Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

ARTÍCULO NEMA NATALITAKGALHTAWAKGA 48

Kalipawanti pi Jehová ankgalhin namakgtayayan

Kalipawanti pi Jehová ankgalhin namakgtayayan

«“Tliwakga kawantit [...] xlakata akit kkatawilan”, wan Jehová tiku kapulalima lhuwa soldados» (AGEO 2:4).

TAKILHTLIN 118 «Tlakg kakinkamaxki takanajla»

TUKU NATALICHUWINAN a

1, 2. ¿Tuku tuwa titaxtuyaw la uku nema xtachuna tuku titaxtukgolh judíos tiku taspitkgolh kJerusalén? (Kaʼakxilhti recuadro « Akxni latamakgolh Ageo, Zacarías chu Esdras»).

 ¿MIN kilhtamaku lilakgaputsaya tuku nala kkilhtamaku nema aku mima? Max makgatsankga mintaskujut chu lilakpuwana la nakuentajtlawaya mifamilia. O max lilakgaputsaya komo mifamilia tlan natawila xlakata anan taʼakglhuwit xlakata política, anan taputsastalanit o ni mastakan talakaskin nalichuwinanaw Dios. Komo titaxtupat umakgolh taʼakglhuwit, lu namakgpuwantiniyan akxni naʼakxilha la Jehová kamakgtayalh israelitas akxni na titaxtukgolh uma tuku tuwa.

2 Judíos tiku makgas kilhtamaku xlatamakgonit kBabilonia maklakaskinkgolh akgtum tliwakga takanajla xlakata xmakgxtakgkgolh tuku lhuwa xtapalh xkgalhikgo kBabilonia, chu xʼankgolh kʼakgtum kachikin nema max ni xlakgapaskgo. Akxni nina makgas xchankgonit kJerusalén, titaxtukgolh tuku tuwa xlakata ni xʼanan tumin chu xʼanan taʼakglhuwit xlakata política chu xtalamakgasitsinkan ni xlakaskinkgo pi xtlawakgolh xtaskujutkan. Xlakata xʼanan lhuwa taʼakglhuwit, makgapitsi judíos lu tuwa makgkatsikgolh nakaxtlawaparakgo xtemplo Jehová. Wa xlakata, kkata 520 akxni nina xmin Jesús, Jehová kamalakgachalh palakachuwinanin Ageo chu Zacarías xlakata xkamakgpuwantinikgolh kachikin (Ageo 1:1; Zac. 1:1). Chuna la naʼakxilhaw, tuku tlawakgolh umakgolh palakachuwinanin lu tlan kitaxtulh. Pero titaxtulh 50 kata, judíos taxlajwaniparakgolh. Ama kilhtamaku, Esdras, chatum tiku klhkaxtu Limapakgsin chu xlama kBabilonia, taspitli kJerusalén xlakata nakamakgpuwantini chu nakamakgtaya judíos xlakaskinka naliʼakxilhparakgo xaxlikana takaknin (Esd. 7:​1, 6).

3. ¿Tuku takgalhskinin nakgalhtiyaw kʼuma artículo? (Proverbios 22:19).

3 Xtamakatsininkan palakachuwinanin Ageo chu Zacarías kamakgtayakgolh kskujnin Dios xalamakgasa chuntiya nalipawankgo Jehová maski titaxtukgolh taputsastalanit, chu na nakinkamakgtayayan akinin nalipawanaw pi Jehová nakinkamakgtayayan akxni natitaxtuyaw tuku tuwa (kalikgalhtawakga Proverbios 22:19). Kʼuma artículo nalichuwinanaw tuku Dios kawanilh xkachikin akxni kamalakgachalh palakachuwinanin Ageo chu Zacarías, chu nalichuwinanaw xliʼakxilhtit Esdras. Uma nakinkamakgtayayan nakgalhtiyaw umakgolh takgalhskinin: ¿tuku kaʼakgspulalh judíos akxni aku xtaspitkgonit kxkachikinkan?, ¿tuku xlakata pulana kiliwilitkan xtaskujut Dios kkilatamatkan akxni titaxtuyaw tuku tuwa? chu ¿tuku nakinkamakgtayayan tlakg nalipawanaw Jehová akxni natitaxtuyaw tuku tuwa?

