki, adzindikira kuti xamwali wawo acita ulendo wa makilometru 160 toera kuabweresera mapasta mawiri a cakudya. Oleg alonga: “Pa ntsiku ineyi, ife taona pontho kuti Yahova pabodzi na mpingo asatitsalakana kakamwe. Ife takhala na cinyindiro cakuti Yahova cipo asaduwala atumiki ace, maseze iwo aone kuti pinthu nee piri kuafambira mwadidi.”—Mat. 6:33.

11. Ninji pinafuna kucitika kuna ife tingaikha Umambo wa Mulungu pa mbuto yakutoma?

11 Yahova asafuna kuti tipitirize kucita anyakupfundza toera kuphedza anthu kuti agumane umaso wakukhonda kumala. Ninga pidalongwa pa  ndima 7, Ajeu apanga mbumba ya Yahova toera itome pontho kumanga templo. Yahova apikira kuti iwo angacita pyenepi, iye ‘mbadaapasa nkhombo.’ (Ajeu 2:18, 19) Ife tinakwanisambo kukhala na cinyindiro cakuti Yahova anatipasa nkhombo thangwi ya kuwangisira kwathu tingaikha pa mbuto yakutoma basa idatipasa iye.

TINACITANJI TOERA TINYINDIRE KAKAMWE YAHOVA?

12. Thangwi yanji Esdhra na Ayuda anango akhafunika kukhala na cikhulupiro cakuwanga?

12 Mu caka 468 K.M.K., Esdhra acita ulendo na nsoka waciwiri wa Ayuda buluka ku Bhabhilonya kuenda ku Yerusalemu. Toera kucita ulendo unoyu, Esdhra pabodzi na Ayuda akhali na iye akhafunika kukhala na cikhulupiro cakuwanga kakamwe. Iwo akhafunika kucita ulendo m’miseu yakugopswa, pontho akhali na ouro izinji na parata, pinthu pidaapasa Mambo toera piphatisirwe pakumanga templo. Na thangwi ineyi, iwo mbadagopa kuberwa na mambava. (Esd. 7:12-16; 8:31) Kusiyapo pyenepi, iwo adzindikira kuti Yerusalemu nee ukhali nzinda wakutsidzikizika. Nzinda unoyu nee ukhali na anthu azinji, pontho mipanda na misuwo ya nzinda ikhafunika kusasanyirwa. Tisapfundzanji na citsandzo ca Esdhra thangwi yakunyindira Yahova?

13. Ninji pidaphedza Esdhra toera kunyindira kakamwe Yahova? (Onanimbo cidzindikiro capantsi.)

13 Esdhra akhadaona kale kuti Yahova asaphedza atumiki ace m’midzidzi ya nyatwa. Mbacidzati kufika caka 484 K.M.K., pisaoneka kuti Esdhra akhala ku Bhabhilonya mu ndzidzi udakhazikisa Mambo Asuwero ntemo wakuti Ayuda onsene akhafunika kuphiwa mu Utongi wa Persya. (Est. 3:7, 13-15) Umaso wa Esdhra ukhali pangozwi. Thangwi ya ntemo unoyu, Ayuda akakhala “m’maprovinsya” atsukwala kakamwe mbacita Jejuu, pontho acita phembero kuna Yahova toera aaphedze. (Est. 4:3) Nyerezerani kutsandzaya kudakhala na Esdhra pabodzi na Ayuda pidaona iwo kuti ale akhacita masasanyiro toera kupha Ayuda amala kuphiwa. (Est. 9:1, 2) Pinthu pidacitika pa ndzidzi unoyu, pyaphedza Esdhra toera kupirira pinentso pinango ntsogolo, pontho pyampasa cinyindiro cakuti Yahova asatsidzikiza mbumba Yace. d

14. Mulongo unango apfundzanji pidatsalakanwa iye na Yahova m’midzidzi yakunentsa?

14 Tingaona citsalakano ca Yahova m’midzidzi yakunentsa, ife tisan’nyindira kakamwe. Onani citsandzo ca mulongo Anastasia anakhala ku Europa Ocidental. Iye asiya basa yace toera akhonde kuphedzera pinthu pya ndale. Iye alonga: “Unoyu ukhali ulendo wakutoma kuna ine kukhala wakusowa kobiri.” Buluka penepo athimiza: “Ine ndacita phembero kuna Yahova, pontho ndaona kuti iye akhanditsalakana mwadidi kakamwe. Ndingaluza pontho basa yanga, ine nee ndinagopa. Khala Babanga wakudzulu asanditsalakana lero, iye ananditsalakana pontho mangwana.”