¿LA KALAKTLAWALH JUDÍOS TUKU TUWA XTITAXTUMAKGO?

4, 5. ¿Tuku max kamaxlajwanilh judíos?

4 Akxni judíos chankgolh kJerusalén lhuwa tuku xlitlawatkan xwanit. Ni makgas kilhtamaku likaxtlawakgolh pumakamastan niku xtlawanikan tamakamastan Jehová chu tsukukgolh lakkaxtlawakgo templo (Esd. 3:​1-3, 10). Pero tapaxuwan nema xmakgkatsikgo ni makgapalalh. ¿Tuku lalh? Ni kajwatiya xtalakaskin xlakkaxtlawakgolh templo, na xtalakaskin xtlawakgolh xchikkan, xchananankgolh chu xkamaxkikgolh xfamiliajkan tuku xmaklakaskinkgo (Esd. 2:​68, 70). Nachuna, xtalamakgasitsinkan wi tuku lakkaxwilikgolh xlakata nialh xkaxtlawakgolh templo (Esd. 4:​1-5).

5 Atanu tuku na kalaktlawalh wa pi ni xʼanan tumin chu xʼanan taʼakglhuwit xlakata política. Ama kilhtamaku, Jerusalén xtapakgsini tamapakgsin xalak Persia. Akxni mapakgsina Ciro nilh kkata 530, mapakgsina Cambises tiku tawi xlakgxokgo tsukulh talatlawa Egipto xlakata xʼakgchipaputun. Xlakata xchankgolh anta, max ksoldados uma mapakgsina xtitaxtukgo kxkachikinkan judíos chu xkaskinikgo chuchut, liwat chu niku xtamakgxtakgkgolh, chu uma tlawalh pi kachikin tlakg xlakgaputsalh. Akxni mapakgsina Dario tsukulh mapakgsinan, lhuwa kachikinin tsukukgolh talalakatawakakgo tamapakgsin xalak Persia. Putum uma tlawalh pi lhuwa judíos tiku xtaspitkgonit kJerusalén xtsukukgolh lilakpuwankgo la xʼamakgo kuentajtlawakgo xfamiliajkan. Xlakata putum uma tuku xlilakgaputsamakgo, makgapitsin lakpuwankgolh pi ni xkilhtamaku xwanit xlakata xlakkaxtlawakgolh xtemplo Jehová (Ageo 1:2).

6. ¿Tuku atanu tuwa titaxtukgolh judíos chu tuku liwana kawanilh Zacarías? (Zacarías 4:​6, 7).

6 (Kalikgalhtawakga Zacarías 4:​6, 7). Judíos ni kajwatiya titaxtukgolh tuku tuwa xlakata ni xʼanan tumin chu xkgalhikgo taʼakglhuwit xlakata política, wata na xkaputsastalanimaka. Kkata 522 akxni nina xmin Jesús, xtalamakgasitsinkan malakgachokgokgolh taskujut nema xtlawamaka kxtemplo Jehová. Pero Zacarías kawanilh judíos pi Jehová xʼama limaklakaskin xʼespíritu xlakata nitu xmalakgachokgolh xtaskujutkan. Kkata 520, mapakgsina Darío ni kajwatiya mastapa talakaskin pi xtlawaparaka taskujut, wata na kamaxkilh tumin judíos xlakata chuntiya xtlawakgolh taskujut chu kalimapakgsilh mapakgsinanin tiku lakatsu xwilakgolh kJerusalén pi xkamakgtayakgolh (Esd. 6:​1, 6-10).

7. ¿Tuku tasikulunalin makgamakglhtinankgolh judíos xlakata pulana wilikgolh kxlatamatkan natlawakgo xtalakaskin Dios?