15. Ninji pidaphedza Esdhra toera apitirize kunyindira Yahova? (Esdhra 7:27, 28)

15 Esdhra adzindikira kuti Yahova akham’phedza. Pikhakumbuka Esdhra midzidzi mizinji idantsalakana Yahova nduli, pyamphedza toera apitirize kun’nyindira. Onani mafala akuti “Yahova Mulungu wanga akhali na ine.” (Lerini Esdhra 7:27, 28.) Esdhra aphatisira mafala anewa m’maulendo matanthatu m’bukhu inacemerwa na dzina yace.—Esd. 7:6, 9; 8:18, 22, 31.

Ndi midzidzi ipi yakuti tinakwanisa kuona kuti mwandimomwene Yahova asatiphedza? (Onani ndima 16) e

16. Ndi midzidzi ipi yakuti tinakwanisa kuona kuti mwandimomwene Yahova asatiphedza? (Onanimbo foto.)

16 Yahova anakwanisa kutiphedza tingathimbana na nyatwa. Mwacitsandzo, tingaphemba patrau wathu toera atipase ndzidzi wakugumanika pa nsonkhano wa gawo peno pa misonkhano ya mpingo, pyenepi pinatipasa mwai toera kuona njira inaphatisira Yahova toera kutiphedza. Panango tinadzumatirwa na ntawiro unafuna kutipasa patrau wathu. Pyenepi pingacitika, ife tinanyindira kakamwe Yahova.

Esdhra ali kulira mu ndzidzi unacita iye phembero pa templo thangwi ya madawo a mbumba. Anthu onsene penepo ali kulirambo. Buluka penepo Sekaniya abalangaza Esdhra mukumpanga kuti: “Cidikhiro ciripo basi kuna Aizraeli. . . . Ife tinakuphedza.”​​—⁠Esd. 10:​2, 4 (Onani ndima 17)

17. Esdhra apangiza tani kucepeseka m’midzidzi yakunentsa? (Onani foto iri patsamba yakutoma.)

17 Mwakucepeseka Esdhra akhaphemba ciphedzo ca Yahova. Ndzidzi onsene ukhadzudzumika iye na mabasa ace, mwakucepeseka Esdhra akhacita phembero kuna Yahova. (Esd. 8:21-23; 9:3-5) Nakuti Esdhra akhanyindira Yahova, anthu anango amphedzerambo mbatowezera cikhulupiro cace. (Esd. 10:1-4) Ife tingadzudzumika thangwi ya pinthu pyakumanungo peno kuti tinatsalakana tani banja yathu, tisafunikambo kucita phembero kuna Yahova.

18. Ninji pinafuna kutiphedza toera tinyindire kakamwe Yahova?

18 Tingasaka ciphedzo ca Yahova mwakucepeseka na kutawira ciphedzo ca abale na alongo athu, tinanyindira kakamwe Yahova. Erika mai wa ana atatu, ndzidzi onsene akhanyindira kuti Yahova mbadantsalakana ngakhale mu ndzidzi udacitikirwa iye na pinthu pyakuipa. Mu ndzidzi wakucepa, iye ataya mimba, pontho aferwa na mamunace. Thangwi ya pinthu pyenepi pidancitikira, iye alonga: “Munthu nee anakwanisa kudziwa mwanyapantsi kuti Yahova anam’phedza tani. Ciphedzo cinakwanisa kubwera munjira zakukhonda dikhira. Ine ndaona kuti Yahova aphatisira axamwali anga toera kutawira maphembero anga mazinji kubulukira mu pinthu pikhalonga iwo na pikhacita iwo. Ndingapanga axamwali anga pinthu pidandicitikira, pisakhala pyakukhonda nentsa kuna iwo toera kundiphedza.”

PITIRIZANI KUNYINDIRA YAHOVA MPAKA KUNKHOMO

19-20. Tisapfundzanji na Ayuda akuti nee akwanisa kubwerera ku Yerusalemu?