 7 Jehová kalimaklakaskilh palakachuwinanin Ageo chu Zacarías, xlakata xkamalaknunilh kskujnin pi komo lu xlakaskinka xliʼakxilhkgolh nakaxtlawakgo templo, xla xʼama kamakgtaya (Ageo 1:​8, 13, 14; Zac. 1:​3, 16). Xlakata umakgolh palakachuwinanin kamakgpuwantinikgolh, judíos tsukuparakgolh kaxtlawakgo templo kkata 520 chu nipara takgatsilh akgkitsis kata, masputukgolh taskujut. Maski titaxtukgolh tuku tuwa, pulana wilikgolh kxlatamatkan natlawakgo xtalakaskin Dios. Wa xlakata Jehová kalimakgtayalh tumin chu tuku xmaklakaskinkgo kxtakanajlakan. Chu xlakata Jehová kamakgtayalh, tlan xatapaxuwan kakninanikgolh (Esd. 6:​14-16, 22).

PULANA KAWILI KMILATAMAT NATLAWAYA XTALAKASKIN DIOS

8. ¿La kinkamakgtayayan Ageo 2:4 pulana nawiliyaw kkilatamatkan natlawayaw xtalakaskin Dios? (Na kaʼakxilhti nota).

8 Katsiyaw pi talakatsuwima lhuwa tapatin. Wa xlakata la uku tlakg xlakaskinka nalichuwinanaw Dios chuna la kinkalimapakgsikanitan (Mar. 13:10). Pero max tuwa namakgkatsiyaw nalichuwinanaw Dios komo titaxtumaw tuku tuwa xlakata ni kgalhiyaw tumin o komo mapakgsinanin ni mastakgo talakaskin nalichuwinanaw Dios. ¿Tuku nakinkamakgtayayan pulana nawiliyaw xTamapakgsin Dios kkilatamatkan? Ankgalhin nalipawanaw pi «Jehová tiku kapulalima lhuwa soldados» b kinkamakgtayaman. Xla nakinkamakgtayayan komo tlakg xlakaskinka naliʼakxilhaw tuku xla xTamapakgsin nixawa tuku akinin lilakgaputsayaw. Wa xlakata ni kapekuaw (kalikgalhtawakga Ageo 2:4).

9, 10. ¿La akxilhkgolh akgtum tamakgaxtokgat pi tuku wan Mateo 6:33 xlikana kgantaxtu?

9 Kalichuwinaw xliʼakxilhtitkan Oleg chu Irina, c akgtum tamakgaxtokgat nema precursores litaxtukgo. Akxni ankgolh makgtayanankgo kʼatanu congregación, makgatsankgakgolh xtaskujutkan xlakata ni xʼanan tumin kʼuma kachikin. Maski akgtum kata makgatunu xkgalhikgo taskujut chu xmin kilhtamaku nitu xkgalhikgo, ankgalhin makgkatsikgolh pi Jehová xkamakgtayama chu natalan na xkamakgtayakgo. Oleg, tiku taxlajwanilh tsinu, wan: «Xlakata lu xaklichuwinanaw Dios, kinkamakgtayan wa naklilakgaputsayaw tuku tlakg xlakaskinka». Maski chuntiya xputsamakgolh taskujut xla chu xpuskat, lu liskujkgolh tlakg nalichuwinankgo Dios.

10 Akgtum kilhtamaku, akxni kilichuwinankgolh Dios chu taspitkgolh kxchikkan, chatum xtalakatsukan kawanilh pi chatum xʼamigojkan xminitancha 160 kilómetros xlimakgat xlakata xkaliminilh pulaktiy bolsas niku xtajuma liwat. Oleg wan: «Ama kilhtamaku kakxilhparaw la xlilhuwa kinkalilakgaputsayan Jehová chu congregación. Liwana kkatsiyaw pi Jehová nikxni kapatsankga kskujnin maski tasiya pi tuku titaxtumakgo ni katilakkaxlalh» (Mat. 6:33).

11. ¿Tuku nakitaxtu komo wa tlakg xlakaskinka naʼakxilhaw taskujut nema kinkalakgayawanitan Jehová?

11 Jehová lakaskin pi lu kaliskujwi nakamakgtayayaw latamanin kstalaninanin Cristo nalitaxtukgo, akgtum taskujut nema lakgmaxtu latamat. Chuna la akxilhwi  kpárrafo 7, Ageo kamakgpuwantinilh judíos pi xlakkaxtlawaparakgolh templo. Xtachuna la komo xkawanima pi amakgtum xmatsukiparakgolh taskujut chu xpatsankgakgolh putum kata nema nitu xtlawakgonit. Jehová kamalaknunilh pi xʼama kasikulunatlawa komo xkgalhakgaxmatkgolh (Ageo 2:​18, 19). Akinin na liwana katsiyaw pi Jehová nakinkasikulunatlawayan komo tlakg xlakaskinka naliʼakxilhaw taskujut nema kinkalakgayawakanitan.

LA TLAKG NALIPAWANAW JEHOVÁ

12. ¿Tuku xlakata Esdras chu amakgapitsi tiku taʼankgolh kJerusalén xmaklakaskinkgo akgtum tliwakga takanajla?

12 Kkata 468 akxni nina xmin Jesús, Esdras, tiku xlama kBabilonia, kataʼalh amakgapitsin judíos kJerusalén. Xtalakaskin xlimasiyakgolh lhuwa takanajla xlakata tlan xʼankgolh. Ktiji niku xʼamakgo titaxtukgo lu kalipekua xwanit, chu xlakata xlinkgo lhuwa oro chu plata nema xʼamaka likaxtlawakan templo, max kgalhananin ni tuwa xkamakgkgalhanankgolh (Esd. 7:​12-16; 8:31). Chu ni kajwatiya uma, kJerusalén na lu kalipekua xwanit xlakata ni lhuwa tiku xlamakgo anta chu kachikin ni xkgalhi xpatsaps chu xmalakcha. ¿La kinkamakgtayayan xliʼakxilhtit Esdras tlakg nalipawanaw Jehová?

13. ¿Tuku makgtayalh Esdras tlakg nalipawan Jehová? (Na kaʼakxilhti nota).

13 Esdras xʼakxilhnit la Jehová xkuentajtlawanit xkachikin akxni xtitaxtunit tuku tuwa. Kkata 484, akxni mapakgsina Asuero limapakgsinalh pi xkamasputuka putum judíos tiku xlamakgo kxtamapakgsin Persia, max Esdras xlama kBabilonia (Est. 3:​7, 13-15). Xlatamat kalipekua xwi. Akxni judíos katsikgolh tuku xʼamaka katlawanikan putum judíos tiku xlamakgo «klaktsu kachikinin» kgalhxtakgnankgolh chu limasiyakgolh pi xlipuwamakgo chu tasaskinikgolh Jehová pi xkalakgmaxtulh (Est. 4:3). Kalilakpuwaw la makgkatsikgolh Esdras chu amakgapitsi judíos akxni talakgpalilh tuku xlakkaxwilikanit nakatlawanikan chu tiku xkamasputuputunkgo judíos wata wa kamakgnika (Est. 9:​1, 2). Tuku lu tuwa titaxtulh Esdras uma kilhtamaku makgtayalh xlakata natayani tuku tuwa xʼama titaxtu alistalh, chu max makgtayalh tlakg nalipawan pi Jehová kuentajtlawa xkachikin. d

14. ¿Tuku titaxtulh chatum tala akxni makgatsankgalh xtaskujut?

14 Akxni akxilhaw la Jehová kinkakuentajtlawayan akxni titaxtuyaw tuku tuwa, tlakg lipawanaw. Kalilakpuwaw tuku titaxtulh Anastasia, chatum tala puskat tiku lama kʼEuropa del Este. Tiku xkataskuja xafuerza xtlawaputunkgo pi xmakgtanulh kpolítica, wa xlakata xla makgxtakglhli xtaskujut. Anastasia wan: «Ama kilhtamaku, nialh lu xkiʼakchani kintumin». Chu wampara: «Klitachuwinalh Jehová tuku xlama chu kakxilhli la xla kinkuentajtlawalh. Komo namin kilhtamaku nakmakgatsankgapara kintaskujut, ni ktipekualh. Kkatsi pi kinTlat xalak akgapun kinkuentajtlawama la uku, chu nakinkuentajtlawa chali».

15. ¿Tuku tlawalh Esdras xlakata chuntiya xlipawa Jehová? (Esdras 7:​27, 28).

15 Esdras akxilhli la Jehová makgtayalh kxlatamat. Akxni xlilakpuwan putum tuku Jehová xtlawanit xpalakata, xmakgtaya tlakg nalipawan. Kalilakpuwaw tachuwin «xmakan Jehová kiDios xkimakgtayama», nema min kʼEsdras 7:​27, 28 (kalikgalhtawakga). Klibro xalak Biblia nema lin xtukuwani Esdras, makgkitsis maklakaskin tachuwin xtachuna la uma (Esd. 7:​6, 9; 8:​18, 22, 31).