19 Ife tinapfundzambo cinthu cakufunika kakamwe na Ayuda akuti nee akwanisa kubwerera ku Yerusalemu. Anango a iwo nee akhakwanisa kucita pizinji thangwi yakukalamba, mautenda peno thangwi yakutsalakana mabanja awo. Mbwenye iwo akhaphedzera mwakutsandzaya ale akhabwerera ku Yerusalemu mukuapasa pinthu pizinji pikhafuna iwo toera apiphatisire pakumanga papswa templo. (Esd. 1:5, 6) Pisaoneka kuti pakupita pyaka 19, pidafika Ayuda akutoma ku Yerusalemu buluka ku Bhabhilonya, ale adasalikira ku Bhabhilonya akhapitiriza kutumiza pyakupereka ku Yerusalemu.—Zak. 6:10.

20 Maseze tione kuti nee tisakwanisa kucita pizinji m’basa ya Yahova, ife tinakwanisa kukhala na cinyindiro cakuti iye asakomerwa na kuwangisira kunacita ife toera kuntumikira. Tisadziwa tani pyenepi? Mu ntsiku za Zakariya, Yahova apanga mprofeta wace toera aphatisire ouro na parata pidabuluka ku Bhabhilonya toera acite nthimba. (Zak. 6:11) “Nthimba ikulu” ineyi mbidaphatisirwa toera “kukumbuka” pyakupereka pikhacita iwo. (Zak. 6:14, cidzindikiro capantsi.) Ife tinakwanisa kukhala na cinyindiro cakuti Yahova cipo anaduwala kuwangisira kunacita ife toera kuntumikira m’midzidzi yakunentsa.—Aheb. 6:10.

21. Ninji cinafuna kutiphedza toera tipitirize kunyindira Yahova?

21 Mwakukhonda penula, ife tinapitiriza kuthimbana na pinentso mu ntsiku zino zakumalisa, pontho panango pinentso pyenepi pinathimizirika ntsogolo. (2 Tim. 3:1, 13) Mbwenye nee tisafunika kudzudzumika kakamwe. Kumbukani mafala awa adalonga Yahova kuna mbumba yace mu ntsiku za Ajeu: “Ine ndiri na imwe . . . Lekani kugopa.” (Ajeu 2:4, 5) Ife tinakwanisambo kukhala na cinyindiro cakuti Yahova anakhala na ife mu ndzidzi unawangisira ife kucita cifuno cace. Tingaphatisira pinthu pidapfundza ife mu profesiya ya Ajeu, Zakariya na citsandzo ca Esdhra, tinapitiriza kunyindira Yahova mwakukhonda tsalakana pinentso pyakuti panango tinathimbana napyo ntsogolo.

NYIMBO 122 Tikhale Dzololo, Mbatileka Kufewa!

a Nsolo uno wacitwa toera kutiphedza kuwangisa cinyindiro cathu kuna Yahova tingathimbana na nkandzo wakusowa kobiri, uviyaviya wa ndale za dziko, peno tingatcingwa thangwi ya kumwaza mphangwa.

b Mafala akuti “Yahova wa anyankhondo” asagumanika m’maulendo 14 m’bukhu ya Ajeu. Mafala anewa akumbusa Ayuda, pontho asatikumbusambo kuti Yahova ali na mphambvu zakusowa madire. Kusiyapo pyenepi, iye ali na anyankhondo azinji kakamwe akuti ndi aanju kudzulu.—Mas. 103:20, 21.

c Madzina anango acinjwa.

d Esdhra akhali mulembi waluso wa Mwambo wa Mulungu. Na thangwi ineyi, iye akhanyindira maprofesiya a Yahova mbadzati kucita ulendo wa kuenda ku Yerusalemu.—2 Kro. 36:22, 23; Esd. 7:6, 9, 10; Yer. 29:14.

e MAFOTO: M’bale ali kuphemba patrau wace toera antawirise kuenda ku nsonkhano wa gawo, mbwenye iye nee antawirisa. Iye ali kucita phembero toera Yahova am’phedze na kuntsogolera mu ndzidzi unakhunganyika iye toera kuenda pontho kalonga na patrau wace. Iye ali kupangiza patrau wace ncemerero wa nsonkhano wa gawo mbafokotoza kufunika kwa cipfundziso ca Bhibhlya. Patrau wace ali wakudzumatirwa, pontho antawirisa toera kuenda ku nsonkhano.