¿Tuku max natitaxtuyaw nema nakinkamaxkiyan talakaskin naʼakxilhaw la kinkamakgtayaman Jehová? (Kaʼakxilhti párrafo 16). e

16. ¿Tuku kilhtamaku max natitaxtuyaw kkilatamatkan tuku nakinkamaxkiyan talakaskin naʼakxilhaw la Jehová kinkamakgtayaman? (Na kaʼakxilhti dibujos).

16 Jehová tlan nakinkamakgtayayan akxni titaxtuyaw tuku tuwa. Akgtum liʼakxilhtit, max natalakaskin naskiniyaw kimalanakan pi kakinkamaxkin kilhtamaku xlakata naʼanaw kʼasamblea o max naskiniyaw pi kalakgpalilh hora nema skujaw xlakata naʼanaw kputuminika tamakxtumit. Akxni titaxtuyaw uma, kinkamaxkiyan talakaskin naʼakxilhaw la Jehová kinkamakgtayayan. Max kaks nalilakawanaw tuku nakitaxtu, chu uma nakinkamakgtayayan tlakg nalipawanaw Jehová.

Esdras wi ktemplo. Anta tlawani oración Jehová chu tasa xpalakata kachikin tlawanit talakgalhin. Latamanin tiku wilakgo ktemplo na tasakgo. Ama kilhtamaku Secanías makgoxomixi Esdras chu wani: «Israel tlan nalakgtaxtu. […] Akinin kkatawilan» (Esd. 10:​2, 4). (Kaʼakxilhti párrafo 17).

17. ¿Tuku limasiya pi Esdras taktujulh akxni xtitaxtuma tuku tuwa? (Kaʼakxilhti xmakni revista).

17 Esdras taktujulh chu skinilh tamakgtay Jehová. Akxni xmakgkatsi pi taskujut nema xlakgayawakanit lu tuwa xwanit namakgantaxti, xtlawani oración Jehová (Esd. 8:​21-23; 9:​3-5). Akxni amakgapitsin akxilhkgolh pi xla lu xlipawan Dios, makgtayakgolh chu stalanikgolh xliʼakxilhtit (Esd. 10:​1-4). Akxni akinin lu lilakgaputsamaw xlakata ni anan tumin, o lilakgaputsamaw la nakuentajtlawayaw kifamiliajkan, katlawaniw oración Jehová chu kalipawaw pi xla nakinkamakgtayayan.

18. ¿Tuku nakinkamakgtayayan tlakg nalipawanaw Jehová?

18 Tlakg lipawanaw Jehová akxni taktujuyaw chu skiniyaw xtamakgtay chu mastayaw talakaskin pi kinatalankan kakinkamakgtayakgon. Erika, chatum tala tiku kgalhi kgalhtutu xkamanan, chuntiya lipawa Jehová maski titaxtulh tuku lu tuwa. Kaj lakapala, nilh xchixku chu aktsu xtsumat tiku nina xlakachin. Erika lilakpuwan tuku titaxtunit chu wan: «Ni katsiya la namakgtayayan Jehová. Min kilhtamaku kaks malakawaninan la makgtayanan. Makglhuwa kakxilhnit pi tuku wankgo o tuku tlawakgo kiʼamigos wa tuku Jehová likgalhtima kiʼoraciones. Komo kkalitachuwinan tuku kiʼakgspulama, xlakan tlakg ni tuwa makgkatsikgo nakimakgtayakgo».

ANKGALHIN KALIPAWANTI JEHOVÁ

19, 20. ¿Tuku kinkamasiyaniyan xliʼakxilhtitkan judíos tiku nila taspitkgolh kJerusalén?

19 Na lhuwa tuku tlan kinkamasiyanikgoyan judíos tiku nila taspitkgolh kJerusalén max xlakata xlinkgoya kata, xtatatlakgo o xlakata xlikuentajtlawatkan xwanit xfamiliajkan. Maski xlakan nila taspitkgolh, xatapaxuwan kamakgtayakgolh tiku taspitkgolh kJerusalén chu kamaxkikgolh tuku lhuwa xtapalh (Esd. 1:​5, 6). Chu max asta maski xtitaxtunita 19 kata lata xapulana judíos xtaspitkgonit kJerusalén, judíos tiku tamakgxtakgkgolh kBabilonia chuntiya xkamalakgachanikgo tuku xkalimakgtayakgolh tiku xlamakgo kJerusalén (Zac. 6:10).

20 Maski max nila lhuwa tuku tlawayaw xlakata naskujnaniyaw Jehová chuna la akinin xlakaskiw, liwana katsiyaw pi kiDioskan lhuwa xtapalh liʼakxilha tuku tlawayaw xpalakata. ¿Tuku likatsiyaw? Xlakata tuku Jehová wanilh palakachuwina Zacarías. Lakgayawalh pi xmaklakaskilh oro chu plata nema judíos tiku xlamakgo kBabilonia xmalakgachakgonit xlakata xlitlawalh akgtum corona (Zac. 6:11). Uma «lu xastlan corona» xʼamaka kalilakapastakkan tiku xatapaxuwan xmastakgonit tuku lhuwa xtapalh (Zac. 6:​14, notas). Wa xlakata liwana katsiyaw pi Jehová nikxni katipatsankgalh putum tuku tlawayaw xlakata naskujnaniyaw maski titaxtuyaw tuku tuwa (Heb. 6:10).

21. ¿Tuku nakinkamakgtayayan chuntiya nalipawanaw Jehová maski natitaxtuyaw tuku tuwa?

21 Katsiyaw pi kʼuma xaʼawatiya kilhtamaku chuntiya natitaxtuyaw tuku tuwa, chu chuna la natitaxtu kilhtamaku tlakg natalhuwi tuku nitlan (2 Tim. 3:​1, 13). Pero ni kilimastatkan talakaskin pi tuku lilakgaputsayaw nakinkamakgatlajayan. Kalakapastakwi tuku Jehová kawanilh kskujnin kxkilhtamaku Ageo: «Akit kkatawilan […]. Ni kapekuantit» (Ageo 2:​4, 5). Akinin na liwana katsiyaw pi komo lu naliskujaw xlakata natlawayaw tuku Jehová lakaskin, xla nakinkamakgtayayan. Komo nalilatamayaw tuku lichuwinankgolh palakachuwinanin Ageo chu Zacarías chu nastalaniyaw xliʼakxilhtit Esdras, ankgalhin nalipawanaw Jehová maski natitaxtuyaw tuku tuwa.

TAKILHTLIN 122 ¡Nikxni kamakgxtakgwi Dios!

a Uma artículo nakinkamakgtayayan tlakg nalipawanaw Jehová akxni titaxtuyaw tuku tuwa xlakata ni anan tumin, xlakata anan taʼakglhuwit xpalakata política o akxni ni mastakan talakaskin nalichuwinanaw Dios.

b Klibro xla Ageo makgkutati min tachuwin «Jehová tiku kapulalima lhuwa soldados». Uma tachuwin xkamalakapastaka judíos chu na kinkamalakapastakayan akinin pi xlitliwakga Jehová nikxni sputa, chu pi xla kapulalima lhuwa ángeles tiku chuna la soldados litaxtukgo (Sal. 103:​20, 21).

c Makgapitsi tukuwani kalakgpalikanit.

d Xlakata Esdras klhkaxtu Limapakgsin, xlipawan tuku Jehová xlichuwinanit pi xʼama la maski nina xtaspita kJerusalén (2 Crón. 36:​22, 23; Esd. 7:​6, 9, 10; Jer. 29:14).

e TUKU TASIYA KDIBUJOS: Chatum tala skini xmalana pi kamaxkilh talakaskin naʼan kʼasamblea, pero xla ni maxki talakaskin. Tala tlawani oración Jehová chu skini pi kamakgtayalh xlakata natachuwinampara xmalana. Masiyani xmalana maktum invitación xla asamblea chu wani pi Biblia kinkamakgtayayan tlakg tlan nalikatsiyaw. Xmalana kaks lilakawan chu maxki talakaskin naʼan kʼasamblea